Bankgeheim opgeheve11
WOENSDAG 26 SEPTEMBER
Drie punten der geldzuivering
Staat trekt een deel van de
koopkracht tot zich
Nieuw Noordhollandsch Dagblad
verliest papiergeld zijn geldigheid
Alle tegoeden bij Banken geblokkeerd
in belang van de algemeene
economische saneering
door belastingen en leeningen
Beroep op het Nederlandsche volk
Donderdag 13 September 1945
Op Woensdag 26 September zoo vervolgde de minister zpn rede
gisterenavond vandaag over veertien dagen, verliest het thans
zich in omloop bevindende papiergeld zijn geldigheid. Deze maat
regel heeft betrekking op: alle bankbiljetten, uitgegeven door de
Nederlandsche Bank, alle zilverbons en alle muntbiljetten, die door
de geallieerde troepen zijn medegebracht en die vooral in het Zui
den des lands in omloop zijn gebracht. Met ingang van denzelfden
dag worden alle tegoeden bij banken, spaarbanken en giro-instel
lingen geblokkeerd Dit is de kern van de Beschikking Geldzuive-
r.ng 1945. Het behoeft echter geen betoog, dat een zoo ingrijpende
maatregel dcor velé andere voorzieningen moet worden aangevuld,
wanneer men een ontwrichting van het economisch leven wil ver
meden. Enkele van de voornaamste vragen, die in dit verband on
getwijfeld bij u zullen opkomen, zal ik thans beantwoorden.
Gedurende de inleveringsweek
en waarschijnlijk nog enkele da
gen daarna, zal er vrijwel geen
contant geld in omloop zijn. De
ervaring in het buitenland heeft
gelëerd, dat gelijktijdige circu
latie van oud en nieuw geld in
hooge mate ongewenscht is, om
dat de zwarte handel dan zeker
probeert zjjn oude, besmette geld
tegen nieuw, gezuiverd geld om
te ruilen. Het zou het beste zijn,
als geen nieuw geld in omloop
kwam, voordat al het oude geld
uit de markt is, dat is dus aan
het einde van de inleverings
week. Wanneer dit beginsel in
volle gestrengheid werd doorge
voerd, zou gedurende meer dan
een week het betalingsverkeer
geheel stil staan. Om dit te voor
komen, zal ieder gezinshoofd in
staat worden gesteld vooraf, dat
wil zeggen vóór 26 September
a.s., een klein bedrag aan oud
geld tegen nieuw geld in te
wisselen. Voor hen die niet le
ven in gezinsverhand, is een ge
lijke mogelijkheid geschapen.
Dit nieuwe geld zal worden uit
gereikt door de distributiedien
sten tot een bedrag van tien gul
den per persoon. Een gezin van
vijf personen kan dus de be
schikking krijgen over f 50.
het genoemde bedrag is bestemd
om gedurende de inleveringsweek
de normale huishoudelijke uit
gaven te doen. Grootere betalin
gen, die in de inlevenhgsweek
vervallen, zullen noodgedwongen
tot na die week moeten worden
uitgesteld.
Op den Zaterdag in dc in
leveringsweek zal de normale
loonbetaling niet kunnen
plaats vinden, om de eenvou
dige reden, dat er op dien
dag geen betaalmiddelen be
schikbaar zullen zijn.
De werkgevers worden uitge-
noodigd om voor zooveel zulks
verantwoord is, loonvoorschotten
te verleenen, opdat bijv. groote
gezinnen inderdaad in staat zul
len zijn per hoofd f 10.- oud geld
tegen nieuw geld in te wisselen.
Verder zal al het noodige worden
gedaan, om ervoor te zorgen, dat
zoo spoedig mogelijk na het eind
van de inleveringsweek op 4,
5 of 6 October dus een dubbele
loonbetaling zal kunnen geschie
den. Ook maandsalarissen over
September zullen pas in de 2de
helft van de eerste week van Oc
tober kunnen worden voldaan,
evenals de uitbetaling van wacht
gelden, pensioenen en lijfrenten
e.d., alles natuurlijk in nieuw
geld.
Wanneer iedereen in de inleve
ringsweek zijn volledigen kasvoor-
raad ter inlevering zou aanbieden,
zou het in hooge mate twijfelachtig
zijn of de kantoren, die daartoe zijn
bestemd', snel genoeg' den stroom
zouden kunnen verwerken het in
te leveren geld Immers bestaat uit
verscheidene honderden millioenen
biljetten. Het departement van fi
nanciën heeft u reeds herhaaldelijk
aangeraden uw overtollige kasgeld
n|et In huis te houden, maar dit
naar een bank, commissionair of
spaarbank te brengen, dan wel dit
te storten bij een giro-instelling.
