JAPANSCH POLITIEK VERRAAD Concrete hervormingen in van Moök's overleg betrokken MEENINGSVERSCHIL MET G.G. Onze bondgenooten waren niet gereed en niet dan aarzelend bereid" Nieuw NoordHollondsch Dagblad M'; heeft nationalistische leiders verblind Woensdag 17 October 1945 DEN OPZET van onze militaire krachtsinspanning, M. de V., moet ik hier in herinnering bren gen, aldus de Minister om straks te kunnen verantwoorden, waarom wil thans in Indië niet over een noemenswaardige strijd macht kunnen beschikken. De bedoeling der toenmalige regee ring was, om met een expedition- naire macht in divisieverband deel te nemen aan den bondge nootschappelijken oorlog tegen Japan Daarvan zou mede deel uitmaken een in de U.S.A. op te leiden brigade mariniers. Voorts wilde men een macht van 20.000 man lichte infanterie zgn. ge- zagsbataljons en 2000 man van de luchtmacht gereed hou den voor de gezagsovername, na- zuivering van den vijand en orde bewaking in Nederl. Indië. Wanneer men bedenkt, dat al leen het politiecorps voor den oorlog al sterker was en dat de politie door de Japanners het meest is gecorrumpeerd, waar lijk geen overdreven getallen, maar genoeg voor het doel, dat men zich meende te mogen voor stellen en dat geen strijd met de Indonesiërs omvatte Reeds in Augustus 1944 heeft de Ned. regeering met de Australische besprekingen geopend', die veel sche nen te beloven, met de bedoeling d'e gelgenbeid' tot opleiding van deze gezagstroepen (en Nicapersoneel) in dat land te verkrijgen. De voordee- len var,' ruimte, voeding, mogelijk heid' tot oefening in tropencondities en nabijheid' van Nederl.-Indië lagen voor de hand. Ik mag. M. d. V.. de aandacht var.' de hoofdzaken niet af leiden, naar het pijnlijk einde van deze Australische plannen. Van meer "wezenlijk belang is. dat d'e massa van de voor de Indische gezagsba- taljor.s bestemde troepen er nooit gekomen is. Uiteraard kon het Ne derlandsche Zuiden slechts een d'eel van deze mannen leveren en naar mate d'e oorlog' tegen Duitschland ten einde spoedde, werd het duide lijk, dat in de strategische plannen van de gemeenschappelijke militaire staven voor het transport van onze ongeoefende manschappen naar Australië niet of nauwelijks ruimte was. Pijnlijker dan de voor ons be grijpelijke en waardeerbare over weging. dat de toevoer voor den strijd in Europa en daarna tegen Japan alle scheepsruimte op- eischte, was de ervaring, dat ook de demobilisatie voorrang bleek te krijgen boven/ de bevrijdings maatregelen voor ons gebied in het Oosten. De vorige en .deze Nederlandsche Tegeering hebben aanhoudend en op alle militaire en diplomatieke niveaux de uit zending van deze troepen bepleit. Een beslissing op ons in Mei 1945 ingediende concreet transport- scbema is zelfs nooit genomen. Na de teleurstelling van acht maanden ten aar.zien van de bevrij ding van Nederland', kwam de ineen storting van Japan medio Augustus organisatorisch te vroeg. De vraag* werd niet meer hoe Ne derland troeper.- voor den dienst in het Oosten kon opleiden, maar hoe het onverwijld een bijdrage zou kun nen leveren voor een taak, die vroe ger over het bondgenootschappelijk leger (inel. onze expeditionnaire macht) en gezagsbataljons verdeeld mocht worden gedacht en waarbij nu als bittere verrassing kwam de weerstand, te verwachten van de in de laatste drie a vier maanden d'oor de Japanners in elkaar gezette re publiek Indonesia. Hoe kort geleden nog, M. d. V„ kon ik in een radio-toespraak met oprechtheid' zeggen, dat onze jon gens niet uittrokken tot herstel var,' d'e koloniale verhoudingen, zullen zij nu moeten gaan om onze Indische Nederlanders veiligheid te waarbor gden in hun eigen huis? Het zal, M. d. V.. d'e Kamer duide lijk zijn, d'at er bij de capitulatie var.- Japan in het Oosten buiten on ze geringe marinemacht en de enke le compagnieën infanterie van het Kon, Ned.