125 jaar geleden stierf
te Franeker Eise Eisinga
RADIO
SCHADUWEN
Financiën en Economie
boven Venetië
Een planetarium van wat spijkers en touw
Zoon van ivolkammer werd
een internationale beroemdheid
programma
Scheepsberi chten
WEK DE GAL
IN UW LEVER OP
Pronk en Bijster
uit de gratie
Tegoed van banken
op recordhoogte
Parijse trein liet
weer verstek gaan
Beurs
Pagina 4
Woensdag 26 Augustus 1953
27 Augustus 1828. In een eenvoudige burgerwoning
nabij het majestueuze stadhuis te Franeker strijdt een
oude 84-jarige man met de dood. Hij, die de geheimen
van het firmament ontcijferde, zal straks de geheimen
kennen van wat boven de sterren is. Eise Eisinga tuurt
vanuit zijn bedstee voor de laatste keer naar het firma
ment, dat hij voor een vijftig jaar maakte aan het plafond
van zijn woonkamer. Nog eenmaal gaan zijn gedachten
door al die jaren dat hij werkte en verbeterde aan dat
grootse werk, dienende de rust der mensheid en tot glorie
der Schepper van het Heelal. Dan sluit de oude man zijn
ogen om zich rustig neer te vleien in de armen van Hem,
Die hem ontsluieren zal alles wat tijdens zijn leven niet
te ontcijferen viel. Enige dagen daarna wordt zijn stoffe
lijk overschot op zijn eigen verzoek begraven te Dronrijp,
waar hij ook het levenslicht aanschouwde.
Eise Eisinga, wie was hij en
wat verrichtte hij? Geboren in
1744 te Dronriin als zoon van 'n
eenvoudige wolkammer had men
nooit kunnen bevroeden dat door
duizenden tot in onze tiid en nog
in vele nageslachten zijn naam
met bewondering zou uitgespro
ken worden.
Vader was een eenvoudig
handwerksman en Eise zou hem
navolgen. Niet alleen echter in
ziin vak maar ook in ziin han
digheid. Vervaardigde de oude
Eisinga immers niet in zijn vrije
tijd verscheidene zonnewijzers,
scheepjes en een kabinetorgel,
waarover het gehele dorp nog
sprak? In de naburige stad, Fra
neker, zou Eise, de zoon, eens een
Portret van Eise Eisinga, geschilderd door Willem Bartel v.d.
Kooi, destijds lector aan de Franeker Academie. Het portret
beeldt Eisinga aj op 82-jarige leeftijd. Het is geschilderd tijdens
zijn leven.
DONDERDAG 27 AUGUSTUS
HILVERSUM I (402 m.)
746 kc/s. 7.00 KRO; 10.00
NCRV; 11.00 KRO; 14.00—
24.00 NCRV.
KRO: 7100 Nws.; 7.10 Gram.;
7.15 Gymn.; 7.30 Gram.; 7.45
Morgengebed en lit. kal.: 8.00
Nws. en weerber.; 8.15 Gram.;
9.00 V. d. huisvr.; 9.40 Gram.;
NCRV: 10.00 Gram.; 10.03 Ge
wijde muz.; 10.30 Morgendienst;
KRO: 11.00 V. d. zieken; 11,45
Gram.; 11.50 „Als de ziele luis
tert", caus.; 12.00 Angelus; 12.03
Metropo'le ork. en solist: 12.55
Zonnewijzer; 13.00 Nws. en Ka
tholiek nws.: 13.20 Piano-recital;
13.45 Gram. NCRV: 14.00 Gram.;
14.45 V. d. vrouw; 15.15 Gram.;
15.30 Piano-recital; 16.00 Bijbel
lezing; 16.30 Vocaal jns.; 17.00
Klarikb. v. d. jeugd; 17?20 Gram.;
17.40 Voordr.; 18.00 Lichte muz.;
18.30 Gram.: 18.35 Gram.; 18.35
„Op de stelling", caus.; 18.45
Gram.; 19.00 Nws. en weerber.;
19.10 Levensvragen van allerlei
aard: 19.30 Gram.; 20.00 Radio
krant; 20.20 Radio Vossenjacht;
21.15 Klan'k'b.; 21.45 Gevar. muz.,
22.10 Pianorecital; 22.45 Avond-
overdenking; 23.00 Nws.; 23.15
Caus.; 23.2524.00 Gram.
