tegen den dijk; het vernieuwen en verhoogen van den besteenden
berm buiten den paalregel over 600 meter; liet slaan van twee
rijen golfbrekers in den besteenden berm vóór den paalregel en
het vervangen van twee slopgaten door een open paalregel.
Deze werken, welke te zamen voor f 43,700 waren aanbesteed,
zijn niet geheel voltooid en hebben door stormvloed veel geleden.
Bovendien werd het leveren van bazaltsteen, rijsmaterialen, zee
brekers, perkoenpalen en schoeijingplanken aanbesteed, te zamen
gerekend voor f 36,535,
De zeewaterkeeringen van de bijzondere waterschapsbesturen
hebben door de stormen en hooge vloeden geene belangrijke
schade bekomende daaraan uitgevoerde werken bepaalden zich
tot het gewoon onderhoud en het aanbrengen van verbeteringen,
waar die gevorderd werden.
De kosten aan de verschillende waterkeeringen in deze provincie,
door het rijk, de provincie en de waterschapsbesturen te zamen
besteed, bedragen de som van f 553,208,60^. Hieronder zijn de
navolgende postenvoor den zeedijk van den polder Waard en
Groet en de daarin gelegen sluizen f 6818,80; voor den zeedijk
van den Wieringerwaard f 1075,voor den zeedijk van den
Anna Paulowna-polder en de daarin gelegene sluisen f 13,820,—.
voor den Koegras-zeedijk nihil; voor de havenwerken te Nieuwediep
f 25,890; voor de Heldersche zeewering f 18,637; voor de Duinen
langs de Noordzee aan den vasten wal f 17000; voor dePettemer
zeewering f 18885 voor den Hondsbosschen wakerdijk f 80,235;
voor de Bijks zeesvering benoorden Petten f 11042,50; verder
voor de zeeweringen op de navolgende eilanden: Terschelling
f 16607; Vlieland f 69501,72^Texel f 27971,75; Wieringen
f 23243.
Het gezamentlijk bedrag der uitgaven voor de zeesveringen was in
1869 f 179878,54 minder dan in 1868.
Het onderhoud der duinen langs de Noordzee op Texel en den
vasten wal, door het planten van helm en stroo en het stellen van
rietsehuttingen, werd aanbesteed in 3 perceelen, te zamen voor
f 21,438,De duinen op Texel hebben van de stormvloeden
weinig geleden; alleen werd van den Stuifdijk op de Hors onge
veer 30 meter lengte weggeslagen en zijn de zanddammen op het
Eijerlandsche strand een weinig afgespoeld en ingekort. Daaren
tegen ging bij de duinen van den vasten wal tusschen Kijkduin
en Petten de geheele door stroobeplanting aangewonnen verhooging
van den voet of teen op het strand verloren, en sloeg ook het
buitenbeloop nagenoeg over de geheele lengte, van 1.40 tot 3.40
meter hoog, steil af, terwijl de reeds verkregen stuifdammen tot
digting van de 3 vroegere doorbraken in den buitenduinregel tus
schen de strandpalen No. 19 en 20 benoorden Petten, weer zijn
drooggemaakt en gelijkgesleeht.
Van het zuideinde der Hondsbossche zeewering tot Wijk aan Zee
is mede de door stroobeplanting aangewonnen verhoogde duinvoet
en op vele plaatsen ook 1 tot 3 meter hoogte van het buitenbeloop
der duinen weggeslagen.
Het onderhoud der duinen op Vlieland is gedurende de jaren
186971 aanbesteed voor eene som van f4645 per jaar en bestaat
in het jaarlijks stellen van 340,000 vierk. meter stroobeplanting,
80,000 vierk. meter helmbeplanting en 700 strekkende meter riet-
schermen en het onderhoud der strandpalen. Van deze beplantingen
werden de rietschermen en ruim 32,000 vierk. meter stroobeplan
ting gesteld aan de duinen langs het zuiderstrand, terwijl al het
overige werd geplant aan de duinen nabij het noorderstrand, waar
door de toestand op sommige plaatsen aanmerkelijk verbeterd is.
De duinvoet aan het noorderstrand bij en onmiddellijk ten oosten van
de aldaar bestaande hoofden is echter weder achteruit gegaan.
