Eere-promotie
Dr. Stanley K. Hornbeck
De poëzie der jongeren
EEN UURTJE TELEX
Doodstraf tegen politie-man
Boekenproductie in vogelvlucht
NIEUW NOORDHOLLANDSCH DAGBLAD- Woensdag 5 Maart 1947
3
Amerikaansche ambassadeur spreekt
te Utrecht
De ware geest
Rekening van winst en verlies
Jubileum
A. A. M, Stols
Sober en somber beeld
hingen gevraagd
werden drie kinderen
n Vrijdag, Enkhuizer-
3ovenkarspel, overge-
r Enkhuizen om daar
jiken wegens Joodsehe
midden 1943 werden
iracht naar Heerhugo-r^
ir zij plm. October '44
15 andere Joodsehe
sor de Duitschers wer-
haald.
ien z;jn zij spoorloos
Het oudste meisje
en werd 5 April 1932
3ij zonder kenmerk is
rvlek in den nek in
an een muis: 't Tweede
Rulh en werd gebo-
Iclober 1935. Bijzonder
lm, 4 cm lang lidtee.
n arm. Het derde kind
'en, genaamd Samuël,
20 September 1938.
van de onderduikers
Snkhuizen resp. Nelly,
Pietje Jansen. Het is
1 of zij in Heerhugo-
dezelfde namen droe-
en wordt verzocht de
ïgevens over deze kin-
ïelden. Tevens is van
wijzingen te verstrek-
ren, die de arrestatie
bben of het transport
nderen geleid hebben,
is pas laat uit een
ïcentratiekamp terug-
jodat het niet uitge-
at de kinderen ergens
i verpleegd worden,
e kan meewerken om
eenige zekerheid ie
over hel lot van zijn
zordt verzocht dit te
n den burgemeester
gowaard.
E „PINKSTERBLOM"
leiding van ons be.
5 weken geleden be-
ït lofwaardig initiatief
per IJsclub tot het
er beschikking stellen
prijzen, die een histo-
im dragen, bereikten
re vragen, vooral om
i uitleg van den vier-
e „Pinksterblomprijs".
en der op onderzoek
>n kunnen belangstel-
volgende mede leelen:
prijs, die telkenjare
:ing zal worden ge-
de Leeghwaterprijs.
de groote Rijper, is
rwer-droogmaker van
r, de ontwerper van
emmermeer-droogma-
end om zijn steunver-
Frederik Hendrik bij
Den Bosch, waar hij
elangrijk waterbouw-
verrichtte. Jan Mens
;ven populair verteld
ld".
prijs „de Dirck van
rek van Oss was een
.msterdamsche fin an.
.'t hun geld de Beem-
van Leeghwater
voorzagen, dat voor
generaties deze groot-
i altijd hun rende-
>en. Hij wordt zijde.
id in „Waterland" en
in het boek „J A.
door De Roever
1944), een boek, dat
er en daar te ver
ekerjde critlek nogal
verwekt in de vrien-
rond J. A. Leegh-
prijs is de Pinckster-
De Pincksterblom.
lardig beschreven in
waar verhaald wordt
iter zijn vrouw vond
Pinksterdrie-feesten
rorn. Aan de werken
lofdijk ontleenen we
t hierover:
rmerhorn was de
n een jong meisje,
op een berrie, door
jonge meisjes gedra-
et meisje was ge.
;wintig zilveren lui-
veren bellen, drie
m en vijfentwintig
n barnsteen en van
in de rechterhand
i zilveren kommetje,
e giften ontving; in
i zilveren bel waar-
id maakte,
der ig verdwenen,
groot deel symboliek
liting rond zomer,
gstfeesten.
e komende jaren ge
it per schaats om
ioneele, historische
„De Noorderpolders"
'eten onze lezers hoe
ontstond in den
er van 1947" en
iun naam danken.
VAN GEMERT Jr.
istanders en
derbijslag
rs,
nog steeds een be
terug te komen op
den stuk, waarvan
.O.S., waarin ik wees
hen nood van de
en der middenstan
en werknemer, welk
litoefent, wordt kin.
even vanaf het eer.
angs is deze toeslag
hpogd, wat mij tot
t. Maar waarom is
gemaakt, die ook
kindertoeslag aan
rs? Zij werken toch
ïrgens vroeg tot des
)it komt mij als een
dat verholpen moet
ilgië krijgt iedereen,
iddenstander of ar-
ertoeslag. Daarom,
standers, op welke
;ij ook komt, praat
olijf aandringen op
óók voor de mid-
3., Egmond Binnen.
In de statige Pieterskerk te
Utrecht on'ving Maandagmid
dag de scheidende ambassadeur
der Ver. Staten in ons land dr.
Stanley K. Hornbeck, uit han
den van prof. Kernkamp het
eere-doctoraat in de rechts we.
tenschappen van de Rijksuni
versiteit te U' recht.