HILVERSUM II (298 m.)
1007 kc/s. 7.00 AVRO; 7.50
VPRO; 8.00—24.00 AVRO.
AVRO: 7.00 Nws.; 7.10 Gram.
VPRO: 7.50 Dagopening. AVRO:
8.00 Nws.; 8.15 Gram.; 9.00 Mor
genwijding; 9.15 Koor en orgel:
9.30 V. de huisvr.; 9.35 Waterst.;
9.40 Gram.; 10.47 V. d. vrouw:
10.50 V. de kleuters; 11.00 Mu-
ziekshow: 12.00 Lichte muz.; 12.25
In 't spionnetje; 12.30 Land- en
tuinb. meded.; 12.33 Lichte mu
ziek; 12.50 „Uit het bedrijfsle
ven"; 13.00 Nws.: 13.15 Meded. en
gram. 13.30 Amus. muz.; 14.00
Gram.; 14.30 Clavecimbel-recital:
15.00 „In de tuin miauwde een
Siamese kat", hoorsp.; 15.20 „Der
Graf von Luxemburg", operette
(gr.): 16.05 Gram.; 17.00 V. d.
jeugd: 17.30 Gram.; 17.45 Rege-
ringsuitz.: J. J. v. d. Laan „Bo-
Passagiersschepen
Bloemfontein p 24 Dakar n Te-
neriffe; ;Bonaire 24 v Plymouth n
A'dam-Boskoop 24 1100 m NO
Barbados; Boschfontein 24 te Ant
werpen; Jagersfontein 25 te Am
sterdam: Joh. v. Oldenbarnevelt
24 300 m WZW Padang; Maasdam
24 222 m OtNKp Race; Nieuw
Amsterdam 25 te Southampton;
Noordam 24 220 m W Landsend;
Oranjefontein 25 te Durban; Oran
je stad 24 180 m ZW Qouessant;
Sibajak 24 te R'dam; Veendam 24
275 m ZO Kp Race: Willem Ruys
pass 24 Kp Bon; Zuiderkruis pass
24 Dakar.
Tankvaart
Agatha 24 v Pladju; Caltex Lei
den 24 v Sidon; Caltex Nederland
p 24 Malta; Caltex Utrecht 26
verw. R'dam: Esso Den Haag p 24
Quessant:: Marpessa 24 v Kara
chi; Metula 24 v Pladju; Mirza 24
v Pulu Sambu; Thalatta p 24 Pt
Sudan.
Vrachtvaart
Aagtekerk p 24 Sabang; Aalsum
25 te Antw.; Alamak 25 te Ran
goon- Alderamin 23 te Aden; Al-
genib 25 te Rio Grande; Alioth 24
te Antw; Altair 24 v Recife;
Amerskerk 24 te Honkong; Amor
24 te Malta; Amsteldiep 24 v
Aden: Amstelpark 25 te Oxelo-
sund; Amsteltoren 24 v Durban;
Andiik 24 te Vera Cruz; Appinge-
dijk 24 te New Orleans; Arends-
dijk 24 te Tampa; Ariadne 24 v
Cartagena: Argos 24 te Kopen
hagen; Arnedijk 24 te R'dam; Bil-
liton 25 te Vancouver; Dalerdijk
25 te Curacao; Delft 25 te Antw;
Eemdijk 24 te Houston; Eos 25 te
A'dam; Hathor 24 te Instanbul;
Heemskerk 24 v Pt Said; Hersilia
24 te Antw; Hermes 25 te Laguai-
ra; Indrapoera 24 te Genua; Hos
24 te Sevilla; Japara (KRL) 25 te
Balikpapan; Laertes 25 te Suez;
demrijkdommen in Australisch
Nieuw Guinea" 18.00 Nws.; 18.15
Sportproblemen; 18.25 Rep. of
gram.: 18.30 Jazz-album; 19.05
Gesproken brief uit Londen; 19.10
Gram.; 19.30 Mil. ork.; 20.00 Nws:
20.05 Radio Philih. ork.; 21.10
„Het Proces Hamilton", hoorsp.;
22.40 Viool, orgel en piano; 23.00
Nws.; 23.15 Sportact.; 23.3024.00
Dansmuz.
