Liquidatie van Militair Gezag
tegen 1 September ,Her8,;.el van de democratie
NIEUWE VORMEN!
DE KONINGIN SPREEKT:
Het oogenblik is aangebroken waarop vorm
gegeven kan worden aan onze toekomst
Verklaring van Truman
Stettinius treedt af
Luzon bevrijd
bJ| 1 P I\Ajf DONDERDAG 28 JUNI 1945
MIC V Y 41e JAARGANG - NUMMER 18665
NOORDHOLLANDSCH
DAGBLAD
BUREAUX:
ALKMAAR
Langestraat 42 A
Telefoon 4330
DEN HELDER
Loudsgracht 69
Buiten God is 't nergens veilig (Vondel) B ^BjË B B B SCHAGEN
Molenstraat 52
Abonnementsprijs 1.10 per maand: I 3.30 per kwartaal Bl^^^ A ^QSSK?t"^ BBSdF Telefoon 459
Hersteld en verdiept besef
van goed en kwaad
De oorlog tegen Japan
In zijn radiorede tot het Nederïandsche volk
die duurde van ongeveer tien minuten over
acht tot half tien. en die wij derhalve voors
hands moeten samenvatten, heeft minister
president prof. ir. W. Schermerhorn in het
eerste gedeelte gesproken over de zware om
standigheden, waaronder zijn kabinet op
treedt. Hij dankte de geallieerde volkeren voor
hun medewerking in den strijd en de geboden
hulp, herdacht hen die vielen, hoe dan ook, en
huldigde de regeering-Gerbrandy voor haar
werk te Èonden. In het bijzonder bracht hij
hulde aan de draagster van de Kroon,
Koningin Wilhelmina. „die ons in, de bezet
tingsjaren zoo volstrekt voorop gegaan is, zich
daarbij tegenover ons in de verdrukking vaak
uitend met een nauw verholen hartstocht". De
minister kwam daarna te spreken over de ka
binetsformatie en gaf aan, wat onder herstel
en vernieuwing valt te verstaan. „Niet de een
voudige leuze: het moet alles anders worden,
zal ons moeten leiden, maar wel een hersteld
en verdiept besef van goed en kwaad, van het
geen voor de samenleving behoort te volgen
uit het belijden van ieders diepste levensbe
ginselen, hoe verschillend die op zichzelf ook
mogen zijn. Het gaat om het scheppen vanj
nieuwe vormen, waarin de wezenlijke geeste
lijke waarden, die ons volksleven door de
eeuwen heen hebben gedragen en behceischt
tot nieuwe uitdrukking en als het kan tot
nieuwe heerlijkheid zullen komen".
De regeering ziet in de allereerste plaats
haar taak in de algemeene oorlogvoering tegen,
Japan en in'de bevrijding van Indonesië. Dit
is de taak voor een nationaal kabinet, maar
„de formateurs hebben hieronder nog iets
meer willen verstaan dan een Kabinet op
breede basis- in den ouden zin van het woord".
Daarbij hadden zij met tal van factoren re
kening te houden, o.a. met oude en nieuwe
scheidingslijnen, wijzigingen in de politieke
structuur van ons volk enz. Een volkomen
synthese van al deze dingen was niet te be
reiken. maar „niettemin mag gezegd worden,
dat het kabinet op breede basis tot s-tand ge
komen is". De Regeering staat weer geheel op
Nederïandsche bodem, Nederland wordt weer
uit Nederland geregeerd, aldus de minister.
Zijn uitvoerige beschouwingen over het te
voeren beleid begon de Minister met te zeg
gen, dat de buitenlandsche politiek meer dan
ooit de aandacht heeft. Wat onze verhouding
met Duitschland betreft, „zullen wij niet- dul
den dat aan onze rechten wordt tekort gedaan
terwille van den wederopbouw van het Duit-
sche bedrijfsleven". De Regeering zal bij de
geallieerden krachtig aandringen op teruggave
van de gestolen goederen en op vervanging
daarvan door andere goederen, indien zij niet
meer te achterhalen zijn. De Regeering aan
vaardt de gedachte van minister van Kleffens,
om de mogelijkheid tot schadevergoeding door
middel van annexatie van Duitsche gebied
open te houaen. De Regeering zal een open
bare discussie daarover bevorderen. Vervol
gens- sprak de Minister over het nieuwe leger
en de vloot. De opbouw daarvan zal met kracht
en in zoo snel mogelijk tempo worden voort
gezet. Dit ter wille van de bevrijding van
Indië, de deelneming aan de bezetting van
Duitschland en dë opbouw van de legerorga-
nisatie in aansluiting aan die van dë geallieer
de legers.
