1869. N°. 103.
Vrijdag 27 Augustus.
27 Jaargang.
ARBEIDERS en WERKGEVERS.
HELDERSCHE
EN NIEUWEDIEPER COURANT,
„W ij huldigen het goed e."
Verschijnt Dingsdag-, Donderdag- en Zaturdag namiddag.
AboiiBementsprijs per kwartaalf 1.30.
}i franco per post - 1.65.
Uitgever A. A. BAKKER Cz.
ilnre a uM O L E N 1» L E I iV, IS". 163.
Prijs der Advertentiën: Van 1 4 regels 60 cent,
elke regel meer 15 cent.
Groote letters of vignetteu worden naar plaatsruimte berekeud.
m.
Wat het tweede der door ons gestelde punten betreft,
heeft de arbeider regtmatige aanspraak op hulp, en wel
op s/aafs-hulp. Indien de arbeider leeren wil, onderwezen
wil worden om daardoor zijn toestand te verbeteren, dan
kan hij met regt eischen, dat de staat hem goed en bruik
baar onderwijs verschaffe. Niet omdat wij van de ultra-
democratische leer zijn, dat de staat iedereen ter hulp moet
komen die buiten staat is om zichzelven te redden, maar
omdat hier het belang van den burger en van den staat een
en hetzelfde is. Voor den staat is het geven van goed
onderwijs een daad van zelfverdediging en van zelfbehoud.
De laatste raad aan den arbeider gegeven«wees uw
eigen winkelier 1" is op velerlei wijze op te volgen, 't Komt
er alleen maar op aan, om geen levensmiddelen te koopen
uit de vierde of vijfde baud, maar dadelijk op te klimmen
tot den producent.
't Eenvoudigste middel, dat bijv. ook in Alkmaar door
eene vereeniging van werklieden met goed gevolg wordt
in praktijk gebragt, is publieke aanbesteding der meest
noodzakelijke levensbehoeften. Eenige werklieden vereenigen
zich, brengen een klein kapitaaltje bij elkaar, zonder
dat toch zouden zij al weinig crediet hebben rekenen
uit, hoeveel aardappelen, gort, enz. zij ongeveer in het
loopende jaar zullen noodig hebben, en wijzen die geheele
leverantie, na publieke aanbesteding, aan dien winkelier
toe, die het laagst heeft ingeschreven, 't Spreekt van
zelf, dat de leden der vereeniging zich verhinden om het
geheele jaar lang alleen en uitsluitend bij dien winkelier te
koopen. De voordeelen van zulk eene handelwijze springen
in het oog. De winkelier behoeft op die groote leverantie
niet zooveel te winnen, als hij op vele kleintjes zoude doen;
zijne onkosten zijn evenredig lager, hij spaart tijd en arbeid
uit. Al de leden te zanten koopende, zijn elkanders
borgen; te zanten hebben zij dus veel meer crediet, dan ze
afzonderlijk zouden hebben; dat crediet, die peperdure
weelde, behoeven zij dus niet te betalen.
Voordat zij beginnen met het bijeengebragte kapitaaltje
op rekening en in mindering van betaling te geven, ver
mindert voor den winkelier de kans van bankroetjes te
zullen lijden; hij vermindert diensvolgens den prijs van de
koopwaar. Het is niet overdreven om aan te nemen, dat
de prijs der noodzakelijke levensmiddelen voor den arbeider
(lid der vereeniging) 20lager zal zijn, zoodra na verloop
van twee of drie jaar de soliditeit, de eerlijkheid en
activiteit van de vereeniging beproefd en erkend zal zijn.
Is niet zulk een uitslag de moeite eener proefneming waard
Heeft de vereeniging in leden, kracht, geld en crediet
gewonnen, is zij den eersten moeijelijken tijd te boven, den
tijd, waarin zij zal hebber, te strijden met onverstand, en
vooral met de kwade gewoonte der vrouwen om op crediet
en in allerlei winkeltjes, in plaats van in een enkele, te
koopen, dan kan zij eene schrede verder gaan. Dan kan
zij haren eigenen winkel opzetten. De gezamenlijke aandeel
houders genieten dan, behalve de bovengenoemde voordeelen,
ook nog op het einde des jaars de winst van den winkelier.