Planetarium maken, zóals men
nergens anders ter wereld zou
kunnen vinden.
Eise besteedde tijdens zijn jeugd
al zijn vrije tijd aan wiskunde. Z'n
vrienden hielden van spelen, voor
zover er in die tijd nog tijd was
voor spel, maar Eise Eisinga hield
nu eenmaal van wiskunde en
iedere vrije minuut zat de jongen
te cijferen. Vader Eisinga zag dit
met welbehagen, omdat hij in zijn
jongen zij eigen idealen verwezen
lijkt zag. Van het schaarse inko-
komen zonderde hij daarom enig
geld af om Eise toch wat te laten
leren, en eenmaal per week liep
de jongen langs binnenpaden naar
de stad met die lokkende Martini
toren om les te nemen bij Willem
Wytzes van Franeker. Daar leerde
hij de eerste beginselen van re
kenkunde en algebra en heel pri
mitief de bolvormige driehoeks
meting en de samenstelling van
het zonnestelsel. Eeise werd echter
een autodidact, las nimmer enig
gedrukt werk over wis- of sterre-
kunde, maar ontwikkelde zich zo
danig in deze wetenschappen dat
hij spoedig zijn meester voorbij
streefde en een man werd van
de wetenschap.
Pietje Jacobs
Spoedig zou zijn wetenschap
goed van pas komen. In 1768 had
Eisinga de vrouw van zijn hart
gevonden en was hij getrouwd
met Pietje Jacobs uit het nederige
Hijlaard. Te Franeker vestigden
zij zich in een eenvoudige burger
woning bij het stadhuis. Hier be
oefende hij het ambacht van wol
kammer. Zes jaren waren zij ge
huwd toen er een grote beroering
ontstond in vele landen, ook in
Holland. In het voorjaar van 1774
verscheen er een boekje, waarin
beschreven werd hoe Jupiter, Ve
nus, Mars en Mercurius, de pla
neten, allen gelijktijdig zich zou
den bevinden in het hemelteken
Aries. Dit zou volgens de schrij
ver allernoodlottigst voor de
mensheid zijn. Allerwegen ver
wachtte men het einde der tijden,
het vergaan der wereld.
Zou het jonge huwelijksgeluk
van Eise en Pietje nu al ver
nietigd worden? Eise Eisinga, die
gewoonlijk bij het begin van ieder
jaar de standplaatsen der planeten
berekende, zag direct dat de con
junctie der planeten helemaal niet
gevaarlijk was en dat het dus
grote ondeskundigheid was om
hieruit iets gevaarlijks of rampza
ligs te verwachten.
De angst was volkomen onge
grond en Eisinga, die zelf be
merkte welke gevolgen de angst
bij de mensen teweeg brengt, pie
kerde over een middel om der
gelijke angst voor de toekomst
te vermijden. Hij, die intelligentie
aan goedheid paarde, wilde een
werktuig maken, waarop men in
de toekomst te allen tijde onmid
dellijk de ware stand der hemel
lichamen zou kunnen zien. De idéé
was edel, maar de uitwerking
bracht problemen. Waar zou hij
de tijd kunnen vinden om iets
dergelijks te maken?
Zfjn wolkammerii vroeg alle tijd
en mocht Pietje, zijn vrouw, ook
niet enige vrije tiid van hem ver
gen? Er werd gewikt en gewogen
en uiteindelijk kwamen Eise en
Pietje tot een overeenstemming.
