2
Traditie van vijftig jaar
Katholieke denkbeelden
inzake bedrijfsorganisatie
ers
lijst
lijst
DE FABEL DER VLEUGELS
Nieuw Noordhollandsch Dagblad
In 1896 kwam 't eerste Katholieke
Staatkundige Program tot stand
MATERIEEL* Z0R6EN
J
Zijn anders dan die van het
socialistische voorontwerp-Vos!
J
ZATERDAG 11 MEI 1946
1946
gen van
over het
veer een
lijn ge
jut naar
die nog
wach-
geheel
aizenden
I wachten
fant, ook
gecapitu-
na deze
!eel ver-
laarin zij
is verre
|ijd volk.
evenveel
Is'c h te
En mis-
hebben
moeten
en over
Jappen
ar denkt
iileg van
tan tien-
let leven
lelijk ge-
Yank en
ations in
gn heeft
herhaald,
hebben
geleefd
oftochten
bestond
gen.
ositie nu
is er nog
?wat niet
wel mo
ms leger
onderge-
Ihoorlijke
|zich ech-
plaats op
Blen, zoo-
evangen-
,en groote
i nog her-
I wij hier
leiding-
nog ge-
np? Wat
lagd. Het
[aftappen!
hierdoor
h, wat het
ende wa-
jieet land,
iperatuur
Q£ KATHOLIEKE VOLKSPARTIJ gaat deze verkiezingen
in op de basis van het algemeen staatkundig program,
het program van beginselen dus, dat in 1936 onder den onver-
getelijken Goseling tot stand kwam. Daarop is gebouwd het
Urgentie-program, dat door de Partij na de bevrijding is
vastgesteld. Zoo is waarlijk van onvergankelijke juistheid de
stelling van de Katholieke Partij: ons beginsel beproefd, ons
program vooruitstrevend.
De Katholieken en de niet-Katholieken, die dit eveneens
onderschrijven kunnen in 1946 het besef meedragen, dat
zij, dit Katholieke program onderschrijvend, voortbouwen op
een traditie van vijftig jaar. Na de proeve van een program
van dr. Schaepman, in 1883 feitelijk mislukt, vereenigden de
Katholieke leden van de Tweede Kamer zich echter in 1896
op een gemeenschappelijk program.
1896. Het feitelijk geboorte
jaar van de Katholieke Volks-
art ij! Het eerste program van
taatkunde voor de Katholieke
Nederlanders. Een program, dat
thans dus vijftig jaar oud is en
waarvan de punten uiteraard
hun actualiteit hebben verloren.
Maar aan dat program, dat thans
zijn gouden jubileum viert, ging
een inleiding vooraf, die in meer
dan een opzicht in onze dagen
nog waarde heeft. Daarvoor is
het dan ook een traditie, die wij
na vijftig jaar mogen vieren,
omdat er nog staat de Katho
lieke Staatkundige Partij met
haar taak en roeping in een
grooten tijd. Een traditie, die wij
niet beter hunnen vieren, dan
door bij de komende stembus
voor een klinkende overwinning
van de Katholieke Volkspartij te
zorgen!
De Katholieke leden van de
Tweede Kamer hebben in 1896,
onder -leiding van Schaepman,
dit program aan hun Katholieke
landgenooten aangeboden „in
het vertrouwen, dat de onder
hen heerschende eensgezindheid
de volle samenwerking van alle
katholieke krachten zat bevor
deren en verzekeren". Als Ka
tholieke mannen beleden en
verdedigden zij, wat door den
H Stoel over het wezen van
dén Staat, over oorsprong en
bevoegdheid van het gezag, over
plichten van vorsten en volke
ren, wordt geleerd. In dit ver
band verklaarden deze leden,
zich te baseeren op de leer van
de Pauselijke encyclieken en
aan de hand van de „Immortale
Dei" van 1 November 1885, over
de christelijke inrichting van de
staten, wilden zij, als Katholie
ken, die waarlijk dien. naam
waardig zijn, allereerst toonen,
de Kerk als echte zonen lief te
hebben; de staatsinstellingen te
bezigen tot bescherming van
waarheid en recht; er voor te
waken, dat de vrijheid van han
delen de door natuurwet en
Gods wet gestelde maat niet
overschrijde, er naar te streven,
dat ieder gemeenebest naar den
geest van het Christendom wor
de ingericht.
Hier zullen verschillen zijn
van plaats en tijd, maar
„toch moet men steeds
waken voor de eensge
zindheid en trachten naar
éénheid van handeling.''
