WALVISCHVAARDERS
UIT DE 18de EEUW
Hoofdrollen
en bijrollen
Nieuw Noordhollondsch Dagblad
7
Expeditie naar Straat Davis enGroenland
LEZERS SCHRIJVEN
Marktberichten
ONS:
Katholiek
commentaar
op den uitslag
DINSDAG 12 NOVEMBER 1946
De tocht van de „Willem Ba.
rente" naar de Zuidelijke Poolzee
roept herinneringen wakker aan
den tijd, toen de walvischvaarders
uit Hollands Noorderkwartier
naar de Noordelijke ijszeeën trok
ken, om daar de walvisschen te
verschalken, die zoo'n belangrijke
factor beteekenen in de vetvoor-
ziening.
Het is nog maar 40 jaar geleden,
dat de laatste commandeur van
de Ned. walvischvaart, C. J. Bot-
temanne stammende uit een
oude Alkmaarsche familie over
leed. Hij was kapitein op het
stoomschip „Noordkaper"; in 1872
werd het bedrijf, waarvoor hij
werkte opgeheven. Pogingen tot
heroprichting in 1929 mislukten.
Alkmaar, in vroeger eeuwen
miden in het water gelegen, was
aangewezen op scheepvaart en
visscherij. De drooglegging der
meeren doofde echter de lust tot
varen niet en men zocht het ver
derop. In 1732 werd in Alkmaar
een walvischreederij opgericht,
waarvan de eerste commandeur,
Auke de Vries, naar Straat Davis
trok, vanwaar hij begin Augustus
1732 terugkwam met een vangst
van zes walvisschen, welke 300
vaten spek opleverden.
Dit mooie succes was voor de
reeders aanleiding het volgend
jaar drie schepen uit te rusten,
waarvan er een naar'Straat Davis
ging en twee naar Groenland ver
trokken; naast Auke de Vries
vinden wij als commandeur ver
meld Volkert Jansz en Heertje
faulus. In 1736 werden gevangen
20 visschen, die 600 vaten spek
opbrachten. s
Enkele jaren later werd de ree_
derij gesplitst, waarbij de yries
bleef varen voor rekening van
burgemeester Simon Schagen en
de twee anderen voor verschillen
de reederijen.
Dat aan den walvischvaart de
noodige risico's verbonden waren,
behoeft geen betoog; de kosten
van een schip bedroegen destijds
20 tot 25000 gulden en niet altijd
was de vangst loonend; soms ook
kwam men met zware averij te
rug of zooals in 1741 Pieter
Jansz. Dogger overkwam men
moest het schip, dat in het ijs be
kneld was geraakt, achterlaten.
De annalen van de Alkmaarsche
walvischvaarders vermelden nog
als de grootste vangst, die van 1739
toen door drie schepen 27 visschen
werden gevangen, die 910 vaten
spek opleverden; in 1744 leverde
een vangst van 25 visschen met
twee schepen 770 vaten spek op.
Als directeur van deze Straat Da.
vis-Visscherij wordt genoemd ze
kere Christiaan Stuurman.
De Hollanders waren echter niet
de eenige walvischvaarders en
gaandeweg verminderden de
vangsten door de achteruitgang in
grootte van de walvisschen. Zoo
leverden in 1756 dertien visschen
slechts 220 vaten spek op. Toch
K.A.B. Heerhugowaard
Op Donderdag 14 November
1946 gaat het bestuur der K.A.B.
te Heerhugowaard een traditie
herstellen.
Zij houdt dan des avonds om
8 uur in de zaal van den heer
Veenboer een vergadering spe.
ciaal voor de vrouwen en ver
loofden van de leden onzer be
weging. Voor den oorlog was er
altijd een goede opkomst. En nu
zullen de dames van Heerhugo-
waard-Noond en 't Kruis vragen;
hoe moeten wij er komen? Geen
nood. Geeft uw naam en adres
op aan een der bestuursleden P.