In een inleidend woord tot deze
plechtigheid zeide de rect.-mgani.
ficus der universiteit prof. Pompe,
dat deze eerepromotie-een uitzon
derlijk karakter droeg, aangezien
de universiteit een eeredoctoraat
verleende aan een geleerde van
uitstekende verdienste, die zich *e-
vens als ambassadeur een groot
vriend van ons vaderland heeft ge
toond in de bootste moeilijkheden.
Daarna sprak de ambassadeur
der Vereenigde Staten, dr. Stanley
K. Hornbeck en legde in zijn pro
motie-redevoering den nadruk op
het feit. dat hij als „zich-zelf" en
niet als zijn „officieele zelf" sprak.
Sprekende over beide landen
zeide dr. Hornbeck, dat de twee
bevolkingen veel met elkaar ge-
meen hebben.
De vraagstukken die het
menschdom van heden bezig
houden, eischen de volledige
vermogens van alle volkeren
en van ieder mensch.
Spr. ging niet accoord met de
meening dat een of andere vin
ding een revolutie in onze wijzen
van denken of leven zou kunnen
teweeg brengen. Hij meent, dat
alles voortkomt uit evolutie. Fun-
damenteele waarheden en wetten,
aldus dr. Hornbeck, worden ver
worpen voor nieuwe ideeën. Men-
schen, die vertrouwd zijn met deze
fundamenteele wetten en waarhe
den veranderen hierover niet van
gedachten. Er kunnerr echter om
standigheden zijn, welke hun me
thoden veranderen. Gedurende
mijn verblijf als „tolk" in Neder
land, aldus dr. Hornbeck. ben ik
onder den indruk geraakt van het
karakter en de capacitei'en van dit
stoere en schoone, strakke en toch
hartelijke volk.
Spr. zejde zeer onder den in
druk te zijn geraakt van het
toegewijde en nauwgezette
werk van de Nederlandsche re
geering, alsook van de toewij
ding van de Koninklijke Fami
lie voor het volk en de weder-
keerige toewijding van het
volk voor het Koninklijk Huis,
Hieruit ontstonden de onder-
grondsche strijdkrachten.
Spr. roemde de aanhankelijk
heid aan zijn historische "vaarden
en cultureele schatten en de karak
tereigenschappen van ons volk.
Dr. Hornbeck herinnerde aart de
harde oorlogsjaren en zeide ervan
overtuigd te zijn, dat de Neder
landers breeder van denken, vrien
delijker in hun houding en sym
pathieker gestemd zijn tegenover
elkaar, de volkeren en de mensch-
hedd in het algemeen, dan zij voor.
tijdens of zelfs aan het eind van
den tweeden wereldoorlog waren.
Ten aanzien van het Konink
rijk zeide dr .Hornbeck, dat er
groote mogelijkheden in we
reldzaken voor moreel en gees
telijk leiderschap liggen. Het
Koninkrijk staat betreffende
bevolking en hulpbronnen
hoog op de landenlijst.
Dt. Hornbeck achte de religieuse
overtuiging en den godsdienst een
hechte fundeerinig voor ons volle.
Spr. noemt het volk, dat van kind
af vertrouwd is met den bijbel en
onderwezen wordt in hetgeen door
Grieken en Romeinen werd ge
schreven, een gelukkig volk. Ver
volgens ging dr. Hornbeck in op
verantwoordelijkheden en moge
lijkheden na den oorlog. Hij sprak
over de tendentie, om, na versto
ring van het oude, terug te grij -
pen op doen en gewoonten van het
«ÜH
Vhssr s
Spi
Aan den ambassadeur der Vereenigde Staten, dr. Stanley K.
Hornbeck, werd in de Pieterskerk te Utrecht het eere-doctoraat in
de rechtswetenschappen verleend. Tijdens de receptie biedt mi
nister-president dr. L. J. M. Beel, den promovendus zijn geluk-
wenschen aan. (AnefoP.)
Positie onzer passagiers
schepen
„AMERSKERK", Rottendam
Australia, passeerde 3-3 Gibraltar.
„GAASTERKERK", Rotterdam
Australië, 3-3 van Bombay.
„JOHAN DE WITT", 3-3 van
Amsterdam te Batavia,
„RANDFONTEIN", Amsterdam
Beira, passeerde 4-3 Daikar.
„ROEiPIT", AustraliëRotter
dam, passeerde 3-3 Kaap Guard a-
fui.
„TALISSE", 2-3 van Loncen .e
Batavia.
verleden, hoewel nieuwe dingen
soms wel eens beter kunnen zijn,
ook al is veel van het oude goed.
Hij kan zich# geen volk voorstel
len, dat door-ondervinding en hou
ding beter geschikt is, om over te
schakelen naar nieuwe methoden,
dan het Nederlandsche. Hier ligt,
een gelegenheid voor bijzonder
leiderschap voor hen, die met de
opvoeding zijn belast. In dit ver
band zette hij zijn gedachten over
opvoeding en studie uiteen, waar
bij het leeren van feitelijkheden en
„de opleiding in de kunst van net
doen" in evenwicht met elkaar
moeten zijn.