TWEEDE OFFICIEELE BONNENLIJST
voor de 3e week van de 7e periode 1945
24 tot en met 30 Juni voor alle
dïst.ributiekringen in de districten
ALKMAAR en DEN HELDER
Reserve 80 600 gram biscuits
D 03 (rood) 300 gram biscuits
Reserve R 13 250 gr. rijst of rijstebloem
66 125 gram suiker
Reserve R 14 125 gram suiker
67 1 tablet chocolade of
55 gram gebr. chocolade
68 1 tablet chocolade of
55 gram gebr. chocolade
Alles tot en met 30 Juni.
Zelfverzorgers voor graan moeten op door
de distributiediensten aan te geven dagen de
bonnen Resërve 80 en D 03 (rood) aldaar in
leveren.
De artikelen biscuits, rijst of rijstebloem
zijn vanaf deze week bij alle kruideniers ver
krijgbaar. terwijl met het artikel chocolade
alle kruideniers en speciaalzaken zullen wor
den bevoorraad. Zoodra de winkels zijn be
voorraad, kan de verkoop dezer artikelen be
ginnen.
LANDGENOOTEN,
Het nieuwe bewind is thans gevormd, het eerste, dat op vader-
landschen bodem is ontstaan na onze bevrijding en waarvan op
twee ma alle leden de bezetting hebben meegemaakt. Wij staan nu
als volk in zijn geheel klaar om te beginnen aan den opbouw van
onze toekomst. Het visioen, dat onze helden en heldinnen voor den
geest stond, toen zij hun leven gaven voor recht en voor vrijheid,
willen wij thans tot werkelijkheid maken.
Nu is het wachten voorbij en tevens de alom gevoelde onzeker
heid. Het oogenblik is aangebroken, waarop vorm gegeven kan
worden aan onze toekomst. De toekomst eischt een democratisch
beleid, met vastberadenheid uitgestippeld, welk beleid U zoo straks
in de regeeringsverklaring zal worden uiteengezet.
Ik behoef U niet te zeggen, dat er tallooze moeilijkheden en
bezwaren, ja soms schier onoverkomenlijke, op onzen weg liggen.
Naast de schaduwen kan ik echter Goddank op sterke lichtpunten
wijzenhet feit, dat wij in den donkeren tijd, die achter ons ligt,
naar elkaar gegroeid zijn, het duidelijk merkbare verlangen naar
eendracht, de groeiende gemeenschapszin en het onderling ver
trouwen en naastenliefde.
Een onzer eerste plichten tegenover God, tegenover onze volks
gemeenschap en tegenover onszelf is den bestaanden drang naar
saamhoorigheid verder te ontwikkelen en het hoogste en beste wat
in ons leeft in dienst te stellen van onze volksgemeenschap.
Wij willen ons ertoe zetten onszelf geestelijk op te bouwen en
onze kinderen, elkeen naar eigen overtuiging, opdat wij als volk de
moeilijkheden, die wij op onzen weg zullen ondervinden, te boven
kunnen komen. Immers, wij willen trachten voortrekkers en baan
brekers te zijn voor den nieuwen tijd, die voor ons ligt.
Een wereldtekort aan grondstoffen, aan afgewerkte goederen
en aan sommige soorten van voedsel en hierbij zij niet vergeten
de gebrekkige mogelijkheden aan vervoer dringt voorloopig de
gedachte, dat wij onze toekomst geheel in eigen hand hebben, naar
den achtergrond.
Gaarne doe ik een beroep op de vriendschap onzer bondgenoo-
ten om ons zooveel in hun vermogen ligt tegemoet ie komen. Wij
zijn hun erkentelijk voor hun geschenken en voor hetgeen zij ons
leveren in onzen nood. Ook doe ik een beroep op hen cm te berei
ken, dat uit Nederland geroofde en als zoodanig te herkennen goe
deren, die in Duitschland worden aangetroffen, zoo spoedig als dat
kan aan Nederland worden teruggegeven. Wij zullen onzen bond-
genooten in geestelijk opzicht hun hulp vergoeden doo- een steun
pilaar te zijn in het nieuw ontstaande Europa en wanneer wij ons
land weder kunnen opbouwen, zullen wij hun toonen, dat wij sterk
zijn.
