Titanische krachten in de oerbouwsteenen van alle materie Atoom-splitsende bommen BRANDSTOFFENBONNEN AANGEWEZEN Wij strekken onze handen uit naar hen die daar op ons wachten" Hoe de Rijzende Zon onderging De eerste voor het komende stookseizoen Atoom-spionnen De grootte van het gasrantsoen Exfra rantsoenen bij feestelijke gelegenheden Ministers Schermerhorn en Logeman over de bevrijding van Indië Nagasaki voor 'n derde verwoest De fietstractor Chocolade alleen voor kinderen De arbeidswet is nog van kracht Het hooger onderwijs (Van een bijzonderen medewerker) Nauwelijks herademt een deel van de wereld temidden van de verwoes tingen door de meest vernuftige wapenen teweeggebracht, of de berich ten over een nieuw wapen vullen de kolommen onzer dagbladen: de geheimzinnige, kleine atoombom, die in vernietigingskracht de zwaarste hommeniast van een vliegende vesting in de schaduw stelt. Met de con* structie van dit nieuwe wapen heeft de natuurwetenschap een duizeling wekkende en uiterst gevaarlijke hoogte bereikt. De mensch waagde het, de hand uit te steken naar de oerkrachten, die. in de onzichtbare bestanddeelen van de stof besloten liggen. Huiverend kunnen we ons afvragen, of de beheersching van de reuzenkrachten, die in het atoom zjjn geborgen, tot de zoo vurig verlangde harmonie der volkeren zal leiden. Beteekent deze nieuwe triomph der wetenschapsbeoefening een snelle beëindiging van den oorlog gevolgd door een onvoorstelbaar groote omwenteling in de techniek, een exploitatiemogelijkheid van de diepste bronnen der wereldenergie, die slechts alom welvaart en geluk zal bren gen? Of heeft de wetenschap hier ongewild de grondslagen gelegd voor een nieuwe en nog verschrikkelijker wereldbrand? Moleculen en atomen Welke krachten er verscholen- zijn In atomen. jÊEie zoo klein zijn, dat geen menschenoog ze ooit heeft kun nen zien, zelfs niet met behulp van de formidabele electronenmicros. coop? Wel algemeen bekend is het feit, óat alle materie op en buiten de aar de ook van de zon en van vele sterren kent men immers de bestand d'eelen is opgebouwd uit een ne gentigtal elementen. De kleinste deeltjes van die elementen zijn g* atomen, meestal zijn verschillende soorten atomen tot groepjes ver- eenigd, cie men moleculen noemt. Zoo bestaat een waterdruppel uit milliarden watermoleculen en elk watermolecuul weer uit een zuurstof atoom, kunnen zich in bepaalde om- der oe verschillende atomen is het waterstofatoom het lichtst. Het weeg*t minder dan het biljoen maal biljoenste d'eel van een postzegel! Twee van die atomen vormer; teza men een waterstofmolecuul. Op één centimeter zouden wie meer van die moleculen naast elkaar kunnen leg gen dan aangegeven wordt door een 10 met 24 nullen! Elk atoom een micro-zonnestelsel Atomen zijn echter nog lang niet de kleinste deeltjes der materie. Vol gens beroemde atoomonderzoekers als Rutherford en Niels Bohr, is elk atoom als het ware een micro-zonne stelsel. Het bestaat namelijk uit een positief electrisch geladen, als „zon" dienende kern met een of meer daar omheen wentelende, negatief geladen electronen. Deze electronen. die een gewicht hebben van minder* dan 1835 x het toch al zoo lichte waterstof- aoom, kunnen zich in bepaalde om standigheden, voortgeslingera door de oerkrachten van het atoom, met de fantastische snelheid van negen tigduizend kilometer per seconde voortbewegen. Om een indruk van de nietigheid' dezer electronen te krijgen stellen we ons een ruim kerkgebouw voor als ..atoom". Een electron zou in dit atoom niet meer plaats innemen dan de punt achter deze zin in het kerk gebouw. De positief