Deze handelwijze moet thans zoo
veel mogelijk worden toegepast om
te voorkomen^ dat men gedurende
de Inleveringsweek het werk niet
aan zal kunnen. Er is daarom be
paald en ik deel u dit met bij-
zonderen nadruk mede dat parti
culieren gedurende de inleverings
week niet meer mogen inleveren
dan driehonderd gulden per gezin.
Voor alleenstaanden geldt het zelfde
maximum.
Een ieder moet er dus voor zor
gen, dat hij, voordat de inlevering
begint, zoo krap mogelijk bij kas is.
Van nu af is het van het allergroot
ste belang, dat u zich volledig
overtuigt van de hoeveelheid geld,
die u en uw huisgenooten in con
tanten hebben en dat u het over
bodige bedrag' tijdig dus vóór 26
September a.s. stort bij de aan
gewezen instellingen. Men kan
eveneens gebruik maken van de
mogelijkheid om zijn geld te be
stemmen voor een vrijwillige zeker
heidsstelling wegens reeds verval
len of nog' te heffen belastingen,
wat het voordeel heef.t dat men
dan een rente kweekt. Ik herhaal:
als de officieele inlevering begint,
wordt nog slechts een bedrag van
ten hoogste driehonderd gulden per
gezin of alleenstaande aangenomen.
Voor de bedrijven geldt deze be
perking' niet.
Van een inwisseling van de
zinken pasmunt is voorloopig nog
afgezien. Ik doe een dringend
beroep op u allen om dit zinken
geld nu niet te gaan oppotten.
Daarmede verstoort ge het beta
lingsverkeer en berokkent ge uw
medeburgers grooten last, méér
dan wij op het oogenblik kunnen
verdragen. Het vooroorlogsche
zilvergeld blijft zijn gelding be
houden. Voor de spaarpot, die
uit zulk geld is samengesteld,
behoeft men zich dus geen zor
gen te maken.
Al is de getroffen reg'eling er op
gericht om geldinlevering zoo snel
en zoo goed mogelijk te doen geschie"
een, toch zal het publiek er zich van
bewust moeten zijn, dat de komende
weken het personeel van d'e banken
uitzonderlijk zwaar zal worden be
last. In verband daarmede doe ik een
beroep op u allen om verzoeken tot
WIJ VERWIJZEN
naar een belangrijke provin
ciale publicatie in dit nummer
inzake de uitreiking van nieuw
geld en van „geldkaarten A"
door de plaatselijke distribu
tiediensten. Deze publicatie te
lezen nadat men de rede van
den Minister gelezen heeft
uitbetaling of overschrijving van be
dragen, ten laste van vrije of reeds
geblokkeerde bankrekeningen van nu
af tot na het eind van de inleve
ringsweek tot het uiterste minimum
te beperken. Ik denk hierbij met na
me aan oe overschrijving ten behoe-
van de belastingontvangers, op
drachten, die ik in het algemeen
zooals u zult begrijpen ten zeer
ste toejuich, maar die veel extra
werk veroorzaken, dat er de eerste
weken niet bij kan. De belastingont
vangers noodig ik uit met de daaruit
voortvloeiende vertraging bij de ver
volging rekening te willen houden.
Zoodra de inlevering is voltooid,
wordt zooals ik reeds aanstipte
met een verdere beschikbaarstel
ling van nieuw papiergeld begonnen,
terwijl tevens de geblokkeerde
bank- en girorekeningen volgens be
paalde maatstaven, d.w.z. geleide
lijk en naar behoefte, zullen worden
vrijgegeven. Het spreekt van zelf,
dat de geldzuivering niet mag leiden
tot een vastloopen van het econo
misch verkeer. Daarom zal voor alle
economisch'' gewenschte en gerecht
vaardigde transacties volledige beta
lingsmogelijkheid worden geopend.
Ongewenschte transacties daarente
gen zullen met alle kracht worden
belet.