Ik heb mij oveituigd van de verwoestingen en van het gebrek,
dat er geleden wordt in de meest geteisterde streken. Ik doe een
klemmend beroep op allen die iets bezitten, dat den bitteren nood
kan lenigen, dit af te staan ten behoeve van onze zoo zwaar be
proefde broeders en zusters. Zij hebben letterlijk aan alles gebrek,
aan het meest eenvoudige en allernoodigste.
Als wij ons straks mogen verheugen in de bevrijding van
grooter Nederland onder de keerkringen, waaraan onze jongeling
schap zoo bereid is zijn beste krachten te geven, zal op ons de
plicht rusten het vernieuwde koninkriijk op te bouwen.
De taak die ons wacht, en de verantwoordelijkheid, zoowel
ten opzichte van het vaderland als ten opzichte van ons Koninkrijk
zijn ontzaggelijk groot. Op dit historisch oogenblik geldt voorzeker
de spreuk: Nu of nooit.
Wij aanvaarden met vertrouwen die taak. Ons jongste verle
den heeft bewezen wat wij kunnen. Zij t&il blijken niet te groot of
te zwaar voor ons te zijn. God zal ons helpen.
instelling van noodpariement
Algemeene verkiezingen eerst na een jaar
In het vervolg van zijn rede sprak minister Schermerhorn over de organisatie van het
bestuur en het herstel van normale gezagsverhoudingen. Teneinde de geheele bevolking zoo
snel mogelijk tot een regelmatig leven terug te voeren is het noodig, dat er weer overzich
telijke en voor iederen burger duidelijke bestuursapparaten bestaan, opdat mede daardoor
ook weer gezonde gezagsverhoudingen kunnen groeien. Het is gewenacht, dat iedere burger
op gemakkelijke wijze kan weten, welke instantie over een bepaalde zaak heeft te beslissen,
en dat hem de zekerheid wordt gegeven, dat er ook inderdaad beslist wordt.
..Dit vereischt in de eerste plaats materieele opheldering van de verhouding tussclien het
militair gezag en het burgerlijk bestuur, in dien zin, dat nergens bestuursapparaten van het
M.G. worden gehandhaafd op plaatsen, waar de te vervullen taak even goed of beter door
het burgerlijk bestuur kan worden vervuld. De Regeering heeft besloten de werkzaamheden
van het M.G. in de door haar vast te stellen volgorde te doen beëindigen, waartij als
richtsnoer zal gelden, dat dit overal daar moet geschieden, waar zij op goede gronden ver-
President Truman heeft Woensdag verklaard
dat hij naar de conferentie van de Groote
Drie gaat om een vreaestractaat vast te stel
len, waardoor de vrede voor lange geslachten
zal worden verzekerd; hij zal niet rusten,
voordat dit bereikt is.
De Amerikaansche Minister van Buitenland
sche Zaken treedt af, om de functie te aan
vaarden van Amerikaansch vertegenwoordiger
in den Veiligheidsraad en voorzitter van de
Amerikaansche delegatie in de Algemeene
Vergadering der nieuwe wereldorganisatie.
Men verwacht, dat James Burns, leider van
het bureau voor de oorlogsproductie, zijn op
volger zal worden, aangezien president Tru
man heeft medegedeeld, dat Burns hem naar
de conferentie der Groote Drie zal vergezellen.
Warschau juicht nieuwe
regeering toe
De nieuwe nationale Poolsche regeering, op
de conferentie gevormd met medewerking van
de drie Poolsche leiders uit Londen, is te
Warschau aangekomen en in deze hoofdstad'
van Polen enthousiast ontvangen. Ook de
vroegere premier van de Poolsche regeering
te Londen. Mikolatsjick. voerde het woord bij
die gelegenheid.
Het grootste eiland der PLüippijnen, Luzon
is van Japanners bevrijd. Ruim 113.000 Japan
ners zijn gesneuveld, eenige duizenden krijgs
gevangen gemaakt. De Amerikanen verloren
4000 man. De Japansche berichten over lan
dingen niet alleen op ons eiland Ternate en
op Oost-Borneo, maar ook op een eiland bij
Okinawa, zijn nog steeds niet door berichten
van geallieerde zijde bevestigd. De bombar
dementen zijn ook op Balik Papan voortgezet.
