1869. N°. 111.
Woensdag 15 September.
27 Jaargang.
Goed geineend, maar... onhandig.
Uitgever A. A. BAKKER Cz.
Bureau: MOLENPLEIN, N°. 163.
BINNENLAND.
HELDCRS€HE
EN NÏEUWEMEPER COURAJVT.
„W ij huldigen het goed e."
Verschijnt Dingsdag-, Donderdag- en Zaturdag namiddag.
Abonnementsprijs per kwartaal1.30.
M franco per post - 1.65.
Prijs der Advertentiën: Van 14 regels 60 cent,
elke regel meer 15 cent.
Groote letters of vignetten worden naar plaatsruimte berekend.
Donderdag: den 16 dezer vertrekt de Oost-Indi
sche mail over Soutbainpton.
ii.
Indien al den Christen geboden is, de andere wang toe
te keeren aan hem die de eerste heeft geslagen, zoo drijft
toch de /.Maatschappij tot Nut van den Javaan," de nede
righeid wat ver, indien zij zich zelve en haar nog zoo
jeugdig verleden in 't aangezigt slaat. Of het plan van
den ingenieur de Bruijn tot in cultuur brengen door het
aanleggen van irrigatiewerken van 20,000 bouws woesten
grond en 20 kilometers djatti-bosch, practisch uitvoer
baar en rentegevend is, mogen anderen beslissen, wij willen
alleen aantoonen, beter: herinneren dat de M. t. N. v. d. J.
zich met eene zoodanige industriële onderneming niet mag
belasten.
Deze Maatschappij, eene industrieële onderneming op-
rigtende, moet daarin ondergaan. Het plan toch 0111
eene oppervlakte van 261 vierkante mijlen grond in
cultuur te brengen, (eene oppervlakte grooter dan de
provinciën Gelderland, Noord- en Zuidbolland, Zeeland en
Utrecht te zamen), leidt er natuurlijk toe om van de
Maatschappij eene gewone handelsmaatschappij te maken, en
de bepaling, dat de aandeelhouders slechts 80/o zullen
genieten, en de overige winsten zullen worden besteed tot
het oprigten van scholen, enz., geeft wel een socialistisch
kleurtje aan het plan, maar stempelt het niet tot eene
philantropische onderneming. Menschenvrienden a, 8°/o
zijn ligt te vinden!
Interessant is de vergelijking van hetgeen de heer E. C, E.
in nummer 11 der vliegende blaadjes schreef, met het thans
gedaan voorstel. In dit blaadje wordt het goed regt ver
dedigd der Maatschappij, die zich uitsluitend ten doel stelt
licht te verspreiden over koloniale toestanden: omdat cr
//dringende behoefte aan eene dergelijke inrigting (bestaat),
die door hare geschriften en openbare voordragten het Neder-
landsche volk de oogen opent, om het den waren en wezen
lijken toestand van Java en den Javaan te doen kennen;"
(pag. 173); eene pagina vroeger werd de maatschappij
eene geheel humanitaire genoemd, //die niets dan waarheid
en geregtigheid wilen thans vraagt ze, behalve waarheid
en geregtigheid, ook nog acht procent van haar kapitaal!
Indien men ter hand neemt n°. 12 der meergemelde
blaadjes (pp. 180 en 181), dan weet men inderdaad niet,
waarover men zich meer moet verbazen, over den juisten
blik, dien toenmaals het Bestuur, dat het ingezonden stuk
z/de Philantropie der M. t. N. v. d. J.» plaatste, in haren
werkkring had, of over de onhandigheid waarmede ze thans op
het punt staat haar verleden te miskennen en hare begin
selen te verloochenen.
In dat stukje wordt de opmerking, dat de maatschappij
onder eene schoone leuze varende, inderdaad het belang
van enkelen zoekt te bevorderen, aangewezen, en weerlegd,
met eene aanhaling uit de statuten der Maatschappij. Wij
willen diezelfde paragraaf uit de statuten afschrijven.