Er zullen voor het Koninkrijk
der Nederlanden belangrijke mo
gelijkheden bestaan, er zullen in
het gebied rijke hulpbronnen z(jn,
die om pioniersaandacht vragen.
Bij al of niet bestaan van poli
tieke veranderingen, zal steeds
het volkskarakter blijven, bene
vens de daaruit voortvloeiende
capaciteiten en kundigheden. Ik
geloof, ald'us spr., dat dit volk op
vele gabieden veel bereiken kan.
Dr. Hornbeck eindigde met een
woord van dank, mede namens
zijn vrouw, voor den tijd in Ne
derland dborigebracht en ver
klaarde, dat hier gesloten vriend
schappen blijvend zullen zijn.
De promotor, prof. Kernkamp,
schetste nog de wetenschappelijke
carrière van den Amerikaansahen
ambassadeur. Deze promoveerde
in de philosophie aan de univer
siteit vap Wisconsin en verkreeg
achtereenvolgens vier eeredocto
raten. Hij was lector in de poli
tieke wetenschappen aan de uni,
versiteit van Wisconsin en later
hoogleeraar aan verschillende
regeeringscolleges in China. Na
dien werd hij hoogleeraar en bui
tengewoon hoogleeraar aan ver
schillende universiteiten.
TERUG NAAR GOD DOOR
GEBED EN BOETE
(Vervolg van pag. 1)
Want alleen de waarheid, de
eeb.'.heid, de oprechtheid, de on
gekunsteldheid en ongeveinsdheid
openharen de volmaaktheid van
het wezen van iets of van een
persoon en zijn daarom zelf een
voortreffelijkheid, een eerbied af
dwingende hoedanigheid daar
van. Het gebed openbaart de to
tale afhankelijkheid van den
mensch ten overslaan van God,
gelijk die aan zijn gasehaipen-zijn
natuurnoodzakelijk past.
Men- moet deze grondwaarhe
den op zich laten inwerken, om
dat de sfeer, de geest van het
moderne heidendom, dat zich,
doch tevergeefs, van God tracht
te ontdoen, de helderheid van
onzen kijk op de dingen pro-beert
te vertroebelen. Het is een even
gemakkelijke als domme leuze te
beweren, zooals het goddelooze
communisme dil doet, dat gods
dienst opium is voor het volk.
Spotten, minachtend zich uitlaten
over gebet is goedkoop. Er zijn
menschen, en men vindt ze over
al, ook onder ons, die lachen over
anderen die bidden. Zij weten
zelf niet, hoe grenzeloos dom en
zichzelf onleerend zij daarmee
doen. Want het gebed, het bidden
behoort tot het meest wezenlijke
van ons mensoh-zijn. Zonder het
gebed kunnen wij eenvoudig niet
bestaan en het is dan ook zoo ten
volle waar, als gezegid wordt, dat
een mensch, die niet bidt, ver
loren gaat.
Waar ook andersom: wie bidt,
gaat niet verloren. Het gebed is
de aangewezen weg om ons be
houd voor tijd en eeuwigheid te
verzekeren, Het getbed brengt
ons terug naar God, de oer-bron
van ons bestaan.
Het gebed is daarom ook de,
eenige oplossing om ie komen
tot een in alle opzichten be
tere wereld.
Een wereld die niet uit vrees
vopr de massa, maar uit naasten
liefde tracht naar sociale gerech
tigheid.
Men mag zich de vraag stellen:
wordt de kracht van het gebed
biet al te zeer onderschat? Hoe
komt het, dat men tijdens den
oorlog wel kon bidden? Hoe komt
het, dat de katholieken alleen des
Zondags hun „plicht" doen (zoo
als men dat noemt), omdat het
nu eenmaal „moet"? Waarom zijn
in de week, 's morgens en des
avonds, de kerken leeg?
Wie durft daar voor zichzelf
eerlijk een antwoord op te geven
en er de practische conclusie uit
te trekken? Laten we niet bang
wezen, in 'deze dagen van inkeer,
waartoe de Vasten ons toch bren
gen wil, onszelf te onderzoeken
en ons af te vragen wat wij van
ons gebed terecht brengen. Bid
den we 's morgens en 's avonds,
vóór en na tafel, en hóé doen
we dat? In het Rozenhoedje des
avonds gezamenlijk in den huise-
lijken kring? Juist hierom heeft
Christus gevraagd bij Zijn ver
schijningen te Heexle, Het gebed,
het gezamenlijk Rozenkransgebed
in de gezinnen is nog in staat, de
ergste rampen te voorkomen.
Want het gebed is de meest
krachtige hulp in den strijd,
die ons met het goddelooze
communisme te wachten staat.
Het gebed tezamen met de
boetvaardigheid.
