1872. N°. 2.
Vrijdag 5 Januarij.
30 Jaargang.
Uitgever A. A. BAKKER Cz.
Binnenland.
HELDERSCHE
E\ NIEUWEDIEPER (01RUT
„Wij huldigen het goede."
Verschijnt Dingsdag-, Donderdag- en Zaturdag namiddag.
Abonnementsprijs per twartaal1.30.
franco per post - 1.65.
Bureau; MOLENPLEIN, N°. 163.
Prijs der Advertentiën: Van 14 regels 60 cent,
elke regel meer 15 cent.
Groote letters of vignetten worden naar plaatsruimte berekend.
VERTREKDAGEN DER BRIEVENMALEN
Naar Oost-Indië: via Triest 9 Januarij, 's avonds 6 u. 25 m.
Brindisi 5 Januarij, 's avonds 6 u. 25 m.
West-Indiê: via Southampton 15 Jan. 's morg. 6 u. 25 m.
t/ St.Nazaire 5 Jan.'s avonds 6 u. 25 m.
de Kust van Guinea9 Januarij 's morg. 6 u. 25 m.
Kaap de Goede Hoop: 8 Jan. 's morg. 6 u. 25 ra.
u t u u via Triest 7 Jan. 's m. 6 u. 25 m.
HELDER en NIEUWEDIEP, 4 Januarij.
Zoowel in de diplomatieke wereld als in de gewone
burger-maatschappij bestaat de gewoonte om ter gelegen
heid der jaarsverwisseling bezoeken te brengen, wenschen
te uiten, betuigingen van verknochtheid elkander te ge
ven. De nieuwjaars-recepties waren ditmaal echter niet
zeer belangrijk; 't waren zeer gewone officiëele visites,
zonder eeuige staatkundige beteekenis. Wel herinnerde
man zich bij het lezen van 't berigt dier afgelegde be
zoeken, dat voor eenige jaren geleden, die nieuwjaars
visites van gewigtige beteekenis werden geacht, omdat
daarbij vaak woorden werden gesproken, die als profecyen
konden gelden voor de te wachten gebeurtenissen. Napo
leon III had het zich tot eene gewoonte gemaakt om op
nieuwjaar een toespraak tot de hem gelukwenschende
vreemde gezanten te houden, waarbij geheel de wereld het
oor leende aan 's Keizers woorden. Sedert de laatste
oorlogsrampen is de man, die in Frankrijk regeert, bui
ten magte, al ware het ook zijn wensch, om op hoogen
toon over vrede of oorlog te beschikken.
Een der leden van de Nationale Vergadering in Frankrijk,
de heer Henry de Lacretelle, bekend door zijn ijver voor
het volksonderwijs, heeft een hoogst belangrijk voorstel
ingediend tot wijziging van het wetsontwerp, door de
regering voorgedragen tot regeling van 't lager onderwijs
in Frankrijk. Schoolpligtigheid wordt ook door dezen
staatsman voorgesteld, maar met uitzondering van 'die
kinderen, welke op bijzondere scholen of aan huis onderrigt
ontvangen. Kosteloos onderwijs wordt, volgens dat voor
stel verstrekt aan kinderen van 7 tot 14 jaar. Do Staat
en de gemeente dragen zamen de kosten van het onderwijs,
zoo wordt verder voorgedragen. Overigens sluit de
CIIARLES GOODYEAR.
EEN STRIJDER IN 'T GEBIED DER NIJVERHEID.
In 1853 verscheen in Noord-Amerika een werk in het licht, dat
althans in cle kunst van boekmaken wel als eenig gelden mag.
Het licht zichzelf toe, in zoover het als handelende orer gom-elastiek
ook uit gom-elastiek vervaardigd is. Een onoplettend lezer evenwel
zou kwalijk deze eigenaardigheid vermoeden alvorens hij het voor-
berigt gelezen had, want de gom-elastieken omslag gelijkt sprekend
op gepolijst ebbenhout, en de bladen hebben het voorkomen van
veeljarig papier, dat door ontelbare keeren gebruikt te zijn morsig,
d\ln en smerig werd. De beide deelen bevatten in alles honderd
twintig bladzijden, maar hebben toch nog niet ten vollen de dikte
van exemplaren van hetzelfde werk op papier gedrukt; alleen is
het werk in zijn geheel iets zwaarder. Het is trouwens duidelijk,
dat de stof, waaruit dit boek vervaardigd werd, niet kan zijn gom
elastiek in zijn natuurlijken staat. De bladen, dunner dan papier,
kunnen alleen door een forschen ruk worden uitgerekt, maar
hernemen hunne vorige gedaante zoodra men ze loslaat. Er is geen
reuk van gom-elastiek aan. Twaalf jaren later, in Januarij 1865,
waren in eene kille kamer de bladen nog even lenig als oud papier,
en te midden der volgende zomerhitte bleken ze ook niet zachter
te zijn geworden.
