RADIO
De K.L.M.-lijn
Amsterdam-New York geopend
DE STRIJD OM DE MELK
REGEERINGSGESCHENK
AAN ZWITSERLAND
Nieuw Noordhollandsch Dagblad
3
Concern contra coöperatie
kCronïek
Boebi Trep en Jippie Jee in Duitschland
WOENSDAG 22 MEI 1946
Het was gisteren de zoo-
veelste bijzondere datum in
de Nederlandsche lucht
vaartgeschiedenis. Nauwe
lijks een jaar nadat de Duit-
sche overheerschers de^ ruïne
van ons land verlieten en als
nieuw sprekend bewijs van
het tempo, waarin ons volk
zich weer opricht werd een
doel bereikt, dat de pioniers
van onze nationale luchtvaart,
met name de heer Plesman,
directeur van de K.L.M., zich
reeds vóór den oorlog had
den gesteld.
Talloozen waren er op Schiphol
trots tintelend getuige van, toen
om 14.10 uur het eerste K.L.M.-
vliegtuig omhoog ging, om den
vasten, voorloopig 2 maal 's week-
schen Nederlandschen luchtdienst
AmsterdamNew York een feit
te maken.
Ook Z.Exc. Ir. T. S. van Schaik
Minister van Verkeer en Energie,
was met zijn echtgenoote tegen
woordig.
De passagiers, voor het meeren-
deel gasten van de K.L.M., ver-
eenigden zich in de repatrianten-
loods. Daar nam de heer Hans
Martin namens de directie van de
Koninklijke Luchtvaartmij., af
scheid van de reizigers na eraan
te hebben herinnerd, welk een
gewichtig oogenblik ons land be
leefde en er zijn groote voldoe
ning over te hebben uitgesproken,
dat dit doel eindelijk werd bereikt
in weerwil van de ontzaglijke
vraagstukken, die om oplossing
vroegen en de remming, die de nu
reeds 3 maanden durende staking
beteekent voor den opbouw van
de wereldluchthaven.
Voor de Flying Dutchman, de
fraaie DC 4, die op de neus boven
het Rotterdamsche wapen den
naam draagt, die Mr. J. Oud vo
rige week bij den plechtigen doop
het toestel gaf, „Rotterdam",
kwam de commandant, Evert van
Dijk, nog even aan de microfoon.
De eerste piloot vertelde iets over
zijn in 1930 met Kingsford Smith
uitgevoerde oceaanvlucht, die een
pioniersdaad was. Een vlucht zon-
De reserves voor het
Nederlandsche elftal
Voor hev Nederlandseh elfial
zijn als reserves voor den wed
strijd tegen België op 30 Mei in
Antwerpen de volgende spelers
aangewezen: Van Raalte (BI. W.),
Caldenhoven (DWS). Van Bui
tenen (HDVS), Schijvenaar
(Edo), Bergman (BI. Wit) en En
gelman (Quick N.)
PROGRAMMA
DONDERDAG 23 MEI
HILVERSUM I (301.5 M.):
AVRO: 7.00 Nieuws, gym en
gram.; 8,00 Nieuws en gram.; 9,15
Morgenwijding; 9,30 Gram.; 10,35
Het Lyra-trio; 11,00 Causerie;
11,10 Concert; 11,45 Familiebe
richten uit Indië; 12,00 Concert;
12,35 Harpkwintet; 13,00 Nieuws;
13,15 Vaudeville-orkest; 14,00
Voor de vrouw; 14,20 Concert;
15,20 Confetti; 16,15 Filmprogram
ma; 17,00 Avro-kaleidoseoop; 17,35
Het Renova Septet; 18,00 Nieuws;
18,30 Ned. Strijdkrachten; 19,05
Sportpraatje; 19,20 Cabaretpro
gramma; 20,00 Nieuws; 20,08
Gram.; 20,20 Concertgebouw
orkest; 22,30 Ouderen en jonge
ren; 22,40 Piërre Pala; 23,00
Nieuws; 23,15 Gram
HILVERSUM II (415,5 M.):
KRO: 7,00 Nieuws, gym. en
morgengebed; 8,00 Nieuws en
gram.; 10,00 NCRV Gram.; 10,15
Morgendienst; 10,45 Gram.; 11,00
KRO Radio-ziekenbezoek; 11,45
Zang en Piano; 12,15 Voordracht;
12,30 Lunchconcert; 13,00 Nieuws;
13,15 Lunchconcert; 14,00 NCRV
Gram,; 14,40 Voor de vrouw; 15,00
Concert; 15,40 Gram.; 16,00 Bij
bellezing; 17,00 Het Rijk overzee;
17,10 Omroep-orkest; 18,00 Gram.;
18,15 All Round Sextet; 18,30
Land- en Tuinbouw; 18,45 All
Round Sextet; 19,00 Nieuws; 19,20
Gram.; 19,40 De vaart der volken;
20,00 Nieuws; 20,05 De Regee-
nngsvoorl.dienst antwoordt; 20,20
NCRV-orkest; 21,20 Een licht en
luchtig klein-kunst programma;
22,00 Nieuws; 22,15 Het actueel
geluid; 22,30 Rotterdamsch Strijk
kwartet; 23,05 Gram.; 23,50 Schrift
lezing.
