II
D
Wie heeft van Alkmaar niet gehoord,
Van 't strijden aan de Friese Poort
ALGEMENE FEESTVIERING
ook voor katholieken aanvaardbaar
N
Hoe Leiden 3 October vierde
DE VICTORIE
r
r
Hutspot - het menu van de dag!
andere
llibrord
NIEUW NOORDHOLLANDS DAGBLAD - Dinsdag 7 October 1947
AG. 3
Van Alkmaar
begint de victorie
Na de strijd voor de
vrijheid en vree;
Maar in der
kranten historie
Begint de victorie
bij N. N. H. D.
J
Het concert in de
gerestaureerde Grote Kerk
r
Feestprogramma
in het kort
J
Alkmaar's ontzet een nationale zaak
lag 2 uur. Van alle zij
mensen op naar de
te Nieuwe Niedorp, te
viel, motor of auto.
iddenstanders en boe-
en vrouwen, gelovigen
ïgelovigen. Zij allen
gewijde ruimte, waar
gedempte licht orgel-
en. Wit gearmbande
leleiden de vreemde-
rbaar naar hun plaat-
g zwelt een lied uit
waar anders monniken
:n. Het gemengde koor
na uit de Weere zingt
en zuiver het Ave
Jozart.
een stilte onder de
welven. Aller ogen
op de katheder, waar-
jde grijze priester, ge
leed der zonen van St.
:omt staan. Met melo-
doordringende stem,
•aad van het betoog,
vorige week eindigde,
estaat van alle eeuwig-
de wereld verschenen
an Nazareth". Hij ver-
de boodschap" als wel-
d dit deed aan de
iden. Doch naast deze
ïgde hij de bewijzen
lodheid over, aanwezig
idenis, de Evangeliën
totelijke conclusies der
nering.
elder en voor eenieder
:toog, wars van ieder
ertuigde, zonder noch-
5 eerlijke mening aan
inkel twijfel te zaaien
der bevooroordeeld-
>n meer liefde in - die
i, die allen als met inge-
en met de grootste
begaafde redenaar
3 Pater Wijnand Sluijs
laagd, of in de loop
volgende conferenties
tholieken, nog zal sla-
chts God, door Wie de
oerselen der mensen
gekend.
idermaal de stilte over
alt, klinken weer „Ma
's" stemmen. Hoe har-
t hier „Als de ziele
J. P. Wierts aan. In
ven het priesterkoor,
oken in hun zware, ha-
literen jonge priesters
i woorden. De dalende
>de, blauwe en go,uden
de gebrandschilderde
een wonder schijnsel
rijkdom rond het al-
flikkerende kaarsen-
uimte wordt vervuld
de kleuren, als ver-
ïods Goedheid en de
Zijn Aangezicht,
goed te zijn aan de
lijn dienaar, en in deze
eer te luisteren naar
l 614; rode kool 10
—20; uien 12—17; knol-
oten 1 5—9; druiven 70
5n io35; aardbeien 1
l geschoond 4570; boe
,„ARW OUDE. 20.900
>1 8—13; 53.000 kg rode
.80; 13.000 kg gele kool
00 kg groene kool 11
3 kg uien 14.3015.40;
-15.50; Drielingen 6.90-
90—14; 8000 kg kroten
70; sort. II 2.30—3.30;
tien sort. II 7.809.5Ó;
-9.80; 2700 kg slabonen
3 kg andijvie 9.2011;
-dappelen: Bevel. 9.60—
eigenh. 9.109.90; "Koop-
en 9.50.
1, 6 Oct. Andijvie 8
e 852; postelein 12
4.2020; tomaten 16
001 6.5016; spruitkool
kool 5.50—15; gele 9—
•21; uien 11—15; bieten
in 7092; sperciebonen
oksnijbonen 821.58;
en 3263; bloemkool
35—46; II 15—32; kom-
-24; meloenen 2252,
1217; ^wortelen 522;
-5.50; peterselie 2.50
-14.
t, 4 en 6 Oct. Aange-
lens 140180. Centrale:
:ien, 34 pinken, 6 gras-
nuchtere kalveren en
ïapen; 35 fokrammen
oude hoenders 24.50;
nen 6—12; 28 konijnen
haantjes 0.501.75.
Oct. Veemarkt, 512
tn 6080; schrammen
rden 500—700. Handel:
HUIZEN, 7 October.
dappelen Schotten 7.90;
ïers 10.40; 35300 kg. wit
1—11.40; 13900 kg. rode
!.30; 1500 kg. andijvie
3 kg. slabonen 8596;
en 5.
Oct. 2600 kg Beve-
50; 4100 kg gele kool
10 kg rode kool 6.5011;
tte kool 911; 4500 kg
7.80-1-11.30; 2400 kg sla-
2; 2100 kg uien 14.10
i.20; 500 kg drielingen
00 kg nep 15—15.50;
ten A 6.80—7.60; B 4.20;
•n B 8.50—10.80; C 8.60-
-7.50; 500 kg sla 10.
de 9.30—10.60.
tSPEL, 6 Oct. 9500
1 10.90—14.30; 2500 kg
0—5.90; 6000 kg witte
3.90; 400 kg slabonen
53—71; 7000 kg uien:
4.50; middelb. 1414.50
60—8.40; nep 12—12.80;
Dten I 6.20—6.90; 24.000
2.70—2.90; 6000 kg peen
15.000 kg peen III 6.40-
tuks bloemkool I 39-75;
stek 4—15.
