DE GERAFFINEERDE GOEBBELS
NEW-YORK IN PAASTOOI
OM ERICS LIEFDE
de ware schuldige
TIEN S.A.-MANNEN KNAPTEN T ZAAKJE OP
Scepticisme en Christelijke
vernieuwingsdrang
Om financiele gelijkstelling van onderwijs
voor Suriname en de Antillen
Het werk van missie en zending
Aardbei-nylons, „beauty-spots'
en veterschoentjes
NIEUW NOORDHOLLANDS DAGBLAD - Zoterdog 6 Maart 1948
PAG. 3
Zij kregen hun grote beloning: geliquideerd
in (slot)
GESCHONDEN WERELD
Kanttekeningen bij de Ronde-Tafel-Conferentie
(Van onze New-Yorkse correspondents)
Een ware schaakwoede is op het ogenblik over Nederland los-
gebroken. De in Den Haag gespeelde wedstrijden worden op alle
mogelijke manieren „geanalyseerd". Het werk moet maar wach
ten en.de aardappelen zullen wel aanbranden.
Waarom blij?
,,Onze Jongens Overzee"
Massamoord
op honden?
Fireflies" voor Marine
luchtvaarfdienst
De moord te Rotterdam
FEUILLETON
door HARRIS BURLAND
LANGE TIJD is het alleen Goering geweest die als de ware
aanstichter van de Rijksdagbrand gokL Het is de verdienste
van dr. Gisevius, dat hij in zijn boek „Tot het bittere einde"
(Uitgave Eemink Zn., Utrecht) onaantastbaar bewiismateriaal
bijeenbrengt, dat de geraiiineerde dr. Goebbels brandmerkt als
de ware schuldige. Deze fanatiekeling beoogde hi&rmee echter
veel meer, dan in de eerste uren van de beruchte brandnacht
duidelijk werd: met duivelse vooruitziende blik gal hij door deze
brandstichting de stoot tot de door hem zo vurig begeerde revo-
lutie, welke de ondergang betekende van het gehele democrati-
sche systeem in Duitsland.
De man, die het geval-Rall en
daarna de ontdekking van de ware
schuldige van de Rijksdagbrand aan
het rollen bracht, was de ongeveer
25-jarige Reineking, sehrijver bij
een kantongerecht in de provincie
Brandenburg. Op een goede dag
kwam er plotseling een aangename
afwisseling in zijn juridische woes-
tenij. Een getuigc-preventief gede-
tineerd, omdat hij pas gesnapt was
bij een diefstal met braak, en Rail
geheten, wilde perse een verklaring
afleggen. De man sprak heel open-
hartig over de Rijksdagbrand en het
waren heus niet alleen praatjes van
horen zeggen. Klaarblijkelijk was
hij een der medeplichtigen, die het
verloop van de brandstichting tot
in de kleinste bijzonderheden wist
te beschrijven. Dat hij niet loog,
bewezen nadere bijkomstigheden,
welke hij opsomde, de namen, die
hij noemde enz.
Geen wonder, dat de kantonrech-
ter, die diep onder de indruk was,
het als zijn plicht beschouwde deze
uiterst belangrijke verklaringen in
een proces-verbaal vast te leggen
en dit op de snelste wijze naar
Leipzig te sturen.
Nauwelijks had de rechter zich
verWijderd, of ook Reineking, die
juist het proces-verbaal getikt had,
ging op stap. Enkele uren later
meldde hij zich in het hoofdkwar-
tier van de Berlijnse S.A. Karl Ernst
zelf aanhoorde zijn verklaringen en
toen was hij dageniang het middel-
punt van een koortsachtig werkende
troep, die allereerstde brief
met het proces-verbaal moest ach-
terhalen. De eenvoudige S.A.-man
Reineking werd binnen korte tijd
bevorderd tot Standartenfuhrer in
de staf van Karl Ernst en in deze
hoedanigheid was het, dat hem de
liquidatie van Rail werd toever-
trouwdPer saldo ging het om
de handhaving van .een staatsge-
heim! Einde 1934 werd Reineking
wegens staatsgevaarlijke uitlatingen
in Dachau opgesloten. een paar
maanden later stond zijn naam op
de grote dodenlijst.