Eenige onzer lezers zullen zich mogelijk berinneren, hoe van
Daniël Webster verhaald werd, dat hem in de kindsheid van de
veredeling der gom-elastiek door een zijner vrienden uit New-York
te Mershfield een mantel eu hoed van die stof werden toegezonden,
en de mantel toen hij op een kouden morgen er meê uitging
oogenblikkelijk zoo stug als blad-ijzer werd, waarop hij, bespeurende
dat deze op zichzelveu staan bleef, den hoed er bovenop plaatste
en de beide voorwerpen bezijden zijne vóórdeur opstelde. Ver
scheidene zijner naburen zouden alstoen in het voorbijgaan, op het
zien van een zoo sombereen statige gestalte, deze voor den heer des
huizes gehouden en daarom deftig gegroet hebben. Deze zelfde
voorwerpen waren trouwens aan nog grooter gebreken onderhevig,
daar zij in de zon, zelfs bij koel weêr, kleverig werden, en op een
heeten dag in een lijvige siroop dreigden te worden omgezet. Wat
echter stellig nog den meesten onzer lezers heugen zal, zijn de
dikke en lompe gom-elastieken schoenen van dertig jaren geleden,
welke men eerst bij den kagchel verwarmen moest om ze te kunnen
aantrekken, en die, liet men ze te lang bij 't vuur, tot eene gomgelei
wegsmolten, welke geene huismoeder in staat was wederom te doen
opstijven.
Voorschreven opmerkelijk boek kan diensvolgens niet vervaardigd
zijn van de onhandelbare stof, welke Daniël Webster vóór zijne
deur ten toon stelde. Zulks laat zich bij den eersten oogopslag
onderkennen. Het boek echter verhaalt ons, dat het zonder letsel
heer Lacretelle zich aan bij 't ontwerp van den minister
Jules Simon. Het ontwerp des ministers, zoowel als het
amendement daarop voorgesteld, is in handen gesteld eener
commissie van onderzoek.
Eene talrijke schare van belangstellenden vulde gisteren
avond de zaal van Tivoli, tengevolge van de uitnoodiging
der voorloopige Commissie tot oprigting eener Werklieden-
Vereeniging in deze gemeente. Tal van werklieden en
onderscheidene werkbazen waren tegenwoordig. De presi
dent, L. Hartog Jr., opende de vergadering met eene
toespraak, waarin hij wees op den toestand der werklieden
tegenover de stijgende prijzen der meest noodzakelijke levens
behoeften. Spreker herinnerde voorts aan de pogingen,
aangewend tot wegneming van den nood der arbeidende
klassen, wraakte de heillooze middelen der Internationale
en prees die middelen aan, welke langs geleidelijken weg
kunnen strekken tot verbetering van hen, die men aanduidt
met den naam vande werkende stand. Na eene pauze
werd door den secretaris voorlezing gedaan van de statuten,
zoo als ze door de voorloopige commissie werden voorge
steld. Vervolgens werd den aanwezigen de gelegenheid aan
geboden om als leden toe te treden, waarvan door velen
werd gebruik gemaakt. Volgens het aangeboden reglement
kunnen de werkbazen en patroons eene afzonderlijke sectie
vormen, onder een eigen bestuur, in betrekking staande tot
het hoofdbestuur, en kunnen, bij talrijke deelneming, voor
bijzondere vakken afzonderlijke secties worden zamengesteld,
zonder dat het verband van het geheel verloren gaat.
Tevens is opgenomen de bepaling, dat belangstellende
personen tot eereleden kunnen benoemd worden, ten einde
de vereeniging met raad en voorlichting te dienen. Tot
aanprijzing van het doel der vereeniging deelen we einde
lijk nog mede, dat zij volgens bet ontwerp-reglement zich
aansluit bij de bestaande orde van zaken, de regering wil
steunen en met eerbiediging van ieders godsdienstige over
tuiging, de godsdienst, dien magtigen hefboom van bet
volksgeluk, huldigt. v
Aan 22 weduwen van werklieden van 's Rijks werf
alhier werd dezer dagen, namens den minister van Marine,
aan ieder eene gratificatie van 20 uitgekeerd.
Volgens waarnemingen van astronomen, heeft in den
laatsten tijd een vreeselijke uitbarsting op de zon plaats
gehad. Een reusachtige kolom, welke, dank zij de tegen
woordige hulpmiddelen der wetenschap, erkend werd uit
kan worden onderworpen aan zwaarder beproevingen dan zomer
hitte en winterkou. Het kan zes maanden lang in eene kom met
water liggen, en toch nog even goed een boek als vroeger zijn.