Frederiks, Heerh,ugowaard-N. of
A. Strooper, Heerhugowaard-Z.
en u'wordt per auto gehaald en
gebracht. De nieuwe districts
bestuurder. de heer L. v Jaars
veld, zal het woord voeren, ter
wijl onze geestelijk adviseur ook
nog wel iets te zeggen zal heb
ben. Dus, daiftes, tot Donderdag
a.s.
hield men vol tot 1774, toen het
laatste schip door de Nrd. Ned.
jaarboeken werd vermeld.
Maar niet alleen de Alkmaar-
ders namen aan den walvisch-
vangst deel; ook uit Enkhuizen,
Hoom, Den Helder, Medemblik
en De Rijp, zelfs uit Wieringer-
waard en Spanbroek trok men ter
walvischvangst.
Sinds 1750 steunde de Regeering
de walvischvaart financieel, door
vrijdom van uitgaande rechten; in
1750 kreeg men f 500,per schip,
plus f 30,per kop van de .be
manning. De laatste walvischvaart
die uit deze contreien geboek
staafd is, is vanuit De Rijp, met
zes schepen in 1784.
Het' belang
van den boer
Coöperatieve melkverwerking
of verkoop van melk aan de
z.g. speculatie?
Dezer dagen werd door de
Holl. Mij. voor Landbouw, Chr.
Boeren- en Tuindersbond en
Kath. LTB. te Bergen een bij
eenkomst georganiseerd, tijdens
welke een geluidsfilm werd ver.
toond „Het belang van den boer"
welke film op aantrekkelijke
wijze een beeld geeft van de
historische ontwikkeling der
zuivelbereiding en van hetgeen
op dit gebied door samenwer
king van boeren kon worden be
reikt en tot stand gebracht Na
de filmvertooning hield de lieer
ir G. Kranen, secretaris van den
Bond van op Coöp. Grondslag
werkende Zuivelfabrieken, een
causerie, waarin hij er bij de
boeren vooral op aandrong zich
in hun eigen belang aan te slui
ten bij de coöperatie. Ook al in
verband met de toekomst liet
spr. een ernstige waarschuwing
hooren. De prijzen zuilen ver
laagd moeten worden, de huidige
toeslagen kunnen niet worden
gehandhaafd. De oplossing is:
eerst goedkooper produceeren,
productiekosten verlagen, dan
eventueel om toeslagen vragen.
Het coöperatieve bedrijf is in
aard en wezen gericht op het
belang slechts van den boer, in
tegenstelling tot de z.g. specu
latieve bedrijven. Zooveel te
meer boeren zich aansluiten bij
de coöperatie, zooveel efficiënter
zal deze werken Ook het risico
wordt kleiner naarmate meer
boeren leveren. Spr. zag hierin
een taak voor de boeren, die
reeds lid zijn van coöperaties.
Juist in de omstreken van Alk
maar floreert de coöperatie niet.
In de provincie Noord-Holland
is een coöperatieve achterstand
in vergelijking bij andere pro
vincies, terwijl juist in Noord-
Holland de coöperatie nog wordt
bedreigd door de Lyemf Daar
om ried spr de aanwezigen aan
alle krachten te verzamelen om
staande te blijven.
Gemeenteraads
vergadering
Oudorp
Het was de eerste vergadering; die
burgemeester Bakker leidde na zijn
installatie. Als eerste punt van de
agenda werd behandeld een verzoek
van de Ned. Ver. tot bescherming
van dieren; inzake hondenbelasting.
Raadslid Buren was er voor om de
honden nog meer te belasten om zijü
schapen eenigszins veilig te stellen.
Doch de raad kon het bier niet mee
eens zijn. Het verzoek van den heer
K. Blom tot ontheffing van honden-
belasting werd ingewilligd. Een voor_
stel van B en W.' tot bouw van wo
ningen vormde de hoofdschotel van
deze vergadering. De gemeente
heeft toestemming gekregen ïot het
bouwen van 4 l_kamer «woningen.
Deze woningen zullen gebouwd wor
den op voorschotten van 't Rijk. De
raad werd bereid gevonden hiervoor
geld uit te geven zodat het college
van B. en W. voorbereidingen kan
treffen; hoewei men niet in de mee
ning moet verkeeren dat Oudorp nu
spoedig* vier woningen rijker is. Het
zal nog wel eenige tijd duren voor
materiaal aanwezig is om het werk
uit te voeren.
