1869. N°. 62.
Zondag 23 Mei.
ERNSTIGE DAGEN.
binnenland!
buitenland!
Uitgever
Bureau:
A. A. BAKKER Cz.
HELDERSCHE
EX XIEUWEDIEPER COIIRAXT.
„Wij huldigen het goede."
Verschijnt Dingsdag-, Donderdag- en Zaturdag namiddag. j
Abonnementsprijs per kwartaal1.30.
franco per post - 1.65.
MOLENPLEIN, N°. 163.
Prijs der Advertentiën: Van 14 regels 60 cent,
elke regel meer 15 cent, behalve 35 cent zegelregt.
Groote letters of vignetten worden naar plaatsruimte berekend.
n.
Dram eben wo Gedanken fehlen
Da atellt ein Wort zur rechten Zeit sich ein.
(Gocthe, Faust.)
Ja, een strijd met woorden en over woorden is de strijd, die
onze tegenstanders voeren tegen de wet van 13 Aug. 1857 entegen
de neutrale school. Met woorden, niet om helder te maken en te
verklaren, maar om te bedekken en te verwarren, en over woorden
meest over eene enkele uitdrukking in de nooit genoeg geroemde
wet over „de opleiding tot alle Christelijke en maatschappelijke
deugden'', die art. 23 voorschrijft. Kunt gij u eene onschuldiger
uitdrukking denken Moeten die deugden dan zijn, niet Christelijk
en niet maatschappelijk, heidensch en socialistisch? Want ook het
heidendom heeft zijne verhevene deugd, de regtvaardigheid van
Brutus, de stervensmoed van Lucretia, en ook het socialisme, het
communisme zelfs heeft in eene deugd zijn magtigen hefboom, in
menschenmin, en deernis met die daar lijden. En dat de wetgever
de uitdrukking in dien zin heeft bedoeld, en hem deze tegenstelling
voor den geest zweefde, blijkt ten duidelijkste uit de verklaring
door den heer Godefroi afgelegd, dat ook de Israëlieten met deze
woorden genoegen konden nemen.
Maar waarom dan willen zoovelen deze woorden verwijderd
zien uit de wet? Vraag niet te veel, nieuwsgierige! Deze, omdat
de school, de volksschool, hem niet positief-christelijk, niet orthodox
gereformeerd, niet ultramontaansch-katholiek genoeg is, gene omdat
ze hem nog te Christelijk is; anderen, en dat zijn de meesten en
de gevaarlijksten, omdat zij naar wapenen zoeken tegen de volks
school, en elk wapen hen goed genoeg is. Omdat zij strijden tegen
de schoolwet, even als tegen het staatsonderwijs in het algemeen,
even als zij strijden tegen verlichting; omdat onpartijdig onderwijs
hun een gruwel is. Zoo gij onder uwe vrienden een tegenstander
hebt van de schoolwet, neemt hem eens onder handen, vraagt hem
eens naar zijne grieven; hij zal u spreken over art. 23; over de
onbillijkheid, dat de staatsschool onderhouden wordt uit de belas
tingen, die ook zij opbrengen, die die school afkeuren; hij zal u
spreken van onderwijs, dat strijdt met de Openbaring, hij zal hoog
opgeven van zijne gemoedsbezwaren, hij zal in een woord u over
stelpen, en gij zult bijna overtuigd zijn. Maar denkt aan Goethe's
woorden, zoekt of er ook gedachten zitten achter die klanken.
Laat uwe tegenpartij niet los, vraag hem naar voorbeelden van dat
onderwijs tegenover de Openbaring, vraagt hem of hij de deugden
op de volksschool geleerd, eerlijkheid, waarheidsliefde, oudermin
onchristelijk durft noemen; zegt hem, dat zijne gemoedsbezwaren
eerst dan regt hebben van bestaan, als hij gedwongen kon worden
voor de zijnen gebruik te maken van die school, en als hij u dan
antwoordt: „is 't niet onbillijk, dat ik betaal voor de staatsschool,
die mijn kind niet bezoekt?" zegt dan rondweg, neen, dat is niet
onbillijk. Of hebt gij er ooit van gehoord, dat de Mennoniten op
grond van hun geloof, dat hun het dragen van wapenen verbiedt,
den eisch hadden ingesteld om ontslagen te zijn van de kosten
der landsverdediging, van vloot en leger? De verdediging van 't
vaderland is een staatsbelang, en daartoe draagt ieder bij met of
zonder gemoedsbezwaren; slechts één staatsbelang staat hooger, het
is dat: van goed onderwezen burgers te bezitten. Daaraau drage
ook ieder bij! De vijand kan slechts uw land bezetten, onkunde
en bijgeloof kunnen uw geestelijk leven vernietigen. Dan zal uw
tegenstander boos worden, zooals ieder die ongelijk heeft, en gij
zult even ver zijn als nu. Zelfs de heer Groen, een man, die hoe
heftig wij hem ook meenen te moeten bestrijden, nooit zonder
eerbied door ons wordt genoemd, zelfs hij heeft in zijne lange
loopbaan nooit ééne praktische grief gevondenzelfs hij is altijd
het antwoord schuldig gebleven op de eenvoudige vraag: „waar
staat de school, waarin aanstootelijk onderwijs wordt gegeven, noem
ons de gemeente, geef ons den naam van den leermeester."
