14 millioee ontheemden
leven in West-Duitsland
AETEERGESPREK
over duizenden kilometers
Oudste prinsessen
candi daat-z wanen b roeder
Mensen9 die in nood verkeren
en verbitterd zijn'*
Nederlandse priesters aan de
frontlinie van het Christendom
Opzichter kreeg
heipaal op hoofd
Geen militairen
voor de film
te Amersfoort
Zaterdag 24 October 1953
Pagina 9
Wij hebben geen vaderland
Talrijke Nederlandse priesters gingen dit
jaar naar Duitsland. Het was niet onder
dwang, het was een vrijwillig gaan, ja, een
mogen. Treinen autobussen en volkswa
gens brachten ons naar stadjes en dorpen,
waarvan we de namen nooit tevoren had
den gehoord. Siilze, Lauenstein, Gronau,
Wittingen, Rotenhurg, Klein Escherde,
Bergen, Griemelsheim. Ze liggen daar ver
spreid in het eenzame land der Duitse
diaspora. Nooit zullen wij deze namen
meer kunnen vergeten. Terug in 't vader
land klinken zij ons als weemoedige mu
ziek in de oren. Wat wij daar in dat land
met zijn ijzeren gordijn als symbool van
de haat gingen doen? Mensen bezoeken,
mensen, die in nood verkeren en die ver
bittert! zijn. De magneet, waardoor wij
werden aangetrokken, was geen andere
dan de pijn en het naamloze leed in de
harten en zielen van deze mannen en vrou
wen. Wij wilden troosten en de pijnen van
deze ontheemde en verjaagde mensenkin
deren stillen. Of dit gelukt is? Vele malen
werden wij ontmoedigd en teleurgesteld.
Toch is een ding zeker. Door God's ge
nade zijn er stralen van hemels licht in
menig bloedend hart gevallen.
dat nooit meer te genezen is? En
dit is dan nog maar een van de
honderden Maria's.
14 millioen ontheemden in W.
Duitsland, d.w.z. iedere vijfde in
woner is een vluchteling. Deze
angstige, opgejaagde mensen
kwamen niet in een welgeordend
bloeiend land, maar in een land
dat zelf tot een puinhoop was ge-
Twee Franciscanen, pater
Berthold De Lahaye O.F.M. en
pater Rembert v. Vugt O.F.M.
uit het klooster te Nieuwe
Niedorp, die enige tijd hebben
doorgebracht in de Duitse dias
pora en de grote nood onder
de vluchtelingen uit 't Oosten
hebben aanschouwd en door
voeld, geven in dit artikel en
in nog twee volgenden een be
schrijving van het leed, dat
daar wordt geleden.
zo gauw mogelijk een einde te
maken, maar ze zijn er nu nog de
bunkers. In Hamburg b.v. bieden
ze nog plaats aan 70.000 mensen.
En in de barakkenwoningen
van Bergen-Belsen hebben wij
iedere Woensdagmiddag de II.
Mis gelezen. Een vrouw zei me
daar: „Pater, nu is Christus hier,
maar vanavond de duivel".
Een andere vraag. Waar moes
ten deze mensen arbeid vinden?
Velen waren terecht gekomen in
industrie-arme gebieden. Hoe
moeilijk om hier een nieuw be
staan op te bouwen. Het ergste
waren de boeren er aan toe. U
moet deze mensen eens in de diep
in hun kassen verborgen ogen
zien. Een smartelijk heimwee
t-, ia*?*
Triest beeld uit „de grote trek." Dodelijk vermoeide mensen
zoeken onderdak in houten bergplaatsen.
Men spreekt tegenwoordig graag over de frontlinie van het
Christendom" en men bedoelt daar dan mee Duitsland. Wan
neer wij deze vergelijking vasthouden en doortrekken, dan
zouden we de kapelwagens de „rijdende tanks" en de talloze
diasporakerken de „mitrailleurs" kunnen noemen, vanwaaruit
gevuurd wordt met „granaten van liefde". Wij vinden dat
alles nogal erg soldaatachtig en, eerlijk, wij hebben ons in
Duitsland helemaal niet als „frontsoldaat" gevoeld. Wel
hebben wij een ogenblik gemeend „deserteur" te zijn en dat
was bij ons teruggaan naar Nederland. Nooit hébben we ge
weten dat een afscheid zo pijnlijk kan zijn. Hier was nood en
ellende en onnoemelijk veel leed. En deze nood en dit lijden
wilden ons vasthouden en niet meer loslaten, omdat zij in
ons een vriend en trooster, ja misschien ook een redder zagen.
