Mobiele zenders
Nogmaals: Het geval Kiek
Priesternood in Frankrijk
Export langs slinkse wegen
PROBLEMEN
rond het marktvraagstuk
r
Het Enquête-rapport
Heeft hij wel
getelefoneerd?
Alkmaar se N.V. kreeg f 7000 - boete
Koeler maar toch nog goed weer
(Van een onzer redacteuren)
In het laatste verschenen deel
van 't verslag van de parlemen
taire enquêtecommissie wordt
o.m. het beruchie geval Kiek
behandeld, dat eind 1944 in het
bevrijde gebied zoveel stof heeft
doen opwaaien.
Robert Kiek, een oorlogscor
respondent van het A.N.P. had
namelijk een verhaal gepubli
ceerd over een telefoonverbin
ding tussen het bevrijde gebied
en het P.N.E.M.-gebouw in Den
Bosch, dat toen nog in Duitse
handen was. Twee leden van de
ondergrondse beweging hadden
Kiek, zo schreef hij, op de weg
van Eindhoven naar Nijmegen
ontmoet en hem meegenomen
naar een transformatorhuisje
van de P.N.E.M. Daarin hing 'n
telefoon en, zo verklaarde Kiek
verder, in zijn tegenwoordigheid
begon een van de mannen met
iemand te spreken. Wat later
vroeg hij of Kiek ook even wil
de spreken.
Kiek kreeg de telefoon in zijn
handen en begon het gesprek.
Hij vertelde, dat hij correspon
dent van het A.N.P. was.
De onbekende antwoordde: „Ik
sta hier in het kantoor van het
electriciteitsbedrijf in Den Bosch
en wij telefoneren dwars door
de Duitse linies heen. Moet u
eens horen, ik zal het raam
opendoen". De onbekende deed
dit en Kiek hoorde daarop het
geluid van voorbijtrekkende
Duitse colonnes over de Konings
weg.
weg met Den Bosch getelefo
neerd. Alleen enkele vertrou
wensmannen en het geallieerde
hoofdkwartier wisten van de
verbinding. Nu is het mogelijk
dat Kiek in Eindhoven door een
persoon, die zichzelf gewichtig
wilde maken op de hoogte van
deze verbinding is gebracht,
waarop Kiek een smeuïg ver
haal heeft gefantaseerd over 'n
gesprek met het bezette gebied
en het horen van voorbij donde
rende Duitse colonnes, die op
dat moment helemaal niet in
Den Bosch waren.
Maar intussen had Mi de ge-
leime verbindingen van de on
dergrondse beweging en ook de
ondergrondse werkers zelf in ge
vaar gebracht. Want als de S.D.
binnengevallen was op het mo
ment, waarop iemand bezig was
met het telefoneren, dan waren
de aanwezige personen volgens
standrecht ter plaatse neerge
schoten.
In zijn functie van president van een vereniging van jongeren uit
verschillende landen tot het vrijwillig verlenen van diensten, maakte
Montgomery een inspectietocht door de bossen van Newtimber bij
Brighton, waar jongens uit zes landen bomen aan het vellen zijn.
Monty vond het maar een warme „job", en al spoedig had hij zijn
jasje uitgetrokken en over de arm gehangen.
Deze geschiedenis nu publi
ceerden wij enige tijd
als uittreksel van het verslag
van de enquête-commissie. Van
verschillende zijden echter heeft
men er ons op gewezen, dat het
verhaal van Kiek nogal onge
loofwaardig en erg gevaarlijk is.
Gevaarlijk omdat het door pu
blicatie in de tijd, dat een groot
deel van Nederland nog bezet
was, de verbindingen van de on
dergrondse beweging in gevaar
bracht. En inderdaad is in die
periode een inval gedaan in het
P.N.E.M.-gebouw. De Duitsers
kwamen naar wapens zoeken,
maar beschuldigden wat later
een van de ambtenaren, dat van
uit het gebouw met bevrijd ge
bied werd getelefoneerd. De
ambtenaar gaf de Duitser toen
een telefoon in de handen, zodat
die het zelf kon proberen. Het
lukte natuurlijk niet.
De heer Jan van Mackelen-
bergh, een van de drie personen
in Den Bosch, die van het be
staan van deze lijn afwisten,
verklaarde tegenover ons, dat 't
onmogelijk is, dat een dergelijk
telefoongesprek ooit gevoerd 'is.
Stel het feit, zo zegt hij, dat
Kiek inderdaad in dat transfor
matorhuisje is geweest, dan zou
hij nog nooit aansluiting gekre
gen hebben. De twee personen
die het toestel in het P.N.E.M.-
gebouw in Den Bosch bedienden
(en slechts op bepaalde uren
werd er getelefoneerd) waren
veel te voorzichtig om een der.
gelijk overbodig gesprek te voe
ren. Het waren ir. A. van Me-
chelen en de heer Harkx. beiden
ambtenaren van de P.N E.M. De
beer Harkx verklaart, dat hu
nooit een dergelijk gesprek heeft
gevoerd. En hij kan dat ook niet
aannemen van ir. van Mechelen,
die zich echter niet meer kan
verdedigen, daar hij enkele ja
ren geleden gestorven is.
