1875. N°. 37.
Vrijdag 26 Maart.
33 Jaargang.
Uitgever A. A. BAKKER Cz.
Burean: MOLENPLEIN N. 163.
Binnenland.
HËLDËRSCHE
EN NIEUWEDIËPER COURANT
,,W ij huldigen het goede."
Verschijn Diugsdag, Donderdag en Zaturdag namiddag.
Abonuementsprijs per kwartaalƒ1 30.
franco per post - 1 65.
Prijs der Advertentiên: \an 14 regels 60 Cents,
elke regel meer 15 Cents.
Groote letters of vignetten worden naar plaatsruimte berekeud.
131 keu donderdag vertrekt de innil naar Oost-fiudië
via Elrindisi.
Laatste ligting 's avonds 6 uur.
HELDEK en NIEUWEDIEP, 25 Maart.
Tot lid van den gemeenteraad is jl. Dingsdag gekozen
de heer P. C. van der Meulen met 112 stemmen. Op
den heer Herweijer werden 70 stemmen uitgebragt.
Jl. Woensdag avond heeft ten huize van den heer
M. alhier diefstal met inbraak plaats gehad. Terwijl het
gezin afwezig was, is men ingebroken, eenige kostbaarheden
en geld met zich nemende. Denkelijk is de dief op 't ver
nemen van eenig gerucht verschrikt heengegaan, zonder
zijn voornemen geheel uit te voeren. Den volgenden
morgen is terstond aangifte van het gebeurde bij de politie
gedaan en het is te hopen dat de dader of daders ontdekt
worden.
De vereeniging Geluk alhier hield jl. Dingsdag avond
in Tivoli eene buitengewone vergadering, die opgeluisterd
werd door onderscheidene voordragten en muziekuitvoeringen.
De eerste wetenschappelijke lezing in de sociëteit
Bellona is bepaald op Zaturdag 3 April a. s. in Musis Sacrum.
Kapt. H. E. Beekman, van het bataillon mineurs en
sappeurs, is bij den staf van de genie overgeplaatst. Den
Helder is hem als standplaats aangewezen.
In Berlijnsche hofkringen spreekt men volgens de
Wes. Zeit. van een verloving tusschen Prins Aiexander
der Nederlanden en de oudste dochter van Prins^Frederik
Karei, Prinses Maria.
Jl. Dingsdag is te Amsterdam met goed gevolg te
water gelaten de ijzeren stoomkanonneerboot de Gier, zijnde
een der drie kanonneerbooten ten behoeve van het depar
tement van Marine aldaar in aanbouw.
Blijkens een gisteren hij het departement van Koloniën
ontvangen telegram, was de nieuw benoemde landvoogd,
de heer van Lansberghe, eergisteren te Padang aangekomen.
Aan de heeren van Leeuwen en Swerver, te Alkmaar,
is voor liet tijdvak van Vrijdag 2 April tot en met Vrijdag
14 Mei 1875, vergnnning verleend voor eene stoombootdienst
tot vervoer van vee van het stoomgemaal de Lijnden
(Vijfhuizen) naar Leiden en tusschen gelegen plaatsen.
Onder directie van den heer T. G. Schol, te Amsterdam,
is eene geregelde dagelijksche stoombootvaart tot stand
De oesterteelt.
Het middel, aan de hand gegeven om de oesterbanken, die ledig
gevischt en in sommige gevallen geheel uitgeput zijn, weder te
bevolken en den prijs der oesters te doen dalen, is de oesterteelt.
Er zijn reeds een aantal maatschappijen opgerigt, die met meer of
minder goeden uitslag de oesterteell ondernomen hebben. l)e voor
spoedige groei van den oester hangt geheel af van de meer of
minder gunstige plaats, waar het dier nedervalt. Sommige natuur
kenners hebben beweerd, dat de oester een dubbel dier is, of, met
andere woorden, dat elke oester van beiderlei geslacht is Anderen
daarentegen houden vol. dat elke oester van eene afzonderlijke sekse
is en dat deze even goed te bepalen is als bij den haring of den zalm.
De oester plant zich voort door middel van hetgeen men zaadoesters
noemt, en er is beweerd, dat één enkele oester 2 millioen jongen
voortbrengt; eene bewering, die echter geen grond schijnt te hebben.
Een rotsige grond, bestrooid met steenen, waar hij in vrede kan
leven, is het paradijs der jonge oesters; zulk een terrein is de hoofd
voorwaarde voor eene overvloedige voorbrenging van oesters en de
kennis van deze omstandigheid heeft de verschillende wijzen van
kunstmatige oesterteelt in Frankrijk, Engeland en elders zeer be
vorderd. De oester groeit niet zoo snel als men gewoonlijk gelooft.