der blindvlieg- en andere instru
menten, die nu deze vlucht, in
tegenstelling met die van 16 jaar
geleden, zonder gevaar maken.
Van Dijk betreurde het, dat direc
teur Plesman, die voor herstel van
gezondheid in het buitenland ver
toeft, bij deze bekroning van zijn
werkzaamheid in deze richting
niet aanwezig kon zijn.
Om twee uur ging het luide
gejuich onder in het geraas der
motoren, die inmiddels de propel
lers hun sidderende cirkels deden
schrijven en die even later The
Flying Dutchman „Rotterdam" als
eerste KLM-machine over de
Noordatlantische route naar de
nieuwe wereld zouden voeren en
morgenochtend om tien uur plaat
selijken tijd, op New York's vlieg
veld, Laguardia, zullen stilstaan.
iifcc vliegtuig der K.JL.M. in uen transatlantischen dienst, de
"«Rotterdam"; is van Schiphol naar New York vertrokken. Het moment;
waarop het toestel vertrekt
De „Wilhelmina" naar
„Neerlandia"
Er is momenteel een stille strijd
gaande in Noord-Holland tusschen
de Coöperatieve Zuivelfabrieken
en het particuliere Grootkapitaal,
waarvan de Leympf (Leeuwarder
ijs en melkprodnctenfabriek) een
der vormen is Het bericht, dat
wij onlangs brachten over den
verkoop van de Coöp. Alkm Cen
trale Melkinrichting was hiervan
een symptoom.
Nu de Leympf, een nogal groote
particuliere maatschappij tot ver
werking van melk, door de kracht,
die de Friesche boerenstand in
z'n zuivelorganisatie ontwikkelt,
in die provincie.terrein verliest,
richt haar atciviteit zich op Noord
Holland, blijkbaar in de veronder
stelling, dat van de daar gesigna
leerde zwakte wel te profiteeren
valt.
Vóór den oorlog begon de
Leympf hier reeds melk weg te
halen; tijdens den oorlog ging dit
niet meer en nu het vervoer veel
geld gaat kosten, tracht de Leympf
zich in Noord-Holland te nestelen.
Reeds eerder werd de Crema' in
Haringhuizen door dit concern
gekocht; onlangs volgde de Coöp.
Alkm Centr. Melkinrichting en
thans wil men beweren, dat een
vérgaande belangengemeenschap
tot stand is gekomen tusschen de
Leympf en de fabrieken „Horna"
te Hoorn en „Prinses" te Ursem,
terwijl de heer Soeters, dir. van
deze twéé laatste fabrieken, direc
teur-generaal zou worden van de
door de Leympf in Noord-Holland
gekochte (en nog te koopen) fa
brieken.
Concentratie Zuivelfabrieken.