Eise zou zijn idee uitwerken, maar
binnen zeven jaar.
Wat doet men in zeven jaar
tijdens de vrije uren? En dat in de
tiid van Eisinga, toen men geen
achturige werkdag kende? Ver
geet niet dat tijdens die zeven
jaren Eisinga bovendien diver
se functies in het maatschappe-
Advertentie)
u zult 's morgens „kiplekker'
uit bed springen.
Elke dag moet uw lever een liter gal
in uw ingewanden doen stromen, anders
verteert uw voedsel niet, het bederft.
U raakt verstopt, wordt humeurig en
loom. Neem de plantaardige CARTER S
LEVERPILLETJES om die liter gal
op te wekken en uw spijsvertering en
stoelgang op natuurlijke wijze te regelen.
Een plantaardig zacht middel, onover
troffen om de gal te doen stromen.
Eist Carter's Leverpilletjes.
Gevel van het Planetarium te Franeker.
lijk leven kreeg, welke nog meer
van zijn vrije tijd in beslag na
men: burgervaandrig, mederaad
in de vroedschap en zelfs arm
voogd.
Eisinga bezat echter een onge
kend groot doorzettingsvermogen.
In 1774 begonnen met het werk,
was in 1778 zijn Planetarium
reeds gereed: het Planetarium van
Eisinga, door bijna niemand opge
merkt maar tot in onze dagen
beroemd tot in alle wereldstreken.
Een werk, vervaardigd met de
allemrimitiefste middelen, hout,
spijkers en touw plus wat rader
werken. Een werk van een een
voudige burgerman, die geen ho
ger onderwijs genoten had, en die
de loop der sterren en planeten
berekende op een wijze welke tot
in onze dagen grote deskundigen
verrasV
Ster begon te schitteren.
In 1780 was er toch één, die via
geruchten het werk van Eisinga
vernam. Het was Prof. van Swin-
den, die met twee van zijn ambt
genoten Eisinga bezocht en vol
verbazing was. De professor kwam
spoedig nog eens Eisinga bezoe
ken, schreef een groot werk over
dit kunstgewrocht en berichtte
vele voorname lieden in het bui
tenland wat hjj in Franeker ge
vonden had.
In 1783 bezocht de Prins van
Gallitzin Eisinga's nederige wo
ning en in 1785 de hertog van
Saksen-Gotha in gezelschan van
de grote geleerde, Petrus Camper.
Nu -rd ook Eisinga's werk meer
in n omgeving bekend en de
Statc.i van Friesland vereerden
hem in 1784 met een zilveren
voorwerp.
De ster van Eisinga begon te
schitteren aan het firmament, maar
ieder's leven kent nu eenmaal
voorspoed en tegenslag. In Fries
land ontstonden in 1787 evenals
in de rest van ons land burger
twisten. Aan Eisinga was in dat
jaar als raadslid der vroedschap
bij loting de portefeuille der
schutterij toevertrouwd. Toen nu
de minderheid der gewestelijke
statenvergadering zich te Frane
ker vestigde en tot veiligheid de
gewapende schutterij van Frane
ker om zich heen verzamelde,
was Eisinga bij de meerderheid
der staten automatisch genoteerd
als een „verdacht en onbetrouw
baar persoon". Eise Eisinga moest
vluchten. Zijn vrouw en beide zo
nen moest hij in Franeker achter
laten en zelf vluchtte hij naar
Duitsland.
Eerst in 1792 mocht hij zich
weer in ons land vestigen als wol
kammer in het dorp Visvliet nabij
de Friese grens. Pietje, getroffen
door al het leed, was reeds in
1788 overleden en begraven. Een
tweede huwelijk ging Eisinga aan
te Visvliet met Trijntje Sikkema.
