ratis.
No 147
Zaterdag 15 December 1917
11e Jaargang
Planten,
BJ: BREEDSAAAT 12
Telefoon No. 433.
DIT BLAD VERSC
DONDERDAi
T DINSDAG,
ZATERDAG.
R. K. NIEUWS- EU ADVERTENTIEBLAD VOOR NOORD-HOLLAND
Vlerstaten*
De Centrale Keuken
te Alkmaar,
De Beeldstormer en
zijne Dochter.
JU I -1. l t ft L.
schandelijk geschonden/'
R.K Propaganda-bureau
COUP!!
s, doorschietend soort,
uks. Te bevragen bij
elastraat 30, Schoten.
VRIJBURG
lag 19 Dec. 1917, v.m.
s van den Heer JAC.
teweg. 't Zar d, A con-
a 500 PARKEN
apgesnoeiri),
iOEDENS en SCHIL-
;elegenheid tot stalling.
AsnfrfaT•C2£Z)iJ.~Vnm>
!§I8 warden
-Holiand",
ecember ia
desa «sp stali
ng:
)EGEN, MfiPPLOEöEN,
s in voorraad, Stioo- of
Rosmolens, Wanmolens,
[aaimachines, Harken en
Uitgave van de Naamlooze
Vennootschap „ONS BÊAfD"
ALKMAAR, j
ABONNEMENTSPRIJS
Per kwartaal franco huis. f 0.*'0
Met gelll. Zondagsblad 1.30
bij vooruitbetaling.
Afzonderlijke nummers:
van de courant f 0.05
van het Zondagsblad f 0.05
ADVERTENTIÊN:
Van 1—5 regelsf0.625
Elke regel meerf o 126
Reclames per regeli 0 40
Kleine adv.: 30 woorden bij vooruitbet. f0 35
ouwwerktuigen.
21J, 'DIE ZICH MET INGANG -VAN
1 JANUARI A.S. OP, „ONS B-LADi"
WENSCHEN TE ABONNEEREN, ONT
VANGEN DE TOT DIEN DATUM 'VER
SCHIJNENDE NUMMERS GRATIS EN
FRANCO.
II (slot)
Het zou intusschen getuigen van gevaar-
i lijk optimisme, indien wij, alleen afgaande
op de bekomen cijfers, zonder meer de
verblijdende conclusie gingen aanvaarden
Er heerscht geen groote nood.
Andere omstandigheden toch kunnen
het gebruik maken van de Centrale Keuken
hier schadelijk beïnvloeden en velen terug
houden van deze Gemeentelijks instelling,
hoewel hunne finantieele en huiselijke
nooden hen er toch moesten toe brengen
tijdelijk van het gebeden nood-hulpmiddel
gebruik te makro.
Een dier invloeden achten we wel dege
lijk het veroordeelend vonnis over de
Centrale Keuken geveld, alvorens ze nog
in werking was.
Men heeft van revolutionair-anarchistisch
slandpunt, het is voldoende bekend
d>>ect stelling genomen tegen de Centrale
spijsuiireiking.
Waarom?
Strikt genomen is een Centrale Keuken
even zoo goed ais een Centraal-distributie-
bureau een schets, die thuis behoort inde
Jeekenporteleuille van hen, die het Staats
socialisme als eenige uitkomst voor een
gelukkige maatschappelijke samenleving
uitbeelden.
We hebben daarom reeds gezegd, dat
een Centrale Keuken alleen als nood-hulp
middel door ons kan worden geaccepteerd.
Moet nu het hier tesproken a priori ver
oordeelend vonnis, geveld over deze instel
ling, ons opnieuw het bewijs in handen
spelen, hoe in uiterste consequentie Socia
lisme en Kevolutionair-Anarchisroe elkaar
«strijden, niet lettend daarbij op de directe
«langen van het noodlijdend merischdom?
Ware het met reeds om andere redenen,
daa zou dit feit, hetwelk hier duidelijk
san den dag treedt, ons er toe nopen, de
revolutionair-anarchistische practijken gron
dig te verfoeien.
Intusschen, behalve theoretische over-
Eegingen, kunnen ook practische over-
eukingen leiden tot 'een antipathie
igen de Centrale Keuken.