Een dergelijk gesprek kan bo
vendien nooit gevoerd zijn, om
dat de spreker in het bevrijde
gebied zich moest melden mid
dels een codewoord. Voorts wss
de afspraak, dat er nooit een te
lefoon aan anderen overgegeven
mocht worden tijdens het ge
sprek.
De heer Jan van Machelen-
bergh nu komt op voor de eer
van ir. van Mechelen. Deze kan
zo nooit getelefoneerd hebben
Rij was veel te voorzichtig om
zonder enige aanleiding met een
volkomen onbekende persoon
onverantwoordelijk te spreken
en dan nog de telefoon zo vast
te houden, dat men aan de an
dere kant de Duitse colonnes
langs kon horen trekken
De heer Harkx wees er ons nog
op, dat er in die dagen helemaal
geen Duitse colonnes irreer trok
ken. want dan waren ze door
geallieerde vliegtuigen zeker be
schoten.
Toch zit er een grond van
waarheid in Kiek's verhaal. Het
was namelijk mogelijk om van
uit het transformatorhuis.ie te
Voghel. het enige dat aan de
weg EindhovenNijmegen ligt,
via een huislijn van het P.N.E.M
gebouw in Den Bosch te telefo
neren. Maar dat wist niemand
in het bevrijde gebied, behalve
zeer ingewijden. Er werd zelfs
vanuit Eindhoven via een om-
Toen in 1896 Marconi de draad
loze telegrafie tot een bruikbaar
telecommunicatiemiddel had ont
wikkeld, zag men daarin als voor
naamste toepassingsmogelijkheid de
verbinding van schepen met de wal.
Later kwam daarbij nog de com
municatie met en tussen vliegtui
gen, maar tot radiotelefonie in rij
dende treinen en auto's kwam het
voorlopig nog niet. Dit kon ook niet
omdat dergelijke zend- en ontvang-
installaties hun zeer bijzondere
eisen stellen, waardoor zij in zeer
vele opzichten van die op schepen
en in vliegtuigen afwijken. Zij moe-
t«n b.v. gevoed kunnen worden
door een energiebron van beperkte
capaciteit, d.i. in een auto door een
accu en in de kleinere, draagbare,
installaties door een droge batterij.
De zendbuizen moeten een zo groot
mogelijk vermpgen kunnen afge
ven, zodat men met een klein aan
tal trappen voor versterking en
voor frequentievermenigvuldiging
kan volstaan
De behoefte aan mobiele zenders
en ontvangers, waardoor brand
weerlieden, taxichauffeurs, vee
artsen vooral op het platte Iand
- politie, militaire colonnes, plan
tages in onveilige streken, sleepbo
ten en andere vaartuigen bij grote
havenbedrijven, voortdurend met
hun basis in contact kunnen blijven,
is allengs toegenomen. En zo heb
ben dan de mobiele radiostations in
1947 op de internationale telecom-
municatie-conferentie te Atlantic
City officiële erkenning gevonden,
en werd hun een aantal frequentie
banden toegewezen. Bij de keuze
van die golflengtegebieden, die tus
sen de 3/4 en de 7j£ meter liggen,
is er rekening meegehouden dat
niet alle golflengten geschikt zijn
voor de mobiele radiotelefonie. Zo
mogen de uitgezonden golven niet
door de ionosfeer, d.i. een geleiden
de luchtlaag op ongeveer 100 km
hoogte in de atmosfeer, worden
teruggekaatst. Want dan bereiken
zij net als de gewone radiogol
ven op ver afgelegen plaatsen
weer de aarde en dat is voor de
mobiele radiotelefonie helemaal niet
nodig. Integendeel, het is zelfs een
groot nadeel als zij zo ver door
dringen, want dan zullen zij daar
de zenders en ontvangers op gelijke
of bijna gelijke golflengte in hoge
mate storen. Bij een golflengte van
7% meter of minder treedt deze
terugkaatsing tegen de ionosfeer
echter niet meer op.
bevindt
de mi-
Om in het gebied, dat de mobiele
radioverbinding bestrijkt, storing
van en door andere radioverbindin
gen te voorkomen, dient de fre
quentie van de mobiele zender zéér
constant te zijn. Dit bereikt men
met kristalbesturing, d.w.z. men ge
bruikt in plaats van de oscillator-
kring een kwartskristal, dat de
eigenschap heeft onder invloed van
de electrische wisselspanning in
trilling te komen. Met het oog op
de breekbaarheid men denke aan
de schokken, waaraan het kristal
in een mobiele zender blootstaat
mag het kristal niet dunner zijn
dan 015 mm. Maar dan is de voort
gebrachte frequentie nog niet hoog
genoeg om de vereiste golflengte
te krijgen, omdat men haar dan
nog met een factor van b.v. 16 moet
vermenigvuldigen.