Wat zij dan willen? Weinigen zijn er onder die onvermoeide
strijders, die 't weten; de meesten zijn als de soldaat, zeg hem:
gaen hij gaat, zeg hemrusten hij leunt met nagemaakte
vermoeidheid op zijn geweer; alleen de officieren denken. Wee!
driemaal weehet leger, waar de officieren dwalen
Zij dwalen, de aanvoerders van dien schreeuwenden, stormenden
troep. Zij meenen, dat wanneer de kinderen van het volk niet
meer zamen zullen zitten op dezelfde schoolbanken, maar iedere
afdeeling, netjes met een godsdienstig opschrift voorzien, in bijzon
dere scholen zal huizen, Roomschen hij Roomschen, Joden bij Joden,
orthodoxen bij orthodoxen, dat dan voor Nederland de gelukzon
zal stralen. Zij willen niet weten, dat, zóó het kind leert, zóó de
man werkt. Waar zal 't volk van Nederland zijn, als ieder slechts
in zijne geloofsgenooten en in dezen alleen broeders wil zien. Gij
Christenen, die uw beroept op de Openbaring, leert gij dat uit 't
Bijbelwoord „hebt elkander lief?"
Wij willen één volk blijven; wij willen geen kinderhoofden
vullen met godsdienstbegrippen, die afscheiding leeren van en haat
tegen andersdenkenden. Ons is bij de naderende verkiezingen de
keuze gesteld tusschen scheuring en eenheid. Wij handhaven de
eenheid je maintiendrai
HELDER en NIEUWEDIEP, 22 Mei.
Wij woonden jl. Woensdag een eigenaardig feest bjj in de zaal
Muiis Sacrum. Het betrof eene buitengewone vergadering van een
Dames-Zangcollegie. Wjj moeten gul weg bekennen, dat nieuws
gierigheid ons naar dit feest dreef, maar ook ronduit verklaren, dat
het ons niet heeft berouwd daarvan geprofiteerd te hebben.
Eeii 12tal jeugdige dames, onder de leiding van een lieve
directrice, hebben door het ten gehoore brengen van eenige kooren,
duo's en solo's, ten volle bewezen, dat de vrouw ook op het gebied
van toonkunst niet behoeft achter te staan bjj den krachtvollen man
zoo juist bij het woord tot inleiding geuit. Wjj zullen niet in
details treden, maar moeten constateren, dat alle dames-leden van
dit jeugdig gezelschap, en niet het minst de jeugdige directrice, de
bijvalsbetuigingen, die zg hebben ingeoogst, in ruime maten hebben
verdiend. Ingezonden
Door het kieseollegie der Hervormde gemeente alhier, is
gisteren het volgende drietal predikanten opgemaakt: I). C. Nijhoff
te Drimmelen, J. H. Kremer te Aartswoud en dr. W. C. van Manen
te Abbenbroek.
Men deelt ons mede, dat de heer H. Braunius, hulponderwijzer
aan eene der gemeente-scholen alhier, benoemd is tot hoofdonderwijzer
te Oostwoud.
De heercn J. Schuijt en J. C. J. Graat, onlangs door Z. M.
benoemd tot 2de luitenants bjj het Artillerie-Vrijkorps alhier,
hebben gisteren iu handen van den heer burgemeester den eed of de
belofte afgelegd, voorgeschreven bij art. 4 van het koninkl. besluit
van 12 Mei 1867, inhoudende bepalingen van de vrijwillige ver-
eenigingen tot oefeuing in den wapenhandel.
Naar men verneemt, is de heer W. C. Thgsseu alhier, door
de directie der Hollandsche Spoorweg-Maatschappij benoemd tot
agent voor het verzenden van passagiers-goederen, met schepen uit
zee aangevoerd.
