«geföer, JïieuroeÖtep, WittemsoorÖ, en§.
.M 331.
Vierde Jaargang.
ZATURDAG
30 J U L IJ.
MAATSCHAPPIJ TOT MiT^IfflLGÜlT
NIEUWE COURANT
VAN DEN
Verscliijut WOENSDAG en ZATURDAG.
Abonnementsprijs voor .3 maandenƒ1.30
..Franco per post „1.50
Men abonneert zich bij alle Boekhandelaren en Post
directeuren. Brieven francot aan,den Uitgever S. Giltjes.
De prijs der A dveutentikn van 1.—4 regels is 40
Centen; voor elke regel meer 10 Centen. Zegel regt voor
elke plaatsing 35 Centen. Vóór des Dingsdags en Vrijdags
middag 12 uur,gelieve mende Advertenticn iutezcudeu
Ingezonden stukken een dag vroeger.
Door den Burgemeester dezer gemeente wordt het
navolgende gepubliceerd
Aan de Ingezetenen dezer gemeente wordt kennis gegeven
dat Zijne Excellentie de Heer COMMISSARIS DES
KONINGS in de provincie Noordhollandvoornemens is
op e. k. Zaturdag den 30 Julij aanstaande deze ge
meente te bezoeken, en des morgens om 10 ure op dien
dag aan het Raadhuis der gemeente de personen zal ont
vangen, die Z. Excell. zouden wenschen te spreken.
Helder, den 27 Julij 1864.
De Burgemeester voornoemd
STAKMAN BOSSE.
i.
Onder de eerste en voornaamste maatschappijen tot bevor
dering van kunst en wetenschap hier te lande, bekleedt
voorzeker ,de aan den hoofde dezes geplaatste, eene eervolle,
eene eerste plaats. Immers, uitsluitend door haar werd het
meeste en het doelmatigste bijgedragen tot de ontwikkeling
en beschaving onder de mingeoefendenontelbaar zijn dan
ook thans de boekwerken, welke door hare edele en belang-
looze bemoeijingen in het licht verschenen en alom verspreid
.zijn; onberekenbaar de énorme sommen, welke tot bevor-
deriug van volksgeluk en volksbeschaving door deze Maat
schappij en hare talrijke afdeelingen werden verstrekt. Met
-yoorbeejdelooze ijver was zij steeds werkzaam om daar, waar
het noodig was de behulpzame hand te biedenom verdien
sten van waardige mannen op prijs testellen, van personen,
die zich door zelfverloocheningedelmoedigheid en welbe
proefde trouw, eene eervolle onderscheiding hebben waardig
getoond. Wat de Maatschappij voor een' heilzameu invloed
uitgeoefend beeft en thans nog uitoefent, voornamelijk op
.bet gebied van opvoeding en ouderwijs der Nederlandsche
jeugd, weet ieder, die een regtgeaard en eenigzius beschaafd
Vaderlander is. Daarom alleen mag de kleine stad Edam
met regt roem dragen dat de genoemde Maatschappij binnen
bare veste in den jare 1784 gesticht werd door den mensch-
lievenden Jan Nieuwenhuizen, leeraar der Doopsgezinden te
Monnikendam.