Het kan gekookt wordenhet kan gebraden worden in een oven,
heet genoeg om er eene kalkoen in gaar te krijgenhet kan ge
dompeld worden in pekel, loog, eamphine, terpentijn of olie; het
kan zelfs gedoopt worden in vitriool-olie, en toch nog geen letsel
ondergaan. Om aan de verdiensten van dit boek de kroon op te
zetten, getuigt eindelijk de schrijver, dat geen rat, muis, worm of
mot ooit de minste genegenheid heeft aan den dag gelegd om er
kennis meê te maken, en 't geen wij in den jongsten tijd vernamen
met betrekking tot de proeven, waaraan in de fabrieken bet ver
edeld gom-elastiek onderworpen wordt, kan ons geen oogenblik
aan de waarheid van des schrijvers beweringen doen twijfelen. Het
late nageslacht intusscben zal nog de vrucht van zijnen arbeid
kunnen genieten, tenzij de een of ander zich bijzondere moeite
getroost om zijn boek te vernielen; want hel schijnt alsof zelfs de
tijd geeuen knagenden invloed uitoefent op het gom-elastiek,
hetwelk den zoo algemeen bekenden stempel „Goodyears Patent"
draagt. In den vochtigsten hoek van den vochtigsten kelder komt
er geen schimmel op te voorschijn, of blijkt de stof te verteren;
op de heetste vliering krimpt noch berst het ooit.
Het hoofddoel van 't boek is dan ook te verhalen, hoe deze
opmerkelijke wijziging in den aard der grondstof, waarover bet
handelt, bewerkstelligd werd. Het kostte meer dan vijf millioen
gulden om er toe te komen. Het kostte aan Charles Goodyear elf
hoogst werkzame en kommervolle jaren zijns levens. Zijn boek is
geschreven zonder kunst of opsmuk, maar ook tevens zonder bedrog.
Hij was blijkbaar een werkzaam, naauwgezet, nederig man, evenmin
geleerd als hoogbegaafd, en ook geene aanspraak op geleerdheid
of geestesgaven makende, maar de hem te beurt gevallen taak met
al zijn vermogen en met eene volharding volbrengende, welke in
de gansche geschiedenis van uitvindingen en ontdekkingen niet
overtroffen wordt. Wie zou gedacht hebben in de jaarboeken van
het gom-elastiek een roman te vinden? Wë zijn gemeenzaam bekend
met de geschiedenissen van arme en onbevriende mannen, behebt
met een bepaald idéé en hun doel, te midden van smaad, ver
onachtzaming en kommer, vervolgende totdat zij hunne onbezweken
pogingen ten slotte bekroond zagen met de zegepraal van hun
geliefkoosd droombeeld, doch helaas alleen om andere menschen
de stoffelijke voordeden hunner zegepraal te zien plukken, aan den
ontdekker niets overlatende dan de bloote roem van 't geen hij
wrocht, en die roem nog bezwalkt door afgunst. Columbus is de
vertegenwoordiger, de reivoerder dezer niet hoog genoeg te schatten
klasse van mannen, en wij vertrouwen in staat te zijn aan te
toouen, dat ook Ch. Goodyear daaronder eene eereplaats verdient.
Hetzij wij 't verbazend en onvoorzien gewigt zijner ontdekking,
of wel zijne kwalijk te evenaren toewijding aan zijn doel tegenover
waterstofgas te bestaan, steeg met ondenkbare snelheid tot
een hoogte van 5000 mijlen boyen de lichtsfeer van de
zon. Een half uur later werd do geheele massa door
een kracht of stoot van onderen in kleine deelen vaneen-
gescheurd en tien minuten later was de zonnevlakte tot
eene hoogte van 60,000 mijlen met deze overblijfselen ge
vuld. Tegenover dit natuurverschijnsel zinken de uitbarstingen
op onze aarde in het niet. Het blijft echter een vraagstuk,
of het op onzen atmosfeer invloed heeft uitgeoefend. Het
is een lang bekende daadzaak, dat zelfs een zonnevlek van
meer dan gewone grootte in staat is op de magneetnaald
in onze observatoria te werken. Het is zeer wel mogelijk,
dat de in den laatsten tijd buitengewoon dikwerf voorko
mende magnetische stroomen, die wij onder den naam van
noorderlicht kennen, aan deze geweldige uitbarstingen op
de zon zijn tóe te schrijven. Het noorderlicht is zeer
naauvr met het [magnetisme der aarde en der overige
hemelligchamen verbonden.
Volgens de Volksvriend hebben in het jaar 1871 de
volgende jeneverrampen plaats gehad: 86 gevallen van ge
vangenneming en veroordeeling, 10 van moord en manslag
(waaronder 2 kinderen door de dronken ouders in het bed
doodgelegen), 65 van verwonding en mishandeling, 68 van
zelfmoorden.