In de rondvraag kwam naar voren
het gebrek aan straatverlichting in
de gemeente. Er zal een verzoek
worden gericht aan de P.E.N. om ook
in Oudorp de verlichting' weer op
voor.oorlogsche sterkte te brengen'.
De voetbalvereeniging de Randers
hadden een verzoek ingediend om
subsidie voor het aanleggen van licht
en waterleiding. Op een voorstel van
den heer v d. Post werd aan het be
stuur van de Randers een renteloos
voorschot aang'eboden. Tenslotte werd
nog aangenomen een voorstel tot het
planten van boomen langs verschil
lende wegen.
Er zijn tooneelstukken, die al
leen gespeeld worden, na flink
gecoupeerd te zijn; waf niet al
tijd juist is, daar het publiek toch
de realiteit en het hiaat tracht te
peilen. Deze gedachte kwam in
mij op bij lezing van Uw verslag
onder den titel „Zwarte Handel-
kaleidoscoop", waarin de hoofd
rollen vervuld werden door twee
Zwarte Pieten, H. Klaassen en
diens discipel A, Korver. De bij
rollen werden resp. vervuld door
iemand, die heel stevig in zijn
schoenen stond en maar liefst vier
paar schoenen (wat doe ik op mijn
sokken?) wilde ruilen voor sui
ker en het Oostersch type, dat
met de Abdullah-sigaretten ten
tooneele werd gevoerd; de spelers
van deze kleine bijrolletjes wer
den met name genoemd als L.
Trijbetz en P. Goedhart.
Het is jammer, dat de verslag
gever de namen niet voluit ver
meldde van de overige vertolkers
der bijrollen, inzonderheid van
de Gebr. S., de leveranciers van
de wondertapijten en andere ar
tikelen, die zjj te voorschijn too-
verden en die als toegift voor
bun prestatie's alleen maar een
paar Amerikaantjes opstaken,
waarvan de asch alleen al den
Politierechter een slordige f2000
opbracht.
Mijnheer de Redacteur, u heeft
ze beslist tekort gedaan, want zij
hebben blijkens uw verslag hun
rol verdienstelijk en vol élan ge
speeld; eere wien eere toekomt.
Vergeleken met de hoofdrollen
WARMENHUIZEN 12 Nov. Aan.
gevoerd: 26.300 kg. gele kool 6.10-^
7.10; afw. 4.30; 61.600 kg. roede kool
6.20—12.10; 11800 kg witte kool 5.10—
5.30; succes witte 6; 850 kg. bieten
5-.50; 8.50 kg. aardappelen: Blauwe
Eigenh. 10.60; Bevel, 8.3600 kg.
andijvie 6.807.90.
BEVERWIJK 11 Nov. Andijvie
1017; spruiten gesch. 60^-85;; idem
ongesch. 4568; spinzie 2027; sla
35, gïoenekool 813; gele kool 12
16; boerkool 1220 per kg. E'ospeen
72l per *bos. Waschpeen 1423; kas-
tomaten 8082;; prei I 613 per kg.
knollen I 1119 per stuk. Uien 810
sjalotten 23; breekpeen 36, drui
ven 1.151.90; kroten 45; scborse_
neeren 3648
BLOKKER 11 Nov. Alicante 1.50
J1.96; hazelnoten 6.10; tomaten 40
49; bloemkool 2047 per kg. Roode
kool- 7.2013.40, groene kool 11.70
13.70; uien 8 50—9.40; bieten 3.60—
7.20; andijvie 9.1011.80,
LANGEDIJKER GROENTENCEN-
TRALE 12 Nov. 34 300 kg roode
kool 6.6012.50; 37.900 kg gele kool
«10—6.50; 93.500 kg witte kool 4.40—
6.19.500 kg groene kool 6.1013.10
32.600 kg andijvie 310—7.20; 2000 kg
uien 10 90—11.20; 5100 kg bieten I
5.50—8.50; idem II 4—; id. Ill 2.10.