-Indische leger die tijdig uit Indië koncer.' worden terugge trokken dan wel niéuw gevormd werden uit bevrijde krijgsgevange nen £een machtsmiddelen aanwezig waren. De minister van Marine zorgt door het uitzenden van oorlogs schepen en het met spoed mobi- liseeren der in de V.S. in oplei ding zijnde mariniersbrigade voor de versterking van onze maritie me machtsmiddelen. De minister van Oorlog heeft aanstonds maatregelen getroffen om uit de in Nederland beschik bare strijdkrachten en de in En geland voor de expeditionnaire macht nog in opleiding zijnde troepen alles voot Indië te mobi- liseeren, wat kon worden gemist en voldoende getraind was. Evenwel ook het Nederlandsche leger is nog pas sedert de be vrijding in opbouw. Wij zijn voor training, uitrusting, bewapening en ten deele ook kampruimte en dan ten slotte weer voor heiver- voeren naar het Oosten opnieuw afhankelijk van de geallieerde bevelvoering. Ik wil niet ontkennen dat wij ook hier moeilijkheden te® overwinnen hebben" gehad en dat de eerste zen ding bataljons enkele kostbare we ken later scheep is gegaan dan wij hadden mogen hopen, maar ik mag tevens wel de gegronde verwachting uitspreken, dat nu verder het ver schepingsprogram vlot zal verloopen. M. d. V.. intusschen waren wy dus niet gereed kondfrn wij nog niet gereed zijn om onze taak in Indië te hervatten, om ook daar „herstel èn vernieu wing" te brengen toen Japan de wapens neerlegde. Maar, let wel, daar lag en ligt niet alleen een taak voor ons, maar allereerst een taak voor .de bondgenoot schappelijke oorlogvoering, nl. het ontwapenen en evacueeren van de Japansche bezettings macht en het herstel van het wettig gezag van een .bondge noot. Ket is een zeer ernstige zaak, dat wij, die in dezen oorlog ge geven hebben wat wij .konden, helaas uit moeten spreken, dat wij de bondgenooten voor dien gemeenschappelijken plicht niet gereed hebben gevonden en zelfs niet dan aarzelend bereid. INISTER LOGEMANN vervolg de: M. d. V., Ned'.-Indië behoorde aanvankelijk tot het oorlogsterrein, bekend onder den- naam van South West Pacific Area, waar generaal Mac Arthur het opperbevel voerce. De strategische opzet van d'en strijd tegen Japan heeft er toe gevoerd, dat in den veldtocht van Mac Arthur slechts enkele onderling geïsoleerde plekken van onze eilandenwereld als Stepping stones" zijn bezet. De on middellijke bevrijding van geheel In dië stond niet op het programma en toen het geallieerde front voldoende Noordwaarts was opgeschoven werd' in de gemeenschappelijke bevelvoe ring, zonder ons te raadplegen, als militaire vraag aar.' de orde gesteld, wie t.z.t. met de opruimingstaak in dit afgesneden deel van het oorlogs terrein zou worden belast. Een pe riode trad m van onzekerheid, die onze belangen, vooral met het oog' op onze herstelwerkzaamheden on der de werking der leen- en pacht overeenkomst met de U.S.A. ernstig heeft geschaad'. Het was juist 15 Augustus, tegelijk met de Japansche capitulatie, dat de beslissing viel, dat Nederlandsch-Indië voortaan zou ressorteerer onder het Britsche op percommando in de South East Asia Command. M. d'. V.. hadde Japan langer stand' gehóuden, wij zouden hebben moe ten ervaren in welk tempo het Ne- derlandsch-Indisch grondgebien bin nen de militaire actie van het S. E. A. C. zou zijn betrokken. Zeker is, d'at het voor de plotselinge opdracht om over het geheele gebied' de Ja panners te ontwapenen niet gereed was. Vanoaar. dat in het Oostelij): deel van den Archipel de bezetting van een aantal eilanden en plaatsen voorloopig is geschied door het Australische leger. Geleidelijk zal S.E.A.C. deze streken overnemen. Maar ook van het Westelijk deel van den Archipel met name Java en Su matra blijkt, dat óf troepen óf scheepsruimte en vermoedelijk beide niet aanstonds in voldoende mate beschikbaar gesteld zijn, terwijl het politieke verraad dér Japanners toch dringend' een onverwijld optreden vorderde. Wij kunnen niet aanvaarden, dat men ons tegemoet voert, dat het conflict met de republiek In donesia een interne aangelegen heid is, welker beslechting ligt buiten de taak van het geallieerd militair gezag. Wij ontkennen geen