-ï Achthonderd man aangetreden
op de grens van leven en dood
1
FEBRUARII I J J
an nieuwe
wschool
ktberichten
it v/as dan het einde
Wij herdenken
SVERWACHTINC
?ld door het K.N.M.I.
t, geldig van Zaterdag-
Zondagavond.
USTIG WEER
it plaatselijk mist bij
ren om het vriespunt,
droog weer met een
e kans op opklaringen
-ind. Morgen overdag
e temperaturen.
MARIA SPEELT
NDSCHAPPELIJK
EN VOLENDAM
IR Zondagmiddag
maria een vriendschap-
noeting tegen het sterke
Het ligt in de bedoeling
er recette te bestemmen
lympisch Comité
TERSDIENSTEN-
st-Fricsland (West)
Ferwerda te Twisk,
8: Dokter Boéckihorst
tum. telefoon K 2297
okter Wajon te Span-
elefoon K 2263—215.
-Avenhorn:
Van der Linden te
telofoon K 2295264.
.B. O.-examens
:UM. Op het E.H.
n slaagden dertien
rit Castricum, één uit
en drie uit Limmen.
candidaten werd afge-
examinator, dr. Dijk-
Alkmaar, hield beide
van het examen een
schouwing over de
en drukte de geslaas-
hart vooral trouw de
en te bezoeker». Hij
ok op, dat het goede
an deze cursus te dan-
de bekwame instruc-
H. J. van Nievelt.
emeenteraad
UM. De gemeente-
Castricum vangadert
Februari a.s., des
half acht ten raad-
cidingcn uitgereikt
CUM. Burgemees-
Jmeets heeft aan de
personen het ere-
Orde en Vrede uit-
r», Ruiterweg 29 N.
Torenstraat 87, N. M.
v. d. Veens'traat 35;
lerg, Toepoelstraat 2;
udeweg 6; J. Lute,
10; B. F. Sinnege.
A. T. Veïd't. Gas-
Zonneveld, Hooge-
vond luchtvaart
TSOOG. Naar wii
zal a.s. Maandag,
des avonds om acht
De Vries alhier een
oo luchtvaartgebied
rouden, georganiseerd
ichtwaehtdier»st. Deze
door eenieder gratis
-ewoond.
22 Febr. 7000 kg
32.10, grote 32.50—
.gen 26.80, stek 13.70
)0 kg peen B 28.60—
50—27.50, D 13.60—
6.80—10.80 23000 kg
.90—25.00. B 19.20
0—8.80. modjo's 15.50
ge bieten A 18.20—
1012.20. lange mod-
4.90. 5000 kg rode
-20.90 II 13.40, af-
10. 3500 kg gele kool
3000 kg savoye kool
1100 kg spruiten A
B 35.00—37.00. 50 kg
0. II 46.00.
vereniging voorrang
en dat bij het be-
koopprijs rekening
gehouden met de in
verdisconteerde, be-
ïngen. Nadat op ver
heer Plugboer (P.v.
lerwijsveremging nog
c was gesteld voor
lasschade, werd de
komst met 4 tegen 3
eze laatste van de
dgekeurd. Het voor-
langaan van de voor
jw benodigde geld-
ecn bedrag van
rd eveneens met de
nenverhouding aan-
i verband met het
geld door leden van
worden beschikbaar
ieze lening de vorm
gatielening verkrij-
d in stukjes van
nde 4 pet. met een
30 jaar, terwijl ieder
deel zal uitloten,
voerige uiteenzetting
zitter van de werk-
N.V. Noord-Neder-
as besloot de raad
om aldus ook de
Schermerhorn in
te stellen met be-
3 bouwkas in het
nieuwe woning te
er Valckx, die zich
tegen de toetre-
stelde in het licht,
de gewone arbeiders
zou zijn om de kos-
op deze wijze te
ning (bijna f 10.
mende 30 jaar) op
De voorzitter kon
grotendeels ver
hij gaf tevens voor
mensen die met de
elijkheid nog wel
1 zouden kunnen
vraag vroeg de heer
maatregelen tegen
/an ramen der Ned.
loor leerlingen van
ndbouwschool. De
oeg waarom deze
de daders bekend
handen van de
geven. Een derge-
ging achtte hij hier
net op zijn plaats.