DEN HAAG ZETEL VAN HET NIEUWE
INTERNATIONALE HOF
In het statuut van het nieuwe Internationale
Hof van Justitie, dat een onderdeel zal vor
men van de wereldveiligheidsorganisatie, wordt
gemeld, dat de zetel van het Hof gevestigd
zal zijn te 's-Gravenhage.
wacht dat het civiele bestuur volkomen in
staat 'is de bestuurstaak volledig over te ne«
nemen. Het M.G. zal uiterlijk op 1 September
zijn geliquideerd, uitgezonderd in die functies
en op die plaatsen, waarin zulks door de Re
geering noodzakelijk wordt geacht of tot in
standhouding van de verbinding met de geal
lieerde militaire autoriteiten in Nederland ge-
wenscht is.
HERSTEL VAN DE DEMOCRATIE
In de tweede plaats is voor het herstel det
gezagsverhoudingen noodzakelijk, dat de de
mocratische organen worden hersteld, door
middel waarvan het volk controle kan uioefe-
nen op en deelnemen aan het bestuur en waar
in de overheid verantwoording kan afleggen
van bepaalde daden. De openbaarheid is hierbij
een der essentieele punten van de democratie.
Ket herstel van de vertegenwoordigende
colleges zal zoowel voor Staten-Generaal. Pro
vinciale Staten als voor de gemeenteraden ge
schieden. De methode, die bij dit herstel zal
moeten worden gevolgd, zal nooit in overeen
stemming kunnen zijn met de wettelijke voor
schriften. Bij de thans aanwezige zekerheid,
dat men zich niet aan de wet kan houden, zal
een oplossing moeten worden gevonden, die
de beste vruchten kan afwerpen en de ge
ringste politieke spanningen tengevolge heeft»
Bij de samenstelling van de colleges, welke
het volk tot de eerstkomende verkiezingen
zullen vertegenwoordigen zal rekening moeten
worden gehouden zoowel met hen, die daarin
voor 1940 zitting hadden als met hen, die tij
dens de bezetting, hetzij in of buiten de ver
zetsbeweging verantwoordelijkheid hebben ge
dragen. Ook' voor de eerstgenoemde categorie
gelde, dat mag worden verlangd, dat zij het
vertrouwen van het volk gedurende de jaren
der bezetting niet hebben verloren.
Het kabinet meent, dat in dit verband de
z.g.' nationale adviescommissie een belangrijke
taak kan vervullen, in het bijzonder bij het
samenstellen van een noodpariement, dat door
ons noodzakelijk geacht wordt.
De regeering stelt er prijs op en vertrouwt,
dat de regeling op het noodpariement zal wor
den aangenomen in de vergadering der in
1940 fungeerenae Staten-Generaal. nadat tot
haar bijeenroeping bij afzonderlijk Koninklijk
Besluit een machtiging zal zijn verkregen. Dit
noodpariement zal in functie blijven tot de
eerstkomende verkiezingen, de technische
voorbereidingen daarvoor zullen zoo spoedig
mogelijk ter hand' worden genomen. Het tijd
stip der verkiezingen wordt echter niet alleen
bepaald door de technische mogelijkheden al
leen. Er dient aan het volk ook gelegenheid te
worden gegeven, zich een denkbeeld te vor
men omtrent de vraagstukken, die thans- de
politieke scheidingslijnen bepalen. Wij meenen,
dat zonder bijzondere omstandigheden hier
voor zeker met een jaar moet worden gere
kend. Intusschen kan de regeering eerder voor
beslissingen van zoodanige draagwijdte wor
den geplaatst, dat zij daarvoor een uitspraak
van het volk noodig acht. Ook een eerder con
flict met het noodpariement zou tot verkie
zingen moeten voeren.
In de derde plaats willen wij in dit verband
wijzen op liet vernieuwend element in de ge
zagsverhoudingen. indien men bij de organisa
tie van het bestuur organen van het volksle
ven zelf sterker betrekt dan tot heden toe het
geval was, voorkomt men het gevaar van de
overheerscliing van het vrije volksleven door
het ambtelijk apparaat en verkleint den af
stand tussclien burgers en overheid. t