1869. N°. 95.
27 Jaargang.
Zondag 8 Augustus.
Uitgever
Bureau:
A. A. BAKKER Cz.
PEPERMEIJER'S OPINIE OVER HET
CULTUUR-STELSEL.
IIELDERSOE
EN NIEÜWEDIEPER COURANT.
W ij huldigen het goed e."
Verschijnt Dinosdag-, Donderdag- en Zaturdag namiddag.
Abonnementsprijs per kwartaalf 1.30.
franco per post - 1.65.
MOLENPLEIN, N°. 163.
regels 60 cent,
I Prijs der Advertentiën: Van
elke regel meer 15 cent.
j Groote letters of vignetten worden naar plaatsruimte berekend.
Dingdag «len ÏO dezer vertrekt de Oost-H uili
ge he mail over Triest.
111 E N L A N 0.
HELDER en NIEUWEDIEP, 7 Augustus.
Is Frankrijk in den nieuweren tijd vooral liet land welks
toestand op een zeer belangrijk deel van Europa grooten
invloed uitoefent, het is dan voor de beoordeeling van den
staatkundigen toestand van ons werelddeel van veel gewigt
den polsslag van bet Fransclie Keizerrijk na te gaan. liet
„Journal des Débats maakt die taak gemakkelijk, door de
volgende merkwaardige beschouwing.
De herschepping van bet Keizerrijk is begonnen, en zal
van invloed zijn op het volksbestaan. De verandering was
noodzakelijk; doch niet altijd is eene onderneming voor
spoedig, omdat zij noodzakelijk was. Deze onderneming
vooral heeft slechte kansen; ter liefde voor de waarheid
wil het blad die kansen niet verhelen.
Wordt ook de transformatie van liet Keizerrijk met de
grootste bekwaamheid tot stand gebragt, men mag niet
uit het oog verliezen, dat ze achttien jaren is verwacht,
en het wel eene natuurlijke wet op politiek gebied schijnt
te zijn geworden, dat de Fransclie regeringen, naarmate zij
zich meer van haar oorsprong verwijderen, des te zwakker
worden.
Het schijnt, in dat opzigt, met de Fransche regeringen
te gaan als met hem, die den mannelijken leeftijd achter
zich heeft. Meer vatbaar voor alle uitwendige invloeden, is
eene kleine stoornis, welke hij vroeger onopgemerkt voorhij
liet gaan, thans voldoende om hem eene ziekte, ja, den
dood te berokkenen.
De atmospheer der openbare meening wordt in Frankrijk
hij den dag fijner voor langdurige regeringen, evenals den
man, die oud wordt, de natuurlijke dampkring dagelijks
fijner toeschijnt.
Dat men met wijsheid en moed niet bestand zou zijn
tegen liaar schadelijken invloed, beweren wij geenszins.
Om er nu echter op zijne hoede voor te zijn, is het nood
zakelijk, dat men er op lette!
Naast deze kwade kans bestaat eene tweede. In 1852
is de Keizerlijke regering ontstaan door een coup d'état,
welke het volk destijds toeliet, omdat het verzadigd was
van politieke onlusten. Doch datzelfde volk heeft nu
achttien jaren tijd gehad op nieuw smaak te krijgen in de
staatkunde.
Even als een zieke, die herstelt, heeft het volk grooten
lust gebruik te maken van het voedsel, hetwelk het vindt.
Het is waar, deze regering heeft zelf dat voedsel toebereid
doch er bestaan zekere vooroordeelen in Frankrijk, waar
onder ook dit: dat men niet gaarne dezelfde namen en
Derde Brief.
Voorleden Zaturdag is Schrapper bij mij in den winkel gekomen.
Hij wilde nog iets hooren van den Javaan, zeide hij, en hij had
er de geheele week over gedacht, hoe treurig zijn lot moet zijn,
als ons regeringsstelsel hem de noodige voeding en kleeding ont
houdt. „Maar," zeide Schrapper, terwijl hij mooi opgewonden
door mijn winkel stapte, „ik geloof het niet, ziet ge, je schoonzoon
vertelt dat alles wel, maar het bewijs, liet bewijsHoeveel loon
verdient een arbeider in Indien, en hoeveel heeft hij noodig, daar
komt het op aan!"