Trijntje schonk hem twee dochters
In 1795 keerde hij met Trijntje
naar Franeker terug. Zijn huis
was echter aan een ander ver
huurd. Mei 1796 betrok hij einde-
liik weer zijn geliefde woning,
waar zijn groots werk ondertussen
9 jaren stil had gestaan.
Tijdens zijn ballingschap had
Eisinga steeds maar weer gepie
kerd om een groter Planetarium
te maken in een grootser gebouw
van aanzien. De berekeningen had
hii reeds gemaakt. Ja, hij had
zelfs aangeboden om dit geheel
gratis te doen zo hij maar terug
mocht keren naar zijn geliefd
Franeker, maar tevergeefs.
Nu teruggekeerd sprak hij met
velen Over zijn plannen, o.a. in
1800 met de hoogleraar aan de
kweekschool voor Doopsgezinden
te Amsterdam G. Hesselink. Deze
was enthousiast over dit plan en
zocht allerwegen steun om des
noods in Amsterdam Eisinga zijn
plannen te laten uitvoeren. Er
was een zekere heer d'Amour, die
duizend gulden aanbood als bijdra
ge in de onkosten. De politieke
sfeer en vele veranderingen in
het staatsbestuur verhinderden de
volvoering der plannen.
In 1808 bezocht admiraal De
Winter het Planetarium en toen
Eise met hem zijn plannen be
sprak besloot deze Koning Lode-
wijk hierover te spreken bij zijn
aanstaand bezoek aan Friesland.
Hij zou de Koning voorstellen om
Eisinga een groot Planetarium te
laten vervaardigen in de Franeker
academie, 't Bezoek van de Koning
ging niet door en Eisinga was een
grote teleurstelling rijker. Daarbij
kwam in 1809 het afsterven van
zijn oudste zoon, zesdat de oude
geleerde geknakt was.
Koning Willem I op bezoek
Na dagen van regen kwamen er
dagen van zonneschijn. In 1816
werd Eise Eisinga benoemd tot
Broeder der Orde van de Neder
landse Leeuw. In 1818 ontving hij
bezoek van Koning Willem I met
Prins Frederik der Nederlanden
en in 1820, in hetzelfde jaar waar
in zijn monsters sajet op de ten
toonstelling te Gent met een
bronzen medaille bekroond wer
den, bezocht hem de kroonprins.
Bij Koninklijk Besluit van 28
December 1825 kocht het Rijk
van Eisinga het Planetarium voor
de somma van 10.000, betaalbaar
in tien jaarlijkse termijnen met
het genot van vrij wonen en
f 200,- per jaar voor het toezicht,
hetwelk vervolgens op ziin zoon
Jacobus Eisinga zou overgaan on
der toezicht van de hoogleraar
in de Astronomie aan 's Rijks
Athenaeum te Franeker.
De koning schonk later het vol
ledig Planetarium, huis en toebe
horen, aan de stad Franeker, en
zo bezit de oude Academiestad
nu nog een der grootste verras
singen, welke toeristen van aller
lei nationaliteiten in ons kleine
landje ontdekken.
Wie eenmaal dat wonderbaarlijk
kleine huisje te Franeker binnen
getreden is en daar aan het pla
fond van die indrukwekkende
oude kamer Mercurius, Venus,
Aarde, Mars, Juniter en Saturnus
heeft zien hangen om Moeder Zon.
terwijl zij precies gelijk aan het
grote firmament hun loop maken
in het tempo, hetwelk berekend
werd door de eenvoudige Eise
Eisinga; wie dat uitermate kunsti
ge raderwerk van primitieve ma
terialen heeft zien werken op de
zolder; wie al die natuurgeheimen
heeft zien ontsluieren door het
levenswerk van een wolkammer
zonder academische vorming, die
heeft ontdekt dat groot de een-
voudigen van harte zijn, dat klein
de mens en groot de Schepper is.