3GGE, 6 Oct. Bloem-
ilabonen 151.14; an-
groene kool 7.5010.40
509.30; kroten 3.40
1035; uien 14.50
n 729; Nouveau Poi-
oerengroen 812; Legy-
i; Conference 819;
Cornice 1359; Gieser
30; Roem van Wijde-
Jchellinkhouters 15—18;
1526; Frankenthalers
aten 7588.
6 Oct. Bevelanders
auwe Eigenh. 9; Noor-
0; gele kool 78; bie-
I; andijvie 7—16; uien
driel. 6.406.90; nep
uiven A 7081; B 53
i 1531; augurken 2—
571.10; breipeen 46;
10; rode kool 12; groene
pinazie 3942; bospeen
mje 1256; Jac. Libel
ppel 2030; Hertogin
Soldaat la Roureur 14
ce 821; Kleermakers
au Poiteau 814; Emile
I; Maagdepeer 1318;
e 1549; William 15
—16; Legypont 1016;
man 2031.
VAN ALKMAAR BEGINT DE VICTORIE
JuiORGEN viert de stad Alk
maar het feit, dat op 8
October 1573 de victorie be
gon, die het begin was van
de vrijmaking van het Spaan
se juk. Er zijn wel eens stem
men op gegaan, dat, nu wij
landelijk op 5 Mei het bevrij
dingsfeest vieren, er geen
aanleiding meer is, om tel-
kenjare weer het ontzet van
Alkmaar te herdenken. Wij
zijn het daar niet mee eens.
Wèl zouden wij gaarne zien,
dat de viering van de bevrij
ding van het Duitse juk op 5
Mei meer algemeen in onze
stad zou worden herdacht,
doch het 8-Octoberfeest is
niet zozeer een landelijke ge
beurtenis; het is een speci
fiek Alkmaars feest. Alkmaar
was de eerste stad, die het
pleit won tegen de Spanjaar
den en het Ontzet van Alk
maar is een specifiek AJk-
maars feit, dat door een Alk
maars feest herdacht dient te
worden.
Na de Spaanse overheersing
hebben we de Franse overheer
sing gekend en wij allen zijn
getuige geweest van de con
temporaine geschiedenis der
Duitse bezetting.
Elk dezer drie tijdperken heeft
helden gekend; de strijders te
gen de respectieve bezetters; de
vechters op de oude stadswal
len, die hun leven veil hadden
voor de vrijheid van stad en
land.
Maar deze helden waren wei
nig in getal. Toen Koning David
ten strijde trok tegen de over
weldiger Saul, was het getal
zijner getrouwen ook gering.
Toen hij echter aan de macht
was gekomen en aan het hoofd
stond van een groot en mach
tig koninkrijk, toen telde zijn le
ger 130.000 soldaten.
TOEN WAREN er geen helden
meer nodig. Zo is het ook
gegaan in de verschillende tijd
perken van onze historie. Ten
tijde der verdrukking was het
getal der getrouwen niet zo
groot als in de daaropvolgende
jaren, toen na de bevrijding de
vruchten te plukken waren van
de victorie, door de strijd van
anderen bevochten.
Bij de herdenking van Lei-
dens Ontzet in de Pieterskerk
te Leiden zei Ds. Swijnenburg
het zo raak, dat ook op 3 Oc
tober 1574 op het stadhuis van
Leiden de helden niet gevon
den werden; daar was een
meerderheid, die voor overleg
met de vijand was. De helden
stonden op de wallen en stel
den hun leven in. de waag
schaal. Maar, zo voegde hij er
aan toe, na enkele jaren was
men de helden en hun offers
vergeten; men hield zich weer
bezig met onderlinge twisten en
streefde naar machtsposities.
Toen verging het de Prins als
Koning David, toen schaarden
zich velen rondom hem. Toen
werd er geen heldendom meer
geëist.
70 HERHAALT zich de ge-
schiedenis. Vergeten wij de
helden uit ónze verzetsstrijd niet
te gauw? En onze vaders en
zonen, die vielen in de barre
Meidagen aan de Grebbe en
bij de slag aan de Javazee?
Helpen wij hun nabestaanden
naar vermogen? En zijn er ook
nu niet, die twisten over zo
klein-menselijke dingen en die
menen hun helden niet beter te
kunnen eren dan door een jacht
op medemensen, die in de be
zettingstijd de zwakke broeders
waren. Zijn er ook nu niet, die
zich willen vereenzelvigen met
die helden, die voor onze vrij
heid en voor een betere wereld
hun grootste offer gaven?