oogenblik, dat er een probleem is in ons Koninkrijk van het In donesisch nationalisme, maar wij waren gereed en bereid en wij zijn dat nóg, om dit probleem op te lossen lands den koninklijken weg van overleg in wederkeerig begrip en waardeering met be houd van alle zedelijke waarden, die de historische verbondenheid voor beide naties, de Nederland sche en de Indonesische, heeft opgeleverd. Wij zouden ten volle In staat zijn geweest dit probleem in vrede op te lossen, indien niet datgene, wat ik zooeven bestem pelde als Japansch politiek ver raad, de nationalistische leiders op Java verleid had een blinden weg in te ilaan. Tusschen 15 Augustus en het ver schijnen ter reede van Batavia van admiraal Patterson op den Britschen kruiser Cumberland (tezamen met Hr. Ms. Tromp) ligt een volle maand. Vandaar tot de eerste landing van niet meer d'an 2.000 man troepen op 29 September nogmaals twee kost bare weken. Gedurend'e dien tijd kon de opsfcanilelingenregeering- Soekarno zich versterken, ondanks de waar schuwing van Lord Louis Mountbat- ten aan den Japanschen opperbevel hebber Terauchi, dat d'e verantwoor delijkheid voor het bestuur op hem bleef rusten en ondanks diens be- tuiging, dat het Japansche militair bestuur gehandhaafd' bleef. Maar als onze adviseur bij den staf van admiraal Patterson, de heer van der Plas, op 16 Septem ber aan den wal gaat, vindt hij geen Japansche bezetting en de overheidsgebouwen in handen der Soekarnisten. Hij vindt ook, hoewel er nog heelemaal geen Nederlandsche en geen Britsche troepen geland zijn, een Batavia vol politieke opwinding en, voor- al 's avonds, vol onveiligheid. Molestaties, aanhoudingen van blanken In auto's, invallen in huizen o.a. van ons welgezinde Indonesiërs, zijn dan reeds aan de orde van den dag. Reeds toen, en dus niet door het laten optre den van Nederlanders, liep het gezag over de jeugdige vrijscha- ren uit de hand. DIT MOGEN ZIJ BEDENKEN, BIE VAN OOR DEEL ZIJN, DAT NEDERLAND SCHE TROEPEN-ZENDINGEN ACHTERWEGE BEHOORDEN TE BLIJVEN. ONS WETTIG GEZAG GELOOFT IN ZIJN RECHT EN ZIJN PLICHT EN HET ZOU DIE LAATSTE ERNSTIG VERZUI MEN, INDIEN HET ZICH NIET VAN DE MIDDELEN VOORZAG TOT VESTIGING VAN ORDE EN VEILIGHEID. Buiten Batavia, met name iw Ban doeng, was de toestand' aanvankelijk gunstiger en de verzorging van krijgsgevangenen en geïnterneerden: kon aanvankelijk tamelijk ongestoord' voortgang hebben. Later heeft de voortgezette agitatie ook in het binnenland een toestand van terreur en pijnlijke onveiligheid' voor d'e Nederlanders veroorzaakt. Van den aanvang' af is deze delica te situatie niet behandeld' zooals wij zouden hebben gewenscht. Vermeld werd reeds, dat de Supreme Com mander den maarschalk Terauchi veranwoordelijk heeft gesteld voor het geheele bestuur, maar d'at des ondanks er in is berust, dat het Soe- karno-bewind' bleef voortbestaan. Nopens de door de Britsche bevel hebbers zelf aan te nemen houding tegenover dat bewind, meende de Supreme Commander nadere instruc ties aan zijn regeering te moeten vragen, omdat hij zich niet gerech tigd' achtte de Britsche bezettings macht te mengen in intern Ned'.- Indlsche conflicten. Dezerzijds is de Britsche regeering onmiddellijk ge wezen op den onverbrekelijken sa menhang van het Soekarno-bewind met de Japansche occupatie en is bij herhaling* aangedrongen op nadere Instructies terzake aan den opperbe velhebber, De regeering constateert, dat in de laatste dagen een meer be vredigende opvatting zich gaat aftee- kenen. Ik zal niet lang blijven stilstaan bij de verwarrende en Intens bedenke lijke uitlatingen, die integendeel door de pers aan den bevelhebber der landingstroepen. den lt.-generaal Christison, en zelfs aan den Secre tary of war, den heer Lawson. in den mond zijn gelegd. Die uitlatingen Immers zijn met stelligheid ge desavoueerd. Nadat het Soekarno- regime het heeft d'oen voorkomen, als ware het door d'e Engelsche autoriteiten als de facto regeering erkend, bezitten wij thans gelukkig de openbare verklaring van den op perbevelhebber. dat de Nederl.