Broersen reageerde
beschuldiging. Naai-
•van bracht de
p de houding van
sen de bouw van
chool meer in het
sprake. Hij achtte
op van die zijde
werd geageerd
den peil.
DE SLAG IN DE JAVAZEE
Hf. Ms. de Ruyter aan de kade van Soerabaja.
Om 23.15 uur werd Hr. Ms. Vlaggeschip „De
Ruijter" op het achterdek getroffen en met ont
zetting en afschuw hoorde de jonge kanonnier
van Gelder op Hr. Ms. „Java" boven het hels kanongebulder het geschreeuw van zijn
maten, enkele tientallen meters verder. Dat was het dus, één felle lichtflits en dan afgelopen.
Maar voor hij goed tot het besef was gekomen, voelde hij op zijn eigen schip een ontzettende
slag. Hij zag nog één lichtflits, hoorde de vuurleider jammeren en toen trek een zwarte nacht
voor zijn ogen.... Zo verloor Nederland in nauwelijks vijftien minuten zijn twee kruisers,
ruim achthonderd zonen en daarna zijn gehele vloot. De zwarte nacht trok over de 27ste
Februari, terwijl in de Javazee drie Hoezee's voor Koningin en Vaderland klonken. Een vloot
voogd was juist de eeuwigheid ingestapt en zijn bemanning stond reeds aangetreden op de
grens van leven en dood. Voor het laatste „alle hens voor de boeg".
En op de brug van de Amerikaanse kruiser „Houston" las de commander het laatste tele
gram van Schout bij Nacht Karei Doorman: „Bekommer U niet om ons. Stoom op naar Batavia
De langdurigste en zwaarste zeeslag van de tweede wereldoorlog was hiermede ten einde en
enkele dagen later kwam de „gordel van smaragd" in de greep van de vijanden.
Urenlang had Schout bij Nacht Karei Doorman op die trieste 27ste Februari 1942 contact gehad
met de Japanners, verloor dit contact weer en op zoek naar zijn aanvallers werd zijn vloot
plotseling besprongen door de Japanse kruisers. Nog voor hij kon afdraaien, werden zowel
de „De Ruijter" als de „Java" getroffen. De Japanner was door zijn verkenningsvliegtuigen
voortdurend op de hoogte gebleven van de bewegingen van de „Striking Force" der geallieer-
Doorman ontving nauwelijks aanwijzingen bij gebrek aan vliegtuigen.
den, maar
Een dag tevoren was het Ame
rikaanse vliegtuigmoederschip
„Langley" door Japanse bommen
werpers aangevallen en tot zin
ken gebracht, veertig vliegtuigen,
voor Java bestemd, verdwenen
in de golven. Het tragische laat
ste telegram van de telegrafist
is veelzeggend genoeg voor het
drama in de Indische wateren.
„Moeder had me 1 al gezegd, dat
e; dergelijke ogenblikken zou
den komen. Zij moet dit hebben
gtvoeld".
Dat was eveneens het geval
met de Marinestaf. Men wist
biina met zekerheid, dat de Ja
panse vloot oppermachtig zou zijn
en toch heeft de Kon. Marine de
slagen van het eerste uur in de
Archipel willen opvangen.
De grote traditie van de plicht
sprak hier "zonder omwegen.
Zoals Karei Doorman 's mid
dags om 17.52 van de fatale dag
naar zijn chef in Batavia had
geseind: „Kortenaer gezonken,
Exeter zwaar beschadigd. Wij
vechten door".
Maar nauwelijks een uur later
klonk zijn noodkreet door de
aether: „waar is de vijand?"
Inleidende gevechten
Op 13 Februari was de inlei
ding van de slag reeds begonnen,
nadat de Japanners op Banka
waren geland. De geallieerde
vloot bestond toen uit de „De
„Perth" en de jagers „Witte de
With", „Kortenaer", Jupiter",
„Electra", „Encounter „Ed
wards", „Alden", „Ford" en „Paul
Jones".
Het afscheid in Soerabaja was
zwaar gevallen, omdat zowel de
opvarenden van de vloot als de
thuisblijvers voorvoelden, dat dit
het einde zou zijn.
Een jonge zeeman schreef aan
zijn móeder: „Soms ben ik doods
bang voor wat er zal gaan ge
beuren. Stel je voor, dat je daar
staat en dan.... is het afgelopen
met je. Soms laat het me ook
steenkoud, omdat er voor ons in
deze rotwereld blijkbaar niets
anders te doen is als geboren
worden, vechten en doodgaan.