Deze beide dingen zullen,
schreef Leo XIII, het best wor
den verkregen, indien allen en
een ieder de voorschriften van
den H Stoel houden als de wet
van hun leven en zich richten
naar de Bisschoppen, die de
H. Geest gesteld heeft tot het
besturen van Gods Kerk De
verdediging der Katholieke zaak
vordert onverbiddelijk in de be
lijdenis der door de Kerk over
geleverde leer, eenheid van zin
bij allen en de hoogste volhar
ding; daarom moet er tegen wor-
N
STEMT 17 MEI
O
O
O
O
O
O
O
voor het herstel
van volksgezond
heid, die door
de oorlogs-om-
standigheden zoo
zwaar geschokl
is.
V
den gewaakt, dat iemand op
eenige wijze tot valsche meenin
gen overhelle of zwakker weer
stand biede dan de waarheid
duldt. „Zeker is het geoorloofd,
op gematigde wijze van meening
te verschillen over vrije kwes
ties, met het doel om tot de
waarheid te komen. Eensgezind
zullen de Katholieken, in onder
linge liefde en in eerbied tot den
H. Stoel twee dingen verkrij
gen; „op de eerste plaats zullen
zij de Kerk bijstaan in het be
waren en verbreiden der chris
telijke wijsheid, op de tweede
plaats zullen zij een groote wel
daad bewijzen aan de burger
lijke maatschappij, wier heil
door booze leeringèn en booze
begeerten in groot gevaar ver
keert"
De Katholieke leden van de
Tweede Kamer verklaarden in
1896, dat zij naar den eisch van
EEN
GEZOND
GEZIN
BEVRUD
VAN
deze woorden vol wijsheid,
allereerst hun aandacht richten
op de dingen, die het volk in al
zijn kringen kunnen verheffen,
zijn welstand vermeerderen, zijn
rust verzekeren, sociale nooden
lenigen, sociale ontwikkeling
bevorderen, sociale beroering
voorkomen. Want door alle dee-
len van dit program gaat de
ééne gedachte: het Staatsgezag
voor alle standen van het volk,
dus voor het geheele en ééne
Nederlandsche Volk, ten wel
daad te doen zijn
In die overtuiging werden zij
gesterkt door de wetenschap,
dat de in 1897 te kiezen Staten
Generaal zullen geroepen wor
den, om mede H. M. de Konin
gin Wilhelmkia te huldigen en
te ontvangen.
Als trouwe onderdanen van
het Huis van Oranje, als trou
we aanhangers van het Ko
ningschap en van de Grond
wet. meenen zij in het belang
van Vorstenhuis en Vaderland
te handelen, door op wetge
vend gebied aan die maatre
gelen hun kracht te wijden,
die kunnen strekken tot beves
tiging van onze Nederlandsche
rechten en vrijheden, tot be
ter en vaster vervulling van
ieders plicht tot meerdere ont
wikkeling en meerderen bloei
van het geheele volk en vooral
tot versterking van den band
tusschen Vorstenhuis en Natie
naar het woord van Z. M. Ko
ning Willem 111: „Oranje en
Nederland, onder Gods zegen
vrij. onafhankelijk en één!"
Het spreekt van zelf, dat wij
zelfs de bewoordingen van deze
inleiding tot dit program van
vijftig jaar geleden niet zonder
meer in den jare 1946 tot de
onze kunnen maken Maar wel
weten wij ons sterk door de ge
dachte, dat wij ons, als Katho
lieken van Nederland eenparig
scharend rond het program van
deze tijden, voortbouwen op een
traditie, die ons land tot zegen
is geweest.
Wij weten, dat ook in deze
dagen de burgerlijke maatschap
pij „door booze leeringen en
booze begeerten-in groot gevaar
verkeert", wij weten dat wij ook
nu werken voor het geheele en
ééne Nederlandsche Volk" onder
de leiding van Koningin Wilhel-
mina „aan wie de Almachtige
God geve wijsheid, kracht, heil
en vele jaren" Wij weten, dat
wij ook nu een program hebben,
waarvan wij mogen vertrouwen,
dat „de onder ons heerschende
eensgezindheid de volle samen
werking van alle katholieke
krachten zal bevorderen en ver
zekeren".
Na vijftig jaar leven onder
ons, verjongd en vernieuwd en
op nieuwe verhoudingen toege
past, dezelfde beginselen en ge
dachten, die de invloed van de
Katholieken op het Nederland
sche staatsbestel gedurende vijf
tig jaar hebben versterkt en
verzekerd Dat zullen wij hand
haven op 17 Mei als de stembus
ons weer roept. Eensgezind en
in volle samenwerking gaan wij
op voor de lijst van de Katho
lieke Volkspartij Voor lijst 2, in
ons gewest, met den naam
Romme bovenaan!