Als zoodanig ligt het voor den hand, dat de
jebiedende eisch, dat het eten persé uit de
litreikingslocalen moet gehaald worden,
temmend op het gebruik snoet werken,
den heeft er niet altijd gelegenheid en
(tijd voor, en we kunnen het ons indenken
EEU1LLETON.
Eeae Nederlandsche geschiedenis
Bit de töe eeuw.
hij het noemen van des prinsen naam,
werd de graaf bleek van toorn. „Wat heeft
Willem van Oranje met mijne zaken te
haken?" riep hij, zonder er aan te denken,
'at ihij niet alleen was. „Wie heeft dien
pms geroepen onn mij of anderen wetten
■oor te schrijven? Ik zal hem to-oaein, dat
M rj, van Marck geene heerschappij
luidt!" En hij liep weder onrustig heen
at weer en knarste van woiede op zijne
anden. „Doch zijn aanhang is groot,"
Jpomde hij i-n zich zeiven; „het volk loopt
hem weg, omdat hij weet te vle'en;
Bf nwet hem dus nog eenigen tijd ontzien.
ij4,1 priesters zullen desniettemin sterven,
p zou ik Den Briel bo-ven hem, in brand
Iteken." zich daarop tot den kamerdienaar
pndende, zeide hij
«Zeg aan de burgers van Gorkum, dat
R1 bereid-, ben hen he ontvangen."
I Weinige oogenblikben later traden eenige
welgestelde burgers van Gorkum de kamer
luinen. Zij maakten ee-ne beleefde bui
ging en bleven op voegzannen afstand van
"£u graaf staan.
„Weest zooi goed mij met de oorzaak
hwcr kunst bekend te maken," zeide Lu-
die niet gewoon was vele plicht
dat niet iedereen graag met een keteltje
of pannetje loopt. We kunnen het zelfs
begrijpelijk, hoewel van hun standpunt
erg overdreven, vinden, dat vele
moderne dienstmeisjes daar tegen opzien.
Indien op de een of andere wijze in deze
moeilijkheid ware te voorzieif, wegelooven,
dat de keuken g.ede diensten zou kun
nen bewijzen aan vele menschen, die er
thans niet van profiteeren.
Van andere invloed, uit de praktijk
ontstaan, is de prijs der porties.
Twaalf cent lijkt op het eerste hoor en
verbazend goedkoop. En waar het geldt
een middagmaal voor z4 personen, het
welk van de keuken kau worden be
trokken tot de prijs vau 1248 cent,
komt het ons dan ook voor, dat men zeer
goedkoop kan tafelen. Zoodia echter
huishoudens 7 A 8 porties moeten laten
halen en het middagmaal dus 84 A 96 cent
gaat kosten, gaat in ons oog de verbazende
goedkoopte van een middagmaal voor heel
veel menschen verloren, en komt het ons,
na berekening duidelijk voor, dat middag
eten, thuis klaar gemaakt, van minderen of
hoogstens van gelijken prijs zal zijn; als
van zelf vervalt dan het helpend katakter
van een Centrale keuken.
Van groot belang achten we de in-
v'ced op het verbruik, ontspruitend uit een
algemeen vooroordeel, dat geacht kan wor
den te heerschen tegen de Centr. keuken.
We zijn er van overtuigd, dat er over
't algemeen niets gaat boven eea in eigen
keuken klaargemaakt middagmaal. Doch,
nood leert bidden.
Ook hier kan de nood gebieden tot de
Centrale keuken te komen. En nu zou het
te bejammeren zijn, als een dwaas voor
oordeel zou leiden tot een zich tevreden
stellen met minder voedzaam eten, terwijl
er beter te krijgen is.
Man praat van zindelijkheid, goede toe
bereiding, deugdelijke grondstoffen enz.,
alsof dit alles per se aan een Centr. keuken
zou ontbreken.
We stellen er prijs op" te verklaren, dat,
na onderzoek, de hoogste zindelijkheid in
de Centr. keuken wordt betracht. In menige
keuken (niet alleen doelen we hier op
arbeiderskeukens) zal het er niet zoo zin
delijk toegaan als in de Gemeentelijke
Centrale. Wat de toebereiding betreft mee-
nen we proefondervindelijk te mogen be
weren, dat deze zeer vakkundig geschiedt,
terwijl de deugdelijkheid der grondstoffen
in het geheel niet onder doet voor die der
artikelen, welke we gewend zijn doormid
del Van het distributie-bureau te betrekken.
