Delfzijl: soda-industrie van
120 millioen gulden
Optimistische Butler voor
juichend Lagerhuis
Onderwijs in de Senaa t
Nog dit jaar begin van de aanleg
Dagblad
voor
Allernaar
en omgeving
104 millioen
Schoolgeld
KUBIEKE KILOMETERS ZOUT
De grote kans voor snelle
industrialisatie
In Rampenfonds
Ongeregeldheden
in Perzië
Engeland verlaagt
belastingen
Priiis en dochters
weer thuis
NOORDHOLLANDS
Abonnementsprijs f 6.20 per kwartaal, 12.07 per maand, 10.48 pet
week, Inclusief Incasso. Advertentie-tarief per editie 16 ct. per m.m.,
minimum 12.50; in alle edities 26 ct. per m.m.. minimum 14.
familieberichten 20 ct., resp. 30 ct. per m.m. Bij contract belangrijke
korting. Directeur; E. J. M. Stumpel. Hoofdredacteur; H. N. Smits.
Bankrelatie: Ned. Credietbank. Kantoren: Hoorn. Draafsingel 59,
tel. 4243 en Grote Noord 77, tel. 4362 K 2290: Alkmaar, Ritsevoort 52
tel. 2046 K 2200: Den Helder, Keizerstraat 89. tel. 2800 K 2230;
Schagen. Ged. Gracht 39, tel. 459 K 2240.
Buiten God is t nergens veilig (Vondel)
STADSEDITIE
Woensdag 15 April 1953 - 49e Jaargang - Nr 12754
's-GRAVENHAGE, 14 April
In het Rampenfonds was tot
vanavond 104 millioen gul
den binnengekomen. Gister
avond bedroeg de stand
103,9 millioen gulden.
TEHERAN, 14 April Het rom
melt opnieuw in Perzië. Vanmor
gen hebben zich voor het gebouw
van de Majlis en in de aangren-
zende straten ongeregeldheden
voorgedaan, waarbij vooral leden
van de communistische Toedeh-
partij betrokken waren. Militai
ren chargeerden met gevelde ba
jonet waardoor, naar de Toedeh
meldt, drie doden vielen. Er zou
den 20 gewonden zijn en 150 ar
restanten. Er waren niet vol
doende leden in de Majlis bijeen
om te beraadslagen over Mossa-
deq's heftig omstreden voorstel,
de macht van de Sjah verder te
beknotten. Twee familieleden van
Koningin Soeraja van Perzië en
twee officieren zijn in hechtenis
genomen in verband met een op
stand van de Bakhtiari-stam in
Zuid-Perzië, vanwaar de Koning
in geboortig is. Ook in Tebris zijn
voor- en tegenstanders van de
Sjah in gevecht geraakt. Het Na
tionale Front houdt Donderdag
een grote betoging vóór Mossa-
deq.
INTERPELLATIE OVER
VIERING VAN 5 MEI
Vandaag zal de Tweede Ka
mer beslissen over een verzoek
van de heer Gortzak (comm.),
om de minister-president, de
minister van Binnenlandse Zaken
en zo nodig ook de minister van
Sociale Zaken vragen te mogen
stellen met betrekking tot de
viering van 5 Mei als nationale
bevrijdingsdag. Volgens de heer
Gortzak mag de viering van deze
dag geen „geforceerde viering
van Koninginnedag" worden.
Directeur benadeelde
eigen firma
De 55-jarige directeur H. W. K.
uit Rotterdam, tegen wie een
maand gevangenisstraf was ge-
eist, is door de Rotterdamse
rechtbank veroordeeld tot een
geldboete van f 1000 subsidiair
1 maand hechtenis.
Hij zou in 1947, toen hij bij 'n
firma procuratiehouder was met
de titel van directeur, duizend
looplampen door dit bedrijf heb
ben laten vervaardigen. De op
brengst zou hij voor zichzelf
hebben gebruikt.
Markt- en vervoerverbod
van varkens ingetrokken
Met ingang van 14 April is het
voor het Westelijk-centraal deel
van ons land geldende markt
en vervoerverbod van varkens
ingetrokken. Het gunstige ver
loop van de varkenspest, in ver
band waarmee dit verbod was
ingesteld, heeft de minister van
Landbouw, Visserij en Voedsel
voorziening aanleiding gegeven,
de bestaande beperkingen op te
heffen.