Voor deze frequentievermenig
vuldiging heeft Philips speciale, zgn.
dubbele, buizen geconstrueerd, die
tevens uitermate bestand zijn tegen
schokken. De N.V. Philips Tele
communicatie Industrie te Hilver
sum fabriceert de volledige mobilo
fooninstallaties, zowel voor de vaste
posten als voor auto's, treinen e.d.
De zender en ontvanger van een
mobiele installatie zijn samenge-
bouwd in een metalen doos, die ge
makkelijk in de bagageruimte van
een auto kan worden onderge
bracht Voor in de wagen
zich het bedieningspaneel,
crofoon en de luidspreker.
De mobilofoonzender werkt met
frequentiemodulatie. Men heeft de
keus tussen twee naast elkaar ge
legen frequenties. De reikwijdte,
die in het vrije veld aanmerkelijk
groter is dan in bebouwd gebied,
bedraagt een 20 tot 25 km; afhan
kelijk van de hoogte van de antenne
en van de geaardheid van het ter
rein.
Dit alles sluit prachtig aan bij het
werk, dat de PTT in Nederland
thans bezig is te ondernemen. Daar
wordt namelijk de laatste hand ge
legd aan een landelijk mobilofoon
net, waardoor iedere automobilist,
wiens wagen met een mobilofoon is
uitgerust, met iedere willekeurige
telefoonabonné in Nederland en
in principe zelfs ook daarbuiten
kan spreken. Nederland is hiermee
het eerste land in Europa, dat het
publiek zulk een voorbeeldige tele
foonservice biedt. In Amerika be
staat eveneens de mogelijkheid om
vanuit een rijdende auto te telefo
neren. doch daar is zij beperkt tot
enkele der grote hoofdwegen.
TENTOONSTELLING
„VAN DE WADDEN
TOT HET I)"
De 40.000ste bezoeker van de ten
toonstelling „Van de Wadden tot
het IJ'- is dezer dagen de controle
gepasseerd en nu de regen uitblijft
verwacht men, dat de 50.000ste de
zer dagen genoteerd zal worden.
Te meer omdat er e©n nieuwe
avondopvoering van het Kaasmarkt
spel wordt gegeven, het kleurige
en fleurige kinderopenluehtspel,
dat ook alle middagen grote be
langstelling blijft trekken.
Donderdagavond wordt het grote
Jazz-festival gehouden, waarbij zes
orkesten hun medewerking verle
nen. Vooral van de Zaanstreek,
waarvan deze orkesten afkomstig
zijn, wordt grote belangstelling
verwacht.
Voor het bloemencorso op 17 Au
gustus. dat in het park der ten
toonstelling wordt gehouden, komen
van alle zijden reeds aangiften voor
deelname binnen. Op die dag wordt
een record aantal bezoekers ver
wacht.
Tot uiterlijk Zaterdag kan men
zich voop deelname aan het corso
opgeven op het kantoor van de
Federatie (Tel 4600) of op het ten
toonstellingterrein (telef. 4801 en
3312). Een pracht collectie prijzen
wordt daarvoor beschikbaar gesteld.
(H Slot)
Zoals men wellicht weet, is de
schoolkwestie in Frankrijk waar
lijk een probleem. Iedereen be
taalt zijn belasting voor de open
bare, d.i. de anti-godsdienstige
school, de zg. „école laique". Hier
is het spreken over de godsdienst
of het meebrengen van een kate-
chismus streng verboden. Ouders
die hun kinderen naar de he
laas 5chaarse Katholieke scho
len, de zg. „école libre" willen
sturen, moeten samen deze scho
len, mét hun personeel onder
houden; zij zijn dus dubbel be
last!
De kinderen, wier ouders zich
deze grote uitgaven niet kunnen
veroorloven, jammer genoeg de
meesten, bezoeken dus de „école
laique". Zij moeten dus alles wat
zij van het Christelijk geloof beho
ren te weten, opdoen in de kate-
chismusles, daar er èn op school èn
thuis niet of vrijwel niet aan ge
loof „gedaan" wordt. Niet alleen
het kind is hiervan de dupe, maar
het hele land. Want die ongodsdien
stigheid weerspiegelt zich in het
enorme en steeds toenemende aan
tal echtscheidingen, met alle daar
aan verbonden ellende, die als een
gesel over het land gaat. Nog niet
lang geleden werd er ®en zeer ern
stig en dringend schrijven van de
gezamenlijke Franse Kardinalen en
Bisschoppen over deze beangstigen
de toestanden voorgelezen in alle
kerken. Men tracht de jeugd te or
ganiseren in de plattelands-jeugd
organisatie, de JAC voor de jon
gens, de JACF voor de meisjes.