Wat Rail verteldc
Maar laten we nu Rail zelf, de
stem uit het graf, ook eens aan het
woord komeh. Het is precies zoals
een ieder het zich wel ongeveer
heeft voorgesteld. Rail behoorde tot
de elite der wilde vechtersbazen,
wier opdracht het in de woelige
dagen van 1932 was „incidenten" te
organiseren. Daarbij bedienden zij
zich o.m. van een ontvlambare
vloeistof, die zo was samengesteld,
dat er een speling van 1 tot 2 uur
bleef, voordat de zelfontbranding
geschiedde. Zo kon het gebeuren,
dat de ene aanplakzuil na de andere,
ondanks scherpe politiebewaking,
in een laaiende fakkel veranderde.
Op een avond tegen het einde van
Februari werden tien S.A-mannen
bij Brigadefuhrer Karl Ernst ont-
boden, die eerst geweldig tegen ze
had staan snauwen en schreeuwen,
om daarna plotseling heel vriende-
lijk te worden. Hij zei, dat ze nu
eens een „fijn zaakje" zouden op-
knappen, werkelijk eens iets heel
bijzonders, en dat zij uitverkoren
waren er aan mee te doen. In de
volgende dagen zouden zij de mar-
xisten een vernietigende slag toe-
brengen. Alles was voorbereid. Er
mankeerde alleen nog maar een
aanleiding. Daarvoor moesten zij nu
zorgen. Zoals zij wisten, wilden de
communisten heel Duitsland in
vlammen doen opgaan. Zij, de nazi's,
zouden slechts de Rijksdag, die el-
lendige kletstent aansteken. Later
zouden zij beweren, dat de commu
nisten de brandstichters waren. Voor
de politie behoefden zij zich geen
zorgen te maken. Sturmbahnfiihrer
Heini Gewehr, een deugniet van 25
jaar, zou het bevel voeren over de
stormtroep. Een eigenlijke generale
repetitie had niet plaats. Daaren-
tegen organiseerde men zoiets als
een „plattegrondspel".
De tekeningen van het Rijksdag-
gebouw werden uitgespreid en op
het papier marcheerden de brand
stichters achter Heini Gewehr aan.
Alleen die vertrekken werden uit-
gekozen, welke licht brandbare
voorwerpen bevatten en gemakkelijk
te bereiken waren. Dit „plattegrond-
spel" werd in de enkele dagen. die
tot aan de gala-voorstelling ver-
streken, dikwijls herhaald. Op de
avond van de brand haalden zij bij
een drogist, toegewijd partijgenoot,
een kubusvormige bus met licht-
ontvlambare brandstof, om vervol-
gens in de kelder van het paleis
van de president van de Rijksdag,
Goering, te wachten op het afge-
sproken teken. Plotseling kwam
Karl Ernst met veel lawaai naar
beneden en stuurde de kerels met
een paar krachttermen weg. Van
toen af ging alles bliksemsnel. Via
de onderaardse gang kwamen zij in/
het Rijksdaggebouw en .volvoerden
hun opdracht. Geen mensen, die toe-
vallig aanwezig waren, liepen
schreeuwend voor de vurige geesten
weg. Geen bode alarmeerde haastig
de politie. Geen fluitjes gilden.
Geen schoten vielen. Zelfs later
waren er geen complicaties; niets,
niets behalve dat de drie groepen
het hun opgedragen werk uitvoerden
en dat zij elkaar ongeveer tien mi-
nuten later zeer tevreden in de gang
weer ontmoetten. Toen zij bij Karl
Ernst op het appdl kwamen, kregen
zij slechts hoogwaarderende woor-
den te horen. Opnieuw werden zij
aangemaand tot geheimhouding en
er stond hun een grote belo
ning te wachten. Toen deze niet zo
heel vlot afkwam, speculeerde Rail,
de aaftsoplichter, er op, dat er lie-
den waren, die maar al te graag
zijn verhaal zouden horen en daar
voor wel behoorlijk zouden willen
betalen. Maar ook in 1933 waren er
al Reineking's, die hem naar de hel
wensten, die zich zelfs gaarne ter
beschikking stelden om hem bij
deze reis een handje te helpen. De
meeste brandstichters overieefden
de Rhom-putch (30 Juni) niet; de
laatste, die overboord ging, was
Heini Gewehr; hij sneuvelde in het
Oosten als officier bij de politie.
En van der Lnbbe dan?