Eisinga's Planetarium trekt jaar
lijks tienduizend toeristen. Een
blik in het gastenboek doet namen
ontdekken uit IJsland, Afrika,
Amerika, Australië, uit alle lan
den en windstreken. Eisinga's
Planetarium, in de schaduw van
het zo fraaie stadhuis te Franeker,
is een object van internationale
betekenis geworden, nu nog, 125
jaar na Eise's dood.
de V.
Koblet komt uit
tegen Patterson
ZüRICH Dé heer D. J. Bes-
sem. directeur van het Olympisch
Stadion te Amsterdam, die op het
ogenblik te Ziirich vertoeft ter
bijwoning van de wereldkam
pioenschappen, was zo ontevreden
over de prestaties van de Neder
landse stayers Jan Pronk met
gangmaker Bertus de Graaf en
Cor Bijster met gangmaker Wier-
sma, dat hij besloten heeft beide
renners niet te laten deelnemen
aan de revanche wedstrijden, wel
ke op 1 Sept. a.s. te Amsterdam
worden gehouden.
Weekstaat Ned. Bank
AMSTERDAM. Een van de
markantste mutaties op de ver
korte balans van de Nederlandse
Bank is dit keer wel de voortge
zette stijging van het tegoed der
handelsbanken. Deze hebben hun
creditsaldo bij de Centrale Bank
met f 56 millioen versterkt tot
f 358 min. (Zoals bekend dient de
storting op de nieuwste staatsle
ning per Dinsdag 1 September a.s.
te geschieden, zodat de volgende
weekstaat, naar men verwacht,
wel weer een normaal tegoed van
de banken zal aangeven). Het te
goed van de schatkist daarentegen
is met f 54 min verminderd tot
f717 min.
De bankbiljettencirculatie blijft
zich op een vrij hoog niveau be
wegen. In de afgelopen week is
zij met f 26 min vermeerderd tot
f 3.088 min. Opk de voorschotten
in rekening-courant zijn enigszins
gestegen.
Ditmaal is wederom zowel de
goud als de deviezenvoorraad ver
der versterkt, zij het dat de muta
ties niet zo groot zijn als de vo
rige week.
AMSTERDAM. Er heerste
gisteravond op het Centraal Sta
tion onzekerheid over de door
sommige berichten aannemelijk
gemaakte mogelijkheid, dat de
eerste D-trein sinds het begin van
de Franse staking in Amsterdam
zou aankomen. Te bevoegder
plaatse had men op het station
een vertrektelegram van deze
trein uit Parijs ontvangen.
Maar toen de express uit Brus
sel, die om 18.34 uur zou aanko
men, een kwartier te laat langs
het derde perron tot stilstand
kwam, bleek, dat zich daaraan
nog geen rijtuigen uit Parijs be
vonden.
Ook in omgekeerde richting is
er voorlopig nog weinig hoop, al
Na'een "gesprek, dat Kees Pelle-vermeldt het bordje bij de ver-
naars met Hugo Koblet heeft ge
had, besloot de Zwitser het con
tract om op 1 Sept. te Amsterdam
in een achtervolging over 5 km.
tegen de wereldkampioen Syd
Patterson uit te komen, te teke
nen.
trektijden der treinen op het per
ron „Parijs". De treinen rijden
slechts tot de Belgisch-Franse
grens, een toestand, die nu al
voortduurt sedert de staking ge
durende de eerste week van deze
maand uitbrak.
Indonesië tekent
internationale
suikerovereenkomst
De internationale suiker-confe
rentie heeft op Maandag 24 Aug.
de voorlopige overeenkomst voor
de controle van de internationale
suikermarkt bekend gemaakt. Bij
de landen, die met de tekst van
de overeenkomst accoord gingen
waren Nederland en Indonesië.
Volgens de overeenkomst mag de
uitvoer van Nederland, met inbe
grip van Suriname, 40.000 ton be
dragen en voor Indonesië 250.000
ton.