Maar hoe mijn bui ook is, we
gaan toch. Ik zou je nooit meer
onder ogen durven komen als ik
niet mee zou zijn gegaan. Prak-
kizeer er maar niet te veel over
en houd je goed. En als het ook
met mij moet gebeuren, vooruit
dan maar.
Zo was het afscheid van Soe
rabaja en van het leven. Maar
toen een uur later op de „Stri
king Force" van Doorman alle
hens voor de boeg werd gehou
den, kon iedere baksmeester mel
den, dat alles aanwezig was. En
de bootsman gaf het door aan de
chef d'equipage en op het mo
ment, dat de eerste officier met
de hand aan de pet de vloot en
de bemanning voltallig aan de
vlootvoogd presenteerde, lichtte
er een ogenblik iets op in diens
ogen. „Ik wist het wel", schoot
er door diens hoofd. Maar hij
antwoordde slechts met een kort,
afgemeten „Dank u"....
Voltallig bemand koos de „Stri
king Force" van schout bij nacht
Karei Doorman op de avond van
de 26ste Februari 1942 derhalve
zee.
De gehele nacht werd gepa
trouilleerd zonder noemenswaar
dige incidenten en ook de och
tend daarop verliep in een vrij
regelmatige rust. Tegen de mid
dag besloot Doorman naar Soe
rabaja terug te keren, doch om
twee uur, toen hij de haven
reeds op enkele tientallen mijlen
was genaderd, ontving hij het
alarmbericht, dat verkenners een
vijandelijk konvooi hadden ge
signaleerd: „Twintig mijl West
van Bawean" (noordelijk van
Soerabaja).
De Catalina Y. 63 was op 26
Februari opgestegen voor een
verkenningsvlucht boven de Ja
vazee, doch vliegtuig noch be
manning keerden op hun basis
terug. Jaren later bleek uit ver
klaringen van de uit krijgsgevan-
Schout bij nacht Karei Door
man, die in de slag op de
Javazee onder de vele gesneu
velden moest worden geteld.
Ruyter", „Java,, „Tromp", de
Engelse „Exeter" en „Hobart en
verder de torpedobootjagers „van
Ghent", „Banckert", „Kortenaer"
en „Piet Hein" en 6 Amerikaanse
jagers.
De „van Ghent" liep echter op
een rif en raakte verloren.
Op 19 Februari voer de „Stri
king Force" opnieuw de Japanse
vloot tegemoet. Een hevig artil
lerievuur ontwikkelde zich in
Straat Banda, waarbij Hr. Ms.
„Piet Hein" verloren ging. Drie
uren later volgde het tweede
duel, waarbij Hr. Ms. „Tromp"
elf treffers kreeg, zonder echter
verloren te gaan! Toen kwam de
grote zeeslag als een drama over
de wereld.
In de avond van de 26ste Febr.
vertrok de geallieerde vloot op
nieuw naar zee. Karei Doorman
had bij deze tocht het commando
over de kruisers „de Ruyter",
„Java", „Houston", Exeter" en
had waargenomen, 's Nachts had
hij een telegram over deze con
centrate's willen doorgeven. Het
lukte niet. „Telegram hieromtrent
niet over te krijgen door continu
dringend telegramverkeer tussen
twee andere Marineradiostations".
De volgende dag werden door
andere verkenners eveneens Ja
panse vlooteenheden waargeno
men en de sergeant-waarnemer
van een der Catalina's zond hier
over enige telegrammen weg
naar de staf. In hun sobere korte
taal vertelden deze telegrammen,
dat er ergens op de Javazee een
gevecht zou beginnen. Later, dat
het was begonnen. Al kon deze
jongeman zelf niet vermoeden
van welke tragische gebeurtenis
sen hij hoog vanuit de lucht ge
tuige was.
Hij seinde: „Om elf uur een
vloot van ongeveer twintig sche
pen waargenomen. Hebben de
kruisers ,|De Ruyter" en „Java'
herkend". „Om twaalf uur omge
ving Bawean vijandelijke vloot
waargenomen stomend in Zuid-
Oostelijke richting".
„Ongeveer 16.00 uur. Kruisers
in gevecht"
Dat was het dus: kruisers in
gevecht.