//De Maatschappij beoogt handhaving en toepassing dei-
beginselen van regtvaardigheid en liefde tot den naaste,
die de betrekking tusschen het moederland en Java moeten
kenmerken.»
Zij wil in het licht stellen en bestrijden alle onregt tegen
Javanen, door wie ook gepleegd; maatregelen uitlokken en
ondersteunen tot bevordering van het doel der Maatschappij,
in overeenstemming met de wet en de staatsinstellingen.
Zij wil binnen de grenzen der wet en met eerbiediging
van den band, die Java aan Nederland verbindt, door zede
lijken invloed en stoffelijke middelen het welzijn der inboor
lingen bevorderen, zoowel door aanmoediging van het
onderwijs, als door ondersteuning der pogingen, die tot
liunne geestelijke ontwikkeling worden aangewend."
Hoe kan nu eene maatschappij, die deze vlag voert, die
dit als haar beginsel erkent, voorstellen zich te vervormen
in eene socialistisch-philantropische maatschappij op aan-
deelen 1 En dat wel in den vorm van een eenvoudig voor
stel aan de Algemeene Vergadering in te dienen.
Stelt u nu eens voor, dat een diaconie-bestuur voorstelde
om in wollen dekens te gaan handelen, komende de winsten
boven de 8°/0 voor de armen! En de verliezen? Ik geloof,
dat niemand zulk een plan, een ernstig plan zoude noemen.
Zooals wij vroeger zeidenvan den beginne af aan was
er in liet werken van do Maatschappij tweeërlei rigting
merkbaar. Op de eerstvolgende vergadering zal worden
beslist welke rigting de meerderheid heeft, 't Kan zijn,
dat het Bestuur de op zich genomene taak te zwaar gaat
gevoelenzuivere mensclienliefde, strijd voor waarheid om
de waarheid is een ondankbaar werk! 't Kan zijn, dat
sommige leden liever aandeden hadden in eene 8°/0 ren
derende handelszaak. Voor zulk een weusch behoeft nie
mand zich te schamen. Maar laat die reusachtige speculatie
om 260 kilometers te bebouwen op hare eigene beenen
staan, ze is zeker groot genoeg. Laat de Maatschappij
blijven, wat zij van den aanvang uitsluitend moest trachten
te zijneene vereeniging tot het verbreiden van kennis en
waarheid, geen socialistische navolging van onze oude Oost-
Indische Compagnie
HELDER en NIEUWEDIEP, 14 September.
Vraagt men, of de tegenwoordige toestand van Spanje
houdbaar is op den duur, de geschiedenis van den dag
herhaalt gedurigneen. Over de keuze van een Koning
loopen de gevoelens geheel en al uiteen. De strijd, die
daarover te eeniger tijd komt te ontstaan, zal welligt voor
de rust en den vrede des lands zeer bedroevende gevolgen
hebben. De wonderlijke verhouding, die er thans reeds
tusschen de verschillende staatkundige partijen daar te
lande is ontstaan, is bovendien een krachtige steun voor
de republikeinsclie partij. De voorloopige regering heeft
plannen, die, der R. C. kerk in het geheel niet begunstigende,
zeker veel zullen bijdragen om de geestelijkheiddie
magtige steun voor het gezag, geheel en al van haar te
vervreemden. Het aantal bisschoppen en aartsbisschoppen
zal aanmerkelijk worden verminderd, zonder dat de regering
daaromtrent in overleg wenscht te treden met het hof te
Rome. Nu is het wel waar, dat de schatkist voordeel
zou hebben bij eene inkrimping van het getal hoogc
geestelijken, maar men mag ook wel aannemen, dat het
kabinet door zulke maatregelen in dezen veelbewogen tijd
missende de ondersteuning der mannen van de kerk, een
slechte rekening maakt.
Napoleons gezondheidstoestand is eene der meest algemeene
onderwerpen van bespreking. De laatste dagen hebben
wel is waar verbetering in 's Keizers toestand doen blijken,
maar liet ongunstig weder, waarmede deze week aanving,
is zeker weinig in staat om 's Keizers ongesteldheid te
doen afnemen. Terwijl de beurs daalt op het vernemen
van Napoleons ziekte en terwijl menigeen vreest voor een
grooten schok, die den doöd des magtigen Keizers in
Frankrijk en tiaar buiten zou te weeg brengen, is het in
deze dagen veler bede: //Vive 1'empereur!»