Minstens vier jaren heeft hij noodig om tot den tijd der voort
planting te komen. Op grond van den vermeenden spoedigen
wasdom heeft men sedert lang zeer uitlokkende beschouwingen ge
houden over de ontzaggelijke voordeelen, welke met de oesterteelt
te verkrijgen waren. Er bestaat echter geen ander middel om mei
de oesterleelt goede zaken te maken dan door er een meer of minder
groot kapitaal in te steken en dienovereenkomstig risico's te loopen.
Eene der best bestuurde ondernemingen van oesterteelt in Engeland
is die te Whitstable, eene Vereeniging van zelfwerkende vennooten,
welke over het geheel zeer goede zaken hebben gemaakt. De
eigenaars van de oesterbanken van Whitstable zijn allen vlijtige
lieden, die ieder jaarlijks ongeveer f 1200 nit de zaak halen, als
loon voor eenige uren werkens per dag. Zij oefenen te gelijk het
beroep van visschers en loodsen uit, en wijzen geen werk van de
hand. Werken is hunne zinspreuk en zij verzekeren, dat er geen
voordeel met de oesterteelt te maken is, zonder een aanhoudenden
en verstandigen arbeid. Zij gaan dagelijks al de gedeelten van hunne
perken na, waar elke grootte van oester haar bepaald vak heeft. Zij
zuiveren die vakken vau de doode oesters, scheiden de zieke van
de gezonde af, maken de oesters, die op elkander geraakt zijn, los
en verrigteu nog audere noodzakelijke werkzaamheden van denzelf
den aard. Deze Vereeniging heeft zich zoodanige regelen gesteld,
dat zij geenen oester verkoopt, die niet zoodanigen graad van ont-
gebragt ter verbinding van Vlieland, Terschelling en
Harlingen met den vasten wal.
Beroepen te Amsterdam ds. J. P. Nonhebei, pred.
te Middelburg.
Naar de Standaard verneemt, is het thans zoo goed
als zeker te achten, dat de theologische faculteit aan onze
rijks hoogescliolen blijven zal. Vooral de radicalen moeten
er, volgens dat blad, sterk op aandringen.
Men verzekert dat jufvrouw Kruseman voornemens
zou zijn naar Indië te gaan, omdat, naar men haarzelve
in den mond legt, zij haar rol hier te lande als uitgespeeld
beschouwt.
-Het Schoolblad, courant voor lager, middelbaar en
gymnasiaal onderwijs, dat reeds onderscheidene artikelen
bevatte, waarin werd opgekomen tegen de willekeurige
spelregels van de Vries en te Winkel (de zoogenaamde
nieuwe spelling), levert thans een volledige verzameling
van regels voor eene natuurlijke spelling. Daarbij wordt
deze algemeene regel gehuldigd: schrijf van ieder woord al
de letters, en slechts die letters, welke bij het juist en
duidelijk lezen van het geheele woord achtereenvolgens
voortgebragt moeten worden, en schrijf iedere letter steeds
en uitsluitend met haar eigen afzonderlijk teeken. Als
eene bijzonderheid merkten we uit de voorgedragen regels
deze opde letter ij vervalt, zoowel als de yalle woorden
tot nog toe met ij gespeld, schrijve men met ei en voor
y bezige men in onze taal ie of i.
De schrijver van deze stukken besluit zijn ontwerp voor
de Nederlandsche spelling o. a. met de volgende opmerkingen:
Een verkeerd gebruik is geen wettig voorschrift. De
kunstmatige (d. i. de zoogenaamde nieuwe) spelling belemmert
de algemeene volksbeschaving. Die lezen en schrijven kan,
moet ook kunnen spellen. Volgens de natuurlijke spelling
schrijft men onze taal zooals men die zou schrijven als
het gebruik zulks niet belette. Maar er zijn wel gebruiken
afgeschaft, dié vrij wat eerbiedwaardiger mogten heeten,
dan om b. v. tegen de uitspraak mens met ch te schrijven.
De natuurlijke spelling zou veel spoediger ophouden vreemd
te zijn voor ons, dan de gebruikelijke aan onze kinderen
eigen kan worden. Gedeeltelijke hervormingen mogen
ainvankelijk de voorkeur verdienen, doch deze moeten
toch op een bepaald doel uitloopen. Ook zal men het in
de gedeeltelijke hervormingen niet ligt eens worden, omdat
daarbij opvattingen van de zaak, in plaats van de zaak
zelve, maat en wijze bepalen. Ook in deze is het niet
goed een nieuwe lap op een oud kleed te zetten.