Denkt aan het woord van onzen
Goddelijken Zaligmaker: „Er ia
een soort van duivels, dat niet
wordt uitgedreven dan door ge
bed en vasten". Ook op de boet
vaardigheid wordt hier uitdruk
kelijk gewezen en als Maria, ja
Christus Zelf verschijnen, te
Lourdes, Beaurainig, Banneux,
Heede, is het ook telkens de boete
waar Zij op aandringen. Die bood-
sdhap geldt voor een ieder van
ons persoonlijk, ook voor u en
mij. Wij moeten boete doen, ons
versterven, ons iels ontzeggen in
spijs en drank en vermaken, ons
een offertje opleggen daar ligt
heel een terrein voor een ieder
open.
Alleen de boete tezamen met
het gebed kan ons nog redden.
Want de tijden zijn ernstig en
hoog dreigt het gevaar. Dat is de
boodschap uit Heede, Dat is de
boodschap van den Vastenbrief
der bisschoppen.
Gebed en boete, in dezen heili
gen tijd van den Vasten. Met de
Kerk. Met Christus. Dan vinden
we verhooring. God Zelf verze
kert het ons. Dén is de overwin
ning aan ons!
D. S E.
r>OOR tot dusverre on-
opgehelderde oorza
ken reed een automobi
list 2 personen. d!ie op
een hoek van de Hasselt
straat te Tilburg stonden
te praten dusdanig aan,
dat beiden tegen den
muur werden geslingerd
en vrijwel op slag dood
waren, sfc Het onderzoek
dat is ingesteld naar he
ramp van de Chimarra,
die 19 Januari j.l. op eun
rots liep, waarbij bijna
400 personen den dood
vonden, heeft geleid tot
de conclusie, dat de of
ficieren en bemanning
voor de paniek, die volg
de verantwoordelijk zijn.
Te Parijs is de alge
meen e vergadering van
Fransdbe kardinalen en
bisschoppen begonnen. s|;
De veerdienst over de
Wes'.er-Schelde is met uit
sondering van het veer
'v Kruiningen-Perkpolder,
nog altijd gestremd, :jJ
Volgens berichten in de
Chineesche dagbladen zijn
te Nanking meer dan 130
menschen verdronken
tengevolge van het neer
storten van een brug op
ongeveer 20 Chineesche
sloepen. Nadat men
in korten tijd eenige oude
distributielokalen had her
schapen in ruime, lichte
werkgelegenheden, is de
zer dagen in Roosendaal
het Philips-montage-ate-
lier met de werkzaamhe
den begonnen. Noch
Duitschland noch Japan
zullen worden uitgenoo-
digd voor de spelen van
1948. Dit is categorisch
vaarden ter gelegenheid
van zijn bezoek in Mei
as. De plechtige installa
tie tot eereburger zal in
een speciale raadsverga
dering plaats vinden.
Radio Moskou heeft be
kend gemaakt, dat J. V.
Stalin, voorzitter van den
X'
verklaard door een offi
cial van het Britsche
Olympisch Comité. De
verwachting is gerechtigd
dat dé obstakels welke
het strandleven te Hoek
van Holland verleden
jaar belemmerden, nog
voor het a.s. badseizoen
zullen zijn verdwenen.
Kon verleden jaar het
strand met het oog op het
mijnengevaar slechts over
een lengte van 300 me
ter voor het publiek wor
den opengesteld, in het
a.s. seizoen zullen de be
zoekers zich vrij over het
geheele strand, ongeveer
3 km. kunnen bewegen.
Het gemeentebestuur van
Wageningen heeft Ge-
teraal Foulkes het eere-
urgerschap van de stad
aangeboden. Generaal
Foulkes heeft geantwoord
dit aanbod gaarne te aan-
ministerraad der USSR de
opperste sovjet verzocht
heeft hem te ontheffen
van de taak van minister
voor de gewapende macht.
De opperste sowjet heeft
hierin toegestemd in ver
band met Stalin's "hoofd
taak". Als Stalin's opvol
ger als minister voor de
gewapende macht der
Sowjet-unie is benoemd
generaal N. A. Boelganin,
die tot dusver plaatsver
vangend minister was.
Prof. R. de Langhe, hoog
leeraar in de Assyriologie
aan de Universiteit te
Leuven, zal een serie
voordrachten houden te
Leiden, Amsterdam,
Utrecht, Groningen, Ar
nhem, Nijmegen en Maas
tricht over de opgravin
gen en de letterkunde
van Mas Shamra, de be
roemde phoenicische stad.
Deze opgravingen werden
ongeveer twintig jagr ge
leden door een Fransehe
oudheidkundige missie
verricht. Op den rijks
weg Utrecht-De Bilt is
een wielrijder door een
onbekend gebleven auto
aangereden en aan de ge
volgen overleden. Tiel,
dat zoo zwaar van den
oorlog geleden heeft,
krijgt een modem goed
geoutilleerd havenbedrijf.