Dit is echter onmogelijk zonder kapitaal! Het kapitaal
behoeft niet zoo groot te zijn, de helft van den jaarlijkschen
ontzet van den winkel bijv.maar kapitaal moet er wezen,
zonder hetzelve, geen goedkoope inslag, geen kans op winst!
Alleen hij, die met contant geld komt, kan de beste waar
kiezen, en den laagsten prijs betalen.
Hier zijn wij nu weer genaderd aan een punt, waarop
do arbeider van de hoogere klassen hulp kan en mag
vragen. Niet vragen om een vernederende gift, goddank
onze eerlijke Nederlandsche arbeider steekt niet gaarne de
hand uit om een gift! maar vragen met opgeheven
hoofde om een voorschot in eene soliede handelsonderneming.
Als eene vereeniging van arbeiders gedurende drie jaar,
iets korter of langer, bij aanbesteding hare levens
middelen heeft aangeschaft, contant heeft betaald, dan is
haar crediet gevestigd. Dan is het niet meer Piet, Klaas
en Gerrit, die de wintermaanden van 't karig crediet, dat
hem een winkelier geeft, teert, maar dan is het ,/de
Arbeiders-vereeniging", die zelf voorwaarden bepaalt, om
welker klandisie de winkeliers strijden. En indien deze
vereeniging over een kapitaaltje door de bijdragen der
leden, of uit besparing der winsten verkregen, kan be
schikken, dat tot onderpand dient van verder crediet, een
winkel wil beginnen, dan kan zulk eene vereeniging stellig
geld krijgen voor dat doel. Vindt zij dan niet een menschen-
vriend, die een renteloos voorschot doet, zeker vindt zij
personen, die haar tegen de gewone rente willen leenen.
Want de zaak die zij wil oprigten, kan, menschelijkerwijze
gesproken, niet mislukken. Zij rigten een winkel op in
levensmiddelen, die alle leden noodig hebben, die alle leden
moeten koopen, en die alle leden dririr zullen knopen,
omdat hun dat het voordeeligst is.
Indien de oprigters eener zoodanige vereeniging voor-
zigtig zijn in de keuze der deelhebbers, niemand toelaten,
die reeds diep in schulden zit, vast houden aan den regel
//Wij geven geen crediet, en wij vragen geen crediet," het
beheer eenvoudig en goedkoop inrigten, dan is het bijna
ondenkbaar, dat zulk eene vereeniging geen merkbare lots
verbetering zou tengevolge hebben.
Dikwerf heeft men werklieden willen aanraden, vereenigt
u, en weest handelaren in het product van uwen arbeid.
Men heeft tegen timmerlieden en hunne knechts gezegd:
//vereenigt u tot eene groote maatschappij, en gij zult op
die wijze aandeel hebben in de winst, die nu de aannemers
en de groote bazen opsteken." Dit plan is nu onlangs bij
ons ter sprake gebragt door den ingenieur Huet, die eene
machine-fabriek wil oprigten, waarvan het werkvolk tegelijk
eigenaar zal zijn, en deel hebben in de winst en het verlies.
Twee voorbeelden zijn ons maar bekend, dat zulk eene
vereeniging gebloeid heeft; beide voorbeelden, ver uit de
buurt, te Parijs. De //firma Leclaire," in 1848 opgerigt,
schilders en glazenmakers, en de //vereenigde schoenmakers."
Wel eest men van tijd tot tijd in couranten van nieuwe
vereenigingen, die komen en verdwijnen, maar nimmer
zijn daarover voldoende inlichtingen openbaar gemaakt.
Eene dergelijke vereeniging schijnt niet aan te raden
wij voor ons zouden stellig dien raad niet durven geven.
Een van de redenen, waarom zij mislukken, is, dat er, om
eens eene platte uitdrukking te gebruiken, te veel komt
kijken. De loop die de zaak neemt, het verband tusschen
elke industrie, met de overeenkomstige in andere landen,
toltarieven, wettelijke bepalingen, economische perturbatiën,
tijdelijke stilstand van werk of overvoering van de markt,
zijn alle zaken, waarvan gevolg en oorzaak buiten het
bereik van den werkman liggen, en die hem vroeger of
later op eene gevoelige wijze worden aan 't verstand gebragt.