geladen atoomkern is meestal op zichzelf ook weer samen gesteld' uit een aantal negatieve en wat meer positieve deeltjes. En al is deze kern millioenen malen dichter dan het zwaarste metaal, toch be wegen ook haar deelen zich met ra zende vaart dooreen, gedreven en in hun banen gehouden door de krach ten van het atoom. Radioactiviteit en de „steen der wijzen". Het zwaarste atoom is dat van uranium. Een stelsel van een inge wikkelde kern met 92 daaromheen in vaste banen voortsnellende electro nen. Met andere „zware" atomen heeft het uraniüm-atoom de neiging' gemeen, door het uitstooten van Geeltjes een verschijnsel, dat als radio-activiteit bekend is in een voudige atomen over te gaan. Hier kreeg de moderne wetenschap een nieuwe stimulans om opnieuw te zoe ken naar de „steen der wijzen": wat voor de middeleeuwsche alchemisten niet meer was dan een wanhopig probeeren om uit waardelooze stof fen goud te maken, werd na deze ontdekking tot een wetenschappelijk gefundeerd experiment: wanneer/we er slechts in zouden slagen de oer- soliede atoombouw te verstoren en te veranderen, dan zou men lood in kwik, en kwik zelfs in platina kun nen „ombouwen". Dat dit in de toekomst zal geluk ken is zonder overdreven vertrouwen in de wetenschap waarschijnlijk te noemen. De beroemde physicus Sir Ernest Rutherford slaagde er immers reeds in het element stikstof in he lium en waterstof te doen overgaan. Daartoe bombardeerde hij de stik stof-atoomkernen met alpha-deeltjes: kernen van het atoom helium, die met snelheden van eenige tiendui zenden kilometers per seconde voort stormen. Door de geweldige botsing tusschen deze microprojectielen en de kern van het stikstofatoom werd' dit laatste uiteengeslagen. Een nieu we, eenvoudige groepeering van po sitieve en negatieve deeltjes was het gevolg: stikstof veranderde in heli um! Atomaire krachten. Zonder ons hier te verliezen in de beroemde theoriën van geleerden als Planck en Einstein, het echtpaar Curie-Sklodowska, Rutherford, Niels Bohr e.a.. kunnen we vaststellen, dat uit hun proeven en berekeningen ge bleken is dat de krachten die in het atoom-zonnestelsel zijn opgeslagen, verbazingwekkend' groot zijn. Richt men „alpha-stralen" op een dun metaalplaatje, dan vliegen de voortgeschoten alpha-deeltjes met een snelheid van niet minder dan 80.000 K.M. per sec. door het metaal. Onoanks de geweldige snelheid waar mee deze alpha-projectielen passee- ren, worden ze door de metaalatomen op tal van plaatsen uit hun baan ge slingerd! Alleen al deze feiten: som mige stoffen slingeren seconde na seconde, jaar na jaar, eeuw na eeuw. deeltjes uit met een snelheid van duizenden kilometers per seconde en andere atomen dwingen deze met on geloof lij ke vaart voortschrijdende deeltjes uit haar banen, wijzen er wel duidelijk op, hoe geweldig de krachten moeten zijn, die m het atoom zijn opgeslagen. Het losmaken van deze atomaire reuzenkrachten, die eenvoudig vol komen buiten ons voorstellingsver- mogen liggen, zooals dit in de atoom, bom geschiedt, moet wel tot een ver schrikkelijke explosie leiden. Moeilijker echter dan het voor ver nietigingsdoeleinden aanwenden der atoomkrachten zal het zijn, deze zoo danig geregeld en gedoseerd vrij te maken, dat ze geschikt zijn voor het verrichten van nuttige arbeid, waar door de mensch zich volkomen vrij zou kunnen maken van energieleve rende stoffen als steenkool en aard olie. Dat men hierin misschien reeds in de naaste toekomst sla gen zal, is vrijwel, zeker. Garantie voor deze verwachting levert ons de atoomhom. Vol spanning wacht de we reld op het formeele einde van het drama in