Deze beweging congresseerde on
langs in Parijs, waar o-m. Kardinaal
Feltin een hartig woord tot hen al
len sprak. Echter zijn lang nog
niet allen toegetreden. Het volk is
vriendelijk, gastvrij en behulpzaam
maar onverschillig inzake geloof en
kerk en nog dikwijls behept met
de kinderachtige vooroordelen. Hun
werk komt op de eerste, tweêde en
derde plaat», tijd en energie voor
andere dingen ontbreken. Nogmaals
de goede en zeer goede uitzonde
ringen daargelaten.
De toestand, waarin de vele
kerken en kerkjes verkeren, is vaak
deplorabel. Herhaaldelijk komt het
voor, dat het dorp beneden ligt en
kerk en pastorie boven op de top
van een heuvel. Last van de buren
heeft de pastoor op die manier ze
ker niet, maa. het bezoek aan zijn
kerk wordt door deze-situatie be
langrijk geremd! Niet weinig ker
ken zijn heel oud en derhalve ge-
classeerd als „monument histori-
que", hetgeen betekent, dat de res
tauratiekosten door de staat zullen
worden gedragen indien zij besluit
dat tot restauratie moeten worden
overgegaan Het blijft echter dik
wijls bij classificatie en hét komt
dan ook nogal eens voor, dat men
na een nachtelijke regenbui des
morgens de dingen in de kerk en
sacristie drijvende aantreft! Ik heb
het geluk gehad, enige zee- mooie
en goed onderhouden kerken te
zien, echte juwelen van middel
eeuwse bouwkunst. Maar niet iede
re parochie bezit zo'n fraaie kerk
en de noodkreten van de verschil
lende pastoors om bijdragen voor
hun met instorting bedreigde hei
ligdom vinden niet altijd voldoende
weerklank.
Tenslotte wil ik nog iets mee
delen over de priesters, die wegens
hun ouderdom genoodzaakt zouden
zijn, zich terug te trekken. Het
enige „maison de retraite" dat het
diocees, waarin ik werkte, rijk is,
heeft geen vrouwelijke hulp. Een
der priesters zorgt daar voor de
keuken. Het ia onder deze omstan
digheden geen wonder, dat de pas
toors zo lang mogelijk op hun post
gehandhaafd blijven. Ook al, omdat
de opvolger vaak ontbreekt en om
de mensen toch de gelegenheid te
geven, zo lang mogelijk hun Zon
dagsplicht te vervullen. Er zijn er,
die op hun oude dag bijgestaan
worden door een zuster of anders
zins, maar ik ken ook een pastoor
die in de zeventig is en het geheel
zonder hulp moet stellen. Zijn eten
wordt hem vanuit het naburig ho
telletje gebracht, 's avonds behelpt
hij zich met de rest daarvan. Hij
bedient nog drie parochies, die
enige kilometers van elkaar liggen.
In parochies, waar enige tijd een
priester ontbreekt gaat het moei
zaam opgebouwde vrij snel achter
uit of te gronde. De opvolger moet
weer opmeuw beginnen. De ang
stige vraag: „Zal het stand houden,
als ik weg ben?" kan hem be
klemmen en daarom is hier ook
maar één ding vereist: een onbe
grensd vertrouwen op God. Dat
hébben deze priesters, men ziet het
aan de ongehoorde zelfverlooche
ning, waarmee ze zware vermoeie
nissen, grote hitte en koude dragen,
om hun parochianen overal bij te
staan- aan de blijmoedigheid en de
taaie volharding, waarmee zij
trachten de stroom van onverschil
ligheid te breken. Zij beschouwen
het offer van hun moeilijk leven
als niets, maar zij verkondigen het
Evangelie metterdaad.
Ik stond op een vroege Zondag
morgen in de tuin en keek het dal
in. De klok luidde voor de eerste
Mis. Van achter de zwaarbeboste
heuvels rondom mij klonk zacht 't
roepen van de andere torens. On
der zijn witte rooksliert schoof 'n
trein de tunnel in. Tussen de strui
ken zat nog een nachtegaal te zin
gen, krekels sjirpten in het hoge
gras. Ik moest denken aan het ver
re Holland en aan wat het zou
kunnen doen voor deze mensen en
hun dappere priesters. Vergeet hen
niet in uw gebed!
Wat ik u heb verteld, geldt niet
voor geheel Frankrijk. Ik kan u
slechts op de hoogte stellen van
eigen ervaringen uit een uiteraard
klein gebied. Het is nu eenmaal 'n
land van uitersten. Naast de groot
ste onverschilligheid treft men een
enorme vurigheid en geloofsbele
ving aan. Maar ik dacht, dat deze
dingen „heet van de naald" u zou
den interesseren. B. R.
Voor de Alkmaarse economi
sche politierechter, mr. J. A,
Markus, stond gisteren terecht,
de heer J. J. K., wonende te
Bergen, dirêcteur-bestuurder van
de N.V. „De Keijzer", handel in
zuivelproducten en koloniale
waren te Alkmaar. De heer K.
vertegenwoordigde daar de
N.V., die ervan beschuldigd was
het monopoliebesluit voedsel
voorziening en zuivelverorde-
ning te hebben overtreden, bij
de export van 5000 kg. kaas naar
Cuba en Venezuela.