En dan.... in elke nijverheidsonderneming komen tijden
van verlieseene vereeniging van werklieden kan niet met
verlies werken, hunne kas is oogenblikkelijk uitgeput en
de zaak geruïneerd.
Misschien dat deze laatste soort van vereenigingen,
de zoogenaamde productive associatiën een groote
toekomst hebben. Yoorloopig zijn zij in onze oogen nog
//messen in de hand van een kind!"
B I IV E IV i, A IV D.
HELDER en NIEUWEDIEP, 26 Augustus.
Bijzonder gewigtig is de staatkundige geschiedenis van
den dag niet. Wij bepalen ons dus in ons overzigt tot de
vermelding, dat er sprake is van het plan dat bij de Engelsclie
regering zou bestaan om hare troepen uit de kolonie aan
de Kaap de Goede Hoop terug te trekkendat de ver
kiezingen in het zuiden der Noord-Amcrikaansche Unie
grootendeels in conservativen zin beslist worden; dat de
partij van Don Carlos in Spanje, bij hare bemoeijingen ter
begunstiging van dien pretendent, meer rampen dan voor
spoed ondervindt; dat jl. Dingsdag een Engelsclie vloot
het Kanaal heeft verlaten, stevenende naar de Middellandsche
Zee, van welke vloot wordt verzekerd, dat zij door geene
ooit te voren voor do zeedienst bijeen gebragte vloot zal
geëvenaard zijn, voor zoo veel aangaat de snelheid der
schepen, de zwaarte van het gesehut en de dikte der
bepantsering; dat er verscheidenheid van meening bestaat
onder de Fransche uitgewekenen, omtrent hunne houding
tegenover de door den Keizer verleende amnestie op 15 dezer
terwijl sommigen daarvan «villen gebruik maken, wenschen
anderen daarvan in geenen deele te profiteren; dat er
sprake van is om Napels eerlang tot hoofdstad van Italië
te verheffen; dat liet gebied der Militaire Grenzen in
Oostenrijk, tot nog toe door het ministerie van oorlog beheerd,
voortaan in het genot van een burgerlijk bestuur zal worden
gesteld; dat te Palma, op het eiland Majorca, eene
Carlistisehe zamenzwering is ontdekt; dat, naar men
uit Constantinopel berigt, de ministers van Turkije ver
gaderd zijn geweest, om te beraadslagen over het antwoord
aan den onder-Koning van Egypte te zenden, en dat be
sloten is, om den onder-Koning uit te noodigen naar de
Turksche hoofdstad te komen.
De 18de verjaardag van Z. K. H. Prins Willem Karei
Alexander Lodewijk, tweede zoon des Konings, werd
gisteren alhier op de gebruikelijke wijze gevierd.
Gisteren werd het lijk van den heer C. van der Sterr
op de algemeene begraafplaats alhier plegtig ter aarde
besteld. Nevens bloedverwanten en vrienden, schaarden
zich onderscheidene belangstellenden in den lijkstoet. Aan
het graf hield de heer W. J. Hidde Bok eene rede,
waarin hij de onmiskenbaar groote verdiensten van den
ontslapene schetste. Spreker wees op het vele nuttige dooi
den overledene in het belang der gemeente, der provincie
er. van het vaderland verrigt, en stelde de nederigheid,
de rustelooze ijver, de dorst naar wetenschap, waardoor
zijn ouden vriend zich steeds onderscheidde, aan allen tot
een navolgenswaardig voorbeeld.
De heer C. van der Sterr Jr., kleinzoon van den over
ledene, wees daarop op het groot verlies, dat de familie
had geleden en betuigde den vorigen spreker en den ver
deren aanwezigen dank voor de betoonde belangstelling in
deze plegtiglieid.
Uit het verslag van de Nederlandschen Vereeniging
tot Afschaffing van Sterken Drank over het jaar 1868 blijkt,
dat het getal afdeelingen in dat jaar bedroeg 51, dat der
correspondentschappen 326, dat der mannelijke leden 10,595
en dat der vrouwelijke leden 2783. Op den laatsten Dec.