Mijn schoonzoon zat binnen met mijne vrouw aan de koflij, en
had maar half lust om weêr over dit onderwerp te beginnen.
t Is een treurig ding, Schrapperen wat behoeven wij die wonden
open te leggen, laten wij ons bemoeijen met onze eigene zaken'.,,
Nu werd Jansen regt boos, want onder al zijn deftigheid en al
zijne pedanterie, schuilt een warm en eerlijk hart. „Onze zaken!
maar dat zijn onze zakenOnze spoorwegen, onze kanalen zijn aan
gelegd voor dat geld, onze schuld is verminderd! Ik heb altijd
gedacht, dat het rijke Java die sommen dood gemakkelijk opbragt,
en ik heb mij verbaasd, waarom dat voortreffelijke stelsel, dat op
Java den inwoners vrede en geluk schonk, de schatkist rijk maakte,
en nog millioenen overliet voor Nederland, ook niet hier in Europa
werd toegepast; maar nu eens mijn geloof aan die zaligmakende
voortreffelijkheid is geschokt, nu wil ik er ook meer van weten,
dat is mijn pligt!"
„Toen de generaal v. d. Bosch het cultuur-stelsel invoerde."
„Goed," zeide Schrapper, „beginnen met het begin!"
„Toen ontveinsde hij zich de gevolgen niet, maar weinig ver
moedde hij, dat, hetgeen in zijn oog een gevaarlijk maar noodzakelijk
middel was om den tijdelijken nood der financiën te gemoet te
komen, niet alleen later een geregeld stelsel zou worden, maar zelfs
als beginsel voorstanders zon vinden. Want dat het beginsel, om
belasting te laten betalen in arbeid in plaats van in geld, slecht
is, daaraan kon een man als hij niet twijfelen."
„Hat zie ik niet inHat komt op 'tzelfde neêrals ik in geld
betaal, moet ik er toch ook voor arbeiden," zei Schrapper.
„Ais gij tien gulden belasting betaalt, dan zult gij zoo hard
dezelfde mannen verbonden ziet aan de toepassing van
beginselen, die lijnregt tegen elkander over staan.
Aan vele Franschen schijnt 1852 onafscheidelijk van
het Keizerrijk, zoodat met liet wegnemen der gevolgen
van het eene, het andere als liet ware gewetenloos zou zijn,
indien het bleef bestaan
Tegenover die kwade kansen staat echter deze goede,
dat een deel van liet Fransche volk niets liever wenscht
dan de ontwikkeling der vrijheid, zonder de wreedheden
eener omwenteling.
Dit kan, wanneer de regering haar tegenwoordigen toe
stand begrijpt en de middenklassen geen reden tot ontevre
denheid geeft, een steunpunt voor haar worden.
Ten slotte zegt het «Journal des Débats", dat men
zich niet bekommeren moet over de oude steunpilaren der
persoonlijke regering. Deze toch hebben een onlierstelharen
val geleden
Als gekortwiekte vogels, die, in het bewustzijn dat ze
toch niet kunnen vliegen, erbarmelijk schreeuwen, wanneer
zij van de vergulde kruk vallen, waarop zij plachten te
schommelen, is althans hun geschreeuw van geenerlei
belang.
Voor de eclite zonen van Frankrijk is het integendeel
een prachtig schouwspel, liet uitzeilen te zien van dien
Hinken bodem, dien wij de revolutie noemenReeds zoo
menigwerf is liij de haven uitgezeild! Achttien jaren liad
hij onopgetuigd gelegen! Doch weder is het anker geligt,
en het vaartuig wordt door den wind voortgestuwdDe
beste wenschen van Frankrijks vrije burgers vergezellen liet
op zijn togt!
Het bestuur van liet Artillerie-Vrijkorps heeft in zijne
vergadering van gisteren tot eere-lid van liet korps be
noemd den majoor plaatselijken-kommandant alhier J. J. baron
Melvill van Carnbee.
In diezelfde bijeenkomst werd bepaald, dat, behalve de
reeds bepaalde prijzen voor den te honden wedstrijd, nog
een achtste prijs voor het schieten op 100 pas zal worden
uitgeloofd. Deze gunstige bepaling was mogelijk gemaakt
door de welwillende medewerking van een belangstellend
ingezetene, die een kamer-pistool voor dat doel ten ge
schenke lieeft gegeven.