Hoe ter wereld is het mogelijk,
dat van der Lubbe in dit duivelse
spel verzeild geraakte? Het is wel
als zeker aan te nemen, dat hij door
Ernst alleen gebruikt werd om de
aandacht van de werkelijke brand
stichters af te leiden. Deze half-
blinde jongen klauterde op het
moment dat Heini Gewehr met zijn
mannen hun taak reeds volbracht
hadden langs de muurlijst naar
boven, sloeg de vensterruit in, rende
als een amokmaker door het ge-
bouw heen en weer, strooide haas
tig zijn vuurmakers over de wandel-
gang en liep vanzelf in de armen
van de politie. Het verdere verloop
weten we reeds. Marinus van der
Lubbe, die op de 27ste Februari
1933 laat op de avond de rol speelt
van historische kabouterman, is niet
meer, maar ook niet minder, dan
een grilligheid van de wereldge-
schiedenis. Als onvergetelijk facto
tum vervulde hij de functie, die hij
nooit gezocht, zelfs niet egis be-
grepen heeft.
Goebbels, vader der gedachte
De meest sensationele wending
kwam voor Gisevius, toen hij als
conclusie van zijn nasporingen
moest vaststellen, dat niet Goering,
maar Goebbels de eigenlijke brand-
stichter was. Goebbels was het eerst
op de gedachte gekomen; hij had
de eerste besprekingen met Karl
Ernst gevoerd; hij had een oogje
in het zeil gehouden bij het uitkie-
zen van de bendeleden; hij had ge-
garandeerd, dat niemand huiszoe-
king zou houden in het S.A.-hoofd-
kwartier of in het paleis van
Goering. Deze laatste had slechts
aan alles zijn goedkeuring gehecht,
toen de propagandachef er geheim-
zinnig op had gezinspeeld, dat de
Fuhrer begreep, dat er iets bijzon
ders moest gebeuren, maar
Hitler wilde verrast worden.
Op de avond van de Rijksdag
brand zat de Rijkskanselier bij
Goebbels aan tafel, toen het bericht
van de brand binnen kwam; tot op
dat moment was er voldoende ge-
legenheid geweest voor de sluwe
„Dohtes" zijn Fuhrer voor deze
klucht klaar te stoven en hem te
prepareren voor zijn aanval van
razemij, die leidt tot vaststelling
van de beruchte Februari-verorde-
ningen.
Met de Rijksdag ging in Duits
land het gehele democratische sy
steem in vlammen op. Met vlam-
mende voortekenen en als een na-
tuurramp kondigt de nationaal-so-
cialistische revolutie zich aan. Als
een storm zal zij van nu af over
DuiVand heengieren.
Te Londen is een wedstrijd gehouden tussen 27.000 schoolkin-
deren met het kweken van de mooiste bloemen uit Nederlandse
bloembollen. Hier de uitdeling van de eerste prijs, een prachtige
zilveren beker, die gewonnen werd door kinderen van de Oat-
ford Secondary School, Londen.
I.
Het was begrijpelijk, dat tij-
dens en na een oorlog als de we
reld er nog geen te aanschou-
wen gaf, vele denkers en schrij-
vers en zoekers naar de verbor-
genheden van de m'enselijke
geest zich bezonnen op de toe-
komst van een zich naar de on
dergang spoedende beschaving.
Sommigen van hen wachtten
het einde van de oorlog nauwe
lijks af om reeds hun visie op
het geestesmerk van morgen te
geven. Onder hen ontmoeten wij
de Nederlandse cultuur-filosoo]
Johan Huizinga, die drie maan
den voor de bevrijding op 72-
jarige leeftijd overleed.
Huizinga, staande aan de rand
van twee tijdperken, schreef op
de vooravond van zijn dood een
merkwaardig essay over de
II (slot)
De miSsie-scholen konden dus
wel subsidie krijgen," maar alleen
indien zij neutraal waren. Op zich-
zelf was dit nog niet eens zo erg,
want de bepaling luidde dat niets
geleerd mocht worden wat in strijd
was met godsdienstige opvattingen
van andersdenkenden. Daar de
schoolgaande jeugd van de missie-
scholen vanzelfsprekend R.K. was,
deed zich dit dus niet voor. Maar
de financiele steun van bestuurs-
zijde bleef uit. In de felle strijd
die ontbrandde en waaruit a pro-
pos de Curacaose pers in feite ont-
stond: Civilado, De Vrijmoedige,
De Wekker, Amigoe di Curacao
BEHALVE de daling van de le-
vensmiddelenprijzen, is toch
steeds de „new Look" een van de
belangrijkste gesprekptmten van de
New Yorkse vrouw. Vorig jaar be-
gon men zich al met onzekere stap-
pen op het pad van deze nieuwe
mode te begeven; maar de pas uit-
gekomen voorjaarstoiletten van dit
jaar zijn al van een definitieve new
look. Zelf had ik nooit gedacht,
dat de vrouwen zich weer zouden
laten leiden naar deze hoogst on-
handige en dure mode; maar jawel
hoor, voordat we het weten zitten
we alweer vrolijk in onze wijde
rokken. smalle middel en opgevul-
de heupen, net zoals onze ouders
er in hun jeugd bijliepen. Gelukkig
dat deze nieuwe voorjaarskleding
iets flatteuser is dan die welke de
modehuizen er vorig jaar in tracht-
ten te brengen. Toen was er dan ook
een grote oppositie. Zelfs liepen
de dames" in badpakken rond met
grote borden, dat ze nooit zouden
overgaan tot de lange rokken. Van
dergelijke vertoningen merk je nu
niets meer (Het zou trouwens erg
koud zijn in de sneeuw!), maar ik
geloof wel, dat iedereen er nu in
berust en er zich op gaat instellen.