Als een bijzonderheid verdient gemeld te worden dat
wikkeling heeft bereikt, dat hij den hoogsten prijs kan bedingen,
die betaald wordt. Door de zorg, die men besteedt, worden de
oesters van Whitstable dan ook op de markt het hoogst genoteerd.
De Vereeniging verkoopt nooit hare zaad-oesters, want zij heefter
voor eigen behoefte zelfs nooit genoeg. Elk jaar wordt ieder ge
deelte der banken vau Whitstable geïnspecteerd en geïnventariseerd
en er wordt voor de markt van eiken bepaalden dag niet meer
gevischt dan men zeker weet te zullen verkoopen. In Frankrijk is
de oesterteelt als het ware een hartstogt geworden, maar men is
er ook nog meer dan in Engeland verpligt, de productie zoo hoog
mogelijk op te voeren. Parijs alleen zou wel al de oesters kunnen
verbruiken, die de Eransche kusten opleveren en de aanleg van
oesterperken was dus niet overbodig. Twee plaatsen in Frankrijk
zijn zeer beroemd op het gebied der oesterteeltArcachon en het
eiland Ré. Arcachon had oorspronkelijk zeer belangrijke oester
banken, die door het overmatig gebruik van het sleepnet dood-
gevischt werden en eerst herleefd zijn door de kunstmatige teelt,
die onder toezigt van prof. Coste in 1859 begonnen werd. De
proef, die onder de regtstreeksche bescherming van liet gouvernement
plaats had, werd met orde en volgens de lessen der wetenschap
genomen. Particulieren kregen concessiën van grond van 3 hec
taren en het gouvernement behield zich eene groote ruimte voor
om een modelperk aan te leggen, dat opzettelijk zou dienen om de
verschillende wijzen om zaad-oesters op te vangen te beproeven.
Men begreep teregt, dat de opzameliug van die jonge oesters, op
het oogenblik, dat zij nedervallen, de ware sleutel van het vraagstuk
was. Te Arcachon vangt, men gewoonlijk de zaad-oesters op door
middel van tegels vau gebakken aarde, die in rijen gerangschikt en
door houten onderlagen van het slijk vrijgehouden zijn. Deze tegels
of pannen beantwoorden zeer goed aan het doel, doordien men ze
met jonge oesters, die er zich op hebben vastgehecht, gemakkelijk
naar dieper water kan verplaatsen, om ze tegen bevriezen te vrij
waren.
In vruchtbare jaren, als er zaad-oesters in overvloed verzameld
zijn, vindt man die tegels zoodanig met jonge oesters overdekt, dat
honderden moeten weggenomen worden, om aan de overige de
noodige ruimte voor hunne ontwikkeling te laten. Van alle proeven
heeft geene zoo goed voldaan als die met de tegels. De natuurlijke
banken zijn in de laatste jaren op nieuw bevolkt, omdat er te
Arcachon elk jaar veel zaad-oesters zijn geweest. Zij worden in
behoorlijk afgebakende gedeelten geplaatst, waar men niet mag
vissehen. De te Arcachon gewonnen oesters worden daar niet gespeend,
maar verkocht, als zij nog niet volgroeid zijn en naar de perken
te Marennes vervoerd, waar men ze vet laat worden. Daar heeft
men bevonden, wat in het algemeen op de waterdieren van toepassing
is, dat de oesters, hoe minder er in een vak zijn, des te spoediger
binnen eenige dagen te Texel achtereenvolgend overleden
zijn 9 personen, meerendeels krachtige stamvaders, welke
te zamen een ouderdom van 756 jaren, dit is gemiddeld
64 jaren ieder, bereikt hadden. Nog resten aan het dorp
den Burg ruim 30 personen van hoven de 80 jaren.
De curiositeit van liet grafschrift te Urk, door ons
dezer dagen berigt betreffende een chirurgijn die velen
«uit den nood» hielp, maar ook velen «ter dood» bragt,
wordt minder «curieus,» wanneer men tevens weet, dat
het «ter dood brengen,» waarmee de Urker chirurgijn zich
bezighield, wordt verklaard door de omstandigheid dat hij
tevens het ambt van «doodgraver» bekleedde. (V.)
Belanghebbenden bij de Amsterdamsche suikerraffi
naderij, waarvan de fabriek Java in de Bikkerstraat eenigen
tijd geleden is afgebrand, hebben besloten die fabriek niet
weder op te bouwen, maar tot de geheele likwidatie over
te gaan.
De heer Steenkamp, kommandant der brandweer te
Amsterdam, heeft gevolg gegeven aan het verzoek, om de
leden der Amsterdamsche afdeeling, van de Maatschappij
tot bevordering der Bouwkunst, waaronder verscheidene
vroegere brandmeesters, met de inrigting der nieuwe brand
weer in al haar bijzonderheden bekend te maken. Zelfs
de meest vasthoudende der brandmeesters keerde huiswaarts
met de overtuiging, dat de nieuwe organisatie de vroegere
in alle opzigten overtreft.