Tweemaal heeft ze met haar moe
der en zuster een weg van 250
km afgelegd, grotendeels te voet.
Toen is moeder bezweken voor de
ogen van haar kinderen. 39 jaar
oud. Maar verder ging voor deze
meisjes de martelende tocht. In
zeven concentratiekampen heeft
deze Maria gezeten. In een ervan
stierf haar zuster. In Oost-Berlijn
aangekomen werd ze ook hier na
drie weken uitgewezen naar het
Westen Nu is ze alleen op de
wereld, want vader is niet meer
teruggekomen uit Rusland. Wat
moet er wel omgaan in zo'n meis
je. Is hier niet iets kapot gemaakt
Zo zagen de ont
heemden eruit,
die in het kamp
Friedland aan
kwamen. Wat zij
aanhadden, was
het enigste wat
zij bezaten.
Wij moesten weer terug en de
ze goede mensen achiterlaiten.
Eenzaam en verlaten stonden ze
daar met de handen uitgestrekt:
.Blijf trouw" hebben wij hen toe
geroepen. „Wij blijven denken
aan u"
Terug in het vaderland den
ken wij aan hen. Deze mensen
heoben geen kerk. Hun zielen
zijn hongerig en dorstig en o zo
moe. Maar er is geen tafel waar
zii kunnen aanzitten, geen bron
die hun dorst zal lessen, geen
schaduw, die verkoeling brengt.
Zo nu en dan, en voor sommigen
is dat eenmaal in de maand,
komt er een priester. Dan wordt
er gauw een geïmproviseerd al
taar in elkaar gezet in een pro
testantse kerk, in een school, in
een danszaal of café.
Heel even branden er dan kaar
sen, glinstert het metaal van de
kelk en zweeft de witte hostie
boven het hoofd van de priester
heen. Waar nog maar pas het
mysterie van de H. Mis werd ge
vierd, wordt nu weer gegeten,
geslapen, gedronken, gedanst en
gerookt.
Zo hebben wij priesters het in
Duitsland meegemaakt onder de
vluchtelingen. Iedere dag op
nieuw gingen we ze bezoeken en
dan luisterden we naar de lij
densgeschiedenis van deze ge
kwelde, uit hun vaderland ver
dreven mensen. Toen zijn wij
iets gaan begrijpen van heel dit
ontstellende problemen der „Hei-
matvertriebenen".
14 millioen ontheemden leven
nu in West-Duitsland. Het had
den er 17 millioen moeten zijn,
maar drie millioen zijn er op de
ze kruisweg gestorven. Dit is 't
verdrag van Potsdam wanneer 't
tevoorschijn komt uit de schrijf-
bureaux der politieke binnenka
mers, een misdaad, waarover God
eens zal oordelen.
De uitdrijving, waartoe men
daar besloot zou menselijk en
humaan gebeuren natuurlijk,
we leven toch in een beschaafde
wereld? maar dit is niet gebeurd.
Onmenselijk is het wat deze on
schuldige mensen is aangedaan.
Plunderingen, onteringen van
meisjes, vrouwen en kloosterzus
ters. Mannen werden wegge
voerd. Tientallen priesters, die
als beschermers optraden, dood-
feschoten. Met mets dan kleren
ie zij droegen zijn zij gegaan de
lange bloedige tocht, weg van hun
geboorteland, weg van huis en
aard, weg van alles wat het le
ven voor de mens op aarde een
beetje gelukkig maakt. Moeders
hebben mij verteld hoe zij hun
baby's dagenlang dood in haar
armen meedroegen, maar ze ten
slotte toch langs de weg moesten
laten liggen.
