r BËWËI Het vertrek van Koningin en Regeering naar Londen Bij het aftreden van Mr. Trip DE REPUBLIEK INDONESIË EN HAAR AANSPRAKEN Nieuw Noordhollandsch Dagblad Welbewuste koerskeuze! ONTHULLINGEN VAN BADOGLIO SLECHT NIEUWS VAN LAGUARDIA Boebi Trep en Jippie Jee in Nederland Het vervolg der Regeeringsverklaring in de Tweede Kamer haandag TEGEN LIEKE Vf OP DEN DAG VAN DEN INVAL, 10 Mei 1940, besloot het Kabinet'in zijn met spoed bij eengeroepen vergadering, de mi nisters van buitenlandsche zaken en van koloniën, de heeren Van Kleffens en Weiter, af te vaardi gen naar Londen (en Parijs) om t noodige contact met de verbonden regeering(en) op te nemen. De heer Van Kleffens was vice-pre- cident van den ministerraad, zoo_ dat het geven van leiding in deze moeilijke dagen op den heer de Geer alleen ruste, zoo deelt de Nota-Gerbrandy mede. Het liet zich spoedig aanzien, dat de strijd niet lang kon worden volgehouden. Op Zaterdag 11 Mei 1940 nam het Kabinet het besluit H M. de Koningin te raden, we gens het toen reeds voor Den Haag dreigende gevaar, maatregelen te nemen, ten einde de Residentie..te verlaten en zich, indien mogelijk, naar Zeeuwsch-Vlaanderen of an ders naar Engeland te begeven. Voorbereidingen waren getroffen. Over wat het Kabinet te doen stond, wanneer de vijand verder opdrong, was geen beslissing ge nomen De op Zondag 12 Mei 1940 in den'laten namiddag verkregen inlichtingen, het opdringen van pantserafdeelingen in den richting Rotterdam en Den Haag, maakten duidelijk, dat een beslissing niet zeer lang kon worden uitgesteld. In den nacht van Zondag op Maandag (13 Mei 1940) wer den de leden van het Kabinet door Generaal Winkelman en diens chef-staf Generaal van Voorst tot Voorst, gewaar schuwd, dat de toestand kri tiek werd, zoodat het Kabinet van oordeel was. dat het on verantwoord was het vertrek van H. M. de Koningin langer uit te stellen. In den Iood van de terstond bijeengeroepen vergadering van den Minister raad, waarbij inmiddels de heer De Geer, haastig van zijn woning weggeroepen, zich had gevoegd, werd later in den ochtend de mededeeling ont vangen, dat H. M. de Ko ningin tot vertrek had beslo ten. hetgeen door het Kabinet met instemming werd verno men. In de vergadering, die in den loop van den nacht en den ochtend gehouden werd. werd géén for- meele kabinetsbeslissing genomen tot een collectief verplaatsen van het Kabinet; in de voortgezette vergadering te Hoek van Holland werd, nadat met name de heer Dijxhoorn en de heer De Geer op de noodzaak daarvan had ge wezen, zulk een beslissing wel ge nomen en alle ministers hebbtm zich naar deze beslissing gevoegd. H. M. de Koningin vertrok m den loop van Maandagochtend 13 Mei 1940 naar Hoek van Holland en in den loop van den dag met een torpedojager naar Engeland. Het vertrek van het Kabinet vond in den avond van dien dag plaats. H. M. de Koningin stapte if in Buckingham Palace, als de gast van het Britsche Koningspaar In den morgen van 15 Mei had een ontmoeting tusschen H. M. de Ko ningin en het Kabinet plaats in Buckingham Palace. bij welke ge legenheid de order, in verband met de overgave door Generaal Winkelman uitgevaardigd, met in stemming) werd besproken. Dien zelfden das werden de ministers als leden der Nederlandsche Re geering voorgesteld aan het Brit sche Koningspaar. Men was er zich over en weer volkomen bewust, dat het emde van den korten strijd snel nader de De hulp, door de Engelschen verleend bestond in het zenden van enkele honderden man troe pen naar het gebied nabij Hoek van Holland en bij IJmuiden de hulp van eenige jagers, de .bom bardeering van het in 's vijands hand gebleven vliegveld Waalha ven, het verschaffen der midde len tot overtocht naar Engeland. Naar