Het is mijn stellige overtuiging,
dat de geldzuivering' de beste maat
regel zal blijken, die tot dusverre
ter bestrijding van den zoo gehaten
zwarten hand'el is genomen. Het zou
met dit doel voor oogen, onverstan
dig zijn de bijzonderheden omtrent
het vrijgeven^ van geblokkeerd g'eld
reeds thans bekend' te maken. Na
dere mededeelingen daarover kan
men tegen het eind van de inleve
ringsweek tegemoet zien. De maat
regelen, die dan zullen word'en ge
troffen, zullen er ten volle op ge
richt zijn om het economisch leven
weer vlot te d'oen verloopen.
Hiermede meen ik de belan&ïijkste
vraagpunten, die bij u zullen zijn
gerezen, kort te hebben beantwoord.
Thans nog iets meer over de bedoe
ling, d'ie met de besproken maatre
gelen wordt nagestreefd'. Het is noo
dig, dat een ieder niet slechts weet
wat er gaat gebeuren maar ook
met welke oogmerken de zoo ingrij
pende operatie der geldvernieuwing
wordt verricht. Ik stel er veel prijs
op in dit opzicht volkomen open
hartig te zijn.
De gangbare opvatting is, dat geldzuivering noodzakelijk is om
zwarte winsten op te sporen en om degenen, die deze zwarte win
sten hebben gemaakt, te treffen. Ik wil allerminst tegenspreken, "dat
dit een zeer belangrijke overweging uitmaakt, maar zy is stellig niet
de eenige. Het is goed, dat ons geheele Nederlandsch volk er van
doordrongen wordt, dat wij na vyf jaren van Duitsche afpersing en
bankroetiers-politiek zoo berooid zijn als niemand voor mogelijk had
gehouden. Aan den eenen kant staat een buiten alle verhouding ge
stegen hoeveelheid betaalmiddelen, die bg de bezitters de illusie
wekt van rijkdom; aan den anderen kant is het nationaal vermogen
in goederen gemeten sterk gedaald. De staatsschuld kan nog
niet nauwkeurig worden berekend, doch is van de orde van grootte
van twintig tot vijfentwintig milliard gulden.
De geldvernieuwing moet mede worden beschouwd tegen deiï
achtergrond van deze feiten. Zij moet in belangrijke mate dienstbaar
worden gemaakt aan het herstel van het evenwicht tusschen de hoe
veelheid goederen en de hoeveelheid geld. Aan een billijke verdee
ling van den last, dien de Nederlandsche gemeenschap heeft te dra
gen, en aan het geven van de noodige leiding aan de door het oude
geld vertegenwoordigde koopkracht.
De geldzuivering, tezamen met
verscheidene andere maatregelen,
die nog zullen worden bekend
gemaakt, heeft daarom een drie
ledig doel. Ini de eerste plaats
stelt zij de regeering in staat de
hoeveelheid geld in omloop bin
nen de gewenschte perken te
brengen, in de tweede plaats
biedt zij de gelegenheid een mo
mentopname te maken van de
liquide vermogensposities en een
onderzoek in te stellen naar de
zuiverheid van de bron, waaruit
dit bezit is ontsproten; in de der
de plaats verschaft zij de regee
ring controle over de besteding
van het geaccumuleerde geldbe
zit, opdat er zorg voor kan wor
den gedragen, dat dit op een
wijze wordt aangewend, die in
overeenstemming is met de be
langen van de volkswelvaart en
met de behoeften van den staat.
De geldsomloop
Wat de beperking van de gelds
omloop aangaat, is het streven van
de regeering erop gericht om te
verhinderen, dat haar door een
overmaat van geld' de beheerschmg
van het prijs- en loonpeil uit de
hand wordt geslagen. Nog altijd
worden de bestaande prijs- en loon-
normen op schrikbarende wijze
overtreden. Dit brengt niet alleen
hen, die zich aan die normen loyaal
willen houden, ernstig in het na
deel tegenover diegenen, die door
brutale overbiedingen de beschik
bare goederen en arbeidskrachten
tot zich trachten" te trekken. Het
vormt in het algemeen een gevaar
voor d'e rust op de verschillende
markten, in de eerste plaats op de
arbeidsmarkt, en een bedreiging
voor de waardebestendigheid van
het geld. De mogelijkheid' om de
prijzen op te jag^en boven het peil,
dat de regeering toelaatbaar acht,
heeft voor het binnenland groot be
zwaar. Het bedrijfsleven moet met
het oog op zijn calculaties weten,
waar het aan toe is en d'e kleine
vaste inkomentrekkers, zooals de
vele duizenden pensioengerechtig
den, hebben er recht op dat de re
geering waakt voor de zekerheid
van het toch al sobere bestaan, dat
zij zich door een lang leven van ar
beid hebben verworven.