Het onderhoud der buitenduinen op Terschelling is gedurende
de jaren 186870 aanbesteed voor de som van f2857 per jaar
en bestaat, volgens het bestek, in het jaarlijks zetten van 200.000
vierk. meter strooibeplanting, 275.000 vierk. meter helmbeplanting
en 1000 strekkende meter rietscherm, en het onderhoud der strand
palen. Door de gemeente werd aan helmbeplanting besteed de som
van f 300. De helmgroei was dit jaar op Terschelling niet gnnstig,
zoodat de voorgenomen beplantingen met dit gewas slechts met moeite
zijn uitgevoerd. Door de aanmerkelijke hoeveelheid helm, die jaarlijks
van de begroesde duinen voor de beplantingen moet worden ge
stoken, is dit gewas langzamerhand verdund, zoodat het wenschelijk
is in de volgende jaren wat minder helm en daarentegen wat meer
stroo te planten.
Overigens is de toestand der duinen op Terschelling, ofschoon
daaraan nog wel te verbeteren valt, in het algemeen niet achteruit
gegaan. Blijkens den staat der strandmetingen is de duinvoet in
het algemeen slechts weinig afgeslagen.
Uit de staten, opgemaakt naar aanleiding van de in 1869 gedane
strandmetingen, blijkt, dat op Texel en den vasten wal van Noord
holland de duinvoet een aanwinst heeft verkregen. Op "Vlieland is
achteruitgang te bespeuren, zoodat de toestand van het strand op
dat eiland bepaald ongunstig blijft. Groote kosten zijn in de laatste
jaren tot strandverdediging aangewend, inzonderheid door het aan
leggen van hoofden, die nu, om bestand te zijn tegen ijsgang en
hoogen vloed, nog weder aanmerkelijk versterkt moeten worden. De
uitgaven zullen daarom niet weinig stijgen. Te Terschelling heeft
de duinvoet weinig verandering ondergaan.
Schadelijk gedierte. Tengevolge van de verleende vergunning
tot het vangen van konijnen aan eenige personen op Texel, zijn
deze dieren weer merkbaar in aantal verminderd. Zij blijven echter
in de duinen van het Horntje aanwezig.
In de verpachte duinen tusschen de Heldersche zeewering en de
grens van de heerlijkheid Callanstoog werden weinig konijnen meer
aangetroffen, doch in de duinen daar bezuiden vindt men die nt
veel, en is hun getal eer toe- dan afnemende.
Onder de rijkswegen in deze provincie wordt genoemd die n
Alkmaar naar het Nieuwediep, waaraan tot vernieuwing en he
stelling f 8300 werd uitgegeven. Onder de gemeente- polder- i
buurtwegen vinden we vermeld den nieuwen rijweg van ii
Westerweg in de gemeente Nieuwe Niedorp naar den Zijderweg
het Veld onder de gemeente Oude Niedorp. De kosten voor de»
nieuwen weg beliepen f6815. Door den polder Schagen werden i
volgende wegen hard gemaakt of begrind: a. de Bonkelaarswj
van Tjallewal naar den straatweg op Zijdewind; l. de Beerenwi
en een gedeelte van den Wadweg, loopende van den straatweg t
de Nes tot den W'est-Frieschen dijk; c. de Lasschoterweg van dt
straatweg op de Nes tot den straatweg om de Keinsd. een g
deelte van den Nesdijk van den Lagedijkerweg tot den straatweg q
de Nes. De kosten hiervan bedroegen f 7596. Door de gemeen:
Winkel werden de navolgende wegen begrind: a. de weg in a
Were, ter lengte van 400 meters, in de rigting naar de Zoutkaag; en
de weg naar de Langereis, ter lengte van 1640 meters. Hierva
bedroegen de kosten eene som van f1310.
Het polderbestuur van de Zijpe en Hazepolder heeft voor f 327
den weg in de Zijpe van de Keinsmerbrug tot den Zijpschen dij
of het zoogenaamde Flap verhoogd.
Te Barsingerhorn werd een bestraat voetpad in het hoofddon
ter oppervlakte van 2100 vierk. meters vernieuwd. De kosten a
f 3000 werden door de banne Barsingerhorn gedragen.