mijn meening is ook ach teraf de juistheid der beslissing van de regeering. zich naar Lon den te verplaatsen, bevestigd. Alleen op deze wijze is het ge- lukt: a. Zorg te dragen, dat geen der hoogste gezagsdragers werd ge vangengenomen. hetgeen de vij and zeker zou helften uitgebuit; b. den strijd als bondgenoot in de rö der Vereenigde Volken voort te zetten; c. het opperbestuur over de Ovérzeesche gebiedsdeelen in han den te houden; d. steun en leiding te geven aan het volk in bezet gebied. Ten einde tegenover het Neder landsche volk den 'schijn zelfs te vermijden, alsof de leden der re geering zich persoonlijk in veilig heid stelden, werd van elk plan, gezinsleden mede te nemen wel bewust afgezien. De beteekenis van de daad van Koningin en Kabinet kan, wan neer men let op wat aan andere staten (België en Frankrijk.b.v in den oorlog wedervoer, niet spoe dig te hoog worden aangeslagen. Bij de meeste leden van hel Kabinet heeft deze koerskeuze welbewust bestaan. Hei lei dend beginsel is geweest: er behocrt een volledig officieel erkende wettige regeering te zijn, die den strijd van 't Ko ninkrijk der Nederlanden aan Geallieerde zijde, met al de haar ten dienste staande'mid- delen, tot het zegevierend eind volvoert en die onder'tusscben alles doet. wat een wettige re geering betaamt. „Zonder eenige overdrijving en zonder eenige eenzijdigheid mag worden vastgesteld, dat alléén in het Urgentieprogram van de Katholieke Volkspartij de volksgezondheid de plaats en de aandacht krijgt, waar op ons volk aanspraak kan maken". <Dr. Ch. Mol) Maarschalk Badoglio onthult in' het eerste hoofdstuk van zijn ge denkschriften G'at Mussolini de eerste was, die aan een wereld oorlog en een verdrag tusschen Italië en Duitschland dacht. In 1939 schreef Mussolini aan Hitier, dat een oorlog tusschen de arme en de rijke staten onvermijdelijk was. Bij hun eerste samenkomst te Venetië maakte Hitier geen goeden indruk op Mussolini, al dus Badaglio. Mussolini kwam pas onder den indruk door de be-| zetting van de Rijnprovincies en de gewelddaden, die daarop volg den, Fiorelio Laguardia, directeur generaal van de Unrra, heeft „een toenemende- eritieke verminde ring" van de verschepingen naar Europa en Azië aangekondigd Hij zeide o.m.: „Van nu af aan houdt de Unrra zich met feiten bezig. Becshikbaarstellingen van toekomstige toewijzingen, belof ten en statistieken betéekenen niets voor hongerige menschen. Dit is een vrij somber beeld." Van de 161.500 ton graan, wel ke noodig zijn, zijn slechts 89.000 verscheept en van de 135.000 ton benoodigde steenkool, slechts 7.800 ton, hetgeen hoofdzakelijk aan de Amerikaansche mijnwer kersstaking te wijten is. Laguar dia maaktg tevens melding van, ernstige tekorten aan vetten en rijst. Hij besloot; „Dit alles is zeer slecht nieuws, maar ik ben van meening, dat het land en de wereld ervan in kennis gesteld moeten worden." MOG een paar tellen! Die arme Boebi en Jippie! Ze zouden nu een film van zichzelf kunnen maken met veel bloemen en zoo, want dat liep natuurlijk mis. Boebi rilde van angst en zenuwen, het schietwapen voelde hij door zijn mollige huii heen, zoo hard drukte die wildeman. Ze deden maar vast hun oogen dicht, dan zagen ze tenminste niets meer. Gelukkig dat die wacht nog op zij kon springen, want andersAls een tank vloog de jeep dwars door de hermetisch gesloten gretil heen, die nu natuurlijk open was en zoo de boeven onder hel zeil kon binnenlaten. Dat moest verkeerd gaan. "an onzen financieelen medewerker) Mr. L. J. A. Trip is met ingang van 1 Mei afgetreden als President van de Ned. Bank. Met hem gaat heen één der vertegenwoordigers van het „anciën-regime", een financieele specialiteit, die zooveel mogelijk wilde vast houden