Daarenboven wordt voor elke portie eten
minstens een half ons vet gebruikt, tsrwijl
het vleesch, benoodigd voor de keuken, in
volgorde geleverd wordt door de hier ter
stecie ter goeder naam en faam bekend
staande slagers.
.Nu zou men bij het lezen van dit artikel
tot de gevolgtrekking kunnen komen, dat
we daarin ons tot taak hadden gesteld pro
pleg-ingen te maken.
Een der burgers trad e-ene'schrede voor
uit en zeide: „Heer graaf, verschoon oms
dat wij bij herhaling om een oogenblikke-
lijk gehoor verzochten; de zending waar
mede wij belast zijn, gebood zulks."
„Wie zijt gij?"
„Wij zijn burgers van Gorkum, leden
van den senaat."
„Hebt gij geloofsbrieven, die zulks be
wijzen?"
De spreker ontvouwde een groot papier
met zegeh en reikte het den graaf toe.
Deze sloeg er een vluchtigen blik in pn
'zeide: „Het is in orde. Wat is uwe be
geerte
„Heer graaf i de senaat van Oorkum,
die niets liever wensdht dan de rust en
den vrede duurzaam1 binnen die muren dei-
goede stad gevestigd te zien, verzoekt
uwe hulp en medewerking om onzen bur
gers Ide vrijheid te schenken, welke Jiui
is toegezegd en w'aaropjjzij recht hebben."
„Gij zijt thans immers vrijj, daar de Span
jaarden verjaagd zijn en uwe stad in onze
macht is. W,at wilt gij meer?"
„Wij wensehen de vrijheid, welke ons
geschonken is. niet in ijdelte woorden, maar
uit feiten te leeren kennen, heer graaf,"
klonk het moedig antwoord.
„Wat meent gij hiermede?" vroeg Lu-
mey driftig.
„Heer graaf, toen aan Martinus- Brand het
kasteel van Gorkum vverd overgegeven,
geschiedde dit onder voorwaarde dat allen,
die er zich op bevonden, de vrijheid zou
den hebben oim te gaan waarheen zij wil
len, Die belofte, met eeden bevestigd, is
pagandr t; maken voor de Centr. keuken.
Niets is minder waar, alleen reeds o nadat
we hier alle propaganda feitelijk uit den
booze achten.
Kan men, zonder gevaar voor onder
voeding, in het huisgezin zich zelf redden,
we zouden zulks toejuichen, want centrali
satie in dezen werkt ten slotte schadelijk
voor de intimiteit vau het huishoudelijk
verkeer. Een stuk huishoudelijkheid gaat
met het koken buitenshuis verloren, even
zoo goed als met kindervoeding, hoezeer
ook toe te juichen weder als noodmaat
regel. Daarenboven zou elke geslaagde
propaganda voor de algemeene keuken
tengevolge kunnen hebben, dat in den
nood der bevolking niet het juiste inzicht
werd verkregen. Is er nood, welnu dan aal
het Gemeentelijk keukenbedrijf dit wei met
geheel^andere cijfers komen getuigen. Zou
integendeel de keuken een kwijnend bestaan
lijden, dan zien we daarin dankbaar het
bewijs voor een hier besta tnden gunstigen
economischen toestand.
We zouden echter betreuren, dat men
schen die werkelijk behoefte hebben aan
voedzamen spijs, door vooroordeel of kunst
matig opgewekte antipathie tegen de Cen
trale keuken, zich de gelegenheid lieten
ontglippen een goed en goed toebereid
middagmaal te gebruiken, Dit zou ons
bovendien spijten om het alsdan betrekkelijk
ten deele doelloos verbruikt gemeentegeld.
Want de keuken is er voor allen. Elke
portie vraagt van de gemeentekas circa
6 cent boven den door den verbruiker te
betalen prijs; alzoo eischt deze instelling
wekelijks een niet onbeduidende som. 't
Ware te betreuren indien dit geld, in den
nood van heden, door verkeerde voorlich
ting der menigte of door onwetendheid,
niet ten volle ten bate van dat deel
der bevolking, hetwelk er het meest be
hoefte aan heeft v-uchten afwierp.