Dezer dagen hebben de
gedeputeerde staten van
Gelderland hun goedkeu
ring gehecht aan de plan
nen van den gemeente
raad k In het kader van
het algemeene streven in
West-Brabant om zooveel
mogelijk inrichtingen voor
vakonderwijs te vestigen,
heeft het gemeentebestuur
van Dinteloord besloten,
de stichting van een
landbouwhuishoudschool
te bevorderen, k De cho
colade-industrie mag
voortaan haar productie
voor een kwart richten
op de vervaardiging van
bijzondere artikelen. Voor
deze artikelen zijn uitzon-
deringsprijzen toegestaan,
die voor chocolade-ree
pen, chocolaadjes en bon
bons ten hoogste resp. 33,
45 en 60 cent per 100 be
dragen.
HIJ WERKTE TEN
EIGEN BATE
Voor het arresteeren van
tallooze weerlooze Joodsehe
Nederlanders en menschen,
die er van werden verdacht
met Joden in relatie te staan,
heeft de advocaat-fiscaal bij
het Bijzonder Gerechtshof te
Amsterdam, mr. Af. H. Ge-
linck tegen een voormalig re
chercheur der Amsterdamsche
politie, den t>7-j arigen W.
Grootendorst de doodstraf ge-
eischt. x
Verdachte, die sinds 1912 bij
de politie was geweest, had
zich in 1941 „laten overhalen"
lid te worden van de NSB, om
dat hij bang was, dat hij an
ders zijn baan en daarmede zijn
pensioen zou verspelen. Hij liet
zich verbinden aan 'het bureau
Joodsehe zaken van de Sicher-
heitspolizei en had in 1943 en
1944 talrijke Joden opgespoord
en gearresteerd en daarbij geld
en goederen in beslag geno
men, dikwijls te eigen bate.
Een rij van getuigen vormde
een droeve aanklacht tegen den
man, die uitentreuren beweer
de, dat hij slechts zijn plicht als
politieman had gedaan en zich
onmogelijk had kunnen ont
trekken aan de door Duitsche
superieuren verstrekte orders.
De president, mr. F. W. van
Schaeck Mathon, bracht den
verdachte herhaaldelijk in het
nauw met getuigenverklaringen
van familieleden der inmiddels
in Duitsche concentratiekampen
overleden Joden. 'Tegenover het
verweer van verdachte, als zou
hij voor de hem begeleidende
rechercheurs zijn arrestanten
niet hebben kunnen laten ont
glippen, stelde de president het
voorbeeld der arrestatie van
den heer Schaap, een Joodsch
Amsterdammer, die gemengd
gehuwd was. Zijn vrouw deelde
mede, dat verd. alleen in haar
woning was verschenen en ge-
waeht had tot haar man thuis
kwam. Een andere getuige ver
telde hoe verdachte met zijn
Duitschen superieur een inval
in haar huis had gedaan. Haar
man was van Joodsehe afkomst.
Zij had een half-joodsche baby
van 15 maanden in huis, het
zoontje van haar zwager. Hoe
wel zij zelf arisch was en men
haar man niet kon vinden, werd
zij gearresteerd met de inwo
nende mej. Husfeld, die in Ra-
vensbrueck is omgekomen. Ook
het kleine kind werd gear
resteerd. Toen mevr. Tafel
kruier, die het op den arm
droeg, moe werd, en daarop aan
G. vroeg of hij het niet wilde
dragen, had hij geantwoord:
„Draag je Jodenkind zelf
maar". In de gevangenis werd
de baby afgenomen en later
naar Westerbork doorgezonden,
waar het dankzij onmiddellijk
ingrijpen van de arische moe
der op het laatste oogenblik
van een wissen dood gered is.
Een getuige a décharge, ook
van joodsehe afkomst, ver
klaarde hoe verd, hem van den
ondergang had gered, door hem
te laten ontsnappen, nadat hij
was gearresteerd.
In zijn requisitoir zeide mr.
Belgische dagbladen te
Parijs in beslag
genomen
Op grond van een besluit van het
bestuur van den Franschen druk-
kersbond, dqor welks staking Parijs
reeds drie weken van plaatselijke
bladen verstoken is, zijn Dinsdag
alle Belgische dagbladen bij aan
komst o? het station te Parijs in be
slag genomen. Gedurende de laatste
twee weken waren de Belgische
bladen de eenige in het Fransch ge
drukte bladen, die de Parijzenaars
konden koopen. De Belgische redac
teuren plaatsten veel Fransch
nieuws in de voor Frankrijk be
stemde editie.
Gelinck, dat verd. een van die
ambtenaren is geweest, die tij
dens de bezetting gewetensvol
en juist daardoor gewetenloos
hun plicht hebben gedaan.
Voor de tallooze moorden op
weerlooze joden, waaraan verd.
actief heeft medegewerkt, eisch-
te hij de doodstraf.
De verdediger wees op de
domme houding van verd., zoo
wel tijdens de bezetting als tij
dens de zitting en meende, dat
verd.'s geestesvermogens moes
ten worden onderzocht. Voorts
meende hij, dat hoewel verd.
dit overdreef veel van de
verantwoordelijkheid zijner da
den inderdaad op zijn Duitschen
superieur moest worden afge
schoven.
