BLAD,
WOENSDAG 24 SEPT. 1919.
Eerste Neder). Katholiekendag.
(Vervolg eersten dag).
Gisterenavond liad in den Utrechts ek-en
-tadsschoawburg op 't Vreedenbuïg de 2de
emeene vergadering' plaats, waar als spre-
:er optrad de heer H. Gr. M. Hermans, lid
Tweede Hamer, met het onderwerp: „De
•tholleke gelijkheidsidee".
Bede van den heer Henri Her
mans over; „De Katholieke
Gelijkheidsidee".
De hooge heteesems van den vrede, aldus be-
'gon spr., kan door het menschdcta nooit zoo
üüiep gevoeld zijn als tijdens den wereldoorlog,
'[waarvan de gevolgen, ook in hunne nawerking',
poo verschrikkelijk zijn, dat het beperkt inen-
gchenverstand ze niet in vollen omvang omvat
ten kan.
Wapenstilstand!Vrede!Het 'klonk na
gangen, ibangen nacht van oorlogswee als een
veriossingslueet over de wereld
hincteiijx dan liet einae! het einde van al die
taeitenae ehende, geleden op de slagveiden ,en
leden ttaarouuennet einde van aen massa-
woord, van het onmenschelijk lijden, door hon
ger en zielenwee!
- Helaas! net einde was er niet. Wel kwam er
((Wapenstilstand en zouden vredes onderhandeling
gen worden gevoerd, maar vrede?Als een
Wairieband verspreidde zioh de revolutie over
iIËuropa; het zwaard, dat geen overwinning
•acht op de slagvelden, werd opnieuw getrok-
;en en geöoqpt in broederbloed. Konings- en
;eizerstronen vielen om-ver en het op venteerde
rondslagen steunende gezag moest verdwijnen
'jyoor een ander, dat zichzelven had o'ndermijnd
#k ten troon steeg toen het volk zijne consequen
ties trok uit de leer vati den klassenstrijd.
Valsche beginselen hebben geleid tot de ca
tastrophe van oen wereldoorlogbloedige wraak
qvan de volkeren was het natuurlijke gevolg.
jNieuiwe grondslagen werden geëischt voor pn-
Yaat- en wereldrecht, nu veel geprezen en veel
lovende wetenschap op de terreinen van volks-
.uishouding en staatkunde bankroet had gesia-
bij den afgrond, waartoe zij de wereld
aaht. Maar nog voor -die nieuwe grondslagen
'üoor de machthebbers in Versailles waren ge-
jiegd, werden hunne, gruwelijke consequenties al
praktische daden getoond in Petrograd en
toapesc.
Wanhopig vraagt men zich af, wat er worden
et uit den chaos, waarin thans de wereld
keert en waarin alle menschelijk vernuft geen
'de schijnt te kunnen brengen. Bedriegen de
:enen niet, dan dreigen de bestaande maat-
appelijke verhoudingen in geweldige beroe
pingen ten gronde te gaan.
Maar wat er ook gebeure, wij, katholieken,
tjblijven ondanks alles vertrouwen op onze eeu
wenoude beginselen, en wij zijn in dit vertrou-
tjSven nog versterkt," nu zoo duidelijkgebleken is,
,üat verloochening daarvan de wereld met ramp
en rouw vervult.
(la Zijn Encycliek over den vrede wijst de sdierp
.jfciênde Paus Benedictus XV met groote zekerheid
'jvier punten, die „even zoovele redenen zijn,
{waarom de menschelijke maatschappij thans in
zoo heftige beroering is geraakt."
i Tot deze vier punten behoort ook de.noodlot-
ftige klassenstrijd^ waarvan Werner Sombart
-mag zeggen, dat hij niet behoeft te«?eiden tot
jonoerlingen haat onder de menschep, maar die
(Mit rampzalig gevolg dan toch met afschrikwek
kende duidelijkheid heeft gemanifesteerd, overal
ijwaar het socialisme invloed verkreeg of in den
laatsten tijd zijne praktische toepassing na-
'jtlerde.