„Gondang" verlaagt
het dividend
Het verslag over 1952 van de
N.V. rubbercultuurmaatschappij
„Gondang" meldt, dat de verbete
ring in de algemene veiligheids
toestand in Oost-Java gehand
haafd bleef. De bestrijding van de
koffiediefstallen had echter nog
niet voldoende effect, want een
groot deel van de koffie-oogst
ging wederom verloren. De im
portrestricties van de regering
leidden tot een pro rate verdere
vermeerdering van de productie
kosten. Dit werd niet gecompen
seerd door een hogere opbrengst-
prijs. Integendeel, de opbrengst
was lager dan in 1951 als gevolg
van de daling der rubberprijzen,
aldus het verslag.
Totaal zijn geoogst 276.245 kg
rubber en 558 quintalen koffie.
Het saldo winst is becijferd op
f 45.157 53.419). Voorgesteld
wordt een dividend van 5 procent
(6 procent).
Markt op lager niveau
AMSTERDAM, 25 Aug. In te
genstelling tot gisteren heeft dé
markt vanmiddag een minder vast
verloop gehad. De verrassend
flauwe stemming van WalLstreet,
waarvoor men geen verklaring
wist te geven, miste haar invloed
niet op het Damrak.
Een andere reden voor de enigs
zins gedeprimeerde houding van
de Amsterdamse Effectenbeurs,
kon men tenminste niet geven.
Kon. Olie en AKU moesten de
gisteren behaalde winst geheel
prijsgeven. Eerstgenoemde sloot
op 326%, hetgeen een verlies van
3 punten betekent, AKU daalde
l'/s punt tot 170. Philips was
eigenlijk de enige uitzondering op
de industriemarkt. Dit fonds wist
zich goed te handhaven. De ove
rige industrieën waren overwe
gend een kleinigheid lager.
De regeringsverklaring van de
minister-president van Indonesië
was ter beurze nauwelijks be
kend. De president bepleit op
nieuw een herziening van de ver
houdingen tussen Nederland en
Indonesië. De Indonesische sector
bleef hierdoor echter onbeïn-
vloed. Delimaatschappij hand
haafde zich gemakkelijk, ook de
rubberafdeling bleef op peil, Zuid
Preanger werd weer iets hoger
geadviseerd. HVA viel echter uit
de toon met een verlies van bijna
2 punten. Scheepvaartpapieren
waren stil en eerder iets luier
Op de beleggingsmarkt was de
stemming prijshoudend. De con
versielening opende weliswaar
lager, maar wist zich later vrijwel
geheel te herstellen. Amerikanen
stil en in navolging van Wall-
street aan de flauwe kant.
Naar de Italiaanse film „Ombre sul Canal Grande"
met Isa Pola en Antonio Centa in de hoofdrollen.
Uitgebracht door Standaard Films.
3)
Rechercheur Martelli, een jonge kerel met een vierkante
kop en een onbewogen uitdrukking op het voor het
overige sympathieke gezicht, liet zich twee dagen later
op een morgen bij Daniela Pavani aandienen. Zijn com
missaris had hem gezegd, dat volgens een telefonische
mededeling van de jonge vrouw haar echtgenoot, doctor
Carlo Pavani, werkzaam bij „Assicurazioni Generali",
sinds twee dagen was verdwenen. De commissaris had
heel nuchter opgemerkt „waarom er niet eerder was
gebeld" en daarna Martelli opdracht gegeven eens te
gaan kijken wat er aan de hand was.
Martelli zat tegenover Daniela en stelde de gebruike
lijke vragen.
„Dus drie dagen geleden ging uw man op de gewone
tijd 's morgens naar kantoor?"
De jonge vrouw knikte. „Daarna heb i'k niets meer ge
hoord, zelfs geen telefoontje. Hij heeft geen spoor achter
gelaten".
Kalmpjes vervolgde de rechercheur het verhoor, terwijl
hij enkele aantekeningen maakte.
„Hoe was uw verstandhouding?"
„Normaal", antwoordde Daniela zonder aarzelen.
„Hoe oud is uw man?"
„Vijftig".
„En u?"
„Dertig".
„Hoe lang getrouwd?"