Wij gelooven, dat deze maatregel zeer in het belang van de uit
Oost- of West-Indië aankomende passagiers zal zijn.
Naar het Vaderland van goederhand verneemt is aan Zr. Ms.
stoomschip Marnixthans in de wateren van Japan gestationeerd,
de order gezonden naar Batavia terug te keeren. Daarna zal die
bodem of een andere door den kommandant der zeemagt in Indië
aangewezen worden tot het doen eener reis naar de Roode Zee en
de Perzische Golf, tot behartiging van Nederlands politieke en
handelsbelangen in die streken.
Naar wij vernemen, bestaat het uitzigt, dat, nevens het tooneel-
gezelschap van Albregt en van Ollefen, de aanstaande kermis alhier
zal worden opgeluisterd door den schouwburg onder directie van
den heer Louis Bouwmeester. De schouwburgtent van dit gezelschap
is niet minder dan 140 voet lang en 66 voet breed, en is zeer
modern ingerigt met loges, stalles, parquet, parterre en galerjj (loges
en stalles met stoelen). De tent heeft vijf roijale uitgangen met
corridors en de rijtuigen kunnen de bezoekers brengen onder eene
overdekte colonnade voor de tent. Nog verdient het vermelding,
dat de heer Eduard Bamberg, mededirecteur en aan dit tooneel
werkzaam is.
Het aantal reizigers, op den eersten Pinksterdag over den
Hollandschen spoorweg vervoerd, bedroeg 14868, en op den tweeden
Pinksterdag 32352, te zamen 47220.
Aan het Prov. gouvernement van Noordholland is jl. Donderdag
o. a. aanbesteed: de duinbeplanting en het stellen van rietschut
tingen op Texel en den vasten wal van Noordholland, in drie
perceelen; minste inschrgvers: 1ste perceel de heer Hillenius voor
f 4438, 2de' perceel voor 9800 en 3de perceel voor 7200*,
beiden door den heer Oldenburg; het verbeteren van het beslag
voor het paalschérm der Pettemer zeewering; minste inschrijver de
heer Oldenburg voor 13,400.
Aangenomen het beroep naar Utrecht door ds. Bernard Gewin,
pred. te IJsselstein.
Bij den brand in de gevangenis te Hooru is de zuidelgke
vleugel geheel uitgebrand. Behalve de spuiten der stad, heeft ook
die van de Ternate tot blussching medegewerkt.
I)e teehuische commissie, bestaande uit de heeren Fijnje, Froger
en Stieltjes, heeft in zake de spoorwegverbinding aan den Raad der
stad Amsterdam verslag uitgebragt; alle drie achten het bouwen
van een centraal station in het open haveufront volgens het regerings-
plau uitvoerbaar, hoewel lhet veel tijd ëri geld zal kosten.
Te Amsterdam werd gisteren aanbesteed: het bouwen vaneen
geheel nieuw woon- en wiukelhuis, met achtergebouw. Minste
inschrijver de heer Tesselaar, te Alkmaar, voor 24,442.
Meu verneemt dat de acht beschuldigden, die dea 3 Juaij ter zake vau
de ongeregeldheden te Rotterdam voor het hof te 's Gravenhage zullen teregt
staan, reeds jl. Woensdag van Rotterdam naar het huis van burgerlijke en
militaire verzekering naar 's Hage zijn overgebragt. Het zijn: 1°. B. A Schieveen,
sjouwer; 2°. L. S. de Heer, besteller; 3°. A. J. Rneb, kockbakkerskneeht;
4°. J. P. T. de Haan, zakkendrager5°. J. van der Bcnniug, vischverkooper
C°. J. A. Bonk, timmermansknecht; 7°. L. Campbell, winkelknecht; 8°. A. S.
Benoings, inutseowaschter. Zij worden beschuldigd: de eerste zes van geweld-
dadigeu en feitelijken wederstand jegens bedienende beamhtcu, handelende ter
uitvoering der wetten en der hevelen van het openbaar gezag, gepleegd door
meer dan 20 gewapende personendaarenboven Schieveen vau het door redenen, op
openbare plaatsen gevoerd, opzettcu tot wederspannigheid, welke daarop is gepleegd
door meer dan 20 gewapende personen; L. S. de Heer van het slaan van een
bedienend beambte onder de waarneming van zijne dieust; Rneb, van gelijke
gewelddadigheid, die ziekte beeft veroorzaakt; van der Beuoing en Bunk vau
beschadiging en omverwerping van voorwerpen, die ten algemeeuen nutte geschikt
en door het openbaar gezag opgerigt zijn; daarenboven Bunk van moedwillige
brandstichting, waarvan het te voorzien was, dat daardoor eenig menscheolevcn
in gevaar kon worden gebragt; de laatste twee, Campbell en Bennings, van
medepligtigbeid aan den bovenvermelden gewelddadigen en feitelijken wederstand.