Tegen deze pogingen van het
Grootkapitaal om het geheele
particuliere zuivelbedrijf in Noord
Holland onder controle te krijgen,
zal een verdere doorvoering van
de concentratie der op coöperatie
ven grondslag werkende zuivel
(zeg: boeren-) fabrieken de eenigst
mogelijke rem zijn
Werd vóór den oorlog van 1914
1918 op de boerderijen nog
evenveel kaas gemaakt als in de
fabrieken, tijdens dien oorlog ont
stond een verschuiving naar de
fabrieken, als gevolg van tekort
aan arbeidskrachten. Men pakte
echter de zaken niet forsch en
breed aan, met gevolg, dat de eene
kleine fabriek verrees na den an
der. Bijna ieder dorp had zijn
eigen fabriek(en) en in 1915 be
stonden er in de bovenste helft
van Noord-Holland 135; alleen in
de Beemster al 12.
Van 1918 tot 1940 slonk dit aan
tal van jaar tot jaar
Tijdens dezen laatsten oorlog
waren er nog zooveel bedrijven
zonder voldoende aanpassingsver
mogen en perspectief, dat het Be-
drijfsschap Zuivel (B.Z.) en de
Duitschers het noodig vonden, om
de meeste daarvan voor den duur
van den oorlog stop tè zetten en
er waren niet, veel zakelijke mo
tieven aan te voeren, om (fit tegen
te gaan.
Toen 3 Maart j.l. deze fabrieken
het werk mochten hervatten, kwa
men de meeste fabrieksdirecties
tot de conclusie, dat blijvende
combinatie met aangrenzende fa
brieken beter zou zijn. De Bond
van op Coöperatieven grondslag
werkende zuivelfabrieken, die den
oorlog inging met 53 fabrieken,
telt er nu zoodoende nog maar 32.
Het. is de overtuiging van den
secretaris van dezen Bond, Ir.
Kramer, aan wiens mededeelingen
wij deze gegevens ontleenden, dat
de Zuivelindustrie er momenteel
heel wat beter voor zou staan, als
deze concentratie 10 jaar eerder
tot stand was gekomen Niet dat
zij er nu slecht voor staat; in het
algemeen zijn de coöperatieve fa
brieken, die nog bestaan, gezond,
maar, naast de afzonderlijke fa
brieken, hadden de boeren mét
elkaar een groot, centraal melk
inrichting-bedrijf kunnen hebben,
terwijl verscheidene fabrieken nu
ieder voor zich hiermee zijn be
gonnen, met de kans, dat de een
het voor den ander bederft.
Kleine fabrieken verdwijnen.
Na de crisis van '30, toen de ex
port van zuivelproducten moeilijker
werd, wierpen de groote fabrieken
zich op den afzet in het binnenland,
door groote, goed-g'eoutilleerdë
melkinrichtingen op te richten. Zij
vonden daarbij de groote concerns
op hun weg. De tijdens den oorlog
genomen maatregelen van standari-
satie, distributie; prijsregeling,
rayon-indeeling maakte de vrije con
current onmogelijk. Nu na den
oorlog meer een vrije bedrijfsoefening
wordt verwacht, zal de strijd tus
schen kapitaal en arbeid, tusschen
concern en coöperatie weer in alle
hevigheid gaan ontbranden.
In dezen strijd om de melk komen
de kleine particuliere fabrieken
steeds meer in de knel en onder
zwaren druk. Het is onafwendbaar
dat zij op den duur het loodje zullen
moeten legg'en en zullen moeten
kiezen tusschen het concern of de
coöperatie.
Voor deze keuze meent de heer J.
M.ltenburg, dir. eigenaar van de
Wilhelmina te Bergen zich thans
reedS geplaatst te zien. Zelf destijds
verbonden aan den Bond van op
Coöp. grondslag werkende zuivelfa.
brieken, was de keus voor hem niet
zoo moeilijk en besloot hij zijn fa
briek, aan het hoofd waarvan hij
sedert 1923 stond; over te doen aan
"Neerlandia"' te Stompetoren. Daar
toe had hij g*isteren zijn bóeren-
leveranciers in vergadering bijeen
geroepen, om hen met dit voorne
men in kennis te stellen. Hij herin
nerde eraan, hoe hij de Wilhelmina,
die in '23 in desolaten toestand ver
keerde, materieel en moreel had op
gewerkt, hoe hij de melk moest be
vechten op de voormalige condenz-
fabriek te Alkmaar en met zijn af
zet in de plaatselijke behoefte voor
zag.