Als wij naar een betere we
reld willen, dan zullen wij die
niet bereiken door kleinzielige
wraakneming op onze mede
mensen, die zich geen helden
getoond hebben. Behalve naar
rechtvaardigheid dienen wij
ook te streven naar naastenlief
de en barmhartigheid. Daar
mee komt het ideaal van een
betere wereld nader dan met
kleinzielig gedoe.
Wij behaalden de victorie op
het Herrenvolk; wij wonnen de
oorlog. Laten wij trachten ook
de Vrede te winnen, door, ieder
op onze wijze, een steentje bij
te dragen tot een nieuwe ge
meenschap, waarin het goed en
veilig is te leven.
Fr. O.
X i
De Friese Poort, zoals die was ten tijde van het beleg, naar een tekening van de Alkmaarse
kunstenaar R. Bankert.
Elk jaar tegen 8 October moet
iedere Alkmaarder terugdenken aan
de gebeurtenissen van 1473, toen
onze stad, veel kleiner dan nu, maar
met mooie gevels en vooral niet te
vergeten, met de vele poorten, een
heel ander beeld vertoonde dan te
genwoordig.
Niet door oorlogsgeweld, maar
door verkeerde bezuinigingen, of
door het meedoen aan de manie, om
die oude dingen maar op te ruimen,
is in onze stad veel vernield.
Ook economische belangen eisten
soms belangrijke wijzigingen in het
stadsbeeld.
Zo bracht de aanleg van het
Noordhollands Kanaal een grote ver
andering in het deel tussen Vlotbrug
en Friese brug, nu bij het Victoria-
park. Reeds vroeg was dit stads
deel aangewezen, om te dienen als
punt voor de verdediging van de
stad.
Daar bij de Friese poort werd het
Slot Torenburg gebouwd, om de
Westfriezen te kunnen weerstaan.
Maar in de periode 1426 tot 1445 was
er van verdedigen geen sprake, want
op last van de toenmalige regeer
ders moesten alle deuren uit de
poorten en kon men dus vrij binnen
wandelen.
Voor de Fnese poort, die het be-
leg zou medemaken, werd de eer-
Sie steen gelegd op 24 April 1524.
Men was toen bezig de stad te
ontmantelen om eventuele vijanden
buiten de muren te kunnen houden.
In 1564 werden belangrijke veran
deringen in de omgeving van de
Friese Poort uitgevoerd door het
bouwen van twee bruggen tussen
deze poort en de Kwakel-brug. Gron
den werden aangekocht voor een
singel, die later de vestinggracht
zou worden, nadat de borstweringen
waren aangebracht.
Toen in 1572 de Spanjaarden meer
in de richting van Alkmaar kwa
men, besloot men nieuwe verster
kingen aan te brengen, maar men
was nog lang niet klaar, toen de
vijand zich al liet zien en voor een
deel zich nestelde in Oudorp.
Vandaar uit poogde Don Frederik
de stad te nemen, dit liep op een
mislukking uit door de moed der
ingeslotenen en .omdat de Friese
Poort niet zodanig werd vernield,
dat. binnendringen mogelijk was.
De zogenaamde Buitenpoort stond
tegenover de Kooltuin, de Binnen
poort tegenover de Herenstraat. De
toegang naar de stad was dus niet
recht, en zodoende was het geheel
beter te verdedigen.
De Buitenpoort was er van 1528
tot 1835, de Binnenpoort van 1589 tot
1802.De brug had een houten wal
en een stenen boog, het vlak boven
deze boog had met stenen platen
gedekte muren, waar men op Zon
dagen en op Zondagavonden placht
te gaan zitten.
,Deze boog werd in 1573 beschoten
en moest dus worden hersteld.
Na het beleg begon men direct
met het aanleggen van het bolwerk
voor deze poort, want er was zeer
veel van vernield. De gracht moest
worden uitgediept tot een diepte
van zes voet. De specie werd op de
wallen gebracht.
Een doodsbed.
De kosten van een en ander wa
ren f 23.doch men deed meer. Er
werden tien of twaalf bossen stro
gekocht voor 8V> stuiver, om de vele
Spanjaarden een doodsbed onder het
bolwerk te bezorgen.
In 1588 en 1589 werd de Binnen
poort herbouwd, de brug lag toen
zó, dat men staande op de Kooltuin
de Binnenpoort door de Herenstraat
en de Buitenpoort door de Kooltuin
zag. Deze laatste moest in 183435
verdwijnen, omdat de bocht van het
Kanaal aldaar hinderlijk vjas voor
de scheepvaart. Van de brug was
door de aanleg van dit kanaal niets
meer te vinden en een pontje deed
dienst voor de gang over het Kanaal.
Nu de Buitenpoort weg was, besloot
men om de pont weg te nemen en
vanaf die tijd is de Friese brug een
draaibrug geweest. Er werden een
portierswoning en een brugwach
terswoning gebouwd. Respectievelijk
verhuurd voor 1.25 en voor 2.
per week. In Februari van het jaar
1868 werd de brugwachterswoning
aan de overzijde gebouwd. De Bin
nenpoort bleef intact tot 1802. Het
stadsbestuur vond toen, dat deze
bouwvallig werd en het herstel te
veel zou kosten. 18 Januari maakte
men bekend, dat de poort op 27 Ja
nuari zou worden verkocht.