aan het particulier Wanneer aldus de toestand van de onzuivere elmenten. die op het oogenblik daarin nog een te sroo- te rol spelen, zal zijn gezuiverd, dan heeft de regeering op grond van hare waarnemingen de over tuiging, dat een zelfregeerend Ja va. geleid door dezelfde groepen, die thans het gezag in de „Repu bliek Indonesia" uitoefenen, voor de geheele Indonesische bevolking van Java de juiste expressie van hare staatkundige verlangen zal zijn. Terwijl de regeering dernalve van meen mg is. dat de wezenlijke elementen voor een vreedzame liquidatie van het staatkundig conflict op Java aanwezig zijn,4^ blijken nog vele zaken aan het tot stand komen van een gunstige op lossing in den wsg te staan. Tevo ren werd reeds gezegd, dat de re publiek in beginsel aanspraak maakt op zeggenschap over het geheele gebied van Indonesië De heer Sjahrir en zijn medestanders zijn echter bereid om ter wille van het tot stand brengen van een ac- coord. waardoor het wapengeweld een eind zal kunnen nemen, hun aanspraken te beperken tot die gebieden, waarover de republiek de facto gezag uitoefent. Over den omvang van dit gebied bestaat echter een tot dusver niet opge lost meeningsverschil tusschen hen en de Nederlandsche regeering De Nederlandsche regeering van haar zijde is bereid te er kennen, dat de ^Republiek In donesia" de faclo gezag uit oefent over die deelen van Ja va en Madoera, die niet be- hoorcn tot de door de geal lieerde troepen beschermde arealen. Tan Indonesische zijde wordt ditzelfde volge houden ten aanzien van bet geheele eiland Sumatra en zelfs gesteld, dat men goede reden zou hebben deze aan- spiaak ook geldend te maken voor het grootste gedeelte van Celebes en een aantal andere eilanden. Anarchie op Sumatra De aanspraak op Sumatra kan door de Nederlandsche regeering op dit oogenblik niet worden toe gegeven. Het is wel juist, dat het geallieerde en Nederlandsche ge zag op Sumatra zich beperkt tot het eiland Sabahg en beschermde wijken in de steden Medan, Pa- lembang en Padang; het is even zeer juist, dat „de republiek een zeker gezagsapparaat over Suma tra heeft opgebouwd, maar daar staat tegenover, dat er in feite op Sumatra in vele streken regeering- ioosheid heerscht, dat de republi- keinsche gezagsdragers op tal van plaatsen zich nauwelijks kunnen handhaven en persoonlijk niet veilig zijn. dat er in sommige ge westen allerlei oude conflicten met de wapens worden uitgevoch ten zonder dat eenig verband ge legd kan worden met z.g. geal. lieerde of Nederlandsche agregsie. gelijk dat voor Java wordt gesteld en dat zich nog in het geheel niet voorspellen laat waarop de sociale revolutie, die zich in vele deelen van Sumatra voltrekt, zal uitloo- pen. noch of de politieke revolutie ten slotte met die op Java zal wil len samensmelten. Ten aanzien van alle bui tengewesten, dus ook van Su matra, staat de Nederlandsche regeering op het standpunt, dat zij zich vrijelijk zullen mogen uitspreken over hun wenschen nopens hun toekom- stigen status binnen Indone sië. Indien daarbij zou blijken, dat bepaalde streken zich zouden wil len aansluiten bij de republiek, zal de Nederlandsche regeering daaraan geen belemmeringen in den weg leggen. In het uiterste geval zou zich een toestand kun nen laten denken, waarin geheel Indonesië, met uitzondering wel licht van enkele kleine gedeelten, aan welke dan een bijzondere sta tus zou moeten worden gewaar borgd, voor de republiek opteer de. In dat geval zou het practisch effect dit zijn. dat Indonesië een eenheidsstaat, werd inplaats van een federatief verband, maar dat overigens daarop ten volle van toepassing zou blijven, wat ïr. de declaratie van 10 Februari is neergelegd. De regeering stelt zich dus te dezer