Verhaal van Maria Kwoka
En wilt u 't verhaal horen van
Maria Kwoka uit Neisse? Twee
maanden geleden is dit meisje
hier in het Westen gekomen. Van
1945 af was ze op de vlucht.
worden. Wat voor nieuwe proble
men hier ontstonden kunt u be
grijpen. Waar moesten deze men
sen heen? Woningen waren er
niet. Men heeft ze ondergebracht
in bunkers, barakkenkampen en
huizen, die nog heel waren Daar
weet u wat het betekent, wan
neer men jarenlang met meerde
re gezinnen bij elkaar woont in
één lokaal. Pestbuilen heeft men
deze bunkers en barakken ge
noemd, waarboven men kan
schrijven, dat hier de tien gebo
den niet onderhouden kunnen
worden. De regering heeft gepro
beerd aan deze woningtoestand
Nog steeds stromen talrijke vluchtelingen uit Oost-Berlijn
naar het veilige Westen. Hier is zo'n groep, die in het tijdelijk
toegewezen verblijf enigszins op verhaal probeert te komen,
om daarna
spreekt daaruit Zij denken in de
Lente, wanneer de arbeid op het
land begint, aan hun boerderij,
hun vee en land, dat zij in zeven
minuten moesten achterlaten en
dat nu ver in het Oosten braak
ligt. Thans moet hij arbeiden in
de fabriek of is hij knecht bij 'n
andere boer. Voeg hier tenslotte
nog bij de nood der losgeslagen
jeugd, de nood der ouden van da
gen, de nood der ontelbare wedu
wen en wil in een ogenblik dit
alles eens rustig overdenken en
vergelijken met andere catastro-
phen dan ziet u ineens de volle
ernst van dit vluchtelingenpro
bleem en zult u begrijpen dat
hier reacties worden opgeroepen,
die het religieuze leven van deze
mensen niet onberoerd laten.
Voor de katholieke ontheem
den komt hierbij nog een spe
ciaal probleem, dat het geheel
nog een veel tragischer aanzien
geeft, n.l. het feit. dat zij bijna
allen werden verspreid over ge
bieden. die pverwegend protes
tants waren. Weggerukt uit hun
parochies en nu zonder kerken en
priesters en dus zonder Sacra
menten. verloren zij ook nog de
religieuze gebondenheid van hun
geboorteland. Wat dit voor ge
volgen heeft, daarover willen wij
in een tweede artikel schrijven.
Hier was het onze bedoeling
^enigszins te laten zien wat er zich
heeft afgespeeld en nog afspeelt
in Midden-Europa. Want of
schoon de nood der ontheemden
is verminderd, het probleem is bij
lange na nog niet opgelost.
Minderbroedersklooster
Nieuwe-Niedorp
Vrijdag zijn de palen van 'n
heistelling, die stond opgesteld
op de Stadhouderskade nabij de
Ruysdaelkade te Amsterdam, tij
dens het verplaatsen omgeval
len. Het uiteinde van een der
palen kwam op het hoofd van
een opzichter der gemeentewer
ken terecht. De man werd in
zeer ernstige toestand naar het
W'ilhelminagasttouis overgebracht.
Een vallende katrol raakte een
arbeider, die licht werd gewond.
De Arbeidsinspectie zal een on
derzoek instellen naar de deug
delijkheid van de geconstrueerde
stelling.
Drinkwater per
brandweertank
Tengevolge van de ongewone
langdurige droogte staan in Lim
burg vele waterputten in afgele
gen dorpen, waarover men niet
over een andere watervoorziening
beschikt, droog.
De Horster brandweer is al en
kele malen naar het kerkdorp
America uitgerukt om de bevol
king per tank van het nodige
drinkwater te voorzien.
Overal is de rijdende kapelwagen hartelijk welkom. De
mensen, vaak armelijk gekleed en ondervoed, weten, dat die
wagens hulp brengen ende gelegenheid om eindelijk weer
een H. Mis bij te wonen.
Minister Staf
maakt bezwaar
DEN HAAG, De minister
van Ooorlog is niet bereid „mili
taire medewerking" aan de fflm
„The true en the brave" te ver
lenen
Op schriftelijke vragen van het
lid der Tweede Kamer, de heer
Visch (KVP) heeft minister Staf
geantwoord, dat aan vrijwilligers
van de nationale reserve geen
toestemming zal worden verleend
bij filmopnamen gebruik te ma-
kén van hun uitrustingstukken en
uniform. „Oorlog" heeft aan de
filmmaatschappij een aantal wa
pens in bruikleen gegeven, doch
hierbij houdt de medewerking op.