Vier der 12 aanvankelijk in staat van beschuldiging gestelden zijn, daar geene
genoegzame bewijzen tegen ben aanwezig waren, in vrijheid gesteld.
Een visscherschuit met vier personen, vau het Hollandsch
Diep, de haven van den Moerdijk binnen willende loopen, is
jl. Woensdag middag ten 6 uur door een stormbui omgeslagenalle
vier personen zjjn omgekomen. Twee hunner waren gehuwd en
hadden 3 en 4 kinderen.
LI. Dingsdag is A. E., laatst vader in het Protestantsch
weeshuis te Zeist, door de Arrond.-Regtbank te Amersfoort ver-
oordeecld tot één jaar gevangenisstraf, te ondergaan in eenzame
opsluiting, 150 boete en 10 jaren verlies van burgerschapsregten.
Te Deventer doet zich het niet onaardige feit voor, dat een
hoogleeraar aan het athenaeum ƒ100 mioder en een ander slechts
ZOO meer traktement geniet dan de leeraar in de gymnastiek aan
de hoogere burgerschool.
Blgkens eene mededeeling van de commissie voor het stichten
vau een nationaal gedenkteeken op het slagveld van Heiligerlee,
zgn de tot nog toe ontvangen sommen nog niet voldoende ter vol
voering van het plan. Nog omstreeks 5000 wordt er voor het
beoogde doel vereischt.
Te Assen vond een meisje van 7 jaar een brief op straat; zg
bragt dien aan haarimoeder; de brieventasch bevatte twee bankbiljetten
elk van 100. Zg liet die dadelijk omroepen. De heer B., die
ze verloren had, gaf het kind, dat hem de biljetten terugbragt, 60.
De bekende Duitsche schrijver Max Moltke bestrijdt in zijn
Spraclwart de benaming ve'locipède, en keurt haar af als onjuist en
oneigenaardig, maar stelt voor het voertuig te heeten: rij-rad,
waaruit tevens taalkundig zuiver het werkwoord af te leiden zou
zijn, om het gebruiken van het werktuig uit te drukken, namelijk:
radrijden.
Brigham Yoring heeft aan zijne heiligen te kennen gegeven,
dat de geest Gods hen het gebruik van koffij en thee als zonde
heeft aangekondigd. Diensvolgens zijn die dranken den Mormooen
voortaan verboden.
In Frankrijk maakt men boter zonder karnenmen begraaft
de melk namelijk in dubbele zakken onder den grond; in 24 uur
tijds is de room vast geworden; giet men er dan behoorlijk water
over, tot dat alle melk verwijderd is, dan is de boter gereed en
zeer goed.
Eene reis om de aarde, die in het eerst drie jaren duurde en
waarvoor men tot nog toe ongeveer een jaar stelde, zal bjj voltoojjing
van den Pacific railway, die geheel Noord-Amerika doorsnijdt, en
waarvan de bladen de voltoojjing berigten, niet meer tjjd dan
75 dagen vorderen.
Nu er zoo veel wordt gesproken over de opening van het
Suez-kanaal, de hierbij verwachte vorstelijke bezoeken, enz., zoo
meenen sommigen, dat als van dit alles slechts de helft waar is,
eene leening van een paar millioen voor de ontvangst der gasten
zal noodig zijn.
BENOEMINGEN EN VERPLAATSINGEN BIJ MARINE EN LEGER.
De kapt.-lait. ter zee W. B. F. Eschcr wordt, tengevolge der buiten dienst
stelling van het schroefstoomschip de Watergeus, met den 21 dezer maand eervol
van bet bevel over dien bodem ontheven cu op non-activiteit gebragt. Tevens
worden met dien datuin op non-activiteit gebragt de volgende op gemeld schroef
stoomschip dienende officieren enz., als: de luits. ter zee lste kl. jhr. C. C. Six
en L. G. C. van Wachendorff van Rijn; de luits. ter zee 2de kl. M. C. van
Doorn en I. Lagaaij; de otT. van gez. 2de kl. L. F. Praeger; de off. van adra.
3de kl. M. D. L. Hertzveld en de scheepsklerk J. A. Sounenberg.
De off. van gez. 3de kl. G. L. Aalbertsberg en J. Keijzer, thans gedetacheerd
bij het hospitaal der Marine te Willemsoord, en de off. van adin. 3de kl. E.