Voor afbraak verkocht!
De burgerij kwam hiertegen in
verzet, want men wilde het aanden
ken aan de gebeurtenissen van 1573
niet missen. Men verzocht en ver
kreeg uitstel, maar het lukte niet,
om de benodigde gelden bijeen te
krijgen. Op 27 Januari, des mor
gens om 11 uur. werd de poort ver
kocht in de Nieuwe Doelen voor
1125.De afbraak moest zo ge
schieden, dat het verkeer er niet
door gestremd werd en voor 10
Maart moest alles weg zijn. Was
men dan niet klaar, dan moest men
voor iedere dag, die men langer
werkte, een boete betalen van drie
gulden. Steenhouwer Hak kocht de
poort en moest twee borgen stellen.
De mopstenen gingen voor zes gul
den de duizend gebikt, naar notaris
J. Hazelhorst te Obdam. Bij het
wegbreken van het Oostelijk deel
van het bolwerk vond men enige
oude muren, waaronder de grond
slag van een toren en hier werden
vele kogels van 12, 20, 36 en 40
pond gevonden.
Vermeldenswaard is, dat een
stadsgevangene vanuit het tucht
huis de verzetsactie leidde tegen
het slopen van de poort. In een
weekblad schreef hij:
„Het gevoelloos nageslacht ver
koopt, om geld te verkrijgen, de
oude Friese Poort voor afbraak
uit de hand.
Mij, die het Spaans kanon zo
dapper bracht tot zwijgen, mij,
die een sieraad was in het Vrije
Nederland.
Waar wil dat eindelijk heen,
balsturige Batavers!
Jaagt gij d'aloudheid zelf ver
achtelijk aan de dijk?
Welaan sticht op mijn grond
een kerker voor uw slaven,
Opdat het fraaist contrast in
Alkmaars muren prijk?"
Natuurlijk bleef men hem het
antwoord niet schuldig, doch intus
sen werd dit stuk geschiedenis op
geruimd.
Er hebben om en nabij de Frie
se Poort belangrijke veranderingen
plaats gevonden, de bolwerken
zijn verdwenen en het Victoriapark
verbergt nog vele zaken, die ook
op de strijd in 1573 betrekking heb
ben. Wij hier in Alkmaar zullen
morgenv die vrijheidsstrijd van 1573
weer herdenken. Toen werd veel
vernield door oorlogsgeweld, maar
de grootste vernielingen hebben
in Alkmaar in later jaren plaats ge
vonden, getuige de afbraak van de
Binnenpoort.
Behalve om muzikale redenen zal
ook het traditionele 8 Octobercon-
cert, een bijzondere aantrekking
bezitten, omdat er van de volledige
ruimte van het kerkgebouw ge
bruik wordt gemaakt, en men te
vens de restauratie in z'n geheel
kan bewonderen.® De Ned. Herv.
Oratorium Vereniging o.l.v. Corn.
Jonker, zal al is het met enkele
coupures, Haydn's meesterwerk
„Die Jahreszeiten" uitvoeren. De
sopraan Maartje Kliffen en de te
nor Jan Schipper stellen weer een
mooi uitgevoerde solopartij in het
vooruitzicht. Onze stadgenoot Da-
lenberg zal als zanger debuteren in
de baspartij.
Musici van het Resedentieorkest
verzorgen de orkest-partij, zodat
we kunnen verwachten dat ook de
instrumentale begeleiding op hoog
peil zal staan. De reputatie van het
koor en zijn leider zijn gevestigd,
alzo oude wijn behoeft geen krans.
Zo komt er ook in dit opzicht
stijl in de feestviering, en zullen
honderden zich dit artistieke uur
in de Grote Kerk niet laten ont
glippen.
7 OCTOBER:
Hedenavond 7 uur Lampion
en Fakkeloptocht met muziek.
8 OCTOBER:
8 uur Reveille.
9 uur Koraalmuziek op bordes
Stadhuis.
9.3011 uur Behendigheids-
wedstrijden voor kinderen
op de Laat.
9.3011 uur Mutsenoptocht
voor kinderen.
1011 uur Gymnastiekdemon-
stratie op Waagplein.
11.45 uur Optocht naar het
Victoriepark.
12 uur Herdenking bij Victo
riebeeld. „Orpheus" zingt
hier.
1314 uur Carillonbespeling.
Beiaardier B. J. van Veen.
14.3017 uur Historische Op
tocht.
15 uur Windhondenrennen op
de Laat.
1717.30 uur Carillonbespeling
19 uur Concert in de St. Lau-
renskerk.
21.30 uur Vuurwerk op de
Handelskade.
Sluitingsuur café's
Dinsdag 7 October 1947 om
1 uur 's nachts.
Woensdag 8 October 1947
om 3 uur 's nachts.