zake op een zuiver standpunt, maar zij moet dan ook vasthouden aan den democrati- schen eisch, dat de bevolking der buitengewesten zich in vrijheid en veiligheid zal kunnen uitspreken. Propagandamethoden, die van bedreiging of geweld gebruik zou den willen maken, kunnen natuur lijk niet worden (toegelaten. Deze toestand bestaat overal daar, waar Nederlandsche troepen veiligheid en orde hebben hersteld; voor de republikeinen welisüraar slechts, nadat de republiek van haar „oor log" tegen Nederland zal hebben afgezien. Op Sumatra is men van zulk een toestand nog ver verwij derd. \/AN Indonesische zijde stond men met èenig wantrou wen tegenover de gedachte, dat Indonesië een federatieven bouw zou krijgen. Men zag daarin ten onrechte ten po ging om te verdeelen en daar door te heerschen. De motie ven, die de Nederlandsche re geering tot deze gedachte heb ben geleid, zijn echter geen andere dan deze, dat bepaalde gedeelten van de buitengewes ten zeer nadrukkelijk bezwaar hebben gemaakt, om op dit oogenblik in den eenheidsstaat Indonesië op te gaan. Met na me geldt dit voor bepaalde gedeelten van de Grote Oost en van Borneo. Ook blijkt men van Indonesi sche zijde weinig te gevoelen voor den term gemeenebest. eens deels Omdat deze het federatief element onderstreept en ten an dere omdat er geen goede verta ling voor te vinden is. De voor geslagen term „vrijstaat", die de democratische gedachte accen tueert, valt zeker te overwegen, indien blijkt, dat er zich geen misverstand omtrent den status van Indonesië binnen het Konink rijk vasthecht. De Regeering moest bezwaar maken tegen het neerleggen van, het resultaat o'er besprekingen in een verdrag, aangezien zij zich zelf niet de constitutioneele be voegdheid kan toekennen om zulk een verdrag te sluiten. Indien men er in mocht slagen de Indonesische zijde bereid te vinden de boven uiteengezette vraagstukken onder hetzelfde lichtste be zien als de Nederlandsche re geering, i s deze bereid om het vertrouwen, dat zij in den heer Sjahrir en de zijnen stelt uit te strekken tot hun organisatie, de republiek In donesia. Een. groote moeilijkheid om tot deze stap te komen is nog steeds daarin gelegen, dat in de repu bliek te veel Japansche invloeden op allerlei wijzen werkzaam zijn gebleven. Ge-interneerden moeten vrij. Ten slotte heeft de regeering met nadruk gesteld, dat de bevrij-| ding en in veiligheid brenging'1 van de ge-interneerden, die zich thans nog in het niet bezette Ja va bevinden, door haar be schouwd wordt als een absolute fatsoensplicht, welks vervulling zij verwacht zonder eenige bin ding aan welke voorwaarde dan ook. De regeerinig betreur net, dat de door Dr. Van Mook onder ha re verantwoordelijkheid met zoo veel beleid en volharding gevoer de besprekingen nog niet tot een volledig uiteindelijk resultaar ge leid hebben. initiatief en de staatsbemoei ing slechts als een noodzake lijk kwaad aanvaardde. De heer Trip was voor dt_ oorlog al vele jaren President van onze circulatiebank. In de crisis, jaren was hij een der krachtigste voorstanders van de eenzijdige aanpassingspolitiek van Colijn In de jaren na 1930, toen in de meeste takken van bedrijf de prijs bene. den de totale kosten bleef, z hij als eenige mogelijkheid om komen tot verhooging van het rendement en tot vermindering van de werkloosheid, verlaging van de kosten, vooral van de loo. nen. Dat hiertegen verzet kwam was begrijpelijk, omdat toen ver. dere verlaging van loonen alleen geoorloofd mocht worden geacht, waneer ook andere kosten omlaag zouden gaan. Maar van een auto. matische aanpassing, waarin men tijdens den grootsten bloei van het liberalisme geloofde, was sprake. Wanneer men dit bedenkt komt men tot de overtuiging, dat mr. Trip