Prins Napoleon liet is bekend doet zich gedurig
kennen als den voorstander der democratische begrippen en
gevolgelijk van den zuiver liberalen, constitutionelen staat.
Toen hij, eenige jaren geleden, bij een Napoleons-feest op
Corsika die ideën openbaarde, was neef de Keizer daarover
in liet geheel niet gesticht; er vielen woorden tusschen de
beide lieeren, en de Prins, even vurig van temperament
al de Keizer viscliaclitig, verliet Parijs, begon met ver
nieuwde woede alle bekende en onbekende landen van
Europa af te reizen, en bezocht, ten einde wat af te
koelen, IJsland, Noorwegen, Denemarken en andere noorde
lijke streken.
Bij de behandeling van de gewijzigde constitutie in den
Senaat, hield Prins Napoleon zijne bekende democratische
speech. Rouher vloog er Z. K. H. bijna om in het aan
gezigt: Keizer Napoleon zendt hem eene felicitatie!
•/Kijk nu eens, wie begrijpt dat nu?» vragen ze
elkander te Parijs, en sommige heeren ministers, die al te
fel op 's Keizers neef afgevuurd hebben, beginnen nabe
trachting tc houden en zich zeiven af te vragen: //Zou
het de moeite waard zijn nog een slot op die portefeuille
te laten merken?»
De verstandige opmerker evenwel denkt aan de gelijke
nis van den onregtvaardigen rentmeester, en zegt: //Opdat
zij hem (den kleinen Kroonprins) in luinne tabernakelen
mogen ontvangen.»
Als de Keizer eenmaal zal gestorven zijn, is er voor de
Napoleons geen heil te verwachten dan van eene eerlijk
liberale, constitutionele politiek, de man van liet quasi-
liberaal Cesarisme dood zijnde, zal men moeten komen tot
de beginselen van Prins Napoleon.
Zr. Ms. stoomtransportschip "Java» vertrekt eerstdaags
i van bier naar Shields, om van daar eenig zwaar geschut
van 23 en 18 duim af te halen en naar hier over te brengen.
In de gewone vergadering van het Departement
Helder der Maatschappij //Tot Nut van 't Algemeen," jl.
Vrijdag gehouden, had eene verkiezing plaats van bestuur-
deren, tengevolge der periodieke aftreding van de leden
D. Dekker, B. R. de Breuk en J. van Hattem. In hunne
plaats werden gekozen de heeren: Joli. Dyserinck (tevens
als president), P. Uurbanus en G. Scholten, die met de
heeren G. E. Bron, A. van Voornveld en W. J. Hidde Bok
thans het bestuur uitmaken.
Jl. Zondag namiddag dreigde een ernstig brandgevaar.
In den schoorsteen der garnizoens-infirmerie alhier ontstond
brand, die echter nog tijdig ontdekt en in voortgang gestuit
werd. Bij den hevigen wind, die er toen heerschte, zouden
de gevolgen niet te overzien zijn geweest, indien de brand
niet tijdig genoeg ware gestuit. Spuit n°. 1 was reeds op
de plaats aanwezig en eenige leden der dd. Schutterij waren
mede in uniform present.
Gisteren en eergisteren woede in deze gemeente en
volgens berigten op vele plaatsen van ons land een vrij
hevigen storm, vergezeld van zware regenbuijen. Behalve
eenige schade aan hoornen en eenige dakpannen die hier
en daar zijn afgewaaid hooren wij geen ongelukken van
belang. De molen ,,'t Fortuin" is aan de wieken zwaar be
schadigd. Uit 's Hage wordt echter gemeld, dat het Haagsche
boscli weder in een wildernis is herschapenhooge hoornen
werden ontworteld op de wegen neêrgeslagen. En niet
minder is dit in het Voorhout het geval, waar negen
boomen omgestort zijn. Aan den Boschkant viel een boom
op liet schuitje van een schipper, die met zijne vrouw ter
kerke was gegaan, hun vier kindertjes op het scheepje
achterlatende; de ouders werden uit het bedehuis terug
gehaald en vonden gelukkig hun kleinen allen gered.