het Verre Oosten dat tevens het einde zal bren gen van de slavernij, door den overweldiger aan de volken van Oost-Azië opgelegd. De voornaamste data van Ja pans triomf en uiteindelijke nederlaag zijn als volgt: de oorlog met China heeft ruim 8 jaar geduurd, die met Enge land en Amerika bijna 4 jaar en die met de Sovjetunie ca. 36 uur. Op 7 Juli 1937 leidde het incident tusschen Chinee- sche en Japansche troepen bij Peking tot de bezetting van de ze oude Chineesche hoofdstad. Op 7 December 1941 vielen de Japanners Pearl Harbour, de belangrijke Amerikaansche vlootbasis in de Stille Oceaan aan. Op 15 Februari 1942 werd Singapore veroverd en hadden de Japanners Thailand, Malak- ka, Nederlandsch-Indië en Bir ma overweldigd. In Mei 1942 werd een Japansche invasie- vloot, die opstoomde naar Nw. Guinea en Australië verslagen. In Augustus 1942 landden de Amerikanen op de Salomons eilanden, hetgeen de eerste stap was naar de geleidelijke herovering van de Japansche steunpunten in den Pacific, van de Phïlippijnen, van Birma en naar de verovering van het be langrijke eiland Okinawa, dat op 21 Juni 1945 volledig bezet was. EEN SPOORBOEKJE Daar ce oplage van het vouwblad dat de Spoorweggen lnplaats van het spoorboekje uit gaan geven zeer be perkt is zal de verkoop alleen ge schieden aan de stations en mlich- tingenbureaux der Neó. Spoorwegen en der reisbureaux en kantoren van ce V.V.V.'s. Nu de transportmoeilijkheden als gevolg van de openstelling van de Maas en de iets ruimer geworden wagonpositie bij de Spoorwegen, aan merkelijk zijn verlicht, wordt de mogelijkheid geschapen om den aanvoer van huisbrandkoleri naar het gebied boven de groote rivieren met kracht ter hand te nemen. In verhand hiermede kon dan ook worden besloten het reeds voor het Zuiden aan de ge zinnen toegewezen rantsoen van twee eenheden ook voor overig Nederland beschikbaar te stellen. Te dien einde worden o.a. voor de provincies Noord-Holland, de bonnen „43 B.V." en „44 B.V." van de kaart vaste brandstoffen verwarming T 509" voor het tijdvak van 13 Augustus tot en met 1 September a.s. geldig ver klaard". Op elk dezer bonnen zal zoo spoe dig mogelijk n eenheid vaste brandstoffen worden geleverd. Voor c'e gebieden, waar de bon „43 B.V." voor turf werd aangewezen wordt uiteraard alleen bon „44^ B.V." voor het hiervoor genoemde tijdvak gel dig verklaard. Op laatstgenoemden bon kunnen ir; deze gebieden zoowel turf als andere vaste brandstoffen worden betrokken. De aangewezen bonnen moeten zoo ^spoedig mogelijk, doch uiterlijk op tl September a.s. worden ingeleverd bij oen brandstoffenleverancier. bij wien men als klant staat ingeschre ven. Indien men als gevolg van ver huizing naar een andere gemeente zijn bonnen niet meer bij den vroe geren leverancier kan inleveren, of indien men dit jaar door huwelijk of anderszins voor het eerst in het be zit van een brandstoffenkaart is of wordt gesteld en dus nog niet bij een brandstoffenleverancier staat m geschreven, of indien de brandstof- fenzaak, bij welke men als klant stond ingeschreven inmiddels is op geheven, is men vrij in de keuze van een leverancier. De klantenbinding g'elG't niet ten aanzien van turf, doch het is wel raadzaam, dat zij, die deze brandstof op hun bonnen wenschen te betrekken de bonnen inleveren bij den turfhandelaar, van vien ook vroeger turf werd betrokken. Gas- cokes kan zoo mogelijk van gasfa brieken word'en betrokken. Aangezien de brandstoffenleveran- ciers op grond van het aantal inge nomen bonnen eerst moeten worden bevoorraad, zijn zij verplicht de bon nen van het publiek tegen afgifte van een ontvangstbewijs