Schout bij nacht Doorman had
's middags om 14.45 uur van de
27ste Februari zijn aanwijzingen
via het Hoofdkwartier te Batavia
ontvangen en hij zette koèrs naar
Bawean.
Om 16.12 uur kwam de vijand
in zicht. De sergeant-telegrafist
landde een half uur later en ver
telde op zijn basis, dat hij de
vuurmonden in werking had ge-
De ontmoeting
De ontmoeting vond plaats om
16.12 uur op 6.28 Zuiderbreedte
en 111.26 Oosterlengte. De vijan
delijke vloot bestond uit drie
groepen, elk bestaande uit twee
zware kruisers en één lichte en
verder zes torpedobootjagers,
voorts een lichte kruiser en acht
torpedobootjagers. Deze gehele
vloot was vooruitgezonden om de
Japanse landingsschepen te be
schermen.
De Japanse zware kruisers
openden vier minuten later op
een afstand van 27000 M. reeds
het vuur, dat blijkens latere me
dedelingen zeer nauwkeurig lag.
Hierdoor werd een kwartier later
Hr. Ms. vlaggeschip „De Ruyter"
getroffen, maar bleef volkomen
gevechtswaardig.
Toen de afstand tussen beide
vloten verkort was, zetten de Ja
panners de torpedobootjagers in,
die een fel artillerieduel begon
nen met de geallieerde vloot. Drie
en veertig torpedo's werden op
de „Striking Force" afgevuurd,
die echter geen van alle doel trof
fen. Om 17.02 namen de artille
rie-officieren van de Striking
Force waar, dat treffers waren
geplaatst op een der Japanse
zware kruisers. Het schip bleef
evenwel aan het gevecht deel
nemen.
Toen bereikte de strijd een
hoogtepunt. De „Exeter" werd om
17.08 getroffen, waardoor de
hoofdstoomleiding werd vernield.
De kruiser draaide hierna uit de
gevechtslinie, waardoor enige ver
warring ontstond. Drie andere
kruisers draaiden eveneens af en
legden een nevelgordijn, om aldus
de Exeter aan het gezicht van de
vijand te onttrekken. Op dat
ogenblik, om 17.15 uur trof een
vijandelijke torpedo Hr. Mr. Kor
tenaer midscheeps, waardoor het
schip binnen enkele minuten in
de diepte van de Javazee ver
dween.
Nadat vlootvoogd Doorman de
vloot wederom in kiellinie had
verzameld gaf hij Hr. Ms. „Witte
de With" opdracht de beschadigde
Exeter naar Soerabaja te bege
leiden. Om de aftocht van beide
schepen te dekken zetten de drie
Britse torpedobootjagers een te
genaanval in, waarbij de „Electra"
in het ketelruim werd getroffen
en verloren ging.
De vijand zette hierna opnieuw
een aanval in, die echter geen
succes opleverde.
Om 17.52 uur seinde Doorman
naar de Staf: „Kortenaer gezon
ken. Exeter zwaar beschadigd.
Wij vechten door op positie 6.15
Zuiderbreedte, 112.17 Ooster
lengte".
De Amerikaanse jagers van de
„Striking Force" kregen daarna
opdracht de terugtocht van de
hoofdmacht te dekken. Door de
vele rook- en nevelgordijnen was
het zicht evenwel zo slecht ge
worden, dat Doorman het contact
met de vijand verloor en daarom
vroeg hij om 18.31 aan het Hoofd
kwartier: „Vijand in Westelijke
richting verdwenen. Waar zit
•hü?"
Waar hij zat, zou hij eerst en
kele uren later door de wrede
werkelijkheid gewaar worden.
Toen was het te laat.
De Japanse verkenningsvlieg
tuigen, opgestegen van vliegdek
schepen bleven zijn vloot voort
durend vasthouden en zetten de
schepen ieder ogenblik in het
licht van hun magnesiumbommen.
Doorman kon niet anders doen,
dan ongeduldig en grimmig de
berichten van de wal af te wach
ten. Zijn verbindingsdiensten
werkten onvermoeibaar door,
alle radiogolven werden afgetast,
doch geen enkel bericht kon wor
den opgevangen.
Zijn positie verslechterde. Om
20.00 uur moest hij de Ameri
kaanse jagers opdracht geven
naar Soerabaja terug te keren.
De brandstof raakte op en alle
torpedo's waren afgevuurd. Het
noodlot ging verder. Drie kwar
tier later kwam de Engelse tor-
pedobootjager „Jupiter" vermoe
delijk in een mijnenveld terecht.