De Minister acht het onwaar
dig, dat een militair in uniform
en gewapend optreed, uitsluitend
met het doel daarmede een gel
delijke verdienste te verkrijgen.
De filmmaatschappij dient zich op
de arbeidsmarkt van figuranten
te voorzien. Er is verder niet het
minste bezwaar tegen, dat vrij
willigers in hun eigen, wanneer
zij niet in werkelijke dienst zijn,
medewerken aan een film, doch
zonder gebruik te maken van
uniform of uitrusting.
DE RADIOVERBINDING
MET DE „IR DAMME"
Het Nederlandse publiek
werd practisch van minuut tot
minuut op de hoogte gehouden
van de vorderingen van de
„Ir. Damme" tijdens de Christ-
church Race.
De radioluisteraar weet zeer
wel, dat hij op de z.g. korte
golf, er lang niet altijd op kan
rekenen, dat een ver verwij
derd omroepstation goed zal
doorkomen.
Hoe was het nu echter wel
mogelijk, dat de PH-TGA vrij
wel voortdurend contact met
Nederland kon onderhouden,
terwijl men aan boord van
het vliegtuig toch over veel
minder mogelijkheden be
schikt dan de grondstations,
die van veel sterkere zenders,
veel grotere en zelfs gerichte
antennes zijn voorzien?
Het antwoord op deze vraag is
betrekkelijk eenvoudig. De Rijks
luchtvaartdienst beschikt te
Schiphol over een station (PHK),
dat op vele verschillende golf
lengten verbinding onderhoudt
met vliegtuigen. Het is voor PHK
slechts de kunst op een bepaalde
tijd de juiste golflengte te kiezen
voor een verbinding met een
vliegtuig, dat zich op zekere af
stand bevindt.
De golflengten kunnen van te
voren worden berekend en wa
ren ook voor het traject Londen-
Christchurch nauwkeurig be.
paald. De berekeningen (en de
practijk) toonden echter aan, dat
er bepaalde dode trajecten waren,
waar op geen enkele golflengte
verbinding zou kunnen worden
verkregen. De enige manier om
dan toch nog een berichtenwisse-
ling met het vliegtuig te kunnen
onderhouden is het inschakelen
van een ander grondstation, dat
in een gunstiger positie verkeert
en wèl met dat vliegtuig kan
werken.
In dit geval hebben Djakarta
en Biak een aandeel geleverd om
de berichten van de „Ir. Damme"
toch binnen enige minuten naar
Schiphol te krijgen. Doch gedu
rende het grootste gedeelte van
de vlucht bestond er rechtstreeks
contact tussen PHK en de PH-
TGA.
Hoe vlug de meldingen binnen
kwamen werd aardig gedemon
streerd tijdens de start uit Ka
rachi. De PH-TGA had reeds tij
dens het taxiën naar de start
baan verbinding met PHK en
seinde, dat hij ging starten. De
boordtelegrafist gaf door het sei
nen van een aantal punten en een
lange streep zelfs het moment
aan. dat men los van de grond
kwam. De Rijksluchtvaartdienst
te Schiphol was dus op het mo
ment van de start reeds op de
hoogte daarvan. Nauwelijks had
de telegrafist van PHK dit be
richt doorgegeven aan de ver-
keerskamer van de K.L.M. van
waaruit de radioreporters hun
nieuws de aether inzonden naar
het Nederlandse publiek of
het grondstation Karachi, waar
mede PHK op een andere golf
lengte regelmatig verbinding on
derhoudt, gaf het officiële start-
bericht van Karachi door.
Ook met de concurrent van de
„Damme", de Britse Viscount,
heeft PHK verbinding gehad en
zelfs heeft PHK enige malen be
richten van de Viscount overgeno
men voor Londen, dat op die
momenten geen verbinding kon
krijgen. Zelfs halverwege Mel
bourne en Christchurch, het laat
ste traject van de Viscount, had
PHK nog verbinding met de En
gelsman en nam zijn berichten
over voor Londen.
Door zijn ligging bij Schiphol
heeft PHK echter twee grote na
delen: door de onmiddellijke na
bijheid van storingsbronnen wordt
de ontvangst vaak gehinderd en
er is geen mogelijkheid van uit
breiding voor de omvangrijke en
veel ruimte eisende antennes.