Door de gemeente Wieringen werd de keibestrating in het dorp Hij
polytushoef, lang 844 meters, door eene klinkerbestrating vervanget
Hoofdstuk XIII heeft tot titel: Landbouw en Veeteelt. Omtret
den algemeenen toestand en de waarde der landerijen lezen we daa
het volgende: „Het jaar 1869 was voor den Noordhollandsche
landbouwer een voordeelig jaar. Overvloeid van gras en hooi, gee:
ernstige ziekte onder het vee, buitengewoon groote zuivelopbrengsl
vlugge handel in vee en kaas met steeds stijgende prijzen, opheffini
der beperkende bepalingen op den invoer van schapen in Engeland
mogen als hoofdoorzaken van dien gunstigen toestandgelden. Vee
houderij, kaasmakerij, schapenteelt, zijn toch de voornaamste takkei
van het landbouwbedrijf in dit gewest. En ook de akkerbom
leverde over het algemeen goede uitkomsten op; bijna alle gewassei
slaagden tamelijk gunstigde aardappelenteelt viel goed uit en d
talrijke warmoeziers mogten zich in ruime opbrengsten en betrek
kelijk hooge prijzen verheugen. Het is waar dat zich ook nu, al:
altijd, enkele min gunstige omstandigheden hebben voorgedaan
Daaronder kunnen in de eerste plaats genoemd worden de veelvuldig!
regens en 't stormachtige weder in het laatste gedeelte des jaan
en de daarop gevolgde hooge waterstanden. Daardoor werd eersi
de oogst van hooi en van andere producten belemmerd, en latei
de staltijd vervroegd.
Andere omstandigheden, die ongunstigen invloed uitoefendenj
gelijk bijv. mislukking van karweizaad en van boekweit, warei
meer van localen aard. Zoo ook de overstrooming van den pa:
drooggemaakten Holendrechter en Bullewijker Veenpolder. Ho<
groot nadeel een en ander ook moge veroorzaakt hebben, het belet
niet, dat over het algemeen de uitkomsten van het landbouwbedrij!
in 1869 voordeelig kunnen genoemd worden.
De prijs der landerijen bleef al even hoog als in de laatste jaren.
Er is daarin zelfs veeleer rijzing dan daling te bespeuren."
In het verslag volgt daarop een breeden staat van de koopprijzen
der landerijen bij de openbare verkoopingen, in 1869 gehouden.
Ofschoon wij den inhoud van dien staat voor landbouwers zeer
belangrijk achten, is het ons ondoenlijk dien op te nemen.
Op regeling en vooral verlaging van den waterstand is de aan
dacht in den laatsten tijd in vele streken der provincie gevestigd.
Inpoldering van laag gelegen landerijen met afzonderlijke bemaling
door kleine molentjes komt meer en meer in zwang, hoewel mis
schien nog niet zooveel als wel wenschelijk zou zijn. Ditmaal
wordt er melding van gemaakt in de verslagen van Venhuizen,
Oude-en Nieuwe Niedorp, Wormer en Koog aan de Zaan. Te
Haarlemmermeer kwam eene verordening op de bemaling van
lage landen tot stand. Het bevloeijen der hooge gronden door
duikers uit de ringvaart neemt daar steeds toe. Drainage wordt,
hoofdzakelijk in de nieuwe polders, voortgezet. De in de Zijpe
gedraineerde oppervlakte wordt thans op 1500 hectaren geschat.
Enkele te Nieuwe Niedorp genomen proeven hebben geene gunstige
uitkomsten opgeleverd. Te Barsingerhorn is een stoom-dorschwerk-
tuig aangeschaft, dat goed voldoet. Stroo en graan worden er
zuiver door gescheiden. Groote waarde hecht men vooral aan het
gebruik van stoom, waardoor de paarden gemist kunnen worden,
of voor anderen veldarbeid beschikbaar blijven. In den Wieringer
waard is eene maaimachine ingevoerd, die eerst geen bijval vond,
doch later in allen deele aan de vereischten bleek te voldoen. Op
Texel zijn eenige Amerikaansche paardenharken en Engelsche
knollensnijders in gebruik genomen.
In de wijze van bemesting komt weinig verandering. Men
schijnt intusschen meer en meer het belang eener goede mestvaalt
te gaan inzien en de veelvuldige uitvoer van mest is veel vermin
derd. Op Eijerland is men begonnen mest aan te voeren, ook
kunstmest, vooral beendermest. Er wordt overigens geklaagd over
de verarming van den grond in den polder, tengevolge van de
uitputtende wijze van bebouwing. In de Zijpe en den Anna
Paulowna-Polder worden groote partijen stalmest, straatvuil, beer en
in den laatsten tijd ook guano ingevoerd. In de andere zeepolders
geschiedt hetzelfde.
Snelpersdruk van A. A. Bakker Cz.