Kaas is een monopolieproduct
en het exportmonopolie berust
bij het Bedrijfschap voor Zuivel,
dat aan de exporteurs vergun
ningen verleent tot het exporte
ren van het product naar een
V.
Acht de commissie derhalve
de onmogelijkheid van afsluiting
van de veemarkt geen aanlei
ding, om thans maatregelen tot
verbetering in dit opzicht voor
fe stellen, dit is haars inziens
wel het geval met de toegangs
wegen tot het marktterrein, die
niet meer in staat zijn het ver
keer met de steeds groter wor
dende voertuigen, welke voor de
aanvoer van het vee ter markt
worden gebruikt, te verwerken.
De grootste veetransportauto,
die thans op de markt komt, is
9 meter lang. Naar het zich laat
aanzien, zullen de auto's in de
toekomst nog langer worden.
Het is dus geen wonder, dat de
straten in de binnenstad voor
de tegenwoordige veetransport
auto's te geringe capaciteit blij
ken te bezitten.
De Marktstraat, die ingericht
is voor het markten van vee en
hiervoor ook de meest geschikte
plaats is, moet fhans teyens ge
bruikt worden voor het verkeer
met de veetransportauto's van
en naar het Waagplein, omdat
de bochten van de Peperstraat
en de Koningstraat naar da
Houttil daarvoor te nauw zijn.
Deze noodmaatregel acht de
commissie uit een oogpunt van
verkeersveiligheid op de duur
echter ontoelaatbaar.
De tweede noodmaatregel be
staat hierin, dat de Alkmaarse
politie de verkeersregelingen
zeer soepel toepast. De commis
sie juicht dit toe. Te bedenken
valt echter, dat, als gevolg van
de gebrekkige toegangswegen
drijvers moeten nemen, wier
loon in mindering zou komen
op de opbrengst van het vee en
aldus het voordelige prijsverschil
van de Alkmaarse markt zou
opheffen. Drijven is bovendien,
behave een nadeel in econo
mische zin, een technische on
mogelijkheid ten aanzien van
nuchtere kalveren en varkens.
Reeds een kleine toeneming
van het verkeer met de vee
transportauto's zal de zoëven
geschetste toestand in het leven
roepen. De om psychologische
redenen gevaarlijke mening kan
bij de aanvoerders post vatten,
dat de markt voor hen niet of
nauwelijks meer te bereiken is.
Dit leidt er toe,, dat zij de markt
vanwe^ haar moeilijke bereik
baarheid gaan mijden en dat
deze wordt geremd in haar
natuurlijke groei, zeer tot scha
de van het plaatselijke bedrijfs
leven, dat immers zulk een
groot belang heeft bij een bloei
end marktwezen, dat potentiële
kopers naar de stad trekt. Ook
en vooral voor een mark^ is stil
stand achteruitgang. Er zal dus
gezocht moeten y/orden naar
den kunnen worden geëxploi
teerd. Ook de parkeerruimte
vraagt een grote uitgave voor
verharding van een vrij grote
oppervlakte, welke uitgave vrij
wel renteloos zal zijn.
De commissie verwerpt dan
ook voor het heden ieder plan
tot verplaatsing van de vee
markt.
Verruiming toegangen
naar het Waagplein
Zoals uit het rapport van de
directeur van het marktwezen
blijkt, stelt deze voor, ter ver
betering van de aan- en afvoer
van de markt, het water van de
Kaarsemakersgracht en de Voor-
dam te dempen van het Noord
hollands Kanaal af tot de Zij-
dam en daarop een brede ver
keersweg aan te leggen.
De commissie erkent, dat dpor
deze maatregel een afdoende ver
betering van de toegangswegen
naar de markt zou worden ver
kregen. Echter wordt daarmede
tevens diep ingegrepen in het
stadsschoon, zoals trouwens ook
de directeur ven het marktwe
zen zelf toegeeft. Voor het beeld
een oplossing, die het mogelijk van de Alkmaarse markt op het
maakt, dat de markt met de Waagplein is immers het water
toeneming van de handel gelijke onmisbaar. Demping van het
tred kan houden en onbelem
merd haar functie kan blijven
vervullen.
Verplaatsing uitgesloten
De commissie heeft de moge
lijkheid overwogen van ver
water langs de Voordam zou het
karakter van het Waagplein
ernstig schaden.
De commissie heeft zich bera
den op welke wijze zoveel mo
gelijk aan de eisen van het
marktwezen tegemoet kan wor-
tot de markt, van deze houding plaatsing van de veemarkt naar den gekomen met opoffering van
van de politie "het welzijn van
de markt voor een groot deel
afhangt.
De commissie heeft met de
grootste, thans gebruikte vee-
transportauto-combinatie een
proefrit doen houden. Hierbij
bleek, dat de bocht van de
Peperstraat naar de Houttil
slechts met enkele keren voor-
en achteruit rijden genomen
kon worden, __zodat de Peper-
zo weinig mogelijk stadsschoon.