Schepen naar en van
Indië
BLOEMFONTEIN vertrok 8 No
vember van Singapore naar
Bangkok,
BOISSEVAIN vertrok 7 Nov.
van Belawan naar Amsterdam.
EEMDIJK van Rotterdam naar
Batavia, passeerde 10 Novem
ber Gibraltar.
INDRAPOERA van Rotterdam
naar Batavia, arriveerde 9 No
vember te Colombo
KLIPFONTEIIN van Batavia n.
Rolterdam, arriveerde 9 No
vember te Suez.
KOTA AGOEN vertrok 8 Nov. v.
Batavia.
NIEUW HOLLAND van Amster
dam naar Batavia, arriveerde
9 November te Suez.
Treinongeluk in Frank
rijk eischt- 25 dooden
Op de lijn ParysStraats
burg is een treinbotsing Voor
geval en. 25 personen zouden
om het leven gekomen zijn
en een 20-tal gewond.
Het ongeluk gebeurde op hel
station van Revigny sur Ornain,
waar hedenmorgen te half zeven
een goederentrein op een stil—
slaanden personentrein inreed.
van KI. en K. waren de rollen
van de Gebr. S. niet zulke heele
kleine, bijrolletjes.
Ik gèef U de verzekering, dat
een groote groep lezers daarom
het verslag van de „Zwarte-
Handel-Kaleidoscoop" niet juist
vindt; zoo zijn wij niet op den
goeden weg.
In de verslagen van de Tribu
naalzittingen staan de namen van
de verdachten ook voluit ver
meld; zie het verslag van de zaak
der heeren makelaars. Waarom
dan een uitzondering voor zwarte
handelaars?
U kunt er toch geen belang bij
hebben, zulks niet te doen? Ook
Uw dagblad heeft een naam op
te houden, het recht te dienen
voor allen.
H. B. Huybers
Nieuwl.singel 7
Alkmaar
Naschrift Redactie:
Het schijnt met rechtbankver
slagen te gaan als met tooneel-
critieken; lezers, die het er niet
mee eens zijn, gaan er commen
taar op geven. Bij tooneelcritiek
is het echter usance, dat geen
critiek op critiek is toegestaan;
bij rechtbankverslagen is dat iets
anders en vooral in dit geval heeft
de inzender het volle recht zijn
meening weer te geven.
Wat zijn opmerking over de
verslagen der Tribunaal-zittin
gen betreft, willen wij hem erop
wijzen, dat wij van den beginne
af de namen der beschuldigden
voluit vermeld hebben", hoewel
dikwijls, in casu in het geval van
bedoelde makelaars, zeer tot ons
leedwezen. Zouden wij in dit
laatste geval de namen niet ver
meld hebben, dan zou men ons
zeker inconsekwentie hebben
kunnen verwijten; niettemin werd
er ons nu een verwijt van ge
maakt, dat wij de makelaars met
name noemden.
Wat de beroeps-zwarte-hander
laren betreft hebben wij de
zelfde gedragslijngevolgd. Over
de hoofdrollen en bijrollen in dit
zwarte-handel-drama kan men
echter van meening verschillen;
dat is een kwestie van apprecia
tie. Dat- wij er niet voor voelen
een vader of moeder van een
groot gezin, die uit armoede hun
bonkaarten verkoopen, met name
te noemen, zal niemand ons kwa_
lijk nemen. Het waren maar kleit
ne bijrolletjes. Wat de bijrollen
van de -drie gebr. S. betreft, die
kwamen het karakter van een
hoofd-rol inderdaad zeer nabij; het
is echter een publiek geheim, wie
deze rollen speelden. Wij geven
echter toe, dat deze rollen, om
hun belangrijkheid en om de
wijze, waarop zij vervuld wer
den, extra-vermelding verdien-
,den'. En voorzoover een publiek
geheim dan nog ontsluierd kan
worden, willen wij de onbevre
digde lezers wel verklappen, dat
de drie musketiers in dit drama,
die achter den letter S. schuil
gingen, de gebr. Spruijt- waren,
die niet alleen in sommige black
outs. doch ook in'stuk een bijrol
vervulden, die een hoofdrol nabij
kwam.