„Tien jaar, we hebben geen kinderen".
Bij de volgende vraag hield Martelli zijn blik op mevr.
Pavani gericht. „Had u meningsverschillen?"
„We konden goed met elkaar overweg", zei Daniela
zonder aarzelen. ,,Mijn man is erg eenvoudig en eerlijk".
„Kan er een andere vrouw in het spel zijn
„Dat is uitgesloten", was het nadrukkelijke antwoord.
„Van wie hield uw man het meest.na u?"
Bijna onmiddellijk kwam het antwoord, van aarzeling
bij Daniela was geen sprake.
„Van zijn moeder.Ik geloof, dat zij meer invloed
op hem had.dan i'k".
Deze zinspeling op de moederlijke invloed maakte op
de rechercheur uiterlijk niet de minste indruk, maar
nauwelijks een kwartier later liet hij zich aandienen bij
de oude mevrouw Pavani, die hem plechtstatig in een
salon ontving en door een bediende wijn liet serveren.
De houding van de bejaarde dame verried wel, dat ze
de inmenging van de politie overbodig achtte.
„Ik ben 72verkondigde ze „en nog nooit in het
water gevallen". Zij duidde hierbij op een verdienste,
die in het over-waterrijke Venetië wel iets te betekenen
heeft. Op de onbewogen politieman maakte deze ver
klaring echter niet de minste indruk. Hij zei alleen: „Ik
ook nieten vervolgde zijn vragen om wat betreft
de verdwijning van doctor Pavani zoveel mogelijk ge
gevens te verzamelen.
„Is het niet mogelijk, dat uw zoon ergens alleen is heen
gevaren? Ik vraag dat", voegde Martelli er aan toe,
„omdat ik rekening houd met een ongeluk".
„Mijn zoon is nooit alleen met een motorboot of met een
gondel weggegaan", zei de oude dame uit de hoogte.
„Ik had het hem verboden!"
Even keek de rechercheur op. „En deed hij altijd wat
u zei.
„Ja!Mijn kinderen hebben altijd beseft, dat het
geen ik zeg goed is".
„Daar twijfel ik niet aan, mevrouwVeroorlooft u
mij nog één vraag. Deed uw zoon aan politiek?"
Bij deze vraag zag de oude mevrouw Pavani als het
ware vanuit de hoogte op Martelli neer.
„Sinds de democratie de kop heeft opgestoken, doet
onze familie niet meer aan politiek dat is een onge
schreven wet!"
„Kan hij vijanden hebben gehad?" was de volgende
vraag van Martelli.
„Carlo kan geen vijanden hebben gehad. Hij was mijn
liefste zoon".
„Is het mogelijk, dat ik een gesprek voer met uw andere
zoon?" Martelli keek op, toen het antwoord enige ogen
blikken op zich liet wachten.
„Ze zijn allen dood, helaas", zei ze tenslotte.
„Is Silvestro Pavani dan geen zoon van u", informeerde
Martelli rechtstreeks.
De oude dame ging staan. Haar ogen vlamden, toen ze
antwoordde: „Ja, maar hij hoort niet meer bij de familie".
Toen toonde Martelli toch enige verbazing. „Wat zegt
u? Behoort hij niet meer tot de familie?"
„Twintig jaar geleden is hij getrouwd met een danse
res", zei de oude dame en de klank van haar stem ver
ried na zoveel tijd nog de hevigste afkeuring. „Hij is
sindsdien nooit meer in huis geweesten hij' komt
er niet meer in!"
De rechercheur achtte het 't beste op deze familie
tragedie niet in te gaan. Nuchter informeerde hijs
„Wat en waar is hij nu?"
„Hjj is dokterin het grote gemeenteziekenhuis".
Martelli aarzelde niet om nu het derde lid van de
familie Pavani te bezoeken. Hij trof het. De dokter was
aanwezig en kon hem terstond te woord staan. Silvestn»
was een zware man, met een snor en een kleine baard.
(Wordt vervolgd)