I waren 63 correspondentschappen vacant; van de overige
correspondentschappen en afdeelingen waren ingekomen
193 jaarberigten. Als bepaald door misbruik van sterken
drank veroorzaakt, worden opgegeven 8 gevallen van moord
en moordaanslag, 68 gevallen van verwonding en mishan
deling, 31 andere wanbedrijven, 54 zelfmoorden. De
opbrengst van de belasting op het drankgebruik beliep in
1868 f 13,354,313, waarvan Amsterdam en's Gravenhage,
die te zanten f'(l der geheele bevolking van Nederland
hebben, niet T'(> maar 3,507,000 opbragten. De statistiek
van het verslag toont aan, dat elk gezin te Amsterdam en
's Gravenhage gemiddeld door een drankverbruik van ƒ50
en elk gezin buiten die steden gemiddeld door een verbruik
van 37,50 wordt gedrukt. De geheele uitgave aan
sterken drank in Nederland wordt berekend 27,000,000
te beloopen.
Tot ridder der orde van den Nederlandschen Leeuiv
is benoemd de heer G. W. Stemler, president der algemeene
kerkelijke vergadering en der algemeene kerkelijke com
missie der Ilerst. Evang. Luth. Kerk, pred. te Amsterdam.
Door den gouverneur-generaal van Ned. Oost-Indië
is benoemd tot comm.-ontvanger der inkomende en uit
gaande regten te Anjer, tevens fung. havenmeester aldaar,
jhr. J. C. II. Clifford Cocq van Breugel.
Ds. A. S. Entingh, pred. bij de Christ. Geref. Gem.
te Rotterdam, heeft voor net beroep naar Goes bedankt.
Van de aanhechting van Ameland aan den Frieschen
wal wordt veel werk gemaakt, zoodat men mag aannemen,
dat het plan eerlang eene nieuwe phase zal intreden,
namelijk die van uitvoering.
Men zegt, dat in de afgeloopen week, ter gelegenheid
van den nationalen schietwedstrijd, over den Centraal-
spoorweg ongeveer 40,000 personen vervoerd zijn geworden.
Uit Antwerpen wordt gemeld, dat het Amsterdamsehe
genootschap «Door Oefening Grooter» bij den rederijkers
wedstrijd den eesrten prijs heeft behaald, die voor den hesten
Hollandschen liefhebber was uitgeloofd.
De rederijkerskamer //Jan van Beers" te Utrecht behaalde
den tweeden prijs.
Den derden //Door Vriendschap en Vermaak", te
Rotterdam.
Voor den besten liefhebber, zilveren medaille, L. F. J.
Hassels, te Amsterdam.
Voor de beste vrouw als liefhebster, zilveren medaille,
mejufvrouw Vleming, te Utrecht.
Men schrijft ons van Texel, dd. 25 dezer:
"Voor het casco van het alhier gestrande schip //Titia
Suzanna," werd in dejl. Maandag gehoudene publieke veiling
260 besteed. Ook de inventaris en andere artikelen
bragten veel geld op. De tarwe, die de vorige week nog
in liet schip aanwezig was en in massa voor 400 is ver
kocht, heeft den kooper een behoorlijke winst opgeleverd,
wijl er bijna 1000 mud is geborgen, waarvoor 2 per mud
werd bedongen en men grage koopers vond.»
Men schrijft van het Vlie, dat aldaar eenig wrakhout
waaronder een gedeelte van het dek van een schip is aan-
gespoeld. Een naambord, mede daar aangedreven, bevat
de namen //Concordia en Alegonda.»
Er bestaat te Amsterdam plan eene tweede brouwerij
op to rigten van Beijerseli bier. Voor een daartoe op te
rigten naamlooze vennootschap//Amsterdamsehe Beijersch-
Bierbrouwerij is een kapitaal van 600,000 noodig, waarvan
reeds voor de helft bijdragen toegezegd zijn.
Hoe gevaarlijk het is nat of niet genoegzaam droog
hooi binnen te halen, vooral waar men, zooals in de om
streken van Uitgeest, het hooi bergt in groote gebouwen,
waarvan een gedeelte tot woonhuis wordt ingerigt, werd
jl Maandag middag weêr bewezen. Een boer in die ge-