in te ne men. De brandstoffenleveranciers worden met betrekking tot de wijze van bevoorrading verwezen naar de officieele publicaties. Aan geevacueerde gezinnen zullen de brandstoffenkaarten op een later tijdstip worden uitgereikt. Er zullen dan speciale maatregelen worden ge nomen voor een tijaige bevoorrading op de eerste twee bonnen. Voor kamerhuurders en pensionbe woners zal zoo eenigszins mogelijk nog een regeling worden getroffen, waaromtrent dan t.z.t. nadere mede- deelingen zullen worden gedaan. Ten aanzien van niet-particuliere huis- branaverbruikers. zooals ziekenhui zen, sanatoria, rijksdiensten, scholen enz. zal eveneens nog een nadere pu blicatie volgen. Vijf spionnen, door de Duitschers naar Amerika gezonden voor berich ten omtrent d'e atomische bommen, werden reeds bij hur; aankomst al daar gearresteerd en voor contra spionage gewonnen. Daardoor was men in Amerika nauwkeurig van den stand der Duitsche proefnemin gen op d'e hoogte, zonder dat anders om de Duitschers' iets over Ameri kaansche resultaten gewaar werden! RETRAITENHUIS ST. PETRUS CANISIUS TE BERGEN N.H. Aan onze propagandisten, oud-re- traitanten en belangstellenden dee len wij mede, dat onze 3 daagsche retraiten in de eerste dager; van September weer zullen beginnen. Aanvragen voor afzonderlijke deel name, zoowel als voor heele groepen, voor de maanden September tot en met December, worden ingewacht bij de Directie. Tijdige aanvrage voor komt teleurstelling. KERKELIJKE KALENDER Zonaag: 12e Zondag na Pinksteren, ged. v. d. H. Clara, Mgd., stichteres der Clarissen. Mis Deus. Gloria. 2. H. Clara. Credo. Praef. v. Driev. Maandag: H. Wigb. Bel., geloofs verkondiger, metgezel van den H. Bonifacius. Ged. v. q. H. Hippolitus en H. Cassianus, Martelaren. Mis Os justi Gloria. 2. H.H. Martelaren. 3. A cunctis. Dinsdag: Vigilie van O. L. Vrouw Hemelvaart. H. Werenfried. bel., Ged. v. d'. H. Eusebius, belijder. Mis Jus tus ut palma. gloria. 2. Vig. 3. H. Eusebius. 1 Evangelie v. d. Vigilie. (Ook mag de Mis van de Vigilie ge lezen worden). Woensdag: Ten Hemel-opneming v. Maria, te vieren als Zondag. Mis Gaudeamus, Gloria. Credo. Pref. van Maria (gedurende het octaaf). Donderdag: H. Joachim, vader van de H. Maria. Mis Dispersit. Gloria. Credo. Praef. van Maria. Vrijdag: H. Jeroen, le Pastoor van Noordwijk. Ged. v. d'. H. Hyacinthus. bel. Octaafdag v. d. H. Laurentius, Mis Laetabitur, Gloria. 2. H. Hya cinthus. 3. Oct. O. L. Vrouw Hemelv. 4. Octaaf H. Laurentius. Credo. Zaterdag: Verheffing aer Rele- quien van St. Bavo. Ged. v. d. H. Agapitus. Martelaar. Mis Gaudeamus. Gloria. 2. Octaaf. 3. H. Agapitus, 4. Paus, Credo, Praefatie van O. L. Vr. Er wordt op gewezen, dat het gas rantsoen voor hoofdbewoners var; woningen, waarin gezinnen of al leenstaande personen zijn ingekwar tierd, automatisch onmiddellijk wordt verhoogd met het gasrantsoen. waarop deze ingekwartierde gezin nen en/of alleenstaande personen op grond var; het bekend' gemaakte rantsoeneeringsschema aanspraak ma ken. Deze verhooging komt uiteraard uitsluitend aan deze ingekwartierde gezinnen en/of alleenstaande perso nen ten gopde. Aan de hand van het in te vullen enquete-formulier zul len de rantsoenen zoo spoedig moge lijk schriftelijk aar; de verbruikers worden medegedeeld'. Het is voorloopig nog niet moge lijk voor zieken, dieetpatiënten, be vallingen. babywasch enz. extra rant soenen tóe te kennen. Het heeft der halve geen zin zich met verzoeken om rantsoenverhooging tot de gas bedrijven te wenden. De directeur-generaal der voedsel voorziening deelt mede, dat in de provincies Noordhollanc', Zuidholland en Utrecht wederom extra rantsoe nen zullen worden verstrekt ter ge legenheid van huwelijk en van 25-, 40- en 50-jarige huwelijksherdenking en verder van ieder lustrum na de gouden bruiloft. De aanvragen moe ten voor den datum van het wette lijk huwelijk of ae herdenking bij den plaatselijken distributiedienst word'en aangevraagd. De diensten zullen rantsoenbonnen verstrekken voor 6 rantsoenen vleesch, 2 rantsoe nen boter, 24 rantsoenen brood, 1 rantsoen suiker. 