LONDEN, 14 April Voor
een juichend Lagerhuis heeft de
Britse Minister van Financiën,
Richard Butler vandaag de meest
optimistische begrotingsrede ge
houden, die de Britten sedert ja
ren te horen hebben gekregen.
De minister verklaarde dat de
Britse nationale economie zich
zelf had opgewerkt van een han
delsdeficit met de rest van de
wereld van 398 millioen pond in
1951 tot een surplus van 291 mil
lioen pond in 1952.
optimistisch
De goud en dollar-reserves van
het sterling-gebied bedroegen
einde Maart 774 millioen pond.
een verbetering over de afgelopen
12 maanden van 167 millioen
pond. Butler's politiek van in
voerbeperking, renteverhoging en
weeldebelasting heeft dus succes
gehad. Hij schatte de regerings
uitgaven voor 1953-'54 op 4.2
milliard pond sterling, 108 mil
lioen pond meer dan in '52-'53.
Hiervan zal 1.6 milliard bestemd
zijn voor defensie, en 1.2 milliard
voor sociale diensten.
De regering zal 1 millioen ton
Cubaanse suiker kopen, waardoor
spoedig een einde zal komen aan
de nog steeds voortdurende sui
kerdistributie. De omzetbelasting
op een grote reeks consumenten
goederen vanaf lippenstiften en
fietsen tot televisietoestellen,
auto's en juwelen zal aanzienlijk
worden verlaagd of geheel af
geschaft zoals voor piano's.
Voorts zal de weeldebelasting
van 30 pet, die vorig jaar aan de
industrie werd opgelegd, per 1
Jan. 1954 aflopen, terwijl de ta
rieven voor de inkomstenbelas
ting met zes pence per pound
zullen worden verlaagd.
De belastingverlagingen zullen
de schatkist het komende jaar
169 millioen pond sterling kos
ten.
Er zullen slechts 1749 Britten
zijn die geen reden tot juichen
hebben. Het zijn de bewoners van
de Scilly-eilanden in het Engelse
Kanaal die totnogtoe bij de be
lastingen waren vergeten en nog
nooit inkomsten- en winstbelas
ting hebben betaald. Dat is nu
voorbij
(Van onze parlementaire
redactie)
Het nieuwe team van het Mi
nisterie van O.K., en W., mr. Cals
en mej. dr. de Waal, is Dinsdag
bij zijn eerste verschijnen in de
Eerste Kamer hartelijk verwel
komd. Mr. Cals werd geprezen
als een deskundig, bezadigd be
windsman en de benoeming van
mej. de Waal bleek kennelijk bij
de Kamer in goede aarde te zijn
gevallen, al waren hier dan geen
bloemen
In het begrotingsdebat viel de
nadruk op de positie van de le
raren en de onderwijsvernieu
wing. De heren van Velthoven
(KVP), de Dreu (PvdA). Wende-
laar (VVD) en Derksen (KVP)
kwamen met kracht op voor een
snelle oplossing van het salaris
probleem. Er heerst bij de leraren
grote ongerustheid over de wijze,
waarop dit probleem in het Ge
organiseerd Overleg wordt be
handeld, zei de heer van Veltho
ven en de heer de Dreu verklaar
de dat er een felle uitbarsting
dreigt als de leraren voor het
einde van de lopende cursus nog
niet weten waar zij aan toe zijn.
De heer De Dreu wees er nog
op dat de onvoldoende salarië
ring van het onderwijzersperso
neel tot gevolg heeft dat er te
weinig leraren zijn en dus te
veel kinderen in één klas Mot
een gemiddelde van 34 leerlin
gen per klas staat ons land zelfs
achter bij Italië. IJsland en Bul
garije en alleen Ierland. Spanje,
Portugal en Joego-Slavië hebben
meer dan een gemiddelde van 34.
Is deze toestand nu onver
mijdelijk? Neen. zei de heer Al-
gra (A.R.).
Aan de hand van cijfers van
het C.B.S. toonde hij aan, dat
voor het onderwijs in Nederland
op het ogenblik minder wordt
uitgegeven dan vóór de oorlog,
ondanks de enorme groei. In
1938 werd 4,3 procent van het
nationale inkomen voor onder
wijs bestemd, in 1948 2.9 procent.