Postkantoor
Op 8 October 13.00 uur n.m.
gesloten. De buslichtingen van
18.15 uur en 22 uur worden
niet uitgevoerd. Telegraaf
dienst ongewijzigd.
Voor de route van de ver
schillende optochten en voor
andere bijzonderheden ver
wijzen wij naar de uitvoerige
feestgids van de 8 October-
vereniging.
De gemeente-bureaus en het
Distributiekantoor te Alkmaar
rijn de gehele dag gesloten.
VOOR VELE KATHOLIEKEN is het ieder jaar nog weer
een vraag, alhoewel niet zo klemmend meer als enige
decennia terug, hoe zij moeten staan tegenover de 8 Octo-
ber-viering. Er is heel wat veranderd en de verschillen en
geschillen, die destijds aanleiding waren tot onaangenaam
heden, zijn gelukkig vrijwel tot het verleden gaan behoren.
Toch lijkt het ons niet ondienstig aan deze kwestie, die ge
lukkig geen dringende kwestie genoemd behoeft te worden,
enige woorden te wijden.
ABONNEMENTS VO.ORSTELLIN G
GULDEN VLIES
Wij herinneren er onze lezers
aan, dat Donderdag 9 October des
avonds 8 uur de eerste voorstelling
van serie A zal plaats vinden. Zo
als reeds was meegedeeld, wordt
dan door het Amsterdms Toneel
gezelschap van de Stadsschouw
burg te Amsterdam het sterke
speelstuk „School der Dapperen"
opgeveerd Hierin speelt Albert v.
Dalsum een der hoofdrollen.
OORD
OLLANDS
AGBLAD
De krant voor
Noordholland
boven het Y
Het was destijds Leo Speet, de
hoofdredacteur van het toenmalige
Noordhollands Dagblad, die met
moed deze zaak heeft aangesneden
en aan wie" wij vele ophelderingen
verschuldigd zijn. Hij heeft voor de
katholieken van Alkmaar het voor
en tegen van de 8 Octoberviering
serieus nagegaan en is tot de slot
som gekomen, dat dit feest, evenals
reeds in Leiden het geval is, zonder
reserve ook door de katholieken
kan worden medegevierd.
De grote massa is bekend met het
feit, dat er in zekere zin een 8 Oc-
tober-kwestie bestaat en hoewel er
velen zijn die nog ietwat schuchter
tegenover een algemene feestviering
staan, het waarom en hoe is toch
voor de meesten niet duidelijk.
Het punt waarom het bij de mees
ten eigenlijk gaat, is het feit, dat
de»bevrijding uit de macht der
Spanjaarden destijds gepaard ging
met een onheuse houding tegenover
ohze voorvaderen in het geloof, een
houdingdie culmineerde in het
vermoorden van een tweetal pries
ters in het ontzetjaar, voorafgegaan
door de marteldood van zes Fran
ciscanen in het jaar daarvoor.
De houding, die vele katholieken
meenden in de latere jaren t.a.v.
de feestviering ter herdenking van
het ontzet der stad te moeten aan
nemen, is vooral gebaseerd op deze
feiten, die hoe betreurenswaar
dig zij ook waren toch vooral
niet moeten worden verweten aan
hen, die voor de bevrijding der
stad en daarmede van het gehele
land, hun beste krachten gegeven
hebben. De betekenis van de gehele
strijd tegen Spanje is niet op de
eerste plaats een strijd des geloofs
geweest; tot deze conclusie is ook
Leo Speet gekomen in zijn boekje,
de Alkmaarse 8-Octoberkwestie, dat
in 1923 verscheen. Dat deze strijd
op vele plaatsen ontaardde in een
godsdienststrijd, is een betreurens
waardige omstandigheid, die echter
aan de kern van de zaak niets af
doet.
Deze strijd heeft een voorgeschie
denis gehad, die men moet kennen
en hoe vreemd het ook moge klin
ken, moet waarderen, om de reeds
vermelde gebeurtenissen, die niet
alleen op de katholieken, maar ook
op vele welwillende andersdenken
den een zeer pijnlijke .indruk heb
ben gemaakt, te kunnen begrijpen.
De Nederlanden en dan doelen we
hier voornamelijk op de zeventien
provinciën, hadden zich rond 1500
een zekere mate van zelfstandigheid
verworven, die door de toenmalige
heersers, en wij hebben hier vooral
het oog op keizer Maximiliaan van
Oostenrijk, werd gerespecteerd.
Toen echter des keizers zoon, Phi
lips de Schone, aan het bewind
kwam, ging er aan het hof een an
dere wind waaien, die uiteindelijk
voor de Nederlanden zou blijken
een.zeer ongunstige te zijn. Centra-
lisatie van bestuur, alleenheerschap
pij was het doel van deze vorst.
Hij ging hierin echter nog niet zo
ver, dat er direct gevaar voor de
zelfstandigheid voor de lage landen
uit zou voortvloeien. Ook ten tijde
van Karei V, die Oostenrijk, Spanje
en Nederland tot één rijk verenigde,
genoten wij een grote zelfstandig
heid.