De seiner op de brug zag nog
kans te berichten: „Vermoedelijk
getroffen door een mijn. Wij zin
ken. Good luck".
Verpletterende overmacht
Daar stoomde dus de „Striking
Force" van Doorman met*acht
schepen in de Javazee, op zoek
naar een vijand, die met achttien
zware en lichte kruisers en tor
pedobootjagers, plus de nodige
vliegtuigen zich een weg baande
naar Java. En ieder ogenblik stak
een magnesiumbom de gehele
omgeving in hel licht. De jonge
zeeman, die nog nauwelijks in
zijn lange broek paste, daciht aan
de brief voor zijn moeder, maar
bang was hij met meer. Alleen
maar gevoelloos met in zijn her
innering een verre gedachte aan
Java en Holland. En op de brug
van het vlaggeschip „De Ruyter
wachtte een vlootvoogd grimmig
en verbeten op berichten, waar
de vijand zich zou bevinden. De
uitkijk zag niet anders dan vijan
delijke vliegtuigen en magnesium-
bommen, de navigator maakte
zijn bestekken en de artillerie
officier becijferde koortsachtig
zijn berekening over afstand,
snelheid, windkracht en tijd. En
dat alles in het onzekere waar
de ontmoeting voor de derde keer
zou plaats vinden.
Tot allen opeens geschreeuw
van menselijke stemmen verstijfd
deed rechtstaan. De uitkijken
meldden wrakhout en drenkelin
gen overal waar zij keken en
toen begreep schout bij nacht
Doorman, dat hij op zijn uit
gangspunt was teruggekeerd. De
drenkelingen waren de overle
venden van Hr. Ms. „Kortenaer",
die enkele uren geleden in de
folven was verdwenen. Nu, om
2.17 uur zagen zij plotseling de
eigen schepen terugkeren en
daardoor steeg de hoop op red
ding.
De Amerikaanse kruiser „Hous
ton" wieip vlotten en reddings-
lichten uit, terwijl de Australi
sche jager „Encounter" opdracht
kreeg de drenkelingen op te pik
ken en naar Soerabaja te bren
gen. Honderd en dertien opva
renden van de Kortenaar ont
kwamen door dit toeval aan een
zeemansgraf in "de Javazee.
Nauwelijks een kwartier later
ontmoette de geallieerde vloot de
Japanse zware kruisers „Nachi"
en „Haguro", ieder van 12.500 ton
bewapend met 10 kanons van
20.3 cM.
Nog voor Doorman met zijn
vlaggeschip was afgedraaid werd
het getroffen en vrijwel op het
zelfde ogenblik boorde zich even
eens een torpedo in de stalen huid
van Hr. Ms. „Java".
de vijand", zeven uur te voren
verzonden, was dit sinistere ant
woord gekomen....
Dodelijk vermoeid stond schout
bij nacht K. W. F. M. Doorman,
commandant van de geallieerde
„Striking Force" op de brug van
Hr. Ms. Ruyter, die alleen nog
boven water uitstak. Rondom
hem lagen zijn mannen in zee.
Hij hoorde het geschreeuw en
herkende er zijn medewerkers
uit.
Dit was dus het einde van zijn
oorlog, die hij met grimmige vast
beradenheid had gevoerd. Toen
zijn chef hem dit commando had
opgedragen had hij gevoeld, dat
dit bevel het laatste zou zijn, dat
hij in dienst van zijn Koningin
zou uitvoeren. Hij had nu zijn
taak ten einde gebracht en voelde
zich oneindig-moe, om alles wat
in deze laatste seconde zijn her
innering passeerde. Zijn adel-
borstentijd vroeger in Nieuwe-
diep, de vlieglessen op de Kooy,
de commando's op verschillende
oorlogsbodems en op de staven
van Den Haag en Batavia. Zijn
gezin, zijn kinderen
Maar dan klonken in de chaos
rondom hem indrukwekkend drie
hoezee's voor de Koningin. Nog
eenmaal salueerde hij naar zijn
mannen, die rond zijn vlaggeschip
dreven.
Toen ging ook de brug van Hr.
Ms. Ruyter onder
derhand opgebracht naar Japan,
waar het na de oorlog is terug
gevonden.