Aanvankelijk meende zij, dat de
onmiddellijke toegangen' naar het
Waagplein voorshands voldoende
zouden worden verbeterd, indien
een gedeelte van het water, dat
een terrein, dat zelfs met de
grootste trantportauto's van vee
gemakkelijk te bereiken zou
zijn.
Indien een ander terrein tot
veemarkt zou worden ingericht, de directeur van het marktwe-
kan ongetwijfeld tevens een Zen voorstelt te dempen, ge-
betere outillage van de markt dempt zou worden, te weten het
verkregen worden. In het ver- water langs de Voordam van de
leden is echter wel gebleken, Dijk af tot even voorbij de Scha-
dat, ondanks alle door de ver- pënbrug. waardoor deze brug en
straat en de Houttil als een vol- plaatsing van een markt verkre- de Dijkbrug komen te vervallen
(Van onze weerkundige medewerker)
Reeds enige dagen hebben we nu kunnen genieten van
prachtig zonnig en warm weer. Toch zijn we hierbij nog door
het oog van de naald gekropen. Want eergisteren trok een
actieve depressie, die nog dieper werd, in de richting van
Engeland, en die als ze verder was doorgetrokken, ons hier
regen en harde wind zou hebben gebracht. Gelukkig echter
zette deze storing koers in meer noordelijke richting.
Onder invloed van het koufront echter, dat vandaag over
ons land trekt, zal de bewolking tijdelijk zwaar zijn. Ook be
staat de mogelijkheid, dat er plaatselijk enkele buien zullen
vallen, terwijl de temperatuur, tengevolge van de binnendrin
gende koelere lucht, iets zal gaan dalen. Dit betekent echter
nog niet, dat er nu een periode van slecht weer op komst is,
daar achter het front de barometers weer flink beginnen te
stijgen. Het K.N.M.I. verwacht dan ook, dat we de eerstvol
gende dagen nog droog weer houden.
Gisteren bereikte het kwik in ons land hogere waarden en
werden zelfs temperaturen van dertig graden gemeten. Zo
bedroeg de maximum temperatuur te Den Helder 26, te Eelde
27, Twente 9, terwijl Beek en Eindhoven de kroon spanden met
30 graden als maximum.
strekt onvoldoende toegangswe
tot de markt beschouwd moeten
worden. Hetzelfde geldt voor dé
bocht van de Schapenbrug naai
de Voordam in de richting van
de Dijk. Ook hier bleek de
ruimte onvoldoende voor ver
keer met veetransportauto's van
de tegenwoordige grote afmetin
gen.
De bocht van de Koningstraat
r.aar de Houttil heeft de com
missie niet in haar proefneming
betrokken, omdat deze nog on
gunstiger ligt. De Koningstraat
is nog minder bruikbaar als toe-
gansgweg tot de markt.
Andere toegangswegen tot de
gen voordelen, de verplaatsing
niettemin in het nadeel van de
markt verkeerde. De markt-
bezoekers bleken liever hun
zaken op de oude markt met al
haar gebreken af te handelen,
dan op de ogenschijnlijk zo veel
betere nieuwe markt. Het zijn
psychologische factoren, waar
mede rekening moet worden ge
houden, indien verplaatsing van
een markt in overwegiag wordt
genomen.
De commissie brengt in her
innering, dat omstreeks 1936 een
diepgaand onderzoek heeft plaats
gehad naar de mogelijkheid van
de verplaatsing van de Alk-
markt, geschikt voor het verkeer maarse veemarkt naar een ter-
w ,-,4 TTAA'C vim tllDt - 1— 1 - 4 /J /-v lmivi Tron d o iT o
met veetransportauto's, zijn niet
aanwezig.
Uit dit alles blijkt naar de
mening der commissie wel zeer
duidelijk, dat in het belang van
de markt haar toegangswegen
verbeterd moeten worden. Uit
de aard der bovenbedoelde
noodmaatregelen blijkt voorts,
dat deze reeds bij een kleine
toeneming van de aanvoer van
vee ter markt ontoereikend zul
len blijken om de geschetste be
zwaren te ondervangen. Het
staat voor de commissie dan ook
vast, dat dralen met de verbete
ring van de toegangswegen naar
de markt noodlottig zal zijn.
Indien het marktterrein niet
behoorlijk bereikbaar is voor de
moderne transportmiddelen, zal
de aanvoerder de hulp van vee-
rein buiten de kom van de ge
meente. Daarbij is men tot de
overtuiging gekomen, dat een
eventuele verplaatsing van de
markt meer nadalen dan voor
delen met zich mede zou bren
gen.