5 rantsoenen koffie (of 2 rantsoenen koffiesurrogaat zoo lang koffie niet gedistribueerd wordt) en 2 rantsoenen melk. Voorts kunnen zij, die den leeftijd van 100 jaar of ouder bereiken, voor dezelfde rant soenen in aanmerking komen. yy Het „Praatje op de Brug" var; mi nister Schermerhorn is gisterenavond voorafgegaan door eenige woorden van den minister-president over het capitulatie-aar;bod van Japan. Na hem sprak de minister voor de Over- zeesche gebieden zeer bewogen eeni ge ontroerende woorden. ,Wanneer het werkelijkheid mag worden, wat onze harten thans reeds op grond van de berichten aanvaar den. dan zal een morgen aanbreken, die voor mij en vele anderen ontroe render zal zijn, dan zelfs die van de bevrijding van Nederland. Dan zal namelijk de sluier verscheurd wor den, die drie volle jaren hing over de ellende, waarin tallooze Indone siërs en Nederlanders hebben moeten leven. Dan zullen wij iets hooren over al diegenen, wier lot deze drie jaar lang voor ons vrijwel geheel ver borgen is gebleven en ik bid God, zoo riep de minister uit, dat wat wij zullen gaan weten, ons niet te zwaar moge zijn en dat er naast veel leed, dat openbaar zal worden, reden moge zijn voor veel innige dankbaarheid. Wij strekken onze handen uit naar hen, die daar op ons wachten." Minister-president prof. ir. W. Schermerhorn zeide o.a.: „De geheele werelci is in spanning. Het Japansche keizerrijk geeft den strijd op en tracht nog voorwaarden ingewilligd te krijgen, die voor de bevolking de moreele klap moeten verzachten. De regeeringen in Londen. Washington, Moskou en Tsjoengking werken on der hoogen druk. Allen leven in de stellige verwachting, dat het einde van den strijd in het Verre Ooster; nabij is. Wat dit voor Indië zal be- teekenen. is niet mef zekerheid' te voorspellen en veel zal afhangen van de vraag of ae in Indië aanwezige Ja pansche troepen zullen capituleeren. Generaal Spaatz, commandant van de geallieerde strategische lucht macht heeft heden, Zaterdag, in een communiqué uit het hoofdkwartier medegedeeld, dat dertig procent van Nagasaki, waarbij inbegrepen vrijwel het geheele industrie-district, vernie tigd is door den atoombomaanval van Donderdag j.l. Volgens Japansche berichten is Nagasaki slechts licht be schadigd. LEEKENORDE VAN ST. FRANS. Het kernprobleem. We zoeken naar 'n systeem om uit deze chaos te ko men. Talentvolle mannen zijr; dag in dag uit bezig om nu toch eens met 'n program voor den dag te komen dat de oplossing geeft. We hopen dat het iets goeds is. Maar zit 't 'm eigenlijk in het systeem? Och neen. Uitgezonderd extreme richtingen, verschillen de meesten niet zooveel van elkaar. Eenzelfde systeem is 't geluk voor de menschen als 't door ervaren en eminenten menschen worat geleid'; terwijl dit een ondra gelijke last wordt als hardvochtige en egoistische mannen de macht in handen hebben. De oorzaak zit in de menschen, die onder het systeem le ven en het in praktijk brengen. We moeten het hart van de maatschap pij bewerken. Met programmen en systemen raken we enkel uiterlijke ziekteverschijnselen. Het komt aar; op 't veranaeren van de mentaliteit die