H. W. Wijmalen, worden met den 28 dezer geplaatst in de rol van het wacht
schip te Willemsoord, om gedetacheerd te worden, de eerste en derde op het
instrnctie-vaartoig Urania en de tweede op het oefenings-vaartttig Pro Patria.
Voorts wordt de off. van gez. 2de kl. J. F. Manikus, behoorende tot de rot van
het wachtschip te Willemsoord, met den 1 Juuij a. s. overgeplaatst in de rol
van het wachtschip te Ilellevoetsluis.
De luit. ter zee lste kl. J. W. F. Frucht, laatst behoord hebbende tot het
eskader in Oosf-Indië en den S dezer in Nederland teruggekomen, wordt met
dat tijdstip op non-activiteit gebragt.
Twee jongelingen uit Luik hebben met tweewielige vélocipèdes
een togt van die stad naar Maastricht gemaakt en slechts tien
minuten meer voor de reis besteed dau de spoortrein. Zij hebben
namelijk de dertig kilometers van Luik Daar Maastricht in één
uur en vijf-en-twintig minuten afgelegd.
Een arme houthakker in den omtrek van Parijs vond onlangs
in een bosch een kindje liggen, dat hij, na het bij den maire van
het oord gebragt te hebben, aanbood tot zich te nemen, ofschoon
hij zelf reeds vader van 3 kindereu was. Eerst inlichtingen omtrent
den man willende nemen, stelde hjj hem voor het voorstel in na-
dere overweging te nemen, en den anderen dag met zijn vrouw eens
terug te komen. Middelerwijl hail de burgemeester het wichtje nader
onderzocht en tot zjju grootste verbazing, 20 bankbiljetten van 1000
fr. ieder in de kleederen gevonden, bestemd voor de opvoeding van
het kind tot zjju 20e jaar. Toen nu de houthakker en zijn vrouw
den volgenden morgen terugkwamen, vroeg hij hun, of zij nog bij
hun voornemen bleven. „Ja," was hun antwoord, „waar eten is voor
drie, zal ook wel een vierde verzorgd kunnen wordeu." De bur
gemeester deelde hun nu zijne ontdekking mede, en overhandigde
hun het kiod en de 20,000 francs.
Het te Parjjs uitkomende Protestantsche weekbad le Lien
meldt, dat, even als in Engeland de kwestie 'van de waskaars aan
leiding geeft tot veel beweging, onder de geestelijkheid, in Rusland
het gas de hartstogten der Grieksche patriarchen en kerkvoogden
thans in beweging brengt. In eene der voorsteden van Warschau
moest eene nieuwe kerk worden ingewijd, maar de aartsbisschop
weigerde, magtiging te verleenen, nadat te zijner kennis was gekomen,
dat men de waskaarsen had vervangen door gaslichten, waarvan
spraak is noch in de heilige boeken, noch in de geschriften der
kerkvaderen. De kwestie is thans aanhangig te Petersburg, waar
de hoogste kerkelijke overheid zich bezig houdt met een grondig
onderzoek der vraag, of het geoorloofd is, gebruik te maken van
een middel van verlichting, hetwelk de Apostelen en de eerste
Christenen niet hebben gekend.
Graaf van Waldeck heeft, ofschoon 103 jaren oud, eene
schilderjj ,laar de tentoonstelling van fraajje kunsten te Parjjs
gezonden, waarop niet minder dan 225 personen voorkomen. Deze
oude kunstenaar geniet eene goede gezondheid en doet eiken dag
uitgestrekte wandelingen. Hjj is met een Engelsche dame van 40 jareu
getrouwd en heeft een zoon die 18 jaren oud is.
Een statisticus heeft berekend, dat er te Parjjs in de cercles
ongeveer een millioen dagelijks wordt verloren en gewonnen en dat
er nagenoeg dertig duizend partijen worden gespeeld. De minste
inleg in die speelkringen is gewoonlijk 700 a 800 francs.
De beer Reverdy Johnson, op het punt staande om naar de
Vereenigde Staten terug te keeren, neemt afscheid van Engeland,
met de verzekering dat er geen grond bestaat om een oorlog tusschen
de twee landen te verwachten.
Volgens de opgaven van het bureau voor statistiek te Berlijn,
worden er dagelijks 8 millioen mcnschen door de spoorwegen van
de eene plaats op aarde naar de andere gebragt, terwgl de hoeveelheid
der goederen anderhalf millioen tonnen te boven gaat. Een gemiddeld
getal van 58,000 telegrammen worden dagelijks geseind en 4 millioen