Met Pasen is in New York de
zgn. Easter Parade en of het nu
regent of hagelt. iedereen komt toch
op zijn Paasbest te voorschijn en
wandelt langs 5th Avenue om zich
ie laten bewonderen. Ook verdringt
men zicl® rond de fotografen, in de
hoop ook nog op een plaatje in de
courant te komen. Hiermede wordt
het lenteseizoen geopend; bontjas-
sen worden opgeborgen en lichtere
kledij komt te voorschijn.
Toen we een week geleden nog
midden in de hoge sneeuw zaten,
begonnen de grote modehuizen zich
toch al op de lente voor te bereiden.
Grote shows werden er gehouden
en het nieuwste van het nieuwste
werd vertoond. In sommige dingen
volgt men de Franse mode, maar
toch het meeste wordt door New
York zelf gecreeerd en daar zijn ze
ook verschrikkelijk trots op.
Om maar van boven af aan te
beginnen met de hoeden. Deze zijn
zacht van kleur en stof, meest
stroo met ruches van wit organdie,
of bloemen. en met weelderige voi
les. Ook ziet men weer de grote
A iiiss1'" 'V?
platte hoed met voile om de kin
gestrikt. De kleinere hoedjes wor
den achter op het hoofd gedragen.
Veel mantelpakken zullen dit
jaar weer gedragen worden. De
meesten met wijde klokrokken en
korte jasjes, opgevuld op de heu
pen om ze breder te doen lijken en.
sommigen geplisseerd of dik ge-
plooid van achteren,als het begin
van de ..queue". De lengte is voor
sportpakken 14 inches van de grond
en voor namiddagtoiletten 12 iif-
ches. Ook worden er veel deux-pie-
ces gedragen als jurk, met dezelfde
opvulsels en plooien. Uit Engejfmd
ge'importeerd vindt men de eeuwig
in de mode blijvende tailored man
telpakken van mooie tweeds. Te-
vens zijn boleros weer sterk verte-
genwoordigd. Ook blouses zijik uit
grootmoeders tijd overgenomen:
meest wit katoen, opengewerkt met
strikjes en lintjes in zwart fluweel
en wijde mouwen met overal ru
ches en kantjes. Ze staan vrouwe-
lijk aantrekkelijk. maar hebben
grote bezwaren in de was.
Jurken en middagtoiletten ziin
ook allemaal met wijde rokken in
pasteltinten, met wijde mouwen.
Men ziet ook veel de driekleurige
jurk, het bovenstukin een lichter
tint dan de rok en met een fel ge-
kleurde brede ingehaalde ceintuur
afgezet.
De jassen zijn wijd, veel met pel-
lerines of capes. Toch worden man
telpakken het meest gedragen.
Bij het geheel behoren natuurliik
perfecte dunne Nylon-kousen, die
nu in alle kleuren verkrijgbaar zijn.
Op de shows werd -het meest een
aardbeienkleur vertoond, die ik
heel lelijk vond. maar wat weer 't
nieuwste was. Om het geheel hele-
maal antiek te maken, zie je nu
en dan zelfs al dames lor*m met
de beroemde „tache de baeute"
(beauyspot) op de wang!