-Incï- scbe regeering als het eenig*e wettige gouvernement word't erkend'. De zonderlinge toestand' is evenwel ge bleven, dat zelfs in de stad Batavia de Britten noch de Japanners in hun' opdracht, de ord'e handhaafden en dat op korten afstand van de dooi de Nederlanders en de Britten in gebruik genomen gebouwen Soekar- no's departementshoofden hun kan toor hielden. Eerst na 6 October zou, r.a de aankomst van versterkin gen, de Engelsche bezetting overgaan tot de beveiliging van civiele perso nen. maar zij rekende zich nog niet sterk genoeg om ook d'e openbare gebouwen te bezetten. Zondagavond' 14 Ocober meldde de radio, dat de Britsche bevelhebber het militair bestuur over Batavia zou hebben aanvaard. vyAARLIJK, DE REGEERING zoo gaat de Regeeringsverkla- ring voort staat by niemand achter in bewondering voor de krachtige houding van de geheele Britsche natie in dezen oorlog en zy zal, evenmin als wie ook hier te lande, ooit uit het oog verliezen, dat het die houding is geweest, tezamen met den moed der Britsche strijdkrachten, waaraan wy in aanzienlijke mate onze bevryding danken. Wanneer dan ook in deze verklaring verschil van inzicht tot uiting komt met onze Britsche vrienden, dan moet die uiteenloo- pende visie worden gezien tegen dezen achtergrond van groote waar deering. Dit zy duidelyk gezegd. Maar dan mogen wy toch opmer ken, hoe bedenkelijk het was, dat het voornemen van de bezettende macht, om zich te bepalen tot bezetting van de kuststeden Batavia en Soerabaia (dit laatste is nog steeds niet geschied) gepubliceerd is, waarmede aan het Soekarno-regiem practisch onaantastbaarheid in heel de rest van Java voor afzienbaren tijd gegarandeerd scheen. Het acute gevaar voor Nederlandsche levens heeft de Britten gedwongen deze beperking los te laten, maar haar kwaad heeft zij gedaan. Bedenkelijk is ten derde, dat voor de ontwapening der Japan ners en hun wegvoering weinig is verricht, dat anderzijds, zooals reeds opgemerkt, niet de hand is gehouden aan de hun opgelegde verantwoordelijkheid voor den goeden gang van het bestuur en dat dientengevolge een vrij plot selinge ineenstorting van hun discipline en hun gezag heeft plaats gehad. Op tamelijk groote schaal zijn daarbij wapens en verder zwaar oorlogstuig (pant serwagens, tanks, vliegtuigen) im handen geraakt van de vrij scha ren en dientengevolge is de si tuatie wederom als gevolg van aarzeling en kunstmatige schei ding van problemen nog weer veel moeilijker gemaakt. Practisch in het geheele eiland' huiten Batavia zijn d'e Japanners uit het bestuur en het beheer der ver keersmiddelen verdrong'en en de persberichten stroomen binnen, die van de rampzalige gevolgen voor d'e verzorging en de veiligheid' van de Nederlanders' getuigen. Onzerzijds wordt, zooals ik reeds vermeldde, al les gedaan om zoo snel mogelijk een troepenmacht naar Indië te dirigee- ren, die in samenwerking met de Engelsche landingstroepen de Japan ners zullen ecarteer en, rust en orde zullen herstellen en daarmede de veiligheid van krijgsgevangenen en geïnterneerden garanaeeren. M. d. V.. het behoeft geen be toog, dat deze ERNSTIGE ONTWIKKELING aan de Nederlandsche regeering aanleiding heeft gegeven tot her haalde krachtige vertoogen bij de Britsche regeering, waarbij niet nagelaten is te wijzen op de verantwoordelijkheid, die het ge volgde beleid onzes inziens .op hare schonders laadt. Ik niag niet zeggen, dat de regeering van onzen bondgenoot ongevoelig is gebleven voor die vertoogen, maar met bezordheïd volgen wjj niettemin den zeer langzamen voorgang van zaken. Van het begin af is van Engelsche zijde er op aangedrongen, dat wij coor contact te zoeken met leiders der Indonesische Nationale Beweging de politieke situatie zouden verlich ten. Naar zulke contacten is ook van het allereerste begin af uitgezien. Maar de regeering heeft zich toch ook van het begin af voor oogen ge steld'. dat praten met het Soekarno- regime even onwaardig als onvruchtbaar moest zijn. Onwaardig, omdat