Daa om meenden we dat het zijn nut kon
hebben de Alkmaarsche Centrale keuken
eens nader te bespreken.
Het wrokt me, dat het dubbeltje voor
het Centrale Propaganda-bureau nog niet
overal op tafel ligt.
Weet men dan niet, dat wij al December
schrijven
December 1917?
Dat in Mei de candidatenlijsten moeten
worden ingeleverd
Dat dus al het verkiezingswetk in die
enkele maanden gedaan inoet zijn
En goed gedaan, tienmaal beter dan
vroeger
I11 dien zin tenminste, dat er tienmaal
meer moet wprden afgewerkt.
En nog is er het Centrale Propaganda-
bureau niet.
Spreek dat nu niet tegen door te zeggen,
dat het bureau tenminste voorioopig be
staat. omdat de heer De Wolf van Am-
„lk meen toidh vernomen- te hebben, dat
den burgers, werkelijk die vrijheid geschon
ken is."
„Integendeel; heer graaf i men heeft niet
slechts eenigen van hen gevangen gehou
den ma,ar daarenboven zelfs pn-menschelijk
mishandeld:"
„Van' -wie spreekt gij?"
„Van de priesters en kloosterlingen, heer
graaf
„Bah t dat zijn geene burgers van «we
stad; dat zijn burgers van Rome, zende
lingen van den Paus, dien wij afgezworen
hebben, evenals wij de heerschappij van
Spanje afzwerèn."
„Het zijn 'toch alle onze landgenoot-en,
enkelen zelfs geboortig van Oorkum,
die evenveel recht op hun leven en hunne
vrijheid hebben als wij, heer graaf
„Ik zeg u, dat zij vreemgeling-en, hand
langers onzer vijanden zijn riep Van der
Marck gramstorig.
„Maar het zal u wellicht onbekend zijn,
heer graaf, dat Marinus Brand allen, die
zich op het kasteel bevonden, zonder on
derscheid volle vrijheid bezworen- heeft."
„Marinus Brand is een gek, een trotschê
fortuinzoeker, die spoedig strenge reken
schap van zijne handelingen zal moeten
geven,"
„Was de belofte van onbeperkte vrijheid,
welke hij aflegde, in tegenspraak met «we
bevelen^ heer graaf?"
„Wie geeft u het recht mij te onder
vragen?" riep Willem Lumey toornig, daar
hij in 't nauw gebracht werd.
„Wij zijn burgers van Oorkum, leden van
den senaat, heer graaf," sprak de woord
voerder met waardigheid. „Marinus grand,
sterdrm door jden Algemeenen Bond
van Kieivereenigingen is aangewezen om te
trachten, ongeveer zonder geld en zonder
hulpmiddelen de propaganda voor de
gioote Katholieke Staatspartij te organi-
seeren
Daarmede is hét R. K. Propaganda-
bureau niet gesticht.
Aan de stichting ervan moet nog b e-
gouneii worden.
E11 ciat in bijna Januari, terwijl over zes
maanden een verkiezingstrijd zal moeten
uitgevochten worden, die als een keerpunt
in de geschiedenis der politieke partijen
kan.worden beschouwd,
Katholieke geestdrift en katholieke plichts-
bewustzijn, ik zou neiging hebben je te
beschimpen, ware het niet, dat er voor je
tragen zin verontschuldigen zijn aan te
voeren.
Het is oorlogstijd, nietwaar?
Doch of de Duitschers deze worsteling
winnen of de Engelschen, zoo wij buiten
de wereldbrand blijven, zal in Juni over
de toekomst der Katholieke Staatspartij
worden beslist.
Er zal gekozen worden volgens een
nieuw stelsel, iedere Nederlander van 25
jaar, ook de armste, als hij maar niet een
bepaald rechterlijk vonnis achter den rug
heeft, zal kiezer worden en iedere kiezer
zal verplicht zijn naar de stembus te gaan.
In 1916 waven er ruim een millioen kie
zers, doch bijna millioen mannen bo
ven de 25 jaar. Die millioen zullen
bijna allen kiezer worden, wat dfen ver
meerdering geeft van ruim 400.000 kierers.