r Hiet moderne kapitalisme, vrucht van liberale
ïconomie en liberale staatkunde, bracht schrille
tegenstelling tussdhen arm en rijkjopeenhooping
<van rijkdommen onder een klem aantal pèrsonen
gebrek bij de menigte; ongekende macht van
jfaet bezit en ongekende afhankelijkheid van den
iprbeid; niet alleen onnatuurlijke ongelijkheid in
,Öe verdeeling der stoffelijke, maar eveneens on
redelijke ongelijkheid van bezit der geestelijke
lederen in één woord geheel onchristelijke ver-
udingen in de menschelijke samenlevig.
f En bij dit alles voegde zich de ongeloovige
(wetenschap, die den godsdienst uit de maat-
-ichappij trachtte te verbannen door den geest
yaa het materialisme wakker te roepen. Geen
.«vonder derhalve, dat men kwam tot excessen,
«enerzijds door een nimmer gekende, brutaal tot
(uiting komende zucht naar weelde en genot, an
derzijds tot den leer van den klassenstrijd, die
He begeerlijkheid prikelde; die eene onmogelijk,
naar onder zulke omstandigheden steeds meer
anlokklijike gelijkheid der klassen predikte en
Idie in het gedrag'der zoogenaamde kapitalisten
«en rechtsgrond scheen te vinden.
Ziedaar de oorzaken van den klassenstrijd,
ïoo vaak reeds breedvoerig besproken en 'be
schreven, in kort- betoog samengevat.
De alles' baheerschende vraag van dezen tijd
is: op welke wijze, met welke middelen kunnen
/wij dien strijd, valsch in zijn .kteginsel, verderfe
lijk in zijn doel en rampzalig in zijne gevolgen
ivoor het menschdom, doen verdwijnen en ver
vangen door den weldadigen invloed der christe
lijke liefde?
Met deze vraag zitten wij niet verlegen; wij
hebben in den harden strijd onzer dagen het
Wachtwoord der christelijke solidariteit. Dit heer
lijke, levenskrachtige beginsel, dat wij bij 't bid-
denvan het „Onze Vader", van de wieg tot het
grai, eiken dag opnieuw belijden en in zijn
(schoons en vonn vertolken, is van ors maat-
Sf. werken de zeuelijke grondslag, diep
geworteld in het hoofdgebod der naastenliefde.
rit^h=,de verwezenlij:king van het solida-
Üoor staan w'-m elk eb.ied e" daarom en daar-
HeeP rn J lbnrecbl: tegenover het socialisme.
oeren oorsnrnn61 de ho,°£ere beteekenis en die-
j)eieii oorspiong van het solidariteitsbeginsel
SatfaodfSeraCllt'' God,heid' en het kind
schap Gods, die wij allen gemeen hebben- de
(gemeenschappelijke afstamming van mi OÜde-
renpaar; ons aller gemeenschappelijke VeS-
^r, Die voor ons Zijin leven gaf: ons tremeen-
echappehjk levensdoel en de voor allen bestemde
ais leermeesteres, bemiddelaarster en leid'
ster op het levenspad, zijn even zoovele redenen,
die bewijzen, hoe echte, ware, warme solidariteit
haar oorsprong vindt in het Christendom.
Solidarisine is geen tegenstelling, maar ge
meenschap van belangen; geen revolutionnaire
omwenteling, maar vorming en ordening van de
gemeenschap dooi- den staat; geen internationale
klassenstrijd, maar algemeene menschenliefde en
broederlijkheid in gezindheid, rede en hande
ling; geen overheersching van de eene klasse bo
ven de andere en geen onmogelijke gelijkheid;
maar sociale rechtvaardigheid en erkenning van
wederzijdsche economische afhankelijkheid. Soli
dariteit is het evenwicht in staat en volkshuis
houden tussdhen individuen, groepen en maat-
schapelijke eenheid; het is de eenheid van het
volk in den staat voor het heden en de toekomst.
God geve, dat, wanneer straks de grondsla
gen worden gelegd voor den vrede op het gebied
van den arbeid, geen copie wordt geleverd van
het peuterwerk in Versailles; want dan zal de
wereld evenmin van het moderne kapitalisme als
van zijn aanhangsel, het imperialisme worden
verlost. Dan zal er geen vrede zijn, maar strijd
dan zullen onder de donderslagen van Gods oor
deel onze fouten worden gewroken; dan zal het
monster der revolutie niet te keeren zijn en de
wereld ondergaan in tranen en bloed.
Er is slechts eene keuze, men heeft het begin
sel der solidariteit te aanvaarden, ten volle en
op elk terrein der samenleving of men is over
geleverd aan den klassenstrijd en de wereldre
volutie.