Het feest-programma voor den tweeden nationalen
schietwedstrijd, van 16 tot 21 Augustus e. k. aan de Bilt
nabij Utrecht te houden, is thans verschenen. De deel
nemers zullen op Maandag 16 dezer te Utrecht plegtig
ontvangen worden; de aanbieding van den eerewijn ge
schiedt door den burgemeester dier gemeente ten stadhui/.e.
Op Dingsdag 17 vangt de wedstrijd aan met het dingen
naar den vaandelprijs. Van liet Artillerie-Vrijkorps alhier
zullen ook vijf leden aan dit concours deelnemen. Op de
mogelijk werken om ze te verdienen, en ze in één week bij elkaêr
hebben; maar als gij in plaats van dit, gedwongen wordt om ergens,
op uren afstand, een week lang te gaan werken, zult gij waar
schijnlijk niets of niet veel uitvoeren!"
„Ja," merkte Jansen op, „zoo snijdt het mes aan twee kanten.
Omdat gij weinig uitvoert, zal men u niet één week, maar twee
weken moeten laten werken om eene waarde van 10 te verkrijgen,
en zoo zijt gij niet alleen zeven dagen te veel kwijt, maar gij mist
nog bovendien het geld, dat gij in die 2de week zoudt hebben
kunnen verdienen
„Juist! en dat op deze wijze niet alleen de belasting-schuldige
verlies lijdt, maar ook de schatkist, toont het feit, dat wij lang
zamerhand alle culturen: indigo, peper, suiker, eto. hebben moeten
laten varen, en alleen nog maar geld trekken uit de koffij!"
„Heel Java is toch niet een groote koffijtuin," meende Schrapper;
„en als er nu geeue andere dwangcultuur meer is, dan is de kwaal
ook niet algemeen; dan leven de overige Javaantjes toch maar regt
lekker en lui!"
„In den beginne is het misschien zoo geweest; thans is het
zeker anders!"
„Waarom
„Be koffij groeit het best op 3 a 4000 voet boven de zee, op de
bergen, daar waar de rijst, die op kunstmatig besproeide lagere
landen geteeld wordt, niet meer voort wil!"
„Zoodat de koftij dan toch nooit kwaad doet aan de voortbrenging
van de rijst, zooals gij laatst hebt verteldmeende ik.
„Eerst het 3de jaar draagt de koffij vruchten, in het I2de jaar
is de grond uitgeput, dan moet er nieuw terrein worden opgezocht
en langzamerhand worden de rijstvelden ingenomenthans reeds
viiult inen koftij-aanplantingen op 800 voet boven de zee. Zoo ziet
gij, hoe, hetgeen tijdens het leven van v. d. Bosch dragelijk was,
nu vreeselijk is geworden!"
„Er blijft nog wel altijd ruimte genoeg voor rijst, mijn hemel!"
zeide Schrapper.
„Hebt gij wel eens uitgerekend hoeveel er noodig is? Men rekent
375 pond 3 pikols per hoofd, zeker niet te veel; een pond
rijst per dag voor een volk, dat bijna geen ander voedsel krijgt;
dat maakt over 11 millioen inwoners 4125,000,000 pond rijst!"
Dit maakte ons stil, en wij dachten na over die ontzettende
hoeveelheid, die noodig is, niet opdat de Javaan lui en gelukkig
volgende dagen dier week hebben mede wedstrijden plaats,
afgewisseld door muziek-uitvoeringen, concert, illuminatie,
enz., enz. De uitdeeling der prijzen geschiedt op Zaturdag
den 21sten door Z. M. den Koning op het Vreeburg te
Utrecht.
Door de regelings-commissie is bepaald, dat a 50 cent
per man, per dag, 's morgens portiën soep met brood,
en 's namiddags portiën vleesch met groenten en aard
appelen zullen worden verstrekt.
De 2de luit. D. Vinkhuizen, herkomstig van de Kon.
Militaire Academie, is ingedeeld hij het 3de bat. 5de comp.
7de reg. infanterie, alhier in garnizoen.
Met ingang van 1 Julij jl. zijn pensioenen verleend
aan den heer J. L. Graaf, adjunct-commies bij het hospitaal
der Marine alhier, ten bedrage van 640.en aan den
heer P. Duynker, zich schrijvende P. P. Duynker, adjunct-
commissaris der loodsen alhier, ten bedrage van 440.