Ook de bedragen, die per leer
ling worden uitgegeven, zijn
sinds de oorlog aanzienlijk ge
daald.
De oorzaak van deze „bespa
ringen" zocht de heer Algra in
de te geringe salarissen.
Prof. Molenaar kwam op voor
de belangen van de gepension-
neerde hoogleraren. Het is een
miskenning van het intellect, zo
zei hij. wanneer hoogleraren, dw
een maximumsalaris van 13.400
gulden kunnen bereiken, na hun
zeventigste jaar met een pen
sioen van 4800 gulden het
maximum dat de overheid uit
keert naar huis worden ge
stuurd.
Via de salariskwestie kwam het
debat vanzelf op de noden van
de middengroepen. Geef de kin
deren van hen, die tot de mid
dengroepen behoren, een kans
om het intellect verder voort te
dragen, werd de minister van
verscheidene kanten gevraagd.
(Zie vervolg pag. 5)
Ze vechten nóg
Op het bergachtige eiland
Loebang. ten zuiden van Lu-
zon (Philippiinen). bevinden
zich nog steeds vijftien
Japanse soldaten uit de twee
de wereldoorlog.
Op 4 Juli 1945 verklaarden
Amerikaanse strijdkrachten
het eiland voor gezuiverd van
tegenstanders. Uit een over
val op een Philippijnse land
bouwer op Zaterdag j.l. blijkt
echter, dat de vijftien fana
tici zich nog op vrije voeten
bevinden.
STEEDS DUIDELIJKER zal
het worden, dat de behandeling
van het vraagstuk der huurver
hoging en van de belastingver
laging zo ingewikkeld dreigt te
worden, dat men aanstonds door
de bomen het bos niet meer kan
zien
Reeds eerder hebben wij er op
gewezen, dat tengevolge van het
lange uitstel der behandeling van
opzichzelf afzonderlijke en zelf
standige vraagstukken, zoals
huurverhoging, belastingverla
ging ter tegemoetkoming aan het
bedrijfsleven. nieuwe regeling
van school- en college-gelden,
enz. enz., de verschillende zaken
aardig (of eigenlijk: helemaal
niet aardig) door elkaar beginnen
te lopen
En dit is het gevolg, van de
wens, dat om verschillende rede
nen en op verschillende manieren,
compensatie gezocht wordt.
Het heeft geen zin de diverse
oorzaken, die tot dit complex ge
leid hebben, nogmaals uitvoerig
na te gaan.
Maar wel is het nuttig, een en
ander te vertellen over de gevol
gen, welke aan de uitwerking van
dit probleem o.a. vastzitten voor
de regeling van de school- en col
lege-gelden en de belastingfaciii-
teiten voor schoolgaande en stu
derende kinderen, en de finan
ciële gelijkstelling.
Op deze samenhang is al ge
wezen. bij de behandeling van de
begroting voor Onderwijs, in de
Tweede- Kamer, enige maanden
geleden en magister dr. Stokman
wijdt aan deze zaak nu een breed
voerige beschouwing in de pas-
verschenen „Opmars", het doel
matige propagandablad van de
K.V.P., dat ook sinds enige maan
den verrijkt is met geregelde bij
dragen van prof. Romme.
Op de eerste plaats wordt nu
duidelijk stelling genomen inzake
de afschaffing vain het school
geld: pater Stokman betoogt, dat
de K.V.P. deze afschaffing voor
de lagere school, (gelijk in de
regeringsnota wordt voorgesteld)
op practische gronden wel kan
aanvaarden.
Het blijkt nu, dat de in „de"
Nota (inzake huurverhoging, be
lastingverlaging en compensaties)
aangekondigde maatregelen be
treffende het onderwijs, school
geld, enz. samenvallen met een
onderzoek, dat minister Cals laat
instellen naar de vraag .hoe de
deelneming aan het onderwijs kan
worden bevorderd.