Hét beginsel der solidariteit, dat patroons en
arbeiders niet als naturlijke Vijanden tegenover
elkander plaatst, maar hen in den gemeen
schapsband van het bedrijf als belanghebbenden
bij eenzelfde doel omsluit, vindt zijn uitdruk
king' in de collectieve arbeidsovereenkomst
straks uitgegroeid tot publiekrechterlijke
bedrijfsorganisatie, en in de vredelievende
beslechting van geschillen door scheidsrech
terlijke uitspraak. Dit zijn de middelen, die
den rampzaligen strijd tusschen kapitaal en
arbeid moeten vervangen door dén heilza-
men vrede, en het zijn vooral de katholieke
vereenigingen van patroons en arbeiders, die
geroepen werden om deze middelen toe te
passen en die Paus Benedictus wen-se-ht te
zien groeien én bloeien onder bescherming en
steun van het kerkelijk gezag, wiens voor
schriften zij standvastig en getrouw moeten
opvolgen.
Om echt-er tot dezen toestand van vrede
te geraken, is meer no-a-dig dan gewaarborg
de rechten, meer dan organisatiemacht en
wettige overeenkomst; meer dan dat; want
dat alles is afhankelijk van en moet steunen
op de persoonlijke deugd.
Solidarisme is liefde en offervaardigheid
en moet dus leven door ieders persoonlijke
daad.
Hooger loon en korter arbeidstijd, betere
organisatie van het bedrijf en meer rechts
zekerheid zullen den toestand' niet verbeteren
wanneer dat hoogere loon en die vrije tijd
niet goed worden besteed; wanneer de geest
van orde en tucht niet leeft bij patroons en
arbeiders, wanneer het rechtsgevoel ont
breekt hij het individu, kortom, wanneer wij
niet vervullen de plichten, waarop onze rech
ten moeten steunen.
Na aan de hand van 's Pausen Encycliek
over den Vrede, in 't licht te hebben gesteld,
dat de wortel van alle kwaad de begeerlijk
heid is, vervolgde spr.:
Noblesse oblige, het voorbeeld moet komen
van boven, maar dit ontslaat niemand van
den plicht, om het zelve te geven.
Tot de arbeiders, die door het socialisme
worden bekoord met de leer van bet' histo
risch materialisme, den klassenstrijd en den
kreet van gelijkheid, zou ik dit willen zeg
gen:
Het historisch materialisme is de meest
oppervlakkige verklaring der sociale toe
standen. De mense-hen en niet de maatschap
pelijke verhoudingen maken die toestanden.
De onderdrukking der arbeidersklasse
door het kapitalisme is voorafgegaan door
de hebzucht en het egoisme in de harten der
kapitalisten.
De Titanic is met zijn groote schatten en
1400 mensehen in de diepte der zee gezonken
niet omdat het reuzenschip van slechte con
structie was, maar het verongelukte, on
danks zijn voorbeeldige constructie, omdat
de mensch en hun plichtniet deden.
Zoo gaat het met de maatschappij.
Wij kennen het woord van Prof. Schmollex:
„De voornaamste oorzaak van alle sociaal
gevaar ligt niet in de wanverhouding van
het bezit, maar in de tegenstelling der be
schaving. Elke sociale hervorming moet
daarvan uitgaan. Zii moet de levensomstan
digheden, het zedelijk karakter opheffen, de
kennis en bekwaamheden der lagere standen
vermeerderen."
De tegenstelling' der beschaving is zóó
g'root geworden, dat de mensch en elkander
niet meer begrijpen; d;at het werkelijk schoo-
ne in schepping, kunst, en wetenschap
een middel tot verheffing van' den gods
dienst aan de groote massa ontgaat, ter
wijl de meer ontwikkelde zich niet kan in
denken in het leven van den liedendaagschen
werkman van wien hii in zeden en gewoonten
in denken en doen al te ver verwijderd staat.
Dit wekt ontevredenheid], wantrouwen en
klassenhaat.