Wat schoenen betreft: deze zijn
min of meer hetzelfde. veel met 'n
open hiel. Ik heb echter al enige
excentrieke exemplaren met de
ouderwetse hoog geveterde schoei-
QE V1ERDE ZONDAG van de
Vasten draagt de naam
„Laetare" naar de eerste woor-
den van de Introitus uit de Mis
en dit betekent „Verheug u,
wees blij"! Wij worden uitgeno-
digd, blij te wezen. Waarom
datWaarom blij? En h°e blij?
Er is inderdaad veel dat weinig
opwekkend is: de toestand in de
wereld, misschien narigheid en
zorg in ons eigen leven. En dan
toch blij wezen? Ja, juist daar-
om, meer dan anders! Blijheid is
de druppel olie in de machine.
Wees weer eens blij, dat zal u
over veel dingen heen helpen.
Zie weer eens hoger dan dit
aardse, waar we elke dag in zit
ten. Zie eens naar God, naar
Christus. Hij is morgen opnieuw
in de H. Mis tegenwoordig en
Hij deelt fat Brood uit, dat Zijn
Lichaam is, ook aan u. Daar ligt
uw kracht voor de komende
week. Daar ligt uw reden tot
blij-zijn: Christus onder ons,
Christus in ons!
MARCUS.
sels met hoge hakken zien rondlo-
pen, maar ik geloof toch niet dat
dat erin zal komen.
Zo bereidt New York zich voor
op het hete voorjaar. Hopelijk
schijnt de zon dit keer op Paas-
morgen en gaat het niet hagelen
zoals het vorig jaar, zodat je niets
dan piekharige, verfomfaaide en
natgeregende tragische figuren zag
staan op de plaatjes in de courant
van de volgende morgen!
stond de ambtenarij veelal aan de
kant dergenen die geen financiele
steun wilden geven. De Missie
voerde deze strijd tegen een over-
macht, waarin vooral de vrijmetse-
larij en enkele niet-practiserende
katholieken een rol speelden.
De strijd bleef voortduren tot
1907. toen door verwerping van het
neutraliteitsbeginsel het missie-on-
derwijs zijn karakter wettelijk zag
erkend. Momenteel kent Curacao
een bijna volledige financiele ge-
lijkstelling; het voorbereidend on
derwijs derft deze nog.
Door de verschillende omstandig-
heden in Suriname verliep de on-
derwijsstrijd daar enigszins anders;
van een financiele gelijkstelling is
daar nog in mindere mate sprake
dan op de Antillen. Ook in Surina
me is het bijzonder onderwijs aan
het openbaar onderwijs voorafge-
gaan. Toen de plantage-directeuren
zich in de tweede helft van de 19e
eeuw er nog tegen verzetten, be
gonnen de Moravische broeders
Hernhutters) en de R. K. Missie
met volksonderwijs. Het is aan de
beschavingsarbeid van zending en
missie te danken, dat zowel de An
tillen als Suriname een christelijk
stempel dragen en vastgegroeid
zijn in de Nederlandse cultuurge-
meenschap, voor wat Suriname be
treft zelfs in onze gemeenschap.
In Suriname wordt 15 pet. van
de totale begroting voor het onder
wijs besteed. n.l. 1.457.583 gld; Op
een bevolking van 190.000 zielen
zijn thans 148 scholen met 661 on-
derwijzers en 27.194 leerlingen. Het
aantai leerlingen. dat hiervan bij-
zondere scholen bezoekt, is ons mo
menteel niet bekend.
Op de Antillen wordt ongeveer
10 pet. van de totale begroting voor
het onderwijs besteed. n.l. 3.052.500
gld. Op een bevolking van onge
veer 143.000 zielen zijn er omstreeks
23000 schoolgaande kinderen. Hier
van bezoeken plm. 19000 een R.K.
bijzondere school en olm. 700 een
neutrale biizondere school.
Wat de Nederlandse Antillen be
treft. hebben die op Uruguay na
het laagste aantai analfabeten van
het hele Westelijke halfrond. n.l.
4 pet. (in de Ver. Staten is het cij-
fer 11 pet.). In Suriname. waar
door de enorme uitgestrektheid en
de aanwezigheid van ongecivili-
seerde stammen niet voor alien ge-
woon onderwijs kan wordeji gege-
ven, bestaan de zgn. Boslandscho-
len, die meer beschavingsscholen
zijn.
Zowel in Suriname als op de An
tillen wordt het R.K. bijzonder on
derwijs gegeven door fraters en
zusters, met aanvulling van leken-
personeel. Zou de financiele gelijk
stelling verdwijnen. dan is er geen
sprake van, dat maar een deel van
dit onderwijs zou kunnen blijven
bestaan. Bepaalde anti-clericale
tendenzen streven er wel naar het
bijzonder onderwijs te duperen,
mede omdatvelen niet eens
weten wat bijzonder onderwijs is.