Gelijk men weet, is de heer Waldorp den 1 dezer
afgetreden als hoofdingenieur der Staats-spoorwegen. De
minister van Binnenl. Zaken heeft den heer Kool, hoofd
ingenieur der zuiderlijnen, thans het bestuur der geheele
voltooijing van het net der Staats-spoorwegen, met al wat
daartoe nog wordt gevorderd, opgedragen, zoodat ook de
onder den heer Waldorp aangevangen, doch nog onvol
tooide groote werken onder de leiding van den heer Kool
zullen worden afgewerkt. De lijn-ingenieurs blijven voor-
loopig dezelfden, oven als de indeeling hunner bureaux en
liet overige personeel.
Volgens de nieuwe regterlijke inrigting zullen er
27 arrond.-regtbanken zijn; 8 zullen er vervallen, als:
Eindhoven, Zutphen, Leiden, Gorincliem, Brielle, Goes,
Amersfoort en Appingadamdaarentegen zal er eene
nieuwe te Axel worden gevestigd. De regtbanken die
in hooger beroep kennis nemen van de vonnissen, door de
regtbanken in strafzaken gewezen, zijn's Bosch, Maastricht,
Arnhem, Zwolle, 's Gravenhage, Rotterdam, Middelburg,
Amsterdam, Haarlem, Utrecht, Leeuwarden, Groningen
en Assen.
de meest ontmoedigende hinderpalen in oogenschouw nemen; in
beide opzigten achten wij 't eene vevpligte hulde aan zijne nage
dachtenis, aan zijne nakomelingen en aan de menschheid, de
geschiedenis van zijn leven en streven nader te doen kennen.
Weinigen toch zullen immer zijn boek zien, waarvan slechts een
klein aantal exemplaren en dan nog buiten den handel gedrukt
werd. Nog geringer aantal zal zich de moeite getroosten, om de
lichtpunten op te zamelen uit de verwarde massa van bescheiden,
waarin zij tot heden toe verscholen lagen. Gelukkig voor ons doel
trouwens, heeft niemand er meer belang bij, zijne verdiensten in
twijfel te trekkenhij rust van zijn arbeid, en het octrooi, dat de
roem en de ellende van zijn leven uitmaakte, is vervallen.
Onze overgrootouders kenden het gom-elastiek alleen als eene
curiositeit, en onze grootouders alleen als een middel om potlood-
schrappen uit te wisschen, of liever uit te stuffen. De eerste monsters
werden in 1730 naar Europa gebragt, en nog in 1770 was het
zoo schaarsch een artikel, dat het te Londen slechts in een eenigen
winkel te bekomen was, waar een stuk van nog geen 8 teerling
centimeter voor 3 shilling (f 1.80) verkocht werd. Dr. Prieslley in
zijn werk over doorzigtkunde, dat in 1770 in het licht verscheen,
spreekt er van, als ware het een nieuw artikel en beveelt het als
stuf aan teekenaars ten gebruike aan. Daar deze grondstof evenwel
tot die behoort, waarvan de natuur een als onuitputtelijken voorraad
oplevert, zoo verschenen er allengs grooter hoeveelheden van in den
handel, totdat het in 1S20 op alle markten onder de minste
waarde hebbende artikelen voorkwam, en zelfs dikwerf louter in ballast
werd aangevoerd.
Omstreeks dezen tijd echter begon het aan proefnemingen onder
worpen te worden, ten einde er zoo mogelijk voor de nijverheid
partij van te trekken. Het werd nuttig bevonden als bestanddeel
van schoensmeer en vernis; en van zijne veêrkracht begon men in
Frankrijk gebruik te maken in de fabrieken van broekdraagbanden
en kousebanden, doordien men draden van gom-elastiek in het
weefsel opnam. In Groot-Brittannië vond Mackintosh zijne nog
beroemde waterdigte kleedeven uit, bestaande uit twee dunne stoffen
met eene laag gom-elastiek daartusschen. In de scheikunde kwam
het gebruik van die grondstof allengs veelvuldig in zwang en had
men met hare bijzondere eigenschappen veel op. In Groot-Brittannië
en Frankrijk had de verwerking van 't gom-elastiek zelfs reeds
een aanmerkelijken omvang bekomen, alvorens de grondstof de
aandacht der Amerikaansche proefnemers tot zich trok. De Euro
peanen slaagden, er partij van te trekken, omdat zij er voor'shands
niet te veel vau vergden. De Franschen sneden de ingevoerde
gomplaten in strooken, zonder ooit te beproeven, of ze die platen
of bladen zelve konden bereiden. Mackintosh stelde geen oppervlak
vau gom-elastiek aan de lucht bloot, en bragt geene oppervlakten
van gom-elastiek in onderlinge aanraking. Niemand had nog eenig
middel bedacht, om eens opgelost gom-elastiek tot zijne oorspron-
