mmROND KERSTMIS
Liturgie en folklore op den schoonsten dag van het jaar
Kerstnummer Nieuw Noordhollancfsch Dagblad
3
„Gloria in
excelsis Deo"
Middeleeuwsch Kerstlied
(pl.m. 1400)
DINSDAG 24 DECEMBER 194G
rvE BOODSCHAP van Kerst-
mis klinkt weer over de
wereld, die naar een woord
uit de „Gelijkenissen" van Jör.
gensen „den draad heeft
doorgehakt, die van boven
kwam". „Gloria in excelsis Deo,
et in terra pax hominibus, bonae
voluntatis" Glorie aan God
in den hooge, vrede op aarde
aan de menschen van goeden
wil zoo luidde de boodschap
boven de 'Kribbe van Bethle
hem. En de wereld, die den
draad van boven verbroken
heeft, spreekt bijna als regel
over het tweede deel van die
boodsohap, met verwaarloozing
van het eersle. „Vrede op aarde"
zeggen de menschen, dat is de
groote zin van het Kerstfeest en
„aan de menschen van goeden
wil", zeggen ze er soms ook nog
bij, als ze.van goeden wil
zijn. Maar zij vergeten, dat dit
niet de volledige, zelfs niet de
allesbeheerschende zin van de
Kerstboodschap boven de be
sneeuwde velden van Bethlehem
is!
Er is een Goddelijk uitgangs
punt, dat te veel veronacht
zaamd wordt. Zeker, vrede op
de aarde, aan de menschen van
goeden wil, is een prachtig ding
en de idylle van het Kleine Kind
in den kouden stal, met de Ar
me Moëder, d'ie geen kleeren
voor Haar Kindje had en dan
den eenigszins hulpeloozen Man
daarbij, dat is een treffend ta
fereel, dat de sentimenten, ont
roert en het oog bekoort en het
hart tot medelij stemt.
Maar geen vrede zonder God,
geen vrede, ook niet voor de
menschen die van goeden wil
zijn, zonder de erkenning, dat
het God: was, Die Zich in <Bit
Kind openbaarde; dat de doeken
waar volgens den dichter „dit
Kind in leit" zijn: het purper
van Zijn Goddelijke Majesteit!
Geen vrede, zonder het besef,
dat de Arme Vrouw, Die hier
in deze geteisterde omstandig
heden Haar Uur afwachtte, de
Moeder was van den Zoon van
Godf Geen vrede zonder het be
grip, dat het leidend beginsel
van de Kerstboodschap van
Bethlehem nog is „Glorie aan
God".
Glorie aan God, dat is de
grondslag, waarop naar het pro
gram van de Kerstkribbe, der
herdenking van Christus' Ge
boorte, de vrede kan worden
verwerkelijkt voor de men
schen van goeden wil. Glorie
aan God, dat is eer en liefde en
rechtvaardigheid voor den Ver
losser van de mensehiheid, Die
door Zijn menschwording het
Kerstfeest maakte tot een feest
van de menschelijke waardig
heid. En naar het woord van
den Paus in Zijn Kerstrede van
1944 herhalen wij, dat wij van
den Schepper van Hemel en
Aarde, Die uit een Maagd ge
boren de menschelijke gedaante
heeft willen aannemen om ons
door Zijn Komst aan Zijn God
delijke natuur deelachtig te ma
ken, onwillekeurig het oog rich
ten van het lichlend Kind in de
kribbe naar de wereld rondom
ons, denkend aan de verzuch
ting van den Evangelist Johan
nes: „Het licht schijnt in de
duisternis, maar de duisternis
heeft het niet begrepen". Zoo.
velen zijn moedwillig blind voor
het licht van Hem, Die de glorie
van den Vader is en hebben,
door den Christus te verlooche
nen, afsland gedaan van hun
waardigheid als mensch.
Elke Kerstherdenking is een
maanwoord voor de wereld, en
dat woord verplicht de christe
lijke wereld in bijzondere mate,
om aan de heerlijkheid en glo
rie van Hem, die door den Va
der gezonden werd, te denken,
diep-doordringend en verlos
send. Glorie aan God dat is
eer en roem en heerlijkheid en
liefde brengen aan God, dat is
godsdienst, dat is God dienen,
ook in de wereld, dat is Zijn
Geboden en Zijn Wet in prak
tijk brengen, dat is in waarheid
en met volle overgave het ge
loof beleven. Slechts dan is, met
menschen van goeden wil, de
vrede de rust in de orde
te verwezenlijken. Vrede, zoo
schreef pater dr. Tesser S.J. in
het Kalh. Cultureel Tijdschrift,
is niet mogelijk op humanitaire
grondslagen van handvesten,
want vrede is de rust in de orde
en orde is de juiste plaatsing
van elk deel, ook het kleinste,
in het geheel, doch hoe zal men
de juiste plaats van elk deel
elke staat, elk volk, elke natie
kunnen bepalen, als men niet
elk deel ziet op de plaats waar
op God het gewild heeft? Als
voorbestemd om opgenomen te
worden in Christus, den Eerst
geborene van gansch de' Schep
ping!