ir. Soekarna zich volledig geïdentifi ceerd heeft met het Japansche regi me en volstrekt vijandig staat tegen over Nederland. Onvruchtbaar, om dat met dezen leider met niets minder tevreden dan volstrekte on afhankelijkheid' geen gemeen schappelijke basis van bespreking te vinden kon zijn. De Nederlandsche regeering heeft dan ook, tegen den op onzen vertegenwoordiger geoefen- den aandrang, duidelijk haar veto doen klinken en aan de Britsche re geering dit haar standpunt duidelijk verklaard. Zij constateert met vol doening. dat zij voor dat standpunt ook volledig begrip heeft gevonden. De Nederlandsche regee ring betreurt reeds te leven dig den funesten terugslag, dien de agitatie tegen de Ne derlandsche ingezetenen in en buiten de kampen, op de toe komstige politieke verhoudin gen meet hebben, dan dat zij niet oprecht zqu begeeren, gewapende botsingen te voor komen Zij wil ook even gaar ne begrijpen als begrepen worden. Zij heeft goedgevon den. dat van het begin af aan naar samenspreking met Indo nesische voormannen is ge streefd. Zij heeft voor zoo veel noodig den Luinenant Gouverneur - Generaal, die sinds 4 October te Batavia vertoeft, opnieuw daartoe ge machtigd, met die ééne res trictie. welke ik reeds ver meldde. Zij heeft den Lui tenant Gouverneur-Generaal ook gemachtigd eenige con crete punten van hervorming, die rechtstreeks voortvloeien uit den geest van de radio rede van December 1942, hij die samensprekingen te ont wikkelen. Maar de feiten hebben uitge wezen, dat evenzeer van het begin af, het Soekarno-regime om alleszins begrijpelijke redenen zich letterlijk met geweld tegen vrije samensprekingen keert en de regeering heeft dan ook niet nagelaten het Britsche gouverne ment bij de bekendstelling van de zoojuist bedoelde machtigin gen te doen weten, dat deze on verbrekelijk verbonden worden geacht aan door de .bezettings troepen te nemen maatregelen, die de veiligheid effectief waar borgen. PjE REGEERINGS VERKLARING komt dan tot bit ontslag Tan den G. G.: M. de V. Ik zeide, dat de regeering gaarne begrijpt en gaarne begrepen wordt. Het is daarom, dat zij bereid is reeds nu in dit stadinm besprekingen te voeren met daarvoor in aanmerking komende Indonesische leiders, ter uiteenzetting van haar inzichten en voor nemens. Deze houding is tevens uitvloeisel van baar bereidheid om met het Indonesisch nationalisme binnen het verband van bet Ko ninkrijk samen te gaan. Het is met zeer groot leedwe zen, dat zij bevonden heeft, hoe op dit punt haar inzichten ver schillen van die van den Gou verneur-Generaal, Jhr. van Star- kenborgh. Men mag geen oogen blik meenen, dat deze, indien hij op zijn post zou terugkeeren, tot het voeren van een progressief beleid niet zijn medewerking zou willen verleenen. Niet over aard en maat van de uiteindelijk tot stand te brengen hervormingen, die nog slechts in algemeenen zin met den G.G. in bespreking zijn geweest, loopt dit geschil, maar over den te bewandelen weg en, ik zou willen zeggen, over den toon van het te voeren staatkundig beleid. De Landvoogd is van mee ning, dat de hervatting van de normale functies van het wettig gezag niet door samen sprekingen als bovenbedoeld behoort te worden begeleid en dat in geen enkel opzicht vooruit mag worden geloopen op de vroeger uitgestippelde procedure van de rijksconfe rentie. De regeering is van meening, dat zoodanig beleid de diepten niet zou bereiken, waarin geestelijk het hnidig conflict zich afspeelt en dat zij geen gezag prijs geeft door te handelen als zij zich voor stelt. Zij schroomt ook niet in haar uitspraken en woorden keus het Indonesische natio nalisme erkenning te geven, waar de aftredende Land voogd er eer indachtig op zou zjjn vooralsnog te vermijden een sentiment aan te moedi gen, op de gevaren van welks onevenwichtig uitgroeien in deze bontgeschakeerde maat schappij hij met nadruk wijst.

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

Nieuw Noordhollandsch Dagblad : voor Alkmaar en omgeving | 1945 | | pagina 2