Het kostenpeil.
Ook in verband met onze inter
nationale positie moet een stijging
van het kostenpeil aan zekere gren
zen worden gebonden. "Anders ver
zwakken wij onze concurrentie
positie op de buitenlandsche mark
ten en wordt de zoo gewenschte in
schakeling van onze arbeidskrach
ten in de export, industrieën en de
daarvan afhankelijke bedrijfstakken
geremd.
De moeilijkheden, die de geldzui
vering zelf ongetwijfeld sommigen
uwer zal berokkenen, dient g'e als
den tijdelijken prijs te zien voor de
verzekering van den grondslag waar
op uw bestaan is gevestigd. Als u
zich de ellende, die een inflatie,
d.w.z. een ongeremde stijging van
den geldsomloop en van prijzen en
loonen veroorzaakt, duidelijk voor
oog'en stelt, zult u zich met eventu
eel opkomende, tijdelijke moeilijk
heden gemakkelijker kunnen ver
zoenen.
Inventarisatie geldvermogen
De inventaris van het geldvermo
gen, die de regeering in de tweede
plaats met de geldvernieuwing be
oogt, valt samen met een effectenre
gistratie, de registratie van het bui
tenlandsche deviezenbezit, de regi
stratie van tijdens de bezettings
periode afgesloten levensverzekerings
contracten en van nieuw afgesloten
hypotheken, alsmede met een her
waardeering van onroerend bezit.
Deze maatregelen zullen de ge
gevens verschaffen over de ver
deeling van het volksvermogen,
waarover voor het nemen van
de geraamde belasting maatregelen
moet worden beschikt. Een van die
hulpmaatregelen wil ik m het bij
zonder noemen.
Opheffing bankgeheim
In het dezer dagen afgekondigde
navorderingsbesluit betreffende de
belastingen, is reeds de opheffing
van het bankgeheim opgenomen.
Ook het nieuw verworven roeren
de bezit, in den vorm van werktui
gen, duurzame gebruiksgoederen en
kostbaarheden, zal aan een onder
zoek worden onderworpen. Het over
zicht, dat wij op deze wijze hopen
te verkrijgen, zal in hooge mate be
hulpzaam zijn om de winsten, die
zijn voortgesproten uit den zwarten
handel, en de inkomens, die zijn
verdiend door degenen, die hand- en
spandiensten hebben verleend aan
den vijand en misbruik hebben ge
maakt van den nood van hun mede
burgers, te achterhalen. Ik geef u de
verzekering dat het ministerie van
financiën met deze lieden en met
hen die er aan hebben medegewerkt
om de zoo verworven rijkdommen
te laten onderduiken, bijzonder wei
nig' consideratie zal hebben. Verder
kan men verwachten een zware hef
fing op alle door de buitengewone
omstandigheden van de laatste ja
ren verkregen ^ermogensvermeer-
dering, terwijl nog een verdee ver
mogensheffing ineens in het voor
uitzicht is.
Extra rantsoenen
Engelsche sigaretten
In een persconferentie heeft
de minister van Handel en
Nijverheid Woensdag medege.
deeld, dat dankzij de bijzonde
re medewerking van de En
gelsche Regeering en van het
Engelsche Roode Kruis, zeer
binnenkort twee extra rant
soenen Engelsche sigaretten
zullen worden toegewezen.
Over de controle op de beste
ding van het geaccumuleerde
geldbezit, die de regeering zich
door de inlevering van het pa
piergeld verwerft,sprak ik al
met een enkel woord in verband
met de a.s. blokkeering van de
bank- en giro-tegoeden. Afgezien
van de bedragen die noodzakelijk
zijni voor loonbetalingen, pensioe
nen, wachtgelden e.d. en voor de
financiering van het loopende
handelsverkeer, zal de besteding
van deze tegoeden in de eerste
plaats gericht moeten worden op
het herstel en op de herwinnm.g
van Nederland's nlaats in de we
reld. Deze gedachte heeft reeds
toepassing gevonden, zooals de
meesten uwer bekend zal zijn,
met betrekking tot de uitkeerin-
gen wegens geleden oorlogsscha -
de, waarvan de hervatting aan
staande is. Het zou hoogst onge
wenscht zijn, indien deze uitkee-
ringen die zijn bestemd om de
verwoeste woningen, kantore.ii en
fabrieken te herbouwen, om de
bedrijven aan nieuwe installaties
te helpen en de voorraden aan
te vullen, om de huizen weer te
meubileeren en in de kleeding-
behoefte te voorzien, voor directe
verbruiksdoeleinden zouden wor
den gebruikt of op andere wijze
aan hun beoogd.e bestemming
zouden worden onttrokken. Het
zelfde argument is van toepas
sing op het geld, dat na de Inle
vering en blokkeering straks
voor deblokkeering in aanmer
king zal komen.