Uitspraak op 17 Maart a.s.
QE WEDUWE van _Sarepha
deelt haar laatste stukje
brood met den profeet Elias. Zij
kent hem niet. Hij is voor haar
volkomen een vreemde. En toch
geeft zij hem wat hij haar
vraagt. Geven, goed zijn, méde
lijden hebben, meeleven met
den werkelijken nood van an
deren. Dat was in het Oude Tes
tament. En in het Nieuwe? Bij
ons, Christenen? Er staat van
daag in het Evangelie zoo'n
prachtig woord. Geen commu
nist of socialist kan dat verbe
teren. Het is van Onzen Heer
Zelf: „Allen zijt ge broeders.
Want één is uw Vader, die in
den hemel is." Het is de grond
slag van heel onze katholieke
gemeenschap. Maar dan moeten
we het ook metterdaad toepas
sen. De opbouw van een nieu
we wereld moet gebeuren op
de grondslagen van de naasten
liefde en de rechtvaardigheid
Laten we zorgen, dat onze vij
anden ons niets kunnen verwij
ten. U behoeft alleen maar ten
volle katholiek te zijn en te
doen wat in het Evangelie staat.
MARCUS
In de verrassend groote produc.
tie, die haar weg heeft gevonden
naar d;e boekenmarkt tusschen <Je
boekenweken 19461947 is een
ontdekkingstocht moeilijk te on
dernemen zoo men niet opge
wassen is tegen teleurstellingen.
Immers, ook hier is het niet al
goud wat er blinkt. Goed, en min
der goed, dikwijls uitgesproken
slecht, het werd gekocht met een
gretigheid, zooals men d'it in voor-
oorlogsehe jaren niet placht aan
te treffen. Maar laten we alle
voorkeur van 't koopend publiek
buiten beschouwing en concen-
treeren we ons op de werkelijke
waarde, zooals de balans der
goede smaak die aangeeft.
Elders reeds werd opgemerkt,
dat in tegenstelling tot bijvoor
beeld de Fransehe of de Vlaam-
sche letteren niet de jongeren, of
beter, niet vooral de jongeren met
de beste romans uitkwamen. Hier
voor moeien we terecht bij de ge
neratie der ouderen, de schrijvers
van na den eersten wereldoorlog.
Het waren Walschap, van Schen-
del, Bordewij k, die voldragen
werken het licht deden zien. Wal
schap, de grootmeester der Vlaam-
sche letteren, bracht „Denise" en
„Ons geluk", waarvan het laatste
werk sterk autobiografisch getint
is, ongelijk van waarde, beneden
zijn hoogtepunten van „Trouwen"
en „Celibaat". Arthur van Schen-
del met „Het oude huis", „een
poëtische hulde aan het verleden"
zooals Van Duinkerken dit werk
Doemde. Bordewijk, de door de
jongeren om zijn stoere stijl zoo
bewonderde auteur met „Eiken
van Dodona" en „Vesuvie", waar
in al zijn ingrediënten van arug.
sten en psychologierariteilen zijn
verwerkt, Godfried Bcxmans is
vertegenwoordigd met een bundel
Prachtige „Sprookjes".
Vestdijk stelde ons voor een
krap werk Iersehe nachten", ter
wijl Theun de Vries ons doet ver
wijlen in den voortijd met „Sla de
Wolven, herder".
De jongeren zijn echter niet af
te doen met enkele misprijzende
woorden. Gelukkig niet-
De Bredanaar Bert Voeten droeg
zijn deel bij in de steeds groeiende
verzetsliteratuur met het veel-om.
streden oorlogsdagboek „Door.
tocht", door Anton van Duinker
ken, Victor van Vriesland e.a. uit
gekreten tot meesterwerk, onge
nadig door Hermans in „Crite
rium" afgebroken, v. d. Veen ver
telde droomeriig het verhaal tus
schen waken en slapen van „He
lena in het heelal"; Bertus Aafjes
liet ons genieten van zeven won
dermooie verhalen, gebundeld in
„de Zeemeerminnen',
Ter gelegenheid van het jubileum
van den uitgever A. A. M. Stols,
werd door dezen in Pulchri Studio
een receptie gehouden, welke druk
bezocht werd. De schrijver J. Gres-
hoff sprak den heer Stols toe.
Behalve Nederlandsche teksten
gaf de heer Stols ook Engelsche,
Italiaansche, Spaansche en Fransehe
teksten uit. De heer Greshoff wees
ook op de publicaties op het gebied
der historie der genealogie en der
heraldiek, die de jubilaris verzorgd
had.