a-godsdienstig is, ook onder d'e katholieken, om niet te spreken van anti-godsdienstig. Tertiaris hier ligt u w sociale her vorming. Keer terug naar 't punt van uitgang: ik ben op aarde om God te dienen. Pater Salvator Baselaar. Visitator D.O. Klooster N. Nied'orp Is dat laatste het geval, dan zal deze capitulatie m ontvangst moeten wor den genomen door d'e geallieerde be velhebbers. Moet er nog worden ge vochten tegen desperate Japansche eenheden, dan hopen wij aan dezen strijd een zoo groot mogelijk aandeel te mogen nemen. Intusscher; treft de regeering reeds thans alle maatrege len. aie noodig zijn voor een snelle voorbereiding van het burgerlijke be- bestuur en de uitrusting der daarvoor benoodigd'e troepeneenheden. Zonder twijfel zal een verschuiving plaats hebben in allerlei plannen, ook wat het gebruik van de oorlogsvrijwilli gers betreft. Bijzonderheden zullen hierover later worden bekend' ge maakt. Nieuwe uitkomst? De nieuwe Er.gelsche regeering' be studeert rapporten over den toestand! in Europa, die opgemaakt zijn door Britsche en Amerikaansche civiele agenten en waarvan de bewoordin gen „buitengewoon ernstig" zijn. Een van de voorstellen is de mas saproductie van fiets-tractoren, die de acute brandstoffen- en transport- middelenschaarschte moeten over winnen. De fiets-tractor zou ge stroomlijnd zijn en bediend worden als een fiets door menschen, die er in zitten. Hij zou locomotieven en moftoren kunnen vervangen en dus brandstof uitsparen. Duizenden mannen en vrouwen zouden er voor noodig zijr;; Europa heeft echter millioenen werkloozen. Het Britsch-Amerikaansche rap port dringt aan op spoedige hulp verleening. om een „anarchie" ir; d'en komenden winter te voorkomen. Europa is in dit raport veraeeld ir; drie groepen. De eerste groep, waar toe ook Nederland behoort, zal „ge noeg ontvangen om een chaos te voorkomen." Blijkens de bonnenlijst zullen met ingang var; de 9e periode (12 Aug.) alleen de kinderen tot 14 jaar nog' van chocolade genieten. Wanneer de eiger; Neaerlandsche industrie zal kunnen draaien, zal ongetwijfeld de distributie -wederom op een redelijk rantsoen kunnen worder; gebracht. Daar hieromtrent in bepaalde krin gen eenige twijfel blijkt te bestaan, vestigt ae directeur-generaal van den Arbeid er de aandacht op, cat ce bepalingen der Arbeidswet 1919 ook thar.s onverminderd' van kracht zijn. Dit geldt niet alleen voor fa brieken en werkplaatsen, doch ook voor winkels. kantoiVn, apotheken, verplegingsinrichtingen er.z. Vooral de bakkerijen zullen moeten besef fen, dat de bakkerij-paragraaf der Arbeidswet haar geldigheid heeft behouden. Nu geleidelijk meer ge regelde toestand.en terugkeerer;, zal men zijn bedrijf ook weer aan de wettelijke normen moeten aanpas sen. Dit neemt niet weg, dat d'e arbeidsinspectie geenszins de oogen zal sluiten voor de moeilijkheden, waarmede tal van bedrijven nog te kamper; hebben .Zij zal een zooveel mogelijk tegemoetkomende houding aannemen en, waar mogelijk, trach ten tot het vinden van eer; geede op lossing het hare bij te dragen. Dat het lager- en middelbaar on derwijs ir; Nederland hervormd zul len worden, voor welke hervorming d'e minister van onderwijs, kunsten en wetenschappen het advies van dr. Bolkestein gevraagd heeft, is alge meen bekend. Ook het hooger onder wijs wordt echter herzien. Binnen kort wordt een commissie gevormd, die, voortbouwende op de te dezen reeds tijdens de bezetting verrichte voorbereidingen, deze taak op zich zal nemen.

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

Nieuw Noordhollandsch Dagblad : voor Alkmaar en omgeving | 1945 | | pagina 2