Dank bracht hij aan zijn vele
trouwe leveranciers, die hij nu hij
voor de keus stond tusschen concern
en coöperatie moest adviseeren zich
aan te sluiten bij de coöperatie, in
casu "Neerlandia" te Stompetoren,
welke fabriek reeds in de Duinstreek
melk ophaalt. Hij deed dit in het
belang van de boeren, om hen te
behoeden voor het concern, dat het
eig'en vermogen der boeren aantast.
Nu de melkleverantie nog z.g. be
vroren is, is de keus niet moeilijk,
doch spr. hoopte, dat zijn leveran
ciers als zij vrij waren in hun keuze,
de beste keuze zouden doen en zich
aansluiten bij Neerlandia.
Zwakke onderbouw
Ir. Kramer betoogde dat naast een
te groote verdeeldheid over een te
groot aantal fabrieken, de organisa
torische onderbouw van de coöp. fa
brieken te zwak was.
Van de 6000 boeren was in '40
slechts 60 pCt. als lid aan den coop,
fabriek gebonden, 40 pCt. leverde
wel, doch was geen lid of aandeel
houder. Melk is een product van
eiken dag is niet duurzaam en
moet direct geleverd en verwerkt
worden. De boer staat zwak als hij
de verwerking niet in eigen hand
neemt en er in samenwerking met
z'n vakgenooten baas over blijft
tot er wèl een duurzaam product
van gemaakt is. Dat kan hij, als er
samengewerkt (gecoöpereerd wordt)
en niet als hij het werk door 60 van
de 100 boeren laat opknappen.
Aanvankelijk zal de Leympf er
misschien wat geld tegen aan gooien,
om dat later met rente terug te win
nen. De melkprijs wordt echter op
den langen duur door de Coöperatie
bepaald en dus ligt de kracht van
den boer in de kracht van de Coöpe
ratie. Het gaat -dus niet aan eerst te
Leve Prinses Juliana
leve Nederland
PRINSES JULIANA en Prins
Bernhard hebben een rond
rit door de stad Bern gemaakt,
die deed denken aan de over
weldigende ontvangst, die maar
schalk Montgomery hier drie
maanden geleden te beurt viel.
Langs de oude wegen, door
eerebogen gemarkeerd en rijk
gepavavoiseerd, had een gewel
dige menigte een haag gevormd
en overal klonk „Leve Prinses
Juliana, leve Nederland", als de
wagens voorbijreden.
Vervolgens werden de hooge
gasten officieel ten stadhuize
ontvangen door den Staatsraad
en den Bernschen gemeenteraad.
Daar werd hun een eerewijn
aangeboden, terwijl kinderen in
de kleederdracht van de streek
volksliederen zongen. De Prins
en de Prinses konden hun aan
doening en blijdschap niet ver
bergen bij een zoo vriendelijke
ontvangst.
In den voormiddag vloog Prins
Bernhard zelf een Zwitsersch
vliegtuig, van het type „Pelikan",
over de hoofdstad.
Om half 2 gaven Prinses Ju
liana en Prins Bernhard een
lunch in het Nederlandsche Ge
zantschap ter eere van den
Bondsraad.
Des middags op een receptie,
die de Prins en Prinses in het
Nederlandsche Gezantschap hiel
den, heeft Prinses Juliana aan
den Bondsraad, die vertegen
woordigd werd door den presi
dent, M. Kobelt, den vice-presi
dent, M. Etter en den Minister
van Buitenlandsche Zaken, M.
Petitpierre, een geschenk over
handigd uit naam van de Neder
landsche regeering. Het is een
schilderij van den Nederland
schen meester Jan van Goyen,
dat een Rijnlandschap voorstelt.
In den bovënrand van de lijst is
de volgende inscriptie aange
bracht: „Geschenk van de Ne
derlandsche regeering".