Tevens prees hij Stols als uitne
mend stylist, die door zijn arbeid de
aandacht van het buitenland via
zich zelf, op Nederland vestigde
Jn dit verband memoreerde hij
zijn prachtige Molière uitgave. Ook
de vrouw van den heer Stols, die
haar man zoo trouw bij zijn werk
gesteund had, betrok de heer Gres
hoff in zijn hulde. Hij bood tenslotte
den jubilaris een proeve van het
samen te stellen „Liber Amicorum"
Novellen en short stories blij
ken overigens wel een fort van de
jongeren. Mogelijk is hier sprake
van Angelsaksische invloeden,
papiersohaarschle en een door den
oorlog veroorzaakt gebrek aan
concentratie. Veel blijft in dit
genre echter nog onaf en kan niet
de vergelijking weerstaan met de
buitenlandsehe grooten, als Gogol,
Tolstoï, Saroyan, Goede bundel
tjes troffen we toch aan, als het
bovengenoemde „Zeemeermin
nen" van Aafjes, „Punt van uit
gang" van Jaap Romijn, novellen
van Rijdeg en R. Blijstra.
Over de poëzie spraken wij
reeds. Bundels van ouderen kwa
men uit: Smit, v. Duinkerken,
Schreurs, Engelman, Helman, Ro
land Holst, Nijlhoff, Degener. On
getwijfeld schoon en goed, maar
niet met het zoo verbeide nieuwe.
De tijdschriften werden aange
vuld. „Literair Paspoort" ver
scheen, handelende over het bui
tenlandsehe boek, „Proloog",
„Podium", „Palaestra", „Katho
liek Cultureel Tijdschrift", zij zet
ten hun werk met min of meer
suoces voort.
Memoreeren wij ten slotte nog
de verliezen, die onze letterkunde
in deze periode troffen: Arthur
van Sohendel, Herman de Man,
Felix Timmermans en Prof. Jan
Walch.
Een rekening van verlies en
winst over dit boekenjaar werd
opgemaakt. Strijd om nieuwe
romanvormen duurt voort. Boeken
verschijnen, worden gekódht en
gelezen, verdwijnen in het niet of
blijven lichten in onze herinne
ring, worden trouwe vrienden op
het pad der schoonheid. Moge er
van deze laatste categorie vele
verschijnen in de volgende pe
rioden.
JOOP VAN DEN BROEK.
huizen en knoppen, waarover
een storm ging? Een meening
hierover, blijft altijd onvolledig
en voorloopig.
Wat valt er te zeggen van de
poëzie, die ons momenteel met
volle handen door de uitgevers
wordt aangeboden?
Over de voortbrengselen uit
verschillende tijdperken blijft
steeds nog wat te zeggen of te
constateeren over, maar moeilij
ker wordt het, als men terecht
komt bü de jongeren, bij de ge
neratie die vóór en direct na
den oorlog met publicatie be
gon. Wat valt er te zeggen bij
een huis in aanbouw, bij bloe
men in knop, persoonlijkheden
in wording? En dan nog over
Toch zijn zekere tendenzen in de
jongste poëzie waar te nemen, die,
omdat ze somber zijn, ook den leger
somber stemmen. In een der laatste
afleveringen van „Criterium" preci
seert Adriaan Morriën dit als volgt:
„In tegenstelling tot de periode na
den vorigen wereldoorlog, toen er
althans bij een deel van de toen
malige jongeren een golf van vita
lisme door de gelederen ging en men
in elk geval op ontdekking uit was,
treft men nu bij de jongste dichters
over vrijwel de geheele linie een ge
voel van matheid en een streven
naar consolidatie wat betreft de
technische middelen aan".
Een gevoel van matheid. Sterker
nog, een gevoel van radeloosheid,
wanhoop desnoods, twijfel en luste
loosheid. Ook dit geheele complex
van gevoelens, zou kunnen voeren
tot een hoogte van kunst, doch bij
lezing van de producten der jonge
ren kan men zich niet onttrekken
aan de gedacnle. dat het hier maar
betreft een pose, een gewildheid,
een gevoel-op-papier. Nergens stijgt
het tot groote hoogte, nergens vloekt
het en smeekt het, nergens ontrafelt
het een ziel of doorsnijdt gedachten.
Matheid Hulpeloos geklaag.
Of hiertoe redenen zijn aan te
wijzen? Natuurlijk. De jongeren, zij
hebben nog in hun bloed de drei
gingen van een oorlog, een crisis, de
slagen van de oorlog, die inderdaad
kwam, nog grootere desillusies toen
„de vrede uitbrak", Redenen voor
pessimisme te over dus. Maar als
menschen, levende individuen,
jeugd in levenskracht, zouden daar
tegenover toch andere waarden te
vinden moeten zijn. Waar blijft per
saldo de gevoelswaarde van „le
venskracht", die het woord „Jonge
ren" steeds oproept? Dit alles is
missghien te classificeeren onder
oorlogsgevolgen, maar waar zijn
werkelijke oorzaken te vinden?