Nooit was de arbeider zoo arm aan ontwik
keling, aan kennis en kunstgevoel, aan lioo-
gere idealen als in onzen hoogstbeschaafden
tijd, die hierdoor reeds de totale mislukking
van alle, sociale leerstellingen buiten den
godsdients bewijst. Uit den arbeid der chris
telijke middeleeuwen, voor zooverre hij ge
spaard bleef van het vandalisme der vorige
geslachten, stralen ons tegen de kennis, de
godsdienstzin en het kunstgevoel van 'den
werkman uit den ouden tijd; die van onzen
tijd_ ziet zijn leven vaak ondergaan in de een
tonigheid en eenvormigheid van het maclii-
newerk.
Gezonde ontwikkeling in den geest van
den godsdienst omsluit het „kennis is macht"
maar wordt van hooger beteekenis door haar
rein genot, nu in onze dagen te'weinig zon
neschijn in liet arbeidersleven is te bespeu
ren en 'Onbevredigende harten getrokken
worden naar een ver cl erfelijke genotzucht.
Een dom volk is voor bet Christendom
verloren; het begrijpt er de schoonheid niet
van en werpt er de smetten op van zijn
armzalig leven.
Door den 8-urendag heeft de chrdsteliike i
wetgever wat afgenomen van den werk-
mensch, gesneden naar het patroon, afgetee-
ikenid door het humaan, verlicht anti-chris
telijk liberalisme en de vrijmetselarij', om aan
dien menseh iets meer te geven van den
christen, den huisvader en den staatsburger.
Heerlijke gelegenheid voor allen, die volop
genieten van de rijkdommen van kennis,
kunst en wetenschap, om hunne christelijke
solidariteit te toonen door de veel te groote
ongelijkheid op dit gebied weg fcj nemen, zon
der armer te worden, met de zekerheid zelfs,
dat men van zijn bezit meer zal genieten
naarmate anderen er meer in deelen. Heer
lijke gelegenheid voor ons Koomsoh intellect
om den vollen rijkdom van ons geloof en zijn
sociale beginselen ten toon te spreiden voor
de verbaasde oogeu van het neergedrukte
Proletariaat, gewoon aan de naakte armoede
van het socialisme, dat in de duisternis van
den tijd zoovel en van onzen rijken disch ge
lokt heeft door de droge broodkorst van zijn
armzalige levensbeschouwing.
Schrille tegenstelling, te groote ongelijk
heid is er ook in het bezit d,er stoffelijke
goederen. Armoede is er altijd geweest en
armoede zal er altijd blijven, maar nooit
was er een pauperisme, zooals in onzen tijd..
Bij .de vernieuwing, bij dp hervorming van
onze maatschappij in Christus, waaraan wij
werken, om met Dr. Schaepman te spreken,
met het glorieuze zweet van den beaten
arbeid en dpn handen strijd op ons voor-
hoioid, moet dit vooral nog duidelijker wor
den door de teekenende daald) dat liet ei
gendomsrecht, volgens onze beginselen be
perkt is in dezen zin, d.at- wij allo® den
plicht hebben van het onze mede te dpe-
len aan onze broeders in Christus.
Treedt naar voren, kapitalisten met Rc-om-
sche-n zin en laat zien uw kapitaal aan lief
de, zoo riep spr. aan 'i -eind;e zijner rede;
want zonder dat zij t gij arm met al uw
rijkdom*. Treedt naar veren; wij willen de,
groote tegenstelling tusschen arm en rijk
niet opheffen door wat goud te strooien on
der de menigte, maar door de armen in
staat te stellen eén bescheiden d.ecl van dén
maafcschappe'ijken rijkdom, een zekere- mate
van welstand, r.oódig voor het hooger leven,
do-r eigen kracht tc verwcr/on. Treedt "naar
voren, en sieur.it onze sociale instellingen;
de kreet van „vrijheid gelijkheid en broe
derschap" klinkt liet scherpst uit de keel
van den socialist; maar vindt zijn diepsten
weerklank in het hart van den reclitg-ear.r-
den Christen, levend in de volle overtui-
tuigings dat zijn Goddelijke Moester liet
menschdom Tieett -vrijgekocht door Zijn bloed,
een ge-'ijk levensdoel, gelijke genademidde
len en een gelijk recht op don He-mél gaf,
e-n het in de oneindige liefde van Xijn God
delijk Hartvals één groote broederschap om
vat.
Hierna was nog liet woord aan pater Bor-
i'omaeix-s de Groeve om te spreken over: „De
Kathqlieke Brbederschapsidee". 1
Tegelijkertijd werd in „Tivoli" een verga
dering gebonden, waar als eerste spreker