Ter aanvulling van het vroeger vermelde, deelt men
ons omtrent de komst van den nieuwen predikant hij de
Herv. gemeente alhier, ds. J. II. Kremer, nog mede, dat
zijne bevestiging door ds. L. V. Ledeboer Az. zal geschieden
op Zondag 29 dezer, des voormiddags in de Nieuwe Kerk,
terwijl de intreerede zal gehouden worden des avonds van
dien dag, ten 6 ure, in de Westerkerk.
In de vergadering van «Helder's Mannenkoor,"
gisteren avond gehouden, is besloten pogingen aan te wenden
tot liet verhinden aan deze vereeniging van kunstlievende
leden. In zoo verre zulks hij de gunstige reputatie, die dit
Mannenkoor reeds verworven heeft, nog noodig is, bevelen
we onzen mede-ingezetenen aan door toetreding van hunne
ingenomenheid met deze vereeniging te doen blijken.
De eerstvolgende uitvoering van het Mannenkoor is voor-
loopig bepaald te houden in de maand October e. k.
De zuivere opbrengst der onlangs gehouden uitvoering ten
bedrage van ƒ56 is voor de helft in de kas der vereeniging
gestort en voor de wederhelft bestemd ten behoeve eener
eventueel op te rigten Vereeniging tot Werkverschaffing
alhier, of anders ten voordeele der algemeene armen in
deze gemeente.
Het berigt, door eenige dagbladen medegedeeld, als
zou de man, die in drift in de vorige week te Haarlem
zijn makker zoo ongelukkig trof, dat de dood er na volgde,
in het huis van arrest, ten gevolge van schrik en over
spanning, zelf overleden zijn, is geheel uit de lucht
gegrepen.
De heer C. G. Meijer, telegraphist der 3de ld. bij
's Rijks-telegraafkantoor alhier, is in die betrekking verplaatst
naar Haarlem.
leve, zooals wij ons dat zoo gaarne voorstellen, maar alleen opdat
hij niet verhongore.
„En nu moeten zij voor een belagchelijk loon in de koffijtuinen
dienen, of heerendiensten verrigten zonder eenige vergoeding gedurende
bijna een derde deel des jaars! Zoodat ook de tijd om hunne
rijstvelden met zorg te bearbeiden hun veelal ontbreekt!"
„Hoeveel geld krijgen ze toch wel?" vroeg Schrapper, op wien
niets zooveel indruk maakt als getallen.
„Ik zal u antwoorden met de woorden van den minister van
koloniën in de Tweede Kamer: (zitting 66/67) 400,000 inboorlingen
hebben 180 dagen in de Preanger in de koffijtuinen gewerkt, en
verdiend? raad eens?"....
„Een kwartje per dag? 't zal wel niet veel wezen!"
Twee gulden per gezin van 5 personen, d. i. per werkdag iets
meer dan een vijfde cent per hoofd!"
„Schandelijk!" zeide Jansen.
„Voeg daarbij dat een vijfde gedeelte van hun rijstoogst, ter
waarde van 10 of 12, in handen komt van hoofden en pries
ters, en gij zult begrijpen, waarom 't cultuurstelsel zooveel geld
opbrengt aan ouze schatkist!"
„Maar dit zal toch wel eene uitzondering zijn?"
„Niet zoozeer als gij denkt; moeder, geef eens een leitjeJansen,
schrijf eens even op, wat ik hier op een papiertje heb; indien gij
't niet gelooft, kunt gij 't nalezen in het regeringsverslag 1864
Bijl. O., No. 16, bladz. 182185 Bij de koffijcultuur waren
werkzaam
Bantam
Krawang
Preanger
Pekalongan
Banjoemaas
Banjoewangie
Bagelen
Kadoe
Patjitan
30,091
1,941
85,042
10,483
36,347
3,595
32,356
84,561
10,957
'■5 g
§>i
c,j
.3
"s3
u
•3
]X
108,500
- 2,978
- 177,160
- 100,438
- 87,628
- 3,993
- 168,081
- 467,750
- 75,517
295,373 1,192,045
Alzoo gedurende een geheel jaar verdienden vijf personen te zamen
f 4.04 in de koffijtuinen! Mij dunkt het is voor van avond genoeg!
Zoo goed wordt Indië beheerd!"