In dit verband was minister
Cals al eerder van mening, dat
invoering van kosteloos onderwijs
„noodzakelijk gepaard zou moeten
gaan met verhoging van het sub
sidie voor die soorten van onder
wijs dat ook kosteloos is, maar
niet volledig gelijk gesteld is"
Pater Stokman is nu echter, en
wij menen terecht, van mening,
dat wat de minister inzake „ge
lijkstelling wil laten gelden voor
het geval schoolgeld wordt afge
schaft, ook moet gelden bij ver
laging daarvan.
Hier openbaart zich feitelijk
een nieuw aspect van het be
faamde verlangen van de katho
lieke partij, om te komen tot
„verdere doorvoering van de
financiële gelijkstelling".
Wat zal er gebeuren met die
scholen (voor voortgezet onder
wijs in verschillende vormen, voor
nijverheidsonderwijs, voor mid
delbaar en voorbereidend hoger
onderwijs) voor wie nog geen
wettelijke gelijkstelling bestaat
of alleen maar feitelijke gelijk
stelling of helemaal geen gelijk
stelling?
Er zijn bijv. scholen, die hun
schoolgelden mogen behouden, om
hun tekorten te financiëren, maar
hoe zal dat gaan, als ze. door de
verlaging van andere scholen ge
dwongen. hun schoolgeld moeten
verlagen? En de niet-gesubsi-
diëerde scholen zijn er nog
slechter aan toe, in welk verband
pater Stokman ook wijst op de
seminaria der bisdommen en de
gymnasia van religieuze orden en
congregaties, waarvan de meeste
in het geheel geen subsidie heb
ben.
Indien de schoolgelden t.z.t. in
derdaad geheel zouden worden
afgeschaft, ook voor Voorber.
Hoger en Middelbaar Onderwijs,
zou dit alleen aanvaard kunnen
worden, wanneer tegelijkertijd
ook de financiële verhouding tus
sen het openbaar en' het bijzonder
onderwijs betrokken wordt.
In gelijke zin geldt dit voor een
eventuele verlaging, van de col
lege-gelden voor hoger onderwijs.
.Pater Stokman noemt die „on
aanvaardbaar zonder een gelijk
tijdige herziening van de subsi
diewet voor het Bijzonder Onder
wijs van 3 Juni 1948".
Men ziet wel, dat huurverho
ging, belastingverlaging en com
pensatie en wat er allemaal zo
bijhoort, in de gegeven omstan
digheden de neiging hebben, het
gehele politieke beleid op de hel
ling te brengen. Uit de beschou
wing van pater Stokman blijkt
intussen wel at de KVP waak
zaam is om aloude rechten veilig
te stellen!
(Van onze redacteur)
GRONINGEN Delfzijl krijgt de soda-
industrie! Eindelijk is het scherm over
alle geheimzinnigheden aangaande het
soda-project opgegaan. Er zijn ons thans
officiële mededelingen gedaan die een
inzicht geven in de wijze waarop men zich
deze industrie gedacht heeft. En de des
kundigen schetsen ons enorme perspectie
ven. Nog dit jaar zal begonnen ivorden
met de uitvoering van het project. Nog dit
jaar zal de eerste heipaal de grond ingaan.
In Delfzijl wordt nog druk gewerkt aan
de reservering van de ar on den en de her
ziening van de uitbreidingsplannen, kort
om aan de voorbereiding voor de ontvangst
van Neerlands vijfde grote chemische in
dustrie.
De verwachting wordt uitgesproken dat de sodafabriek in het najaar
van 1956 klaar zal zijn. Begin 1957 zal dan met de productie een
aanvang gemaakt kunnen worden. Na een jaar „aanloop" tijd zal
de sodafabriek begin 1958 op volle toeren draaien. Voor direct zullen
500 werkkrachten arbeid hebben. De aanloop-productie zal 450 ton
soda per dag bedragen, doch op de duur zal deze productie opgevoerd
kunnen worden tot 1100 ton per dag.
Uiteraard is deze grote indus
trie op zich zelf van bijzonder
grote betekenis voor het Noor
den. Maar van nog groter belang
is de zuigkracht die een dergelijk
chemisch bedrijf uitoefent op tal
van andere industrieën. Deze
soda-industrie is dan ook een uit
nemende stimulans voor een
snelle industrialisatie van de pro
vincie Groningen. Het kan dan
ook met recht een wonder ge
noemd worden dat juist in deze
provincie bij Winschoten een der
gelijke massale hoeveelheid zout
in de grond werd aangeboord.