En hiermede hopen wij ons ge
zuiverd te hebben van de verden
king, dat wij er belang bij heb
ben, in bepaalde gevallen namen
te verzwijgen.
Uit de eerste commentaren uit
Katholieke kringen op den ver
kiezingsuitslag van Zondag, blijkt
dat er twee zeer uiteenloopende
meeningen zijn. Sommigen zijn
er verheugd over, dat de M.R.P.
met 160 zetels voor het vasteland
van Frankrijk, alhoewel nu niet
meer de sterkste partij, toch haar
invloed en-positie blijft behouden
en dat zij met de afgevaardigden
der Overzeesche Gebieden de
groote partij blijft, die de chris
telijke gedachte vertegenwoordigt.
In deze kringen is men van oor
deel, dat de bisschoppen gelijk
hadden, toen zij, teneinde ver
brokkeling van de kathol, stem
men te voorkomen, zich itjdirect
voor de M.R.P. uitspraken. Het
blad „L'Ordre"' schrijft dat de
geestelijkheid de ineenstorting
van de M.R.P. heeft weten te
voorkomen en dat vele katholie
ken zich daarover verheugen.
Van den anderen kant is er
evenwel een strooming aan den
dag getreden, die men niet ver-
waarloozen moet. Volgens som
migen heeft de M.R.P. zich reeds
overleefd en zijn er nu reeds ka
tholieken geweest die deze partij
den rug toekeerden en hun stem
gaven of wel aan de Union Gau-
lists, ofwel aan een christelijke
partij met meer gematigde strek
king.
Ook de geestelijkheid heeft
haar stem doen hcoren maar al
leen de Marxistische bladen be
weerden dat dit uitsluitend gold
voor de M.R.P. De waarschuwing
tegen het verbrokkelen van ka
tholieke stemmen kon naar plaat
selijke omstandigheden aan alle
partijen te goed komen. De M.R.P.
heeft niet noodzakelijkerwijze het
monopolie der katholieke stem
men.
Lichtjes in den avond
Nauwelijks viel de schemer
over Alkmaar, of de jeugd
kwam schuchter de straat
op met de juist aangestoken
lampions. Zoo begon de pel
grimstocht langs alle deuren,
terwijl een lichte streep den
kleinen bedelaars den weg
wees naar de plaatsen, waar
gulle geefsters en gevers met
lachende gezichten achter de
deur stonden te wachten, tot
de stemmetjes inzetten.
Sinte Maarten zorgde voor
apart-mooi weer en zoo konden
zelfs de allerkleinsten met hun
prachtige verlichte lampjes op
pad gaan, om alle groote men.
schen een kiein beetje kinder-
pleizier te brengen met hun
liedjes en hun gestamel Want
in den schemer leek bun ieder
huis een kasteel en iedere me
vrouw en goede jonkvrouw, die
uit haar rijken voorraad alle
goeds gaf, dat ze maar missen
kon. En zelfs vonden ze hier en
daar een echten ridder klaar
staan om met breeden groet de
kleine bedevaartgangers hun
loon te schenken en om ze even
in de wilde haren te grijpen.
En dat allemaal om het kleine
beetje heimwee naar hun eigen
lampion van heel vroeger.
Enfin, moe van hu-n langen
zwerftocht door de stad bij
avond1, waar de Kinderfantasie
weken op had gewacht, zijn de
gezellen van Sint Maarten naar
huis gestrompeld, om in een
langen droom te denken aan al
die goede groote menschen, die
voor een keertje aan de kleinen
de werkelijkheid hefTben laten
zien, zooals die in hun hoofdjes
rond ging.
Er waren er stokdoof voor
allen zang en blind voor al het
kleurige licht uit de honderden
lampions, die als een streep zil
ver door de stad trok. Maar ze
kregen tegelijk hun straf .met
het lijfUedje: „Hier woont een
kikkerbil, die niets geven wil".
We hopen, dat die het liedje nog
maanden in hun hoofd hooren
gonzen. Want op Sinte Maarten
is de peuter koning.