Snelle ineenstorting
De ineenstorting na de fatale
slag op de Javazee volgde spoedig.
De kusten van Java lagen nu vol
komen open en de troepentrans
portschepen van de Japanners
konden derhalve hun gang gaan.
Van de Nederlandse oorlogsvloot
gingen praetisch alle schepen in
de Oost verloren.
Op 11 Januari verloor de „Prins
van Oranje" een gevecht met de
Japanners bij Tarakan, toen de
commandant trachtte uit te wij
ken naar Soerabaja. Enkele over
levenden werden opgepikt. Op 28
Februari zouden dev* kruisers
Houston en Perth en de Neder
landse jager Hr. Mr. Evertsen
proberen uit te wijken naar
Australië. De Evertsen verloor
het contact met de beide krui
sers en moest later op de dag een
gevecht aangaan met Japanse
oorlogsbodems. De commandant
moest zijn schip aan de grond
zetten en de opvarenden geraak
ten in krijgsgevangenschap.
Hr. Ms. Willem van der Zaan
wist echter naar Australië uit te
wijken, evenals de mijnenveger
„Abraham Grijnssen", die als
eiland gecamoufleerd aan de aan
dacht van de Japanners wist te
ontsnappen. Ook Hr. Ms. Tromp
Op 27 Februari a.s. zal het
tien jaren geleden zijn, dat de
Nederlandse schout bij nacht
K. W. F. M. Doorman als
commandant van de ABDA-
FLOAT: de gecombineerde
AmerikaanseAustralische,
Engelse en Nederlandse vloot
in de Javazee tegen de Ja
panners sneuvelde. Met hem
gingen honderden geallieerde
zeelieden ten onder in de
strijd tegen een overmachtige
vijand. De geallieerde „Stri
king Force" zoals de gecombi
neerde vloot genoemd werd,
verloor hierbij tevens een
groot deel van de oorlogs-
odems.
De naam van Schout bij
Nacht Doorman leejt nu reeds
als een legende onder het
Nederlandse volk en onder de
zeevarende natie's over de
wereld.
Ter herinnering aan de Slag
op de Javazee, tien jaar gele
den, aan de Nederlandse
vlootvoogd Doorman en aan
de zeelieden die in die zee
slag, maar ook in andere zee
slagen van de laatste wereld
oorlog zijn gevallen, werd dit
artikel geschreven.
De Marine-voorlichtings
dienst en enkele ooggetuigen
van die dramatische ogenblik
ken stonden ons hierbij met
raad en daad terzijde.
Het machtige mondingsvuur van Hr. Ms. de Ruyter. De
Nederlandse vloot telde echter te weinig kanons van dit vèr
dragende kaliber om het tegen de Japanse Mogami-kruisers,
die vijftien projectielen in één vèrdragend salvo konden
brengen, lang uit te houden.
Op ongeveer 35 mijl Zuid-West
van het eiland Bawean op 6.11
Zuiderbreedte en 112.08 Ooster
lengte gingen beide kruisers van
Harer Majesteits vloot ten onder.
Op het alarmtelegram „Waar is
In de vroege ochtend van 28
Februari werden door een Ame
rikaanse onderdzeeër nog vier en
vijftig overlevenden van de Brit
se jager Electra gered. Het hos
pitaalschip „Op ter Noort" even
eens op 28 Februari uitgezonden
om overlevenden van de Slag op
de Javazee op te sporen, werd
door twee Japanse torpedoboot
jagers in volle zee aangehouden.
De radio werd onklaar gemaakt
en de Japanners antwoordden dat
Zijne Keizerlijke Marine wel voor
de overlevenden zorg zou dragen.
Later werden achthonderd over
levenden van de „Exeter" aan
boord gebracht, die nadien in Ma
kassar wederom van boord gin
gen. Het hospitaalschip werd na-
Het geallieerde smaldeel is tot op 20.000 meter de vijand
genaderd Een furieus artillerieduel vangt aan. De Neder
landse zware kruiser „De Ruyter" temidden van de neer
komende Japanse salvo's. Het water spat op; kruitdamp en
stuivend water omhullen de schepen van ABDA FLOAT.
(Naar een schilderij van Victor Trip)
die het in de eerste gevechten
met de Japanners zwaar te ver
durend had gehad wist de krijgs
kansen voor zichzelf te behou
den en in Australië te arriveren.