Vooral voor de Antillen, waar vrij-
wel de gehele schoolgaande jeugd
een R.K. school bezoekt, gelden bij
zonder onderwijs en katholiek on
derwijs biina als svnoniem. Terwijl
juist op die Antillen ook neutrale
bijzondere scholen bestaan, zoals
de Willem de Zwijgerschool op de
Isla en de in oprichting zijnde (ge-
reformeerde) school met de bijbel.
die op Mundo Nobo zal komen.
Zeer velen zien in het bijzonder
onderwijs ..clericaal" onderwijs en
wensen hiermede af te rekenen.
Deze anti-clericale tendenzen zijn
terug te brengen tot twee oorza-
ken. de gewone wortel (vrijmetse-
larij. vrees voor roomse machts-
weilust e.d.) en de anti-Nederland-
se geest. waarbij paters en ander
missiepersoneel als propagandisten
van de Nederlandse geest worden
gezien. De heer Wijngaarde is
daarvan. voor wat Suriname be
treft, zeker een exponent, zoals de
heer Jonckheer, ware hij niet ver-
trokken, dit voor Curacao zou zijn
geweest.
Wil men voor Suriname en de
Antillen die typische uiting van de
Nederlandse democratic, welke de
vrijheid van het onderwijs is, bewa-
ren. dan dient zowel de vrijheid
zelve als ook de consequentie er-
van, n.l. de volledige financiele ge
lijkstelling, als grondrechten in de
rijksgrondwet te worden vastge-
legd.
„De Ge'illustreerde Pers N.V." te
Amsterdam gaf een goedverzorgd
drukwerk uit, in de vorm van een
illustratie over het werk van de
jongens in Indie. Zeer goede arti-
kelen, verslagen, reportages en ver-
halen over sport, gebruiken op Bali,
de schoonheid van het Indische
landschap, de radio, de omgang met
de bevolking, de marine, de Niwin,
het Rode Kruis enz. vormen de in-
houd van dit kleine boekwerk, dat
kwistig verlucht is met fraaie en
actuele foto's over het leven der
troepen in de prachtige sub-tropi-
sche natuur. Een moppenpagina be-
sluit deze uitgave, welke voor de
civiele prijs van 65 cent wordt aan-
geboden.
In de gemeente Doornspijk (Gld.)
is de laatste tijd een dertigtal hon
den door vergiftiging om het leven
gekomen.
Het is gebleken. dat ze steeds
stierven nadat zij rond gelopen
hadden op de beboste jachtterrei-
nen in de buurt van Doornspijk.
De rijkspolitie heeft een beroep
gedaan op apothekers en drogisten
in de omgeving om er dadelijk
melding van te maken wanneer
iemand vergift koopt.
Naar wij vememen heeft de Ne
derlandse regering bij de „Fairey
Aviation Company" in Engeland
veertien „Firefly"-vliegtuigen be-
steld. Deze veertien vormen een
aanvulling van de vijf en zestig
..Fireflies" welke de marinelucht-
vaartdienst thans bezit.
kansen op herstel van deze be
schaving. Deze kansen zijn vol-
gens hem miniem, en hoe hij ook
zoekt en vorst en waarheen hij
de blik ook wendt, nergens
vindt hij een genoegzaam be-
trouwbare grondslag waarop hij
die beschaving der komende tij-
den kan funderen.
De naaste aanleiding tot de
catastrophe van 1939 was vol-
gens hem het falen van de Vol-
kenbond als gevolg van het niet
toetreden der Verenigde Staten.
De negen of veertien Ameri-
kaanse senaatsleden, die tegen
het lidmaatschap van de Vol-
kenbond stemden, hebben een
zo zware schuld op zich geladen.
„als slechts zelden op particu-
liere politieke personen is ko
men te rusten". Huizinga is van
mening, dat het heil van de ko
mende tijd moet gezocht worden
in de federatieve aaneensluiting
van beperkte sociaal-economi-
sche politieke eenheden onder
de hoede van enkele imperia.
Dit is een van zijn weinige posi-
tieve aanduidingen, en hoewel
deze niet van belong is ontbloot,
is zij niet origineel.