In 1549 werd de eenheid der Ne
derlanden nader bevestigd en toen
Karei V in 1555 afstand deed van
de troon, stond*het er \vat de vrij
heid en zelfstandigheid der Neder
landen betreft, zelfs niet ongunstig
voor. Philips II trad meer in de
voetsporen van zijn grootvader, hij
regeerde met strenge hand en wilde
vooral opkomende dwaling, „de ket
terij" de kop indrukken. Dat dit met
vele onrechtvaardigheden gepaard
ging, behoeft in een tijd, die zoveel
ruwer was dan de onze, gpen ver
wondering te baren. Hij liet hon
derden de doodstraf ondergaan en
gebruikte de strijd tegen het nieu
we geloof als dekmantel voor zijn
AL BEGON y.an Alkmaar de Victo
rie op 8 October 1572, Leiden, dat
een jaar later op 3 October ontzet
werd, viert zijn Ontzetfeest daarom
enige dagen eerder. Wij zijn dit jaar
eens naar de sleutelstad getogen, om
eens te zien, hoe de Leidenaren hun
3 October vieren. En het eerste wat
'ons daarbij opviel, was de enorme,
algemene deelname der burgerij. Nu
werkte het weer bijzonder mee en
zodoende waren, zowel 's avonds te
voren, toen een 'n uur-lange taptoe
met fakkels en lampions door de
stad gemaakt werd, als heel de 3 Oc-
tober-feestdag tienduizenden op de
been. Er werd druk gevlagd overal,
doch extra versierde straten en plei
nen waren er niet. Wat ons ook op
viel was het grote aantal paling- en
fruitstalletjes, dat overal langs de
weg stond en goede zaken maakte
en het leger straatmuzikanten en
dito acrobaten, dat op deze drukke
3-Octoberdag wat extra's trachtte te
verdienen.
De belangstelling der Leidenaren
beperkt zich niet tot hun Ontzet-
feest, zij zijn ook in grote getale lid
van hun 3-Octobervereniging, die
circa 7000 leden telt; naar verhou
ding ongeveer aan onze 8-October-
vereniging, die er circa 3000 heeft.
Degenen, die aan de vooravond
van 3 October aan het station Lei
den arriveerden, konden al dadelijk
constateren, dat er feest was. Het
Luna-park op het Schuttersveld
leek de lichtstad in het klein. Hier
was 'n kermis opgebouwd, waarin
de Alkmaarse Augustus-kermis wel
kon ronddraaien. Dit Luna-park
vormt voor de 3-Octobervereniging
de voornaamste bron van inkom
sten. Het terrein wordt van de ge
meente gehuurd en verpacht aan de
kermisexploitanten, die er voor 'n
standplaats van slechts enkele da
gen 'n behoorlijke pacht betalen;
wij hoorden pachtprijzen noemen
tot f6000.—.
Het bezoek van de feestvierende
Leidenaren aan het Luna Park was
overweldigend; men bedenke daar
bij echter, dat dit de enigste kermis
in 't jaar in Leiden is; wij hebben
ons ook laten vertellen, dat de
Leidenaren het hele jaar voor hun
Ontzetfeest sparen, om dan eens
extra de bloemetjes buiten te zetten.
Buiten de pacht ontvangt de 3-Oc-
tobervereniging ook nog van elke
bezoeker 10 ct. entrée (des middags
was de entréeprijs zelfs 25 ct.), het
geen ook een recette wordt, die in
de duizenden loopt.
Een nieuwe attractie dit jaar was
de verlichting met schijnwerpers
van de Molen „de Valk", dit was 'n
feestgave van het gemeentebestuur
ter gelegenheid van het 40-jarig
bestaan der Gem. Lichtbedrijven.
Het was een sprookjesachtige aan
blik. Als een wonderlijk transpa
rant kunststuk stond daar de ver
lichte molen met draaiende wieken
en omlijst door groene boompartij
en aan het einde van de gracht,
waarin het sprookjesbeeld weer
spiegeld werd. Daarboven poogde
de bleke volle maan vergeefs nog
meerdere luister aan dit lichtfestijn
toe te voegen.
Studenten en Militairen.
Het spreekt, dat de studenten, die
met het leven van de Universiteits
stad vergroeid zijn aan de viering
van het Ontzetfeest een bijzonder
accent geven. Naast de gemeente-
lijke autoriteiten en het bestuur van
de 3 October-Vereniging gaven zij
ok overal acte de présence. Zo ook
de militairen van het Leidse Garni
zoen, wier commandant en zijn
staf'eveneens in het gezelschap der
officiële personen werd aangetrof
fen.
Nadat het kordate Leidse politie-
muziëkcorps vanaf het balcon van
het Stadhuis met n gevarieerd pro
gramma reeds om 7 uur des mor
gens de reveille had geblazen en
om 8 uur in het Van der Werff-
Park door de Christelijke Muziek
vereniging „Athalia" koraalmuziek
ten gehore was gebracht, maakte
het garnizoen een militaire mars
door de stad, voorafgegaan door de
Koninklijke Militaire Kapel uit Den
Haag; ook een groep studenten met
hun witte beenkappen en wit-geve-
derde helmen en matrozen mar
cheerden mee in deze stoet, die voor
het stadhuis in de Breestraat voor
de autoriteiten defileerde. Overal
langs de trottoirs stonden de toe
schouwers in dichte rijen.