Naar de mening van de com
missie is voorts een geschikt
terrein, waarheen de veemarkt
verplaatst zou kunnen worden,
binnen de gemeente niet aan te
wijzen. Het is immers niet vol
doende een terrein als veemarkt
in te richten, maar er moet ook
de gehele entourage van een
markt, waaronder café's e.d., nog
bij komen. Deze café's zouden
slechts één dag per week vol
doende bezoekers hebben, zodat
het uitgesloten moet worden ge
acht, dat zij behoorlijk zonder
verlies voor de gemeente zou
Op het te dempen gedeelte,
waarin een duiker met een be
hoorlijk doorstromingsprofiel
zou kunnen worden aangebracht
zou dan een brede verkeersweg
worden aangelegd.
Een compromis?
Deze oplossing, van den be
ginne af beschouwd als een com
promis, kon markt-technisch als
bet minimaal-noodzakelijke wor
den aanvaard, terwijl daardoor
aan de andere kant tenminste
bet water langs het Waagplein,
door de tegenstanders van dem
ping als volstrekt onmisbaar uit
een oogpunt van stadsschoon en
-karakter, zou worden gespaard.
Bij nadere overweging door de
commissie van de voor- en na
delen van de demping van een
eedeelte van het water langs de
Voordam is de twiifel ontstaan,
of deze gedeeltelijke demping
niet toch reeds het ter plaatse
nog zo gave karakter van een
Hollandse stad zou aantasten, en
of daaraan niet te ontkomen zou
zijn door afbraak van de kaas-
pakhuizen aan de Houttil nrs. 1
en 3, in gebruik bij de Neder
landse Coöperatieve Zuivelbond.
Hierdoor kan een verbetering
van de toegang naar het Waag
plein worden verkregen, die ten
minste gelijkwaardig is aan de
toegang, die ontstaat bij demping
van een gedeelte van het water
langs de Voordam. Bovendien
ondergaat het marktterrein een
uitbreiding, die in de toekomst
wellicht zeer goed gebruikt zal
kunnen worden.
Uiteraard zal bij deze oplos
sing de Dijkbrug vervangen moe
ten worden door een belangrijk
bredere brug.
Fraaie gevel
Hierbij valt te bedenken, dat
de gevel van de bedoelde kaas
pakhuizen aan de Peperstraat is
vermeld in de voorlopige lijsten
der Nederlandse monumenten
van geschiedenis en kunst en
niet mag worden gesloopt dan
na voorafgaande toestemming
van de Minister van Onderwijs,
Kunsten en Wetenschappen.
Aangenomen mag worden, dat
deze toestemming verleend zal
worden in verband met het gro
te belang, dat verbonden is aan
een ruimere toegang naar het
Waagplein en uit overweging,
dat aldus het stadsschoon min
der afbreuk wordt gedaan dan
door demping van een gedeelte
van het water.
De meerderheid van de com
missie is na ampele overweging
tot de slotsom gekomen, dat bij
afbraak van de kaaspakhuizen
Houttil nrs. 1 en 3 het stads
schoon in mindere mate wordt
aangetast, dan bij demping van
een gedeelte van het water langs
de Voordam. Zij geeft om die
reden de voorkeur aan afbraak
van de kaaspakhuizen en heeft
zich daarbij mede laten leiden
door de overweging, dat dem
ping nimmer ongedaan kan wor
den gemaakt, het braak leggen
van het terrein der beide kaas
pakhuizen echter wel. Zou te
eniger tijd behoefte aan herbe
bouwing van het door afbraak
vrijgekomen terrein blijken, dan
zou daaraan kunnen worden
voldaan, en zou het verlies
slechts één gevel zijn. Zou men
daarentegen te eniger tijd een
uitgevoerde demping betreuren,
dan zou men deze als onherstel
baar voorgoed moeten aanvaar
den.
Mocht de minister de vereiste
toestemming tot de afbraak van
een historische gevel niet wil
len verlenen, dan zou de meer
derheid der commissie niet auto
matisch op het compromisvoor
stel willen terugvallen, maar
liever zich nader beraden over
dit moeilijke vraagstuk.
Een minderheid in de commis
sie, bestaande uit de heren J.
Borst. J. M. Groot, J. Kieft Hzn.
en W. Voorthuysen, is van oor
deel, dat, tenzij de kosten van
demping van een gedeelte van
het water langs de Voordam
aanzienijk hoger zijn dan die
van het verwijderen van de be
doelde gebouwen en verbreding
van de Dijkbrug, aan de dem
ping de voorkeur moet worden
gegeven. Indien de kosten geen
bezwaar zouden zijn, acht deze
minderheid zelfs een verder
gaande demping, namelijk van
het water langs de Voordam en
de Kagrsemakersgracht van de
Zijdam af tot aap de Kanaal
kade voor de vee- en ook voor
de kaasmarkt de beste oplossing.
Dit dus geheel in overeenstem
ming met het voorstel van de
directeur van het marktwezen.
De commissie is ten slotte van
oordeel, dat zowel bij afbraak
van de pandgn Houttil nrs. 1 en
3 als bij demping van een ge
deelte van het water langs de
Voordam, tevens de toegangs
wegen naar de Dijk (de Heren
straat, de Kaarsemakersgracht
en het Torenburg), die immers
niet minder grote belemmerin
gen voor het verkeer naar en
van het Waagplein zijn als de
Peperstraat en de Houttil, ver
betering behoeven.