Een andere oorzaak van de
huidige antithese der geesten is
het verloren gaan van het ver-
trouwen tussen de staten. Is het
wonder, dat dit vertrouwen af-
neemt naarmate de ethische
normen worden prijsgegeven?
Berusten verdragen niet op
vertrouwen en is er zonder
vertrouwen nog wel economisch
leven mogelijk? De goodwill, de
welgezindheid en het wederzijds
vertrouwen kunnen dus ver-
minderen, doch niet verdwijnen,
aangezien dan de samenleving
qua talis onmogelijk zou zijn.
Huizinga geeft hierop een hoop-
voller geluid, niet uit de kracht
van zijn visie, doch gedwongen
door een stee'nharde logica. Ook
het beeld, dat hij ophangt over
de reddende functie van een
herlevende kunst is tamelijk
comber. Slechts in fiet voorbij-
gaan raakt hij het vraagstuk
der individuele herorientering
aan. „Teneinde de bezieling te
verwerven die de onmisbare ba
sis is van alle ethiek, van alle
vertrduwen en verantwoorde-
lijkheid, van alle gevoel voor
recht en menselijkheid, moet de
mens weer levendig en alge-
meen gaan beseffen, dat hij een
wezen is, dat leeft uit genade en
streeft naar verlossing"De
mens moet dus beginnen met
zichzelf te veranderen. En al-
hoewel hij er aan toevoegt, dat
de mens er niet spoedig toe
komt zichzelf te veranderen,
mag men in dit op de voorgrond
plaatsen van de persoonlijkheid
toch een mogelijkheid vinden
om uit de impasse der ethische
ontreddering te geraken. Waar
Huizinga spreekt over de nood-
zakelijkheid van een ontluiken
der persoonlijkheid als voor-
waarde voor een hergeboorte
der cultuur, toont hij zich nog
toegankelijk voor een positieve
levenshouding en toont hij aan
anderen het middel waarmede
zij 'zijn scepsis kunnen bestrij-
den.
V. de J.
De man, die Maandagavond op
de Coolhaven de vrouw, met wie
hij samen gewoond had, vermoord-
de en daarna de hand aan zichzelf
probeerde te slaan, is thans buiten
levensgevaar. Hoewel hij zichzelf
aan de keel ernstig verwondde,
blijkt toch geen slagader te zijn
geraakt. De man kan echter nog
alleen met ja-knikken en neen-
schudden op de hem door de po
litie gestelde vragen antwoorden.
Alles wat men tot nu toe te weten
is kunnen komen is, dat hij een
slecht leven bij de vrouw moet
hebben gehad. Van de moord zelf
verklaart hij zich niets te kunnen
herinneren.
52.
„Jij bent er altijd gauw met je
revolver bij geweest, Lebert", zei hij
„Ik wilde. dat ik nu de kans maar
eens kreeg", antwoordde Vallon
grimmig.
Eindelijk bereikten ze de top en
lag het wijde panorama van zee en
moerassen voor hen. De zon was
nog slechts een donkerrode bal en
boven aarde en zee kwam een dik-
ke mist op. Boven op de top stop-
te Richet de machine. De motor
was op onrustbarende wijze gaan-
kloppen.
„Ik moest de lampen nu maar
aandraaien". zei hij. ..We zullen ze
wel nodig hebben tussen al die
hoge bomen." Hij stapte uit, om de
koplampen te controleren. Er stond
eeri stevige zeebries op de top.
Tegen de roze gloed van de zons-
ondergang zag hij zich een reusach-
tige gedaante aftekenen, bruin van
het hoofd tot de voeten en ogen-
sclfijnlijk met een dichte» haarmas-
sa bedekt. Vallon zag, dat het Eric
Ts»>gat zeker niet was. Richet
wrong zich als een rat in een val.
„Schiet!" gilde hij. „Schiet dan
toch in hemelsnaam!"
Vallon hief zijn revolver op. Het
volgend ogenblik legde hij het wa-
pen met een grijnslach op de zitting
naast zlph en trok de handrem los.
De wagen begon zich langzaam
vooruit te bewegen. Richet wilde
zich nog met een hand vastgrijpen,
maar kon zich niet houden. Toen
gilde hjj als een gewond dier.
De wagen schoot langs de helling
omlaag. Twee honderd meter ver-
der zette Vallon de rem aan en de
wagen stond stil. Hij keek om, maar
zag niets, doch hoorde nog wel een
langgerekten doodskreet. Hij hief
zijn revolver op en loste zes scho
ten in de lucht.