Wij waren ook getuige van de
traditionele Haring- en Brooduitrei
king in het oude Waaggebouw. Het
viel ons op, dat hier meer hoogge-
hoede heren aanwezig waren, die
van de haring op taost proefden
dan Leidenaren, die een brood 'en
'n pan haring in ontvangst kwa
men nemen. Wij vernamen, dat de
belangstelling voor deze uitdeling
bij de burgerij aan het tanen is.
Kwamen er vorig jaar nog 2000
personen deze feestgave in ont-
vangst nemen, (dit getal was in tij
den van grote nood zelfs f 5000,
dit jaar waren er met meer dan
700.
In de loop van de morgen werd er
voorts op vier plaatsen in de stad
'n poppenkastvertoning voor kin
deren gegeven, terwijl ook wed
strijden voor transport- en bakfiet
sen-elders veel belangstelling be
stond.
Wie waren de helden?
Het hoogtepunt van de morgen
was de plechtige herdenking in de
Pieterskerk, die wat interieur be
treft, veel overeenkomt met de Gro
te Kerk te Alkmaar. De kerk was
geheel gevuld met belangstellenden,
die in gesloten carree rond de kan
sel gezeten waren. Het machtige
orgel liet de variaties der melodie-
en Mn Valerius Gedenkklank en
het Wilhelmus door de hoge ruimte
galmen.
De voorganger, Ds. Swijnenburg,
hield een merkwaardige herden
kingsrede. Hij herdacht de helden,
die tijdens het beleg niet onder de
magistraten te vinden waren, maar
opde wallen en in de schansen,
waar zij streden met de rechterarm
nadat hun linker was afgeschoten.
De meerderheid van de magistra
tuur op het Stadhuis voelde meer
voor overleg en aanpappen met de
vijand. Toch waren het niet de
helden, die het Ontzet bewerkstel
ligden, maar het was de Voorzienig
heid, de Potentaat aller Potentaten,
die de storm liet opsteken welke 't
water rond de stad deed stijgen,
zodat de Spanjaarden hun stellin
gen verlieten. Zo werd Leiden ont
zet, zelfs tot verrassing van de hel
den. Twee jaar later was men de
nood van het beleg alweer vergeten
en velen wierpen zich op als de hel
den van het verzet; men zocht zijn
voordeel en twistte over machtspo
sities. Toen het weer goed giijg,
wilden allen wel meedoen en zeer
terecht trok de predikant een ver
gelijking met deze na-oorlogse ja
ren, die eenzelfde beeld te zien ge
ven.
Historische optocht.
De clou van het feest voor de
burgerij vormde de grote histori
sche optocjit. Nadat de Leidenaren
hun traditionele hutspot-maaltijd
hadden gebruikt ook in de res
taurants vormde*„hutspot met klap
stuk" hèt 3-Octobermenu, al moest
'n dun plakje rostbief het klapstuk
vervangen, stroomden de straten
en pleinen weer vol. In dichte rijen
stonden de mensen op de trottoirs
langs de lange route, die de optocht
zou nemen. Voor dg stadsgehoor
zaal was 'n plaatsje voor de ouden
en invaliden g.ereserveerd; de stu
denten hingen uit alle ramen van
hun sociëteit in de Breestraat.
Straatmuzikanten hielpen de tijd
van het lange wachten ^doden.
De luisterrijke optocht, voorstel
lende 10 eeuwen Historische kleder
drachten, maakte een kostbare in
druk; het liet zich aanzien, dat het
bestuur van de 3-October-Vereni-
ging zijn royale inkomsten uit het
Lunapark even royaal had uitgege
ven aan deze optocht, waaraan hon
derden personen, studenten en
buurtverenigingen hun medewer
king verleenden. Er liepen meer
dan honderd paarden in mee en de
stralende Octoberzon gaf bijzonde
re fleur aan de veelkleurige cos-
tuums. Voorop liep het 135-man
grote Tamboers- en Pijperskorps
„Jubal" uit Dordrecht. Namens de
8 Octobervereniging uit Alkmaar
gaven de heren G. Grondsma, P.
Cloeck en H. Stikkel in een open
landauer acte de présence.
De verschillende nummers wer
den afgewisseld met de muziek
corpsen „Harmoniekapel Werk-
mans Wilskracht", Politiemuziek-
corps. de Harmoniékapel „T. en D.",
het corps Athalia en de Mariniers
kapel van c.e Koninklijke Marine,
waarachter de Niwin wagen volg
de, die de gaven voor onze jongens
in Indië in ontvangst nam.
Vele tienduizenden bracht de op
tocht op de been en erna was er
bijna geen doorkomen aan.