Er bestaat een ontzaggelijke
behoefte aan nieuwbouw en aan
vulling of vernieuwing van in
stallaties en voorraden en het
gevaar is groot, dat als men de
bevrediging daarvan vrij laat, de
rangorde der dringendheid zeer
l,weinig zal worden in acht geno
men. In een deel van deze be
hoeften moet de staat recht
streeks voorzien en daarom is
het onvermijdelijk, dat hij een
deel van deze koopkracht aan zich
trekt. Dit kan langs eren weg var
belastingen en van leeningen;
beide middelen zullen worden
toegepast. Een deel van de op
brengst zal worden besteed voor
vermindering der staatsschuld,
een ander deel voor de financie
ring van het herstel. Op de be
steding van de bedragen, die
daarna beschikbaar olijven en
die bestemd zijn voor particulier
gebruik, zal een zeker toezicht
moeten worden uitgeoefend om
de economische ontwikkeling in
sociaal en economiscn verant
woorde banen te leiden.
De ervaringen, die na den vo-
rigen oorlog zijn opgedaan, toen
practisch alle controle op de
reëele beleggingen door particu
lieren ontbrak, strekken hierbij
tot leering. De tjjd is voorbij, dat
door een ieder naar persoonlijk
goeddunken met het geld, dat hij
in het maatschappelijk proces
heeft verworven en met het be
zit, aan welks vorming de ge
meenschap hetzij direct, hetzij
indirect een zoo belangrijk aan
deel heeft gehad, vrij en ten
eigen nutte mag worden beschikt.
Dit geldt in het bijzonder voor
de huidige omstandigheden, waar
in door het gemeenschappelijk
ervaren leed en de groote schade,
welke is aangericht aan de natio
nale welvaartsbronnen, ieder van
verantwoordelijkheid voor het
welzijn van volk en natie sterker
dan ooit moet zijn doordrongen.
De toepassing van dit beginsel be
hoeft in geenen deele te leiden tot
een verlamming van particulier Ini
tiatief. Integendeel, de regeering be
seft zeer goed dat zij niet de wijs
heid in pacht heeft en dat zij zeker
niet in staat is alles tot in de klein
ste details van èèn centraal punt uit
te organiseeren. Een nauwe samen
werking in constructieven geest tus
schen particuliere en officieele in
stanties is en blijft van de aller
grootste beteekenis.
De krachten' van initiatief en vin
dingrijkheid', van durf en doorzet
tingsvermogen die leven In de maat
schappij kan ons land in deze tijden
minder dan ooit ontberen. De regee
ring draagt echter d'e laatste verant
woordelijkheid en het is haar taak
het kader te scheppen, waarbinnen
de maatschappelijke krachten, zich
kunnen ontplooien.
Door deze toelichting moge u
thans duidelijk zijn geworden,
dat het niet de bedoeling der
regeering is, om u ten aanzien
van het ingeleverde geld te ont
eigenen. Een deel ervan wordt
voor belastingbetaling gereser
veerd, een deel zal het karakter
van een spaarsom ontvangen,
waarop rente kan worden ge
kweekt en de rest zal voor
zoover het niet terstond na de
inleveringsweek wordt vrijgege
ven, aan bepaalde bestemmin
gen worden gebonden, die in hét
kader van het herstel toelaatbaar
zijn.
Landgenooten.
De regeering beschouwt de geld
vernieuwing, waarvan ik u d'e pro
cedure en bedoeling in enkele hoofd
zaken heb geschetst, als een uiterst
belangrijke zaak en op grond daar
van acht zij zich gerechtigd tegen
hen die haar bedoelingen trachten
te doorkruisen, met groote gestreng
heid' op te treden. Op overtredingen
van de voorschriften zijn zware
straffen gesteld', zoowel van straf-
reehtelijken als van vermogensrech
telijken aard. Het is mij bekend, dat
Vervolg pag. 3, le kolom