De conclusies van het rapport
publiceerden wij reeds.
bepaald gebied. Een dergelijke
vergunning was door de firma
wel aangevraagd, doch zij strek
te tot export naar de Ver. Staten
en niet tot de uitvoer van kaas
naar Cuba en Venezuela, die in
feite geschiedde. De N.V. vroeg
een exportvergunning voor de
V.S. aan, om zodoende de' be
schikking te krijgen over 10
percent van het ontvangen dol
larbedrag, dat op geoorloofde
wijze door de deviegenbanken
wordt gekocht en met Neder
lands geld betaald. Deze export
dollars zijn echter meer waard
dan de normale dollarprijs en
de N.V. ontving dan ook voor de
10 percent-dollars f 6.25 p. stuk.
Door deze dollars op een derge
lijke wijze te realiseren, kon de
firma haar exportartikel op de
markt in Cuba en Venezuela
aanbieden voor dezelfde prijs
als waarvoor sommige collega's
hun kaas offreerden en voor 'n
lagere prijs als jarenlang in de
ze gebieden ingevoerde firma's
als Keg en Koster. Dat de N.V.
deze gelegenheid aangreep om
er in te komen op deze buiten
landse markten, valt voor een
jonge firma, als de in '40 ge
stichte N.V. is, te begrijpen. Doch
te excuseren valt het niet, als
men bedenkt, dat op deze wijze
aan bona fide exporteurs een
unfaire concurrentie werd aan
gedaan. Het bleek, dat de kaas
rechtstreeks naar Venezuela en
Cuba verscheept werd, op sche-
Sen die via New York voeren,
ie scheepspapieren waren der
halve niet in overeenstemming
met de exportpapieren, doch 'n
controle, die dat aan het licht
kan brengen, bleek, naar de ver
klaringen van een der C.C.D.-
verbalisanten niet wel mogelijk.
De officier van justitie, mr
dr. J. M. Vellinga, merkte in
verband daarmee op, dat er aan
controle op dergelijke 'exporten
kennelijk wel het een. en ander
ontbrak. De secretaris van de
vakgroep groothandel kaas, gaf
een stukje college over mini-
mumdeviezenprijs in verband
met al of niet gemaakte winst
ten nutte van de N.V. Deze
kwestie raakte de zaak echter
slechts zijdelings. In elk geval
bleef de firma boven de mini-
mumdeviezenprijs. Deze getuige
bevestigde, dat de firma „De
Keijzer" bekend staat als een
bona fide bedrijf. Bovendien
verklaarde hij, dat deze manier
van zakendoen oo.k bij andere
bona fide bedrijven werd aan
getroffen.
De officier van justitie noem
de in zijn requisitoir de manier
van zakendoen van de £f.V. „De
Keijzer" zeer listig. Hij sprak
van unfaire concurrentie en ver
schilde met de directeur van
mening over het feit, of de Staat
al dan niet was benadeeld door
deze wijze van handel drijven.
Ja, meende de officier; neen,
meende de directeur. Practijken
als deze noemde de officier niet
in overeenstemming met de
standing van de N.V. „De Keij
zer". Bij de vaststelling van de
te eisen straf, lette dé officier
op de strafwaardigheid van het
feit en op de onrechtmatig ver
kregen winst. De eis was f 7500
voor de N.V., te vervangen door
3 maanden hechtenis van de di
recteur-bestuurder.
Mr. H. Thunnissen voerde in
deze zaak het pleidooi. Hij wees
op de moeilijke toestand voor
de firma op de markten van Ve
nezuela en Cuba. Hij overwoog,
dat de N.Vt al met deze^han-
delspractijk is opgehouden voor
dat zij was ontdekt en hij wees
erop, dat de firma op een heel
wat listiger wijze te werk had
kunnen gaan, wanneer zij in
New York een agent voor het
verdere transport had laten
zorg dragen. Hij betwistte de
benadeling van de Staat en
meende, dat het bedrag der ge-
eiste boete niet in overeenstem
ming was met het gepleegde
feit.
De officier echter verschilde
met de verdediger van mening
en persisteerde na zijn repliek
bij zijn eis. In zijn dupliek wees
ae verdediger erop, dat hier
sprake was van 5000 kg kaas
een zeer klein kwantum dus.
Van knoeierij ten eigen bate
sprak de politierechter, toen hij
zijn vonnis motiveerde. Hij ver
klaarde zich niet in staat te oor
delen over al of niet benadeeld
zijn van de Staat, noch over het
maken van winst door het be
schuldigde bedrijf. Hij meende
echter, dat, voor wat Hij een on
behoorlijke manier van zaken
doen noemde, een hoge "boete oó
zijn plaats was. De N.V. De
Keijzer" werd dan ook veroor
deeld tot ƒ4000— boete, te ver
vangen door 3 maanden hechte
nis van de directeur-bestuurder.