Des avonds werd in de Stadsge
hoorzaal een cabaretavond gege
ven, cd het Schuttersveld was er 'n
avondfeest met hos-concert van het
Fanfare Orkest en een vuurwerk
dat vanzelfsprekend schitterend
was, besloot het feest.
Leiden vierde zijn Ontzetfeest op
grootse wijze. Hoe vieren de Alk-
rtjaarders morgen hün 8-October-
feest? In een rijk-bevlagde stad?
Dat verwacht het bestuur der Ont
zetvereniging, dat alle Alkmaarders
tot deelname aan de festiviteiten
u tnodigt
politieke aspiraties. Toen het bleek
dat het hem vooral te doen was
Nederland onder Spaanse macht te
brengen, begon het verzet zich te
ontwikkelen, ook van de zijde der
katholieken. Deze immers waren
én dat moet men voorop stellen
op de eerste plaats Nederlanders en
voelden niets voor de overheersing
van vreemden. Bij de niet-katholie-
ken kwam daarbij nog de onder
drukking, die zij van de vreemde
heer te verduren hadden.
1566 is het jaar der kentering, de
geschillen namen scherpere vormen
aan; de beeldenstorm breekt los en
nieuwe, strengere, plakkaten waren
daarvan het gevolg. Margaretha van
Parma wilde nog bemiddelen, maar
haar werd géén kans meer gege
ven. Een jaar later verscheen Alva
met zijn geduchte legerbenden en
toen was het Hek van de dam. Voor
al omdat bleek, dat ook de katho
lieken niet veilig waren voor de
Spaanse soldeniers, die kwamen om
het geloof te beschermen. Steden
als Naarden en Zutfen werden uit
gemoord en Haarlem stond hetzelf
de te wachten. Daarbij werd niet
overwogen of men katholiek was
of niet. Deze kwamen in zekere zin
tussen twee vuren te zitten en het
tragische is wel, dat zij door beide
gebrand werden. Toch bleven de
katholieken aan de kant van de
Prins van Oranje, die het verzet
leidde, staan. Dat deze tróuw later
op zo'n ondankbare wijze beloond
w^erd, is niet aan de Vader des Va
derlands te wijten, veeleer aan op
perbevelhebbers, die hun '"troepen
vaak recruteerden uit gespuis, dat
op avontuur en plundering belust
was en in de godsdiensttwisten een
welkome gelegenheid zag zijn slag
te slaan.
Zo stcjjjden de zaken er voor, toen
Don Frederik, Alv;ës zoon, het be
leg sloeg voor Alkmaar, op 18 Juli
1573. Wat er gebeurd is, aleer op
8 October de laatste troepen de om
geving van de stad verlaten hadden,
is tot op de dag van heden niet recht
duidelijk. Slechts de' feiten spreken
hier een, overigens niet klare,:taal.
Pastoor Eylard en kapelaan Leen-
dertsz werden gevangen genomen
om redenen, diè. nog niet zijn opge
helderd en in December van het
Victoriejaar opgehangen. Dat dit
kwaad bloed zette bij de katholie
ken, die zich als burgers van de
stad solidair met het verzet hadden
betoond, zal niemand verwonderen.
Eat in latere jaren, toen de katho
lieken in ons land onder sterke
druk leefden, men er eveneens niets
voor voelde om de bevrijding te vip-
ren, is eveneens begrijpelijk. Pas in
later jaren, toen men is gaan zien,
dat de strijd om de vrijheid los
moest worden gezien van de strijd
om het geloof, is er meer begrip en
waardering voor deze feestviering
ontstaan.
En als we vandaag aan dé dag als
katholiek onze volle medewerking
geven aan een algemene feestvie
ring, dan doen wij dat als burgers
van een land, dat zich vrij heeft
weten te vechten uit de handen'van
een overweldiger en uit dankbaar
heid voor hen die, alhoevjgl niet
onze overtuiging aanhangende, ge
streden hebben voor de zelfstandig
heid van heel een volk.
In dat licht bezien zal niemand
terughoudendheid aan de dag wil
len leggen als herdacht wordt de
strijd, die in Alkmaar de Victorie
bracht voor heel_ ons land. Dat
daarbij, onnodig 'weliswaar, offers
moesten worden gebracht, moet
ieder katholiek met trots vervullen.
Wij kunnen met opgericht hoofd
door Alkmaars straten wandelen <jp
8 October, maar vooral ook met een
blijde blik in de ogen.
8 OCT. IN 'T GULDEN VLIES
Zoals alle jaren wordt er ook
ditmaal in 't Gulden Vlies op 8
October een groot feest georgani
seerd. Reeds ver voor de oorlog
was het Gulden Vlies op 8 October
een centrum van amusement en
ook thans wordt alles in het werk
gesteld om de festiviteiten te doen
slagen. In de grote zaal bestaat ge
legenheid een dansje te maken
waarvoor een geheel uit Radio-
artisten samengesteld dansorkest is
geëngageerd. Dit orkest staat on
der leiding van Theo de Backer en
is genaamd „The Radio Novelty
Band". In de foyer is een bar, ter
wijl een gezellig orkestje in 't ca
fé-restaurant de stemming er in
houden.