De Rijksluchtvaartdienst heeft
daarom het voormalige ontvang
station van de P.T.T. te Noord-
wijk overgenomen. Noordwijk
geeft zijn ontvangen signalen
over telefoonkabels door aan
PHK. Ook tijdens de Christ
church Race heeft NORA zijn
aandeel geleverd.
De Marine droeg voor de ver
binding met Biak' zorg.
's HERTOGENBOSCH, 23 Oct.
Donderdag is er een delegatie
van het bestuur der illustre Lieve
Vrouwe Broederschap, te 's Her
togenbosch gevestigd en aldaar
in 1318 opgericht, bestaande uit
de regerende proost jhr. mr. E.
C. F. X. Verheyen, de toeziende
proost A. P. Hubert van Beuse-
kom, de proost-griffier jhr. P. J.
O. van der Does de Willebois en
de broeder-rentmeester J. M. G.
van Lanschot, ten paleize Soest-
dijk bijeen geweest ten einde al
daar, hiertoe uitgenodigd door
H.M. de Koningin en door Z.K.H.
Prins Bernhard, aan de Prinses
sen Beatrix en Irene, in de ver
gadering van proosten van 10
September 1953 tot candidaat-
zwanenbroeder uitgeroepen het
aan die titel verbonden insigne
en diploma uit te reiken.
Alvorens deze plechtigheid ge
schiedde, verenigde H.M. de Ko
ningin en Z.K.H. Prins Bernhard
voornoemde heren aan het noen
maal ten paleize.
De illustre Lieve Vrouwe Broe
derschap is een van de oudste in
stellingen van ons land. Zij was
aanvankelijk een godsdienstige
stichting waarvan de regels en
stichtingsbrief in 1317 en 1318
door de edelman Gerrit van
Uden met enige klerken en leer
lingen te 's-Hertogenbosch werd
opgesteld. In laatstgenoemd jaar
werd de stichting door de Bis
schop van Luik bekrachtigd. Zii
bestond uit geestelijken en leken,
doch deze laatsten hadden de lei
ding in handen.
D*> regels beogen de eer van
God en de lof van de Maagd
Maria „om de reverentie van den
Zoon" te vermeerderen. De groot
ste verdienste van de Broeder
schap bestond in een ruime mild
dadigheid jegens armen en in de
geestelijke verheffing en ontwik
keling des volks. Zij droeg veei
bij tot de luister van de kerk en
haar eredienst, tot de bloei der
gewijde muziek en tot de vol
maaktheid der christelijke schil
derkunst. Dit blijkt o.a. uit de
miniaturen van de zangboeken en
de polychromie van haar kapel
die zij tegen de vermaarde St.
Janskerk heeft doen aanbouwen.
In het begin van de zestiende
eeuw begon de gilde te ontaarden
en haar leden werden voortaan
Zwanenbroeders genoemd. Daar
bij de jaarlijkse maaltijd twee
zwanen ter tafel kwamen. Van
den beginne af heeft de broeder
schap leden van de hoogste adel
onder haar broeders gehad. Prins
Willem van Oranje behoorde on
der hen en heeft meermalen met
de broeders aan tafel gezeten.
Sedert 1818 hebben de leden van
ons Koninklijk Huis, evenals hun
grote voorvader, de broederschap
de eer aangedaan de titel van
Zwanenbroeder aan te nemen.
Koning Willem 2. Koning Wil
lem 3, de Prinsen Alexander en
Hendrik, Prinses Wilhelmina,
Prins Hendrik, Koningin Juliana
en Prins Bernhard staan in het
gulden boek der broederschap
ingeschreven.
Óm nu nog even terug te gaan
in de geschiedenis van de broe
derschap zij gemeld, dat in 1642
een nieuw reglement werd opge
steld inhoudende o.a., dat de
broederschap voortaan zou be
staan uit 36 leden en 4 zwanen-
broeders van wie de helft tot de
Hervormde godsdienst moest be
horen. Haar wapenspreuk „Sicut
lilium inter spinas" (als een lelie
onder de doornen) ontleend aan
de eretitels van de Maagd Ma
ria, heeft zij evenwel behouden.
Zii bleef de liefdadigheid beoefe
nen en nog steeds wordt ieder
jaar een plechtige Mis voor de
afgestorven broeders opgedragen.