In 1913 hebben er 768 000 kiezers ge
stemd, in 1918 zullen alle kiezers verplicht
zijn om te stemmen, zoodat er dan, gere
kend met de wettelijke verontschuldigingen,
minstens 1 '/4 millioen stemmen zullen wor
pen uitgebracht.
Dat is niet precies het dubbele van het
getal-van 1913, maar het scheelt toch niet
veel.
In ieder geval bewijzen deze cijfers, dat
de politieke partijen voor een reuzentaak
staanhet hervormen harer organen (de
katholieke kiesvereenigingen) naar de
eischen van het nieuwe kiesstelsel, de
Evenredige Vertegenwoordiging, en het
bewerken van die honderd duizenden
nieuwe kiezers.
Van de nieuwaangekomen, versche, pas
gebakken kiezers. En vaa de trage- en
saaie massa der onverschilligen, die dooi
den stemplicht voor het eerst naar de bus
worden gejaagd.
f
En begrijpt nu bijvoorbeeld dit: als de
Katholieke Partij dertien, veertien of vijf
tien duizend stemmen minder uitbrengt,
dan scheelt haar dat een zetel.
Er mag geen enkele katholieke stem ver
loren woiden over het geheele land. Het
hoogste moet bereikt.
Want het cijfer, dat wij in 1918 zullen
bereiken, zal voor een verre toekomst be-
die ondier «we bevel-en staat;, heeft de vrij
heid van allen, diie zich op- het kasteel
bevonden, met eeden bezworen; wij komen
tot uwe genade om tegen zijne weder
rechtelijke en schendige handelwijze te pro
testeeren en -uwé: genade te verzoeken-,
het plechtig gegeven woord te bekrach
tigen, öpdait het vertrouwen der burgers
op de beloften en ©eden uwer krijgslieden
en onderbevelhebbers niet geschokt wordt."
Willem Lumey werd rood .van- toorn,.
„Gij spreekt -hooge woorden," riep hij;
„het schijnt dat de senaat van Oorkum
mij wetten wil voorschrijven. Bij den duivel,
dat gaat te ver!"
„De senaat verzoekt slechts eerbiedig,
dat 'al d!e burgers van Oorkum, ook de
priesters, de vrijheid mogen genieten, welke
hun met eede bezworen is."
„En ik zeg q," riep Lumey al meer cn
meer opgewonden, „dat ik aan al de pries
ters en -monniken reeds duizendmaal dén
dood gezworen had], toen Brand nog sloot
graver wa-s; en dat ik hen zal vervolgen.'
Waar ik kan,. Dlat is mijn laatste woord,
gij kunt vertrekken."
Er lag iets onmenschelijks pp het gelaat
van den -graaf Van der Marck, dat de af
gevaardigden deed huiveren, cle woordvoer
der liet zich daardoor echter niet afschrik
ken en hernam:
„Vergun ons, heer graaf, u de bemerking
te maken, dat het n-iet slechts de weusch
van den senaat, maar ook de begeerte van
een hooggeplaatst persoon is, dat de pri-es
ters en kloosterlingen van Oorkum in vrij
heid gesteld zullen worden."
„Ha, ik begrijp riep Eumey met een
duivels dien glimlach om dien mond, terwijl
s'issea over de kracht onzer Katholieke
Staatspartij.
En besef nu een andere moeilijkheid,
dat heele streken van ons land, waar de
Katholieke Partij tot nu toe gemakkelijke
overwinningen behaalde, zullen moeten mee
vechten in den beginselstrijd tusschen de
politieke partijen van Nederland.
Bedenkt dan, dat er zoovele duizenden
kiezers moeten geworven worden voor de
Katholieke Partij, naar de partij toegehaald
en afgetrokken van de lokkende stem des
vijands; dat al deze kiezers, de nieuwe en
de oude en de onverschillige in de kiezers-
organisatie moeten worden ondergebracht,
dat heel de partij dan met de tucht en
den strijdlust van een goed georganiseerd
leger zal optrekken ter verdediging van het
katholieke beginsel in de staatskunde
niet voor dezen of genen persoon, maar
voor het katholieke beginsel wat weer
noodig maakt, dat al die honderdduizenden
Katholieken geleerd en begrepen moeten
hebben, waarover het in juni gaan zal
en zeg dan nog, dat al dat werk, het lei
den en overzien ervan, het vooruit stuwen
en opjagen maar moet worden overgelaten
aan amateurs, her en der verspreid over
Nederland zonder onderling contact, hier
'n groep bij elkaar, daar geen enkele, ginds
een stem in de woestijnterwijl onze
tegenstanders gesalarieerde propagandisten
hebben, en meerdere aanstellen, des
noods één voor iederen kieskring!