DYRJVjES, de Amerikaansche
minister van buitenland
sche zaken, heeft in New York
weer eens vóór den vrede ge
sproken. Ondanks anderslui
dende berichten meende Byr
nes, dat de vooruitgang in de
richting van den vrede te Pa
rijs gemaakt, oneindig grooter
is, dan hij had verwacht, toen
hij voorstelde ,dat de raad te
Parijs slechts een voorberei
dende conferentie zou hebben,
alvorens de vredesconferentie
zou worden bijeengeroepen.
Byrnes verklaarde verder,
dat de Ver. Staten een beroep
zouden blijven doen op de
Sovjet-Unie en Zuid-Slavië, om
niet te blijven aandringen r
een grenslijn, die in de toe
komst onrust zou baren. Met
het oog gericht op Oostenrijk,
zei Byrnes, dat Amerika on
verflauwd zal blijven aandrin
gen op het sluiten van vredes
overeenkomsten ,om het terug
trekken van troepen uit lan
den, waar zij niet thuishooren,
mogelijk te maken.
President Truman heeft de
knoop doorgehakt en de mij
nen overgenomen om de natio
nale economische structuur in
den huidigen noodtoestand te
beschermen.
België over de
verkiezingen in ons (and
„Het Laatste Nieuws" schrijft,
dat he" te danken is aan de ver
jongingskuur, die de liberale
partij ondergaan heeft, en aan
het verzet tegen de steeds groei
ende bureaucratie en tegen het
staatssocialisme, dat de Par,'ij
van de Vrijheid. 2 zetels heeft
kunnen winnen.
De vooruitgang van de commu
nisten dient toegeschreven te
worden aan het verdwijnen van
de revolutionnaire socialisten.
Het blad doodverft als kabi
netsformateur Romme of mr. van
Schaik, voorzitter der Tweede
Kamer.
trachten bij de Leympf een graantje
te pikken en later; als 't bij de
Leympf mindert; naar de Coöpera
tie te zwaaien®
Er dreigt gevaar voor de boeren,
het particul-ere bedrijf, dat met
veel kapitaal werkt, in casu, de
Leympf doe; pogingen, om het ge
heele particuliere zuivelbedrijf in
Noordholland onder controle te krij
gen, zulks niet in het belang van
den boer maar om het geïnvesteerde
kaprtaaÜ zoo goed mogelijk te laten
rendeeren.
De Coöperatieve industrie werkt
uitsluitend voor den boer. Oriën
teert de boer zich op het particulier
bedrijf, dan ondermijnt hij de Coö
peratie, het apparaat dat op den
duur bepaalt, wat de boer voor zijn
melk kan maken. Is het zoover ge
komen, dan is er geen weg terug.
Spr. hoopt, dat de boeren goed zul
len weten en onderscheiden bij het
bepalen van hun keuze.
Bij de hierna volgende gedachten-
wisseling, wees de heer Zuurbier er
op; dat een veehoudersbedrijf; des
tijds bij Neerlandia aangesloten,
tengévolge van rayonneering aan 'n
speculatieve fabriek moest leveren
en zoo f 2000.aan nabetaling moest
derven. De heer Danelaar deelde
mede dat Neerlandia m 1916 met 90
aangesloten boeren werd opgericht eri
in dat jaar 4 millioen liter verwerkte
in 1939 waren 360 boeren aangesloten
en werd 18' 2 millioen L. melk ver
werkt. Geen wonder, dat geen der
aanwezigen bezwaar maakte tegen
aansluiting bij v Neerlandia. De heer
Miltenburg deèlde nog' mede, dat hij
als verbindingsman tusschen fabriek
en leveranciers in functie blijft en
bereid is ook als vertrouwensman de
belangen te behartigen van hen, die
hem 23 jaar trouw waren gebleven.
65. Maar die slimme Jippie had alles gezien, als een echte
spion had hij zich verstopt en gluurde alles af. Gelukkig, dat
er nog slimmere menschen waren, dan Heer Dolf Opperman.
Jippie zag tot zijn verbazing, dat de auto in den berg ver
dween. Het werd dus oppassen voor hem en hij verborg zijn
jeep onder takken en bladeren, om een onderzoek te kunnen
instellen. Zou hij nog wat bereiken, die slimme Jippie?