zich in gezelschap van deze regeering wel niet erg op zijn gemak zal hebben gevoeld. En vvij zijn van meening, dat ware zijn leeftijd niet de directe oorzaak geweest, de heer Trip waarschijn, lijk toch ontslag zou hebben ge. nomen. Mr. Trip was zoowel in interna, tionale als nationale kringen een belangrijke figuur. Bij al de cru tiek op zijn liberale houding van vóór den oorlog, toen het gevaar niet zooals thans het geval is, lag in een uitbreiding, maar juist in een inkrimping van de geldcircu. latie, zal men toch goed^poen van zijn opvattingen kennis te nemen. Een gelegenheid daartoe biedt wel het jaarverslag van de Ned. Bank. enkele dagen voor zijn af treden verschenen. Hierin wijst mr. Trip er op, dat het grootste gevaar wel gelegen is in het voor. spiegelen van omstandigheden en maatregelen, die heeten in de toe. komst het redres te zullen bren gen. doch in het wezen der zaak slechts beteekenen het speculee. ren op toekomstige factoren, welke ten eenenmale onzeker zijn. Mr. Trip heeft gelijk wanneer hü schrijft, dat het besef van den toestand, waarin Nederland uit den oorlog is te voorschijn geko men. nog onvoldoende is doorge drongen. Zonder vertrouwen in de toekomst en harden arbeid, zon der het betrachten van soberheid en efficiency en het gebruik ma ken van individueele krachten er talenten, het bevorderen en mo- gèlijk maken van besparingen kapitaalvorming, kan het niet worden bereikt. Ten aanzien van de situatie Indonesië is mr. Trip van mee ning. dat het niet anders dap een misdaad jegens eigen land en volk genoemd kan worden de door Nederland aangeboden samenwer king af te wijzen. Volgens de opvatting van I Trip wijzen de voorteekenen er dat de wereld zich beweegt in de richting van een politiek, welke een beheerscht inflationistisch ka rakter draagt. Deze opvatting wordt echter ook door anderen gedeeld. Wij mogen niet vergeten, dat er economische wetten zijn. die niet zonder schade kunnen worden overtreden. Wie denkt aan de steeds stijgende gf' circulatie en aan de enorme las ten van de staatsbegrooting, die 1 vreest voor de toekomst. Voor de toekomst van de groote massa van I ons volk, van de vaste inkomens I trekkers en kleine renteniers. C TELLING de Kathtj oorlooft de h „Vrije Alkr „Vrije Hoorr een aantal Io verband met bus. De schr een beroep oj instincten va omschrijving normen in he K.V.P. heet de Roomsche Roomsche K( vooral, voelt Katholieke! I heeft gemaa™ kenpartij dei* derlanders. Oi schrijver, - dal natuurwet; baring, bijbt „slechts veffi, Roomschen a| bezit. De Katholii niet de ..Roof partij staat 1945 open v| ken, op gronl feit, ,dat tierj al in onzen werd!) dat die Partij oil redelijkheid tholieken ad Dat de KatH beginselen ad in het natudj zijn en door (gelijk de K ter worden die aanvaard lijkheid niet, ze! Dat op g ginselen eet rrogram mo de schrijver, ring, blijkba. dersteunen, volgt, dat ei geen duidelij1 jlNSl HILVERSU AVRO 7.00 gram.; 8.00 Ni Morgenwijdin 11.00 Voordra' tetspelers; 11.- genen; 12.00 platteland; 12 Nieuws; 13. 14.00 Mevr. I Kamerorkest; de vrouw; 11 Reportage; Voor de kmda Septet; 18 00 9 18.30 Ned. S| De waarheid Red, White aJ Causerie oven sten; 20.00 NI Volkspartij avondtrein; 22 20 Concert'; zicht; 23.00 roeporkest HILVERSlJ KRO 7.00 j Morgengebed gram.; 10.15 E d. Devotiekan stichting; 10.° Pianorecital' Breukers; recital; 11.45 Voordracht; 13.00 Nieuws 14.00 Gram.; Vioolplaten; 16-00 Radio Muzikale bei mermuziek; 1 18.00 A'dams< Reportage; 1 tie-kapel; li Politieke lez 20.05 Dep. sp Phtlharmonis Pilmpraatje; 21.45 Vraag; Wolters; 2! Avondgebed,, en zijn orkes ii:

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

Nieuw Noordhollandsch Dagblad, editie Schagen | 1946 | | pagina 6