De samenwerking Rijkslucht
vaartdienst - Marine - K.L.M.
heeft tijdens de Christchurch
Race voortreffelijke resultaten
opgeleverd, de K.L.M. te Schiphol
in staat gesteld de „Ir. Damme"
vrijwel van minuut tot minuut te
volgen en via de radio de luiste
raars met minimum vertraging
van het verloop van de vlucht op
de hoogte te houden.
75 JAAR
St Jozef congregatie
AMERSFOORT, 22 October
(K.N.P.). Op 7 November a.s„
het feest van Sint Willibrordus,
is het vijf en zeventig jaar ge
leden, dat de Sint Jozef-Congre
gatie te Amersfoort werd gesticht
Haar ontstaan als vrome ver
eniging dateert echter al van
1841, toen aartspriester G. Ver
meulen een stichting voor zieken
en hulpbehoevenden begon en
deze toevertrouwde aan enkele
meisjes, die leefden volgens de
regel der Derde Orde van Sint
Franciscus.
Deze stichting, na 1844 door
Mgr. H. Blom, pastoor van St.
Franciscus Xaverius en later De
ken van Amersfoort, geleid, ont
wikkelde zich zeer voorspoedig
en het aantal Tertiarissen steeg
boven de zestig.
Op 7 November 1878 heeft Mgr.
Schaepman, aartsbisschop van
Utrecht, deze communiteit verhe
ven tot een religieuze congrega
tie met eigen regel en constituties
door Mgr. Blom in opdrachit van
de aartsbisschop samengesteld.
Het doel der nieuwe congrega
tie was zelfheiliging en de be
oefening van liefdewerken: ver
pleging van zieken, de verzorging
van oude mannen en vrouwen en
andere werken van naastenliefde,
welke de aartsbisschop van Ut
recht haar mocht opdragen.
De congregatie van Sint Josef
telt thans vele huizen, waarvan
twee in Indonesië (Medan), zie
kenverpleging, zorg voor ouden
van dagen, wijkverpleging, kleu
teronderwijs, huishoud- en hand-
werkonderwijs aan meisjes en
vrouwen, lager onderwijs en de
verzorging van de seminaria Rij-
senburg en Dijnselburg, van het
retraitehuis te Amersfoort en het
St. Jozef Studiehuis te Hees bij
Nijmegen vormen de voornaamste
liefdewerken der Zusters van St.
Jozef. Sinds Januari 1931 zijn zij
werkzaam in de missie op Suma
tra, waar thans ook een noviciaat
is voor Indonesische meisjes, die
zich tot het kloosterleven geroe
pen voelen.
Het zegenrijke werk van de St.
Jozef Congregatie in de afgelo
pen 75 jaren heeft ook het hare
bijgedragen, vooral aan de zie
kenverpleging het huishoudonder-
wijs en de wijkverpleging in Ne
derland. Daarom is 7 November
een feestdag niet alleen voor de
Sint Jozef Congregatie van
Amersfoort, imaar voor geheel
Katholiek Nederland.
De reis van de Prins
naar Ethiopië
Z.K.H. prins Bernhard is, zo
als bekend, voornemens van 13
tot 18 November £.s. een bezoek
te brengen aan Enthiopië. Ge
durende dit verblijf in Addis
Abeba zal Z.K.H. de gast zijn
van zijne keizerlijke majesteit.
De prins zal onder meer een be
zoek brengen aan enige onder
wijsinstellingen en aan de sui
keronderneming van de N.V.
Handelsvereniging Amsterdam
te Wonji Nazareth, 90 km zuid
oostelijk van Addis Abeba.
Tot het gevolg van de prins
behoren dr de Graaff, particu
lier secretaris, lt. kol. Geertse-
ma, adjudant, lt. t.z. Ie klasse
Eibers, adjudant. maj. vlieger
Sonderman, de heer L. Noe van
het departement van buitenlandse
zaken en hoofdcommissaris der
rijkspolitie de heer Sesink.
Kardinaal Spellman
iipr^tpln
WENEN, 23 Oct. (Reuter)
Kardinaal Francis Spellman,
aartsbisschop van New York, is
weer hersteld en heeft Vrijdag
ochtend in de Domkerk van St.
Stephen in Wenen de H. Mis
opgedragen.
De kardinaal is Vrijdag per
vliegtuig uit Wenen, via Frank
fort, naar Brussel vertrokken.