Later heeft dit schip aan de ge
allieerde oorlogsvoering kunnen
medewerken. Met vele avonturen,
waarvoor het na de oorlog Ko
ninklijk werd onderscheiden.
Maar bij bombardementen op
Soeralbaja, die na de Slag op de
Javazee losbarstten gingen vele
schepen in de haven verloren, of
werden na ernstige schade te
hebben opgelopen, door de eigen
bemanning tot zinken gebracht.
Op 9 Maart 1942 viel de sluier
over Java en namen de Japan
ners het gezag over die „gordel
van smaragd" in handen.
Na de oorlog zijn verschillende
overlevenden van de Slag op de
Javazee in Nederland terugge
keerd. Zij hebben aan familie en
vrienden vertelt van hun erva
ringen, van schout bij nacht Ka-
rel Doorman en van de trotse
schepen die verloren gingen. De
werkelijkheid, zoals die zich op
die bittere 27 Februari van 1942
heeft voorgedaan zullen zij noodt
kunnen of willen vertellen. Maar
in hun hart zal voortdurend een
trieste en pijnlijke herinnering
blijven hangen aan de vele hon
derden gevallen vrienden daar in
de Javazee.
De roem van een land zal te
allen tijde met bloed woreten ge
schreven.
Ondergang en opstanding
De slag in de Javazee, het da
len van de nacht over de Archi
pel en verderweg het verloren
gaan van Birma sluit de periode
af, waarin de geallieerden neder
laag na nederlaag te slikken kre
gen. Pearl Harbour-Bawean: één
neergaande lijn. Voor de Japan
ners het rijzen van de zon tot
zijn hoogste punt.
Na Bawean-Javazee begint het
ondergaan van de triomfantelijk
gerezen zon. Juni 1942: de zeeslag
bij Midway in de Hawaii-groep.
De Amerikanen kregen de kans
hun geliefde bondgenoten van
„het eerste uur" bloedig te wre
ken.
In begin Juni ontdekte een
PBY-verkenningsvliegtuig zeven
honderd mijl ten westen van Mid
way een reusachtige Japanse
vloot, opstomend naar Hawaii.
Twintig transportschepen, drie en
vijftig oorlogsschepen: vier vlieg
dekschepen, twee slagschepen,
twaalf kruisers en minstens 34
torpedojagers.
Admiraal Spruance kon hier
bij lange na geen gelijkwaardige
vloot tegenover stellen. Hij riep
alle beschikbare eenheden samen.
Vliegende forten werden in aller
ijl te hulp geroepen; ze kwamen
zelfs van Ierland.
Op 3 Juni drie maanden na
de Javazee gingen de Ameri
kanen in de aanval. Vliegende
forten stegen op van het eiland
Midway en bombardeerden de
naderende vloot. De volgende dag
stegen duikbommenwerpers van
de marine op sloegen de Jap; bij
deze aanval stuurde majoor Hen
derson zijn in brand geschoten
toestel te pletter in de boven
bouw van het vliegdekschip
Soryoe.
Maar het eigenlijke gevecht
was toebedeeld aan onderzeeërs
en vliegdek-machines. In groepen
stegen ze op van de „Hornet", de
„Enterprise en de „Yorktown".
De schepen kwamen gedurende
de hele slag niet eenmaal bin
nen schootsafstand.
Drie dagen en nachten woedde
de slag. Toen trok het povere
restant van een trotse Japanse
slagvloot zich terug.
Alle vier Japanse vliegdek
schepen, de Kaga, de Akagi, de
Soryoe en de Hiryoe lagen op de
bodem van de oceaan. Om hen
heen verspreid hun 275 dek-
vliegtuigen, neergeschoten of op
zee geland. Twee slagschepen
waren zwaar beschadigd, arie
kruisers eveneens. Twee zware
kruisers gingen onder. Drie tor
pedobootjagers zonken, andere
werden beschadigd. Transport
schepen werden huizenhoog ge
blazen. 4800 Jappen lieten Eet
leven.
De Amerikaanse verliezen wa
ren: 92 officieren en 215 dienst
plichtigen.
De krachtsverhouding in de
Stille Zuidzee was radicaal ge
wijzigd.
De geallieerden begonnen de
lange weg terug. De weg, die via
Guadalcanal, Okinawa en Hiro
shima naar Tokio leidde.
T. v. d. HOUTEN
-
1 IH if lp
m f'--*