De nieuwe zonwelke die stichter aan de kimmen deed
verrijzen, heeft in een betrekkelijk kort tijdsbestek, hare
schitterende, verwarmende en lichtgevende stralen door het
gansche Vaderland verspreid, een nieuw leven doen aan
breken om beschaving en veredeling naar ligchaam en ziel
door het gansche Vaderland te verspreiden en te bevorderen,
en met krachtige middelen zich een weg gebaandwaar de
beschaving nog in dikke nevelen gehuld, niet kon door
breken. En geen wonder. Steeds waren het weldenkende en
bekwame mannen, die met een geest van verdraagzaamheid
bezield, naar welgeordende statuten met een goeden tact
het bestuur in handen haddenterwijl zij de onverdeelde
goedkeuring waardig waren. Steeds waren de bestuurders er
op uit, om de Maatschappij tot eene hoogte te brengen,
waardoor haar bloei den hoogsten trap zoude bereiken, om haar
bestaan te verzekerenom een doelmatig en krachtig voorbeeld
voor andere natiën te zijn, en eindelijk om als eene schit
terende ster vau de eerste grootte aan den hemel der weten
schappen te prijken. En inderdaad mag de Maatschappij
zieli thans op den voorgrond plaatsen, daar zij met inrig-
tingen van dien aard in andere landen bestaande, geruste-
lijk kan wedijveren. Ja, door verlichting in den ruimsteu
zin des woords, m#t verachting van nevenbedoelingen eii
vooroordeeleuhebben èn bestuurders en leden getracht haar
doel en hare strekking te bevorderen.
Hebben wij in de voorafgaande regelen meer algemeen
nopens de Maatschappij gesproken, thans vestigen wij meer
in het hijzonder de aandacht vau den belangstellenden lezer
op de alhier bestaande afdeeling, opgerigt den 6En Decem
ber 1822. Wat is er niet al door dat Departement tot
stand gebragt Wat niet al gedaan in die weinige jaren
tot aanwakkering van trouw en menschenmin Getuige de
sommen uitgereikt aanen de medailleswaarmede zij wer
den versierd die hun leven veil hadden om den natuur
genoot aan de dreigendste gevarenin den bangsten nood
bij stormen en orkanente onttrekken.
De alhier bestaande Spaarbank in het belang van den nijve
ren ambachts- en werkman waar hij zijne oververdiendc pen
ningen in eene veilige haven kan brengenen daarenboven
voor zijne spaarzaamheid 8"/0 rente geniet, is door de af
deeling der Maatschappij in het leven geroepen. De Voor
schotbank, om der zeemansvrouw rentelooze voorschotten
op de gage van haar man te verstrekken, heeft alsmede
haar ontstaan aan de afdeeling dier Maatschappij te dan
ken. Zonder twijfel inag ook de Industrie-Schooi., in
eene der bovenzalen van de voormalige werkinrigting, thans
het gasthuis op de Kerkgracht, als de vrucht harer edele
bemoeijingen, de aaudacht onzer plaatsgenooten gaande hou-
bouden. Het genoten lager onderwijs aan eene der open
bare scholenwordt daar op eene doelmatige en welingerigte
wijze, zooveel mogelijk, kosteloos voortgezet, tevens onder-
rigt gegeven in datgene wat voor den handwerksman onont
beerlijk is. Menige vlijtige leerling zal op rijperen leeftijd
der bestuurderen dier schoolinrigting zijnen welgemeenden
dank wijten, voor de lessen daar genoten, en hare werk
zaamheden op den regten prijs schatten. Wanneer menig
zaadje op vruchtbaren bodem door een Leijer of een Leicli
uitgestrooid, tot heerlijke vruchten zullen gedijen, wanneer
de spruiten daar geplant vruchtdragende boomeu zullen wor
den en eindelijk wanneer die jongelingen dan in hunnen
latere werkkring inderdaad nuttige leden der Maatschappij
zullen zijn geworden, dan, ja dan alleen zullen bestuur en
onderwijzers met welgevallen op hunne inspanning nederzien
en ontwaren dat hunne krachtdadige medewerking niet doel
loos was. ïs er edeler zelfgenoegen en zelfvoldoening denk
baar dan voor hendie met de leiding der Industrie-School
in het naauwst verband staan?
Op die wijze is duidelijk te zien, dat de Maatschappij
door Nieuwenhuizen in liet leven geroepen, gelijk een
boom is, geplant aan het water, die de vrucht geeft oj»
zijnen tijd, geep blad te vroeg afwerpt, maar ze aanwendt
tot een aangenaam lommervoor hare- medewerkers.
Daarom wordt er dringende belangstelling in die Maat-