Het is misschien zooals Theo van
der Wal het uitdrukt in zijn ge
schriftje „Over de poëzie en over de
gedichten der jongeren": „De jonge
ren ontberen de ondergrond van de
problemen, die anderen dan zij stel
len en hebben te stellen. Zij hebben
nooit aandacht aan die problemen
geschonken, omdat zij buiten hun
begrensd gezichtsveld lagen. Dich
ten is hun een spelletje, en ze blij
ven aan de oppervlakte als de wa-
tervloo, die zelfs geen vermoeden
heeft van de diepzee".
Vormen en motieven.
Voor meerdere jongeren werd hët
dichten inderdaad een spelletje, een
knutselen in vormen en het plakken
aan steeds dezelfde motieven. Een
groote vereering voor den vorm valt
bij hen waar te nemen, zoodat velen
van hen, voor wat de prosodie be
treft, meesters werden. Ook hier
echter geldt nog de uitlating van
Anton van Duinkerken, dat vorm
zonder inhoud waardeloos is.
De klankverbindingen, associaties,
rhytmen en rijmen zijn bij hen
weinig ontwikkeld en vertoonen
dikwijls, om niet te zeggen meestal,
een minimum aan persoonlijke nu
anceering. Voorbeelden te over om
dit te bewijzen. .Wat te zeggen van
dichtregels, zooals men die in elke
bloemlezing kan aantreffen: „De
lamp mag lager branden ik streel
de schaduwen van je gezicht"
(Scheepmaker) „Ik ben gestorven
zonder het te weten want anders
had ik mij toch wel verzet" (Anna
Blaman) en zoo vele andere, Het
zijn prozazinnetjes, zonder leven en
miïziek, zonder rhythme.
O ja, ook goede uitzonderingen
blijven aan te wijzen: Achterberg,
Aafjes, den Brabander, Vasalis,
maar deze blijven zoo schaars. Wat
zij bezitten, zou het eigendom moe
ten zijn van geheel deze generatie:
een fonkelend rhythme, een bewe
ging, accenten die versregels doen
zingen.
Dan de motieven, de ontroeringen,
waaruit de verzen worden geboren.
De jongere dichters kleven aan be
paalde motieven vast, gebruiken die
telkens weer. Het zijn de erotische
afdwalingen, die worden bezongen,
treurnis om een geliefde, een park,
boomen, bed en het onbegrepen-ik,
de poëzie van gebroken harten en
maneschijnliefde. „Willen de le
vende dichters werkelijk levend
blijven in hun werk, dan zullen zij
niet langer genoegen moeten nemen
met wat gemakkelijke ironie, met
het registreeren van erotische groot-
doenerigheden, met een al te on
diepe wanhoop. Zelfs het vast ge
hanteerde sonnet houdt er dan het
leven niet in".
Het beeld was somber, hoewel nog
slechts enkele aspecten, en die nog
PICASSO,
Schilder van dezen tijd
Voor de Nederlandsche federatie
van beroepsvereenigingen van kun
stenaars, hield Paul Haesaerts, di
recteur van 't Seminaire des Beaux
Arts te Brussel, in het Stedelijk
Museum te Amsterdam een lezing
over „Picasso et notre temps". In
geleid door den heer Sandberg, di
recteur van het Museum, gaf Paul
Haesaerts een overzicht van het ka
rakter en de verschillende stijlen
van dezen, naar hij zeide „meest re
presentatieven schilder van onzen
tijd". Hij beschreef het Spaansche
temperament en het karakter van
dezen eenling, wiens werk zooveel
navolging heeft gevonden en die,
eritlsoh als hij was, steeds nieuwe
wegen insloeg.
Aan de hand van lantaarnplaat-
jes toonde hij de ontwikkeling van
Piccasso's kunst, waarbij men kon
zien, hoe hij niet altijd de surrealis-
tische beelden heeft geschilderd,
welke hem zooveel tegenstanders
lebben bezorgd, maar achtereenvol
gens realist, classicist, kubist en ex-
pressionist was. Picasso, aldus mr.
Haesaerts, leeft fel met zijn tijd
mee en zoo schildert hij dan ook in
een door angst verwrongen tijd ver- 1
wrongen beeltenissen, welke zich,'
langzamerhand uit de normale por-
tretten hebben ontwikkeld.
vluchtig, zijn aangeduid. Soms lijkt'
het, alsof er kentering komt, somsj
vallen gedichten op, die scherp de:
natuur teekenen of een ontroering)
vastleggen. Hoop blijft er voor dezej
generatie die nieuw en nog levend'!
h. Deze dingen echter moesten mijj
van het hart, want „men zou hun!
een geringen dienst bewijzen wan-,
neer men deze dingen verzweeg en]
•liever ging uitweiden over de meer-1
dere of mindere handigheid waar
mede de schijn van het dichterschap,
wordt hoog gehouden, de bedenke
lijke gladheid van hun sonnetvorm
de onpersoonlijke fraaiheid waar,
mede aan de uiterlijke wetten dea
dichtkunst wordt voldaan" (Mor|
riën).
Hoe de ontwikkeling zijn zal? KoJ
mende jaren zullen ons dit leerer.i
JOOP VAN DEN BROEK