Immers om te beginnen bete
kent de eigen sodaproductie al
een deviezenbesparing van f 12
millioen gulden per jaar, want tot
dusver moet alle soda geïmpor
teerd worden, speciaal uit Frank
rijk en uit België en Engeland.
Maar daarnaast is de productie
zo groot dat een belangrijke ex
portmarkt opgebouwd kan wor
den.
Kosten van project.
Wij vernamen dat de kosten
van de bouw en inrichting van de
fabriek tussen 60 en 70 millioen
gulden zullen belopen. Daarenbo
ven moet nog gerekend worden
op nog eens 60 tot 70 millioen
gulden voor die vele publieke
werken die in verband met de
fabriek en de mogelijkheden van
nevenbedrijven, uitgevoerd zullen
moeten worden, zoals een nieuwe
weg ten BoerDelfzijl, de aanleg
van een nieuw havencomplex,
electrische centrale, aanleg van
een dam door de bestaande haven
voor een spoorwegverbinding van
het fabrieksemplacement (spoor
weg komt als ring om emplace
ment heen) naar de spoorlijn
GroningenDelfzijl, verlegging
Eemskanaalmond, woningbouw,
om enkele belangrijke werken te
noemen.
(Vervolg op pag. 3)
Een overzicht van Nederlands
derde haven, welke in drie
]aar een dusdanige uitbreiding
ondergaat, dat het totale com
plex tweemaal zo groot zal
worden. Links boven de drie
bunkers, die deel gaan uit
maken van een uitgestrekt
recreatie-oord.
13-JARIGE JONGEN
GEARRESTEERD
Omdat hij tinnen
soldaatjes had
BERLIJN, 14 April Een
wanhopige moeder heeft heden
aan de Westberlijnse politie me
degedeeld, dat haar dertienjarige
zoon gisteren aan de grens van
de Russische sector door com
munistische politie is gearresteerd
omdat in zijn zakken tinnen sol
daatjes werden aangetroffen.
De politie had Harald en zijn
twaalfjarig broertje Wolfgang on
dervraagd en gefouilleerd op een
station van de „Hochbahn" en
toen in Haralds zakken tinnen
soldaatjes werden gevonden, de
jongen meegenomen.
Wolfgang wist naar de nabije
Britse sector te ontkomen en ver
telde het voorval aan zijn moe
der. Hij zei dat de politie op hem
had geschoten toen hij wegliep.
Immers het zout dat in Oost-
Groningen onder de grond zit, is
voldoende om de hele wereld een
paar eeuwen lang van soda te
voorzien. Wanneer men aan het
rekenen gaat, dan zijn het dui
zelingwekkende getallen. Immers
een kubieke meter zout weegt
twee ton. Een kubieke kilometer
zout weegt derhalve 200 millioen
ton. Bij een productie van 1000
ton per dag dus voldoende voor
6000 jaar. En er zijn ettelijke
kubieke kilometers zout.
En zo hebben proefboringen
door de Nederlandse Aardolie-
Maatschappij, nu ruim een jaar
geleden gedaan, in opdracht van
de Koninklijke Zoutindustrie te
Hengelo, een geweldige ommekeer
teweeg gebracht voor Delfzijl op
de allereerste plaats, verder toch
ook voor geheel Groningen en
zeker voor Nederland.
Motorpech in Nice
Gisteravond even na negen uur
is Prins Bernhard met de prin
sessen Beatrix en Irene met een
door hemzelf bestuurde Dakota
uit Venetië teruggekeerd. De
thuisreis was in Nice onderbro
ken i.v.m. het slechte weer. De
Prins maakte van het gedwongen
oponthoud gebruik om de lunch
te gebruiken met zijn tante, de
Prinses de Kotzebue die in het
nabijgelegen Cap d'Ail woont.
Enige minuten nadat hij van
Nice was vertrokken, keerde, de
Prins er echter weer terug, óm
dat een van de motoren van de
DC 3 niet goed werkte.
Het euvel was spoedig verhol
pen en om 15.00 uur werd de
vlucht voortgezet.
Natuurlijk stond tijdens het verblijf in Venetië van Z.K.H.
Prins Bernhard en de prinsessen Beatrix en Irene een
gondelvaart op het programma.
V