Zorgt, dat alle kiesvereenigingen haar
contributie met een dubbeltje per lid ver-
hoogen zooals het bestuur van den Al-
gemeenen Bond van R. K, Kiesvereeni
gingen dat heeft voorgesteld en dat
alle kiesvereenigingen zich verbinden dit
dubbeltje eens per jaar te storten voor het
Centraal Propaganda-Bureau. Zorgt ervoor,
'katnolieken, geestdriftig, in katboiiek plicnts-
bewustzijn, opdat ik je herkenne in je oude
kracht en love naar je goede daden.
Het dubbeitje moet op tafel 1
En spoeiig!
ALB. VAN DEK KALLEN.
BfNNËNEAKQ,
BH BB BOKLyU.
VETTEN,
De Min-,. vk Landb, heeft bepaald, dlat
van het uitgevaapdigde verbond, o-m plant
aardige en dierlijke vetten -of samenstel
lingen daarvan, behalve natuurboter, te ver
werken
le, in producten va-n bakkerijien en ban
ketbakkerijen;
2e, in hotels, restaurants en daarmede
gelijkstaande inrtchting-em bij hiet bereiden
van spijzen';
tat 1 jan, ontheffing zal kunnen ^prden
verkend door den Burgemeester der be
trokken gemeente; zulks echter uitsluitend
voor wat betreft hoeveelheden, welke bij
bakkers of banketbakkers], «Ismiede in Iioitels,
restaurants en daarmede gelijkstaande in
richtingen oip heden nog in voorraad zijn,
I11 verband met deze beschikking heeft
de Minister c-ene circulaire tot de Burge
meesters gericht, waarin er op gewezen
|MgasMgaB«a«MgjMMawiMjggMagBgaaggaMMggnggugaiMMgMgBBj mm
een heftig-e beweging zijner vuiiste-n van
zijn wrevel getuigde, „Oa voort!"
„Die prins van Oranje," .zoo, vervolgde
de spreker, „heeft voo-r twee dagen eeu
brief aan al de bevelhebbers der steden
afgevaardigdj, waarin hij gelast dat men
geen priesters of religieuzen cwn hun stand
mag vervolgen of bemo-eielijken, maar het
zijn wil is, dat aan hén evenals aan alle
burgers gelijke bescherming zal worden ver
leend. Wij zijn verzocht uwe genade dezen,
brief te overhandigen," Dit zeggende reikte
hij den graaf het bewuste handschrift over,
Willem Lumey nam den brief aan, doch
wierp hem ongelezen op -eene tafel, welke
in zijne nabijheid st-oind. Hij was woedend
geworden en zijne oogen vlamden als d.e
eens tijgers, terwijl zijne rechterhand kramp
achtig den knop van den sabel, welke aan
zijne heupen h-ing, omknelde. „Wat vermeent
gij u,' 'buiderde hij, „mij te komen- bedrei
gen? Oa, en zeg aan Willem- van Oranje,
dat de graaf Van der Marck zich van
niemand bevelen laat voorschrijven; zeg
hem-, dat ik niet minder beier en. bestuurder
ben in de veroverde steden ben dan hij,
want dat ik het ben, die het eerst den
voet op den nek der trotsche Spanjiur-.
den gezet en de banier der vrijheid in onze
steden ontrold heb. Zeg o-ok aan «wen
senaat -en aan geheel de wereld^ dat :k
met dure eedien gezworen 'heb de ver
moording van Egmo-nd en Ho-ome en an
dere edelen op alle priesters en monni
ken- te wreken, die ik in mijne macht krijg.
Uwe priesters zullen sterven, zoo- waar ik
graaf Van der Marck ben. Gij kuint ver
trekken!"
UU UW LU 51 'fiKkwUf -vervolgd,)