Burgemeester en Wethouders van Amsterdam heb
ben den Eaad gunstig geadviseerd omtrent het voorstel
van den heer Heineken tot het invoeren eener belasting
op de honden, onder zekere bepalingen. De opbrengst
dezer belasting wordt op f 12,000 berekend.
Scheveningen wordt meer en meer het aantrekkingspunt
van de industrie en een uitstekend veld van handels
speculatie. Thans is bij den Haagschen gemeenteraad weder
ingekomen een aanvraag van de hh. P. J. de Sonneville
en J. J. O. de Wijs, om afstand van 1200 centiaren ge
meentegrond aan de landzijde van het Badhuis, achter de
villa's van het hotel Garni der Scheveningsche Bouwver-
eeniging, om daar een galerij van bazars met bovenwoningen
te doen verrijzen. Deze onderneming zal in het jaarlijks
toenemende vertier op het zeedorp en de daarmede gepaard
gaande uitbreiding van behoefte aan weelde gemakkelijk
débouchés vinden.
Dezer dagen werd te Leerdam de eerste steen
gelegd voor twee rijen arbeiders-woningen, welke de firma
Jeekel Co. binnen de kom dier gemeente laat bouwen
tot huisvesting van het werkvolk, benoodigd voor hare
vet worden. De hoeveelheid voedsel voor elk individu is natuurlijk
des te overvloediger naarmate de individu's minder talrijk zijn.
Zijn er te veel in, dan worden zij mager en smakeloos, terwijl,
wanneer er slechts een beperkt aantal is, zoodat elk dier ruimte
genoeg heeft om te leven eu zich te voeden, zij vet en aangenaam
van smaak worden.
Het te Marennes aangenomen aantal bepaalt zich tot ongeveer
1200 oesters in elk vak. Een compleet perk heeft, om vet en groen
te worden, nagenoeg twintig dagen noodig. De perken van
Marennes zijn zeer winstgevend; de eigenaars koopen de oesters
tegen 5 fr. het honderd eu verkoopen ze voor den dubbelen prijs.
In Frankrijk verrigten voornamelijk de vrouwen de werkzaamheden
bij de oesterteelt. Op de kusten van het eiland Ré worden ongeveer
200 hectaren door oesterperken ingenomen, die men aanvankelijk
bevolkte met zaad-oesters, door de golven van deze of gene natuur
lijke bank aangevoerd. Het product van meer dan 4000 concessiën
is nog niet tot 125,000 fr. geklommen. De onverstandige handelwijze
der concessionarissen, die hun product van de hand doen zoodra
het geschikt is om verkocht te worden, zonder het voor de voort
planting te behouden, is daarvan de oorzaak Cancale is een
voorbeeld van zoodanige handelwijze. Vóór 25 jaren vischte men
op de oesterbanken aldaar in één jaar 70 millioen oesters, maar de
reputatie dier banken lokte visschers uit alle oorden van Frankrijk
en zij werden in zoo korten tijd ledig gevischt, dat de productie
tot één millioen oesters in het jaar is gedaald.
Amerika brengt nog altijd zeer veel oesters voort. Langs de kusten
vindt men zeer aanzienlijke oesterbauken en door middel van stoom-
buoten en spoorwegen gaat het product naar de verst afgelegen
steden en dorpen.
Het aantal oesterverkoopers te Londen moge groot zijn, in ver
gelijking met dat te New-York staat het als 110. In Amerika
is men gewoon de oesters te bakken, te braden, te stoven, in te
leggen, waarvoor velerlei methoden bestaan. Er is te New-York
geen oesterhuis vau naam, waar men ze niet binnen weinige minuten
op twintig verschillende manieren klaar gemaakt kan krijgen.
De grootste oesterinarkt der Vereenigde-Statcn is Baltimore in
Marvland, waar handelshuizen zijn, die in één jaar tot 350,000
hectoliters oesters inleggen of conserveren, die overal heen gezonden
worden. Ook versche oesters worden, in ijs verpakt, over groote
afstanden verzonden. De oestervisschers van Maryland oefenen die
visscherij uit met 600 booten, elk van gemiddeld 23 ton, terwijl
daarbij nog omstreeks 2000 kleine schuiten gebezigd wordan. Deze
flotille is bemand met 7000 koppen, en als men er hen bijvoegt,
die voor het vervoer worden gebezigd, bevindt men, dat de oester-
visscherij in Maryland ongeveer 10,000 personen bezighoudt, voor
wie allen het een winstgevend beroep is.