Glorie aan God in den hooge,
door de erkenning en de be
leving van de zedenwet, „die
heilige Tien Geboden", die elk
oprecht en eerlijk mensch zon
der ^vergrootglas lezen kan in
zijn eigen hart.
Kerslmis feest van licht en
liefde en vrede, voor alle men
schen van goeden wil. Feest
van de geboorteherdenking van
Christus Jezus, den Zoon van
God, Wien alle lof en eer en
glorie toekomt, zooals de eerste
woorden van de Boodschap der
Engelen het bijna tweeduizend
jaar geleden voor de eeuwen
aan de menschen hebben gezegd
en die de wereld weer moet lee-
ren verstaan, door „den draad,
die van boven komt", weer te
herstellen.
Glorie aan God en dan
vrede en
ZALIG KERSTFEEST.
Ghy moest van vreugde beven,
Dat is wel openbaer,
Toen op u sloech sijn ogen
Die ewlge Godheit claer.
Ghy naemt hem in uwe armen,
Ende gaeft Hem, in uwen scoot,
Uw maachdelike borsten
Al in sijn mandeken root.
Sijn bruine oegskens scone
Sloech hy in uw aenschljn,
Hi was uw eigen sone
Die ewige Godheit fijn.
Als ghy den kindeken cleyne,
O moeder wel gedaen,
Met uw handen reyne
Sijn voetkens wilt gaen dwaen
(wasschen)
Verleent my, scone vrouwe.
Die ogen also nat,
Dat ic met minen tranen
Bereiden mach dit bad.
X
Als ghy 't heft uten bade,
Dat proper kindeften cleyn,
Wilt Hem van mijnder herten
Maken een beddeken reyn.
V/AN GEEN ENKEL ander geweest op wiens aandrang in onze aandacht, die altijd groe- JIULST en mistletoe, het eer-
VAN GEEN ENKEL ander
feest gaat er zulk een aan
trekkingskracht uit als van het
intieme en ieder jaar weer
even gezellige Kerstfeest.
Daaraan hebben noch oorlog
noch bezetting iets kunnen ver
anderen.
In de donkere dagen voor
Kerstmis hebben wij ons kun
nen voorbereiden op het vieren
van dien Nacht die zooals Von
del, onze groote dichter, eens
met recht zeide: „Schooner dan
de dagen" is.
Zoo zijn we dan weer geko
men aan den laatsten dag
van den Advent, de Vigilie van
Kerstmis, en in onze vreugde
stemming vergeten wij wel
eens dat deze dag een door de
Kerk verordende vastendag is.
Ondanks dat neemt deze dag
toch een aparte plaats in on
der de vigilieën, de boetestem
ming is vrij sterk op den ach
tergrond gedrongen en het ka.
rakter van den 24ste December
doet ons denken aan efen dag
van blijde verwachting. Dat
komt vooral tot uiting in de li
turgie. Neemt men een missaal
of brevier ter hand dan zal
men bemerken dat vele psal
men iets van de vreugdevolle
verwachting bezitten. In de
kloosters der oude orden wor.
den deze psalmen dan ook fees
telijk gezongen en gevolgd door
de plechtige aankondiging van
het Kerstfeest. Met de Vespers
wordt dan Kerstmis ingeluid
en als 's avonds de Angelus-
klok heeft geklept dan eindigt
ook de vasten. Dan verzamelt
men zich om een welvoorzie.
nen disch en doet zich te goed
om des te beter de koude en de
vermoeienis van een vaak ver
re tocht naar de Nachtmis te
kunnen doorstaan.
^U IS OOK het moment ge-
komen waarop de Kerst
stalletjes, die het geheele jaar
zorgvuldig vèrpakt op den zol
der hebben gestaan, voor den
dag komen. Er wordt getim
merd en gewerkt en voor de
zen keer zal menige huismoe
der wat wanorde in de kamer
wel door de vingers zien.
Straks toch prijkt er wêer in
alle bekoring en eenvoud het
stalletje van Bethlehem, voor
de kinderen een bron van
vreugde en voor de ouderen
ieder jaar weer een voorwerp
van stichting.
We denken er zelden aan,
maar het is de H. Franciscus
geweest op wiens aandrang in
1223, onder groote belangstel
ling van het volk zoo'n kerststal
in de grot van .Greccio voor het
eerst werd opgericht. Hem en
zijn geestelijke zonen, de Fran
ciscanen hebben wij het te
danken dat nu, zeven eeuwen
onze aandacht, die altijd groe
ne boom, die in de dagen voor
Kerstmis de markten onzer ste
den zoo'n fleurig aanzien ge
ven. De kerstboom die versierd
en verlicht in niet geringe mate
de feestelijkheid in gezin en
kerk verhoogt, dateert al v an
later, in bijna alle kerken en
gezinnen zoo'n stalletje prijkt.
De Fransche revolutie, die
zooveel moois heeft vernietigd,
spaarde ook het kerstkribje niet
en het zou wellicht heden ten
dage tot de zeldzaamheden be
hoort hebben als niet de Duit-
sche romantiek er opnieuw de
aandacht op had gevestigd.
Van het stalletje van Bethle
hem is altoos een verheven in
spiratie uitgegaan die de beel
dende kunstenaars bezielde en
hen tot het scheppen van on
telbare kunstwerken noopte.
Naast de Kerstkribbe ver
dient ook de kerstboom even
vele eeuwen terug. Hoewel
sommige folkloristen maar al te
graag beweren dat het gebruik
van den kerstboom een heiden-
sche ondergrond heeft, hetgeen
o.i. uit de weinig beschikbare
gegevens moeilijk met zeker
heid kan worden vastgesteld,
heeft de kerstboom een uitge
sproken bijbelsch karakter.
Kerstkribbe en Kerstboom
passen goed bij elkaar doch
mag een kerstmis zonder boom
dan misschien wat minder ge
zellig zijn, een kerstmis zonder
kribbe, öf thuis öf in de kerk, Is
geen kerstmis en mist alle wij
ding.
ULST en mistletoe, het eer-
ste meer bekend dan het
laatste, zijn ook dankbare at
tributen om het huis met de
kerstdagen te versieren. De
hulst is al heel lang in ge
bruik, zelfs de Romeinen ken
den deze groene stekelige bla
deren met hun roode besjes.
De mistletoe, hoewel groeiend
in Zuid-Limburg is in ons land
minder in gebruik. In Engeland
daarentegen wordt deze plant
in groote hoeveelheden aange
wend voor de kerstversiering.
In de middeleeuwen gold de
mistletoe of maratak als het
symbool van den Messias.
Toch zijn er onder al deze
kerstgebruiken nog aan te wij
zen die een heidenschen oor
sprong hebben. Wij denken b.v.
aan de kersttobben ofwel kerst
blokken, dip op het haardvuur
worden gegooid. Zij voedden
vroeger de offervuren ter eere
van de goden. Een aardig, nog
in Limburg in zwang zijnd ge
bruik, is het plaatsen van den
kérstschoof, een'uit den oogst
tijd bewaarden korenschoof, die
ten gerieve van de vogels bui.
ten de schuur wordt geplaatst.
In Twenthe wordt de komst
van den Heiland aangekondigd
door de midwinterblazers, die
in de dagen voor Kerstmis de
lucht vervullen met het sonore
geluid van hun karakteristieke
hoorns.
Een oud vroom gebruik is het
doen bloeien van de roos van
Jericho in den kerstnacht. Men
zet de drooge plant eenige uren
in het water, die dan voor kor
ten tijd opbloeit. Deze plant
ontlook volgens een oude sage
bij Christus geboorte en sloot
zich bij Zijn kruisdood.
Zoo zijn er verschillende ge
bruiken, veelal in de oudheid
ontstaan en door een diep ge-
loovig volk in de vroege mid
deleeuwen gekerstend, die de
dagen rond Kerstmis tot een
echt intiem en huiselijk feest
maken. Laten wij zorgen dat de
goede oude Kerstsfeer in onze
gezinnen bewaard tfijft en
doen wij niet mede met het
steeds meer veld winnende ge
bruik het Kerstfeest, dat toch
hèt feest van het kerkelijk, en
burgerlijk jaar is, buitenshuis
te gaan vieren, maar zoeken wij
den waren Kerstvrede thuis, in
het gezin. Dan zullen wij deel-
.achtig worden aan het geluk
dat eens de kleine arme stal te
Bethlehem vervulde. L. S.
yf/ifrkffna 11flT Ltf pTniftf-. 'AP'fM ifffakHUI tVT*** tMiï*rf* vQ^tti