Daarna liet hij de rem weer los
en de wagen gleed de helling af in
de toenemende duisternis.
HOOFDSTUK XXI,
De oude mijn op Tregat's landgoed
Het laatste licht van de dag ver-
glom aan de horizon, toen Tregat
zich van de goederentrein bij de
halte van Tretou. waar deze stop-
pen moest, liet afglijden. Hij had
vier en twintig uur op die goede-
renwagen gelegen en de helft van
die tijd op een zijspoor gestaan op
dertig kilometer afstands van zijn
bestemming. Hij wist nog niet dui
delijk. wat hij zou kunnen aanvan-
gen. Hij was immers een vervolg-
de, die niet openlijk aan enige red-
dingspogingen kon deelnemen, of
hulp verlenen bij" de opsporingen
van Solange.
Voordat hij de havenplaats ver-
liet, had hij een avondblad gekocht
waarin hij gelezen had, dat het
vermiste meisje nog steeds niet ge-
vonden was, ofschoon men de om-
trek in alle hoeken en gaten onder-
zocht had en alle manrien uit de
omtrek zich beschikbaarw. gesteld
hadden, om mee te zoeken.
Hij las ook over de dood van
George Richet en hoe Jean Vallon
de heuvel was komen afrijden in
een auto, die hij niet wist te sturen,
noch tot staan te brengen en hoe
hij, op gevaar af van zijn macht
over het stuur te verliezen, zich
had omgewend en zijn revolver op
de moordenaar had leeggeschoten.
Er stond een hele beschrijving in
over de dodenrit langs de helling
door een man, die geen verstand
van auto's had en die de wagen
slechts met de uiterste inspanning
op de weg had kunnen houden.
Ooggetuigen uit Tretou verhaalden,
hoe hij als een pijl uit de boog door
het dorp gevlogen kwam en hun
nog had toegeroepen, naar de top
van de heuvel te gaan. om een
man in doodsnood te helpen.
Doch dit verhaal maakte* niet
veel indruk op Tregat, omdat zijn
gedachten zich slechts met Solange
konden bezighouden. Misschien was
ze nu reeds dood! Dat ze na zo
veel dagen nog in leven zou zijn,
was immers hoogst onwaarschijn-
lijk. Heel de lange nacht toen hij
op de goederenwagen lag, hadden
die gedachten hem gekweld. Er
scheen geen enkel straaltje van
hoop te zijn overgebleven. Toch
was hij vastbesloten, Solange te
vinden dood of levend en aan
eigen veiligheid dacht hij niet
meer. Als ze dood was, zou hij haar
wreken.... verschrikkelijk wreken
"Onopgemerkt sl()op hij van de
spoorbaan naar de bossen terug.
Voor zijn vertrek uit de haven had
hij uit voorzorg zich overvloedig
van voedsel voorzien en hij had 'n
zak bij zich volgepropt met aller-
lei etenswaren. Hij wist immers
niet, hoe lang het duren kon, eer
hij ergens voedsel kopen kon? Maar
in vier en twintig uur had hij zijn
dorst niet kunnen lessen. Zijn mond
en keel waren kurkdroog. Hij be-
gaf zich regelrecht naar de kleine
waterval in het» bos en dronk met
lange teugen. Na zijn dorst gelest
te hebben. at hij wat. dronk nog-
maals en begon zijn tocht door het
duistere bos. Hij wilde langs het
moeras gaan en zo verder naar
Huize Tregat. Daar verwachtte hit
enig spoor te viqden van het mon
ster; er misschien wel mee handge-
meen te worden. Maar eerst moest
hij weten, waar Solange was!
Het kostte hem twee uur, om de
bossen van Tregat te bereiken. De
maan was reeds opgekomen en
door het dichte tnaderendak drong
het licht zwakjes door. Het kostte
hem zelfs moeite, de stammen der
bomen te onderscheiden en eerst
na veel zoeken ontdekte hjj de
oude schacht van de Tregat-mijn.
Het was doodstil in het bos en zijn
voetstappen klonken krakend door
de stilte. Ergens in de verte krijste
een uil. doch verder scheen er geen
enkel levend wezen wakker.
Eindelijk, na lang zoeken. bereik-
te hij de voet van de heuvel en, na
dat hij enige schreden teruggegaan
was, vond hij de overblijfselen van
het net. Bij het betasten van de
stukgesneden touwen ontzonk hem
alle moed.
(Wordt vervolgd)