Te Delft zijn al de muren van de aldaar op te rigten
schietbaan en eenig muurwerk van de in aanbouw zijnde
gist- en spiritusfabriek ingestort. Uit Meppel meldt men,
dat ook aldaar de storm vrij wat schade aan daken en
glasramen heeft veroorzaakt, terwijl boom en tuinvruchten
meest allen af- en omgewaaid of geruïneerd zijn. Te
Rotterdam is een schuit, die in de Maas op stroom lag,
gezonken. Ook is daar iemand van een vlot gewaaid,
hoewel nog levend opgehaald, overleed hij spoedig. Een
zware boom is op een marktschuit gevallen, die daardoor
beschadigd werd.
Te Nieuwburg is onder vrucht- en andere boomen eene
vreeselijke verwoesting aangerigt, velen zijn ontworteld en
doorgebroken. Bij het uitgaan van de kerk te Waarden
is een wagen door het schrikken van het paard in het
water teregt gekomen. De persoon, die er in zat kwam
met den schrik vrij. Op de meeste plaatsen is de telegraphische
gemeenschap verboken, zoodat er gisteren uit het buiten
land geen enkel berigt is ontvangen.
H. M. de Koningin woonde jl. Zondag morgen de
godsdienstoefening in de Groote Kerk te 's Hage bij onder
bet gehoor van ds. Brvce, maar werd door een ligte onge
steldheid verpligt de kerk te verlaten en naar het paleis
terug te keeren.
De //Staatscourant» bevat het programma voor de
opening van de vergadering der Staten-Generaal, te'sGraven-
hage, op Maandag den 20 dezer.
De minister van Oorlog heeft de vereischte bevelen
uitgevaardigd om do verlofgangers, behoorende tot het
regiment grenadiers en jagers en de overige regimenten
infanterie, in werkelijke dienst op te roepen, ten einde
gedurende hoogstens 30 dagen in den wapenhandel geoe
fend te worden; de bedoelde miliciens zullen zich ditmaal
regtstreeks begeven naar het batalllon, waartoe zij be
lmoren, en daarbij op den 16 dezer, vóór 4 ure des namid
dags, moeten aankomen.
Z. M. de Koning van Pruissen heeft den vice-
admiraal Jhr. II. A. van Karnebeek, die Nederland op de
conferentie van het ./Roode Kruis» vertegenwoordigde,
benoemd tot ridder der Kroonorde 1ste kl. (Vaderland.)
De behandeling voor den Hoogen Raad der Neder
landen van de zaak van Jacob de Vletter, die op Woensdag
den 15 dezer bepaald was, is uitgesteld tot Woensdag den
22 dezer.
Naar men verneemt zal de spoorweg Uitgeest
Zaandam met 1 Nov. a. s. worden geopend.
Den 8sten October, de gedenkdag van Alkmaar's
ontzet, zal dit jaar o. a. door eene harddraverij gevierd
worden.
Gisteren avond omstreeks half zeven brak te Opdam
een hevigen brand uit, waarbij in weinig tijds drie huizen
zijn vernietigd. Een en ander was tegen brandschade
verzekerd.
Het drietal, door curatoren van het Evang. Luth.
seminarie te Amsterdam gevormd, ter vervulling van de
plaats, opengevallen door het overlijden van prof. Domela
Nieuwenhuis, bestaat uit de hh. G. D. J. Martens, J. A.
Böhringer en II. Heijen, predikanten te Vlissingen, Maas
tricht en 's Gravenhage.
Naar aanleiding der bijeenkomst van vele hoofdoffi
cieren der Schutterij in bet kamp bij de Bilt, heeft de
kolonel-kommandant van de Schutterij te Amsterdam het