"N
STEMT 17 MEI
voor de toeken
ning van de
juiste plaats van
Nederland in de
internationale
rechtsorde.
De COMMISSIE, ingesteld
door het centrum voor
staatkundige vorming (Katli.
vormingsinstituut op staat
kundig gebied)) ten einde
van advies te dienen inzake
het „voorontwerp van wet
op de bedrijfschappen", door
minister Vos aan belang
hebbenden en belangstellen
den voorgelegd ter fine van
„wei overwogen suggesties
en critiek", is met haar
werkzaamheden gereed ge
komen Zij heeft het resul
taat van haar studie en over
leg neergelegd in een „proe
ve van een ontwerp van wet
op de bedrijfschappen en
den sociaal-economischen
raad". Deze proeve ver
schijnt thans in druk
In tegenstelling tot het voor
ontwerp-Vos is in de onder
havige proeve getracht de ge
dachte, dat het bedrijfschap een
eigen doel en bijgevolg ook een
eigen taak heeft, onderscheiden
van het doel en de taak van den
staat, nader uit te werken.
In bedrijfslichamen, in den
echten zin van het woord, is
geen plaats voor directe parti
cipatie vanwege de centrale
overheid Het voorontwerp-Vos
stelt zich op het standpunt van
directe participatie. In de proeve
is de participatie indirect. In de
plaats van den door de Kroon
benoemden commissaris, die
Aantijgingen tegen
dr. Kortenhorst
IK BEN HET er niet mee
eens, dat er bij ons in de
Katholieke Volkspartij vleu
gels zouden zijn. Zulke enge
len zijn we niet. Natuurlijk
zijn er wel meeningsverschïl-
len over practische punten. Die
zijn er echter bij andere par
tijen niet minder. Laten wij
dat goed vasthoudën. En dit
bedenken: het is de trots en
de eer van de Katholieke
Volkspartij, dat zij er steeds
in geslaagd is, de verschillen
de groepen op een vaste prin-
cipieele basis te vereenigen.
En nu is er een vreemde le
gende, die wil. dat er een man
is in de Partij, die als de ver
persoonlijking van die conser
vatieve vleugel in de Partij
moet worden aangezien. Kor
tenhorst, het zwarte schaap, de
zondebok van de zwarte reac
tie. En nog erger wordt het,
wanneer we deze week in een
verkiezingsartikél van de Par
tij van den Arbeid lezen over
de reactie in de K.V.P., be
lichaamd niet alleen in Kor
tenhorst, maar ook in Rom
me en mr. van Maarseveen. Nu
kan men natuurlijk de metho
de der communisten volgen en
alles en ieder, met wie en
waarmee men het niet eens is,
reactie en conservatisme noe
men. Maar dan wete men. dat
het Nederlandsche Katholieke
Volk, op eenige uitzonderin
gen na. het daar niet mede
eens 'is, omdat het onjuist is.
Het is vlakweg een schandaal,
dat men een hoogst-verdien-
stelijk en bekwaam man als
Kortenhorst op een derggliikc
wijze denigreert. En feitelijk
in zijn karakter aantast. We
ten deze lieden, die zoo oanus
den mond vol hebben over
„laster" als een van hun men
schep iets wordt aangedaan
wel, dat elke candidaat van
de K.V.P. schriftelijk moet ver
klaren. dat hij het program
van de K.V.P. onderschrijft?
Dat dus dr. Kortenhorst ook
dat program van de K.V.P.
aanvaardt en dat daarmede
feitelijk de kous af is. Ik zie
dr. K. niet voor zoo karakter
loos aan. om met zijn hand-
teekening te bekrachtigen, dat
hij het program van de K.V.P.
onderschrijft en dan later zich
daar niet aan te houden. Dat
zou een infame veronderstel
ling zijn, waar we ons natuur
lijk in dagen van vernieuwde
politieke actie niet aan over
geven. Bovendien is dr. Kor
tenhorst een van de knapste,
niet alleen onder de Katholie
ke, Kamerleden, die mej, zijn
scherp juridisch inzicht bijv.
in de laatste zuiveringsdebat
ten de eerste geweest is. die
een zuiveren grondslag voor
d.it netelige probleem gelegd
heeft. In de handelspolitiek,
die altijd de zorg van den
Staat heeft gevraagd, heeft dr.
Kortenhorst ten bate van het
algemeen welzijn van het va
derland op de meest-bekwame
wijze den koers helpen bepa
len. Voortdurend hadden wij
vanzelfsprekend met onzen
grootsten afnemer. Duitsch-
land. te maken. Maar de be
kwaamheid van Kortenhorst
kon de Nazi-heerschers in de
jaren van hun bewind niet
aan: de nationaal-socialistische
bankroetierspolitiek heeft Kor
tenhorst voortdurend ondub
belzinnig gehekeld. Zoodat ten
slotte aan dezen scherpzinni-
gen politicus en eerste klas
Nederlander den toegang tot
de onderhandelingsconferen
ties in Berlijn werd ontzegd!
Wij willen maar zeggen, dat
Nederland, en Katholiek Ne
derland inhet bijzonder, wel
wat beters verschuldigd is. te
genover dezen man, dan het
voortdurend gewauwel over
reactie en conservatisme. Dat
tenslotte, bij het steeds meer
naderen van de verkiezingen,
nu ook mannen als Romme en
van Maarseveen in het kamp
der reactie worden ingedeeld,
Romme. de man van het voor
uitstrevende program en Maar
seveen, die juist ook in de
laatste weken om zijn optre
den in de Tweede Kamer is
geroemd en als rechtskundig
adviseur van de Katholieke
Arbeidersbeweging het volle
vertrouwen van de arbeiders
geniet dat is de waanzin ge
kroond. De Katholieke Volks
partij zal het antwoord op de
ze aantijgingen niet schuldig
blijven. Zij zal maar één ant
woord geven: de honderddui
zenden, waarmede het millioen
stemmen wordt overschreden,
zoo hoog mogelijk op te voe
ren, opdat wij als de sterkste
fractie uit de stembus komen!
P. O. LITICUS
ambtshalve voorzitter is van het
bestuur en voorzien van tal van
bevoegdheden, treden eenerzij ds
de door de gewone leden van
het bestuur gekozen voorzitter
en het dagelijksch bestuur, an
derzijds de waarnemers, die door
den minister kunnen worden be
noemd. Deze waarnemers van de
centrale overheid hebben in het
bestuur slechts raadgevende
stem Voor het toezicht op de
bedrijfschappen wordt de so
ciaal-economische raad inge
schakeld, die in 't voorontwerp-
Vos niet voorkomt
Voor wat den opbouw betreft,
wordt het voorontwerp-Vos be-
heerscht door de gedachte aan
bedrijfschappen, die verticale
kolommen omvatten. De com
missie stelt zich niét op een
theoretisch voorkeur-standpunt
t.a.v. verticale of horizontale
organisatie. De behoeften van
het bedrijfsleven bepalen de
richting van de keuze. In den
technischen opzet van deze proe
ve van een ontwerp is uitge
gaan van horizontale bedrijf
schappen, die voor .alle daar
voor in aanmerking komende
aangelegenheden kunnen wor
den samengevat in verticale
lichamen
Anders dan in het vooront
werp-Vos is het terrein, waarop
het bedrijfschap regelend kan
optreden, in dit ontwerp om
lijnd. Het bedrijfschap is slechts
bevoegd, voor zoover de wet het
bevoegd verklaart. Voor aange
legenheden, die hét bedrijfschap
kan regelen, geldt echter onver
minderd de bevoegdheid van den
minister aanwijzingen te geven,
wanneer hij zulks in het alge
meen belang noodzakelijk acht.
Bij niet opvolging, of opvolging
in strijd met het algemeen be
lang. kan de minister zelf de
noodige regelingen vaststellen.
Wanneer het bestuur van het
bedrijfschap in kamers is ver
deeld, onderwerpt de economi
sche kamer alle autonome ver
ordeningen aan het oordeel van
de sociale kamer. De goedkeu
ring van het laatste is noodig
voor autonome verordeningen,
die aangelegenheden regelen,
die in belangrijke mate van in
vloed zijn op het sociale terrein
Deze aangelegenheden worden
aangewezen door de sociaal-
economischen raad. Het vooront
werp-Vos bepaalt zich hier tot
overleg tusschen beide kamers,
wanneer het naar het oordeel
van den commissaris besluiten
betreft, die voor de andere ka
mer belangrijke gevolgen kun
nen hebben
Ten besluite van deze opsom
ming van belangrijke verschil
punten tusschen deze proeve
van een ontwerp van wet en het
voorontwerp-Vos moge dienen,
dat in tegenstelling tot het voor
ontwerp-Vos de proeve een re
geling geeft voor den sociaal-
economischen raad. Deze raad nu
is een gemengd lichaam, waarin
de centrale overheid wel direct
participeert Zijn bevoegdheden
zijn belangrijker, dan in het be
geleidend schrijven bij het voor
ontwerp-Vos wordt gesugge
reerd.
De „proeve van een ontwerp
van wet op de bedrijfschappen
en den sociaal-economischen
raad'' is verkrijgbaar bij het
secretariaat van het Centrum
voor Staatkundige Vorming, v,
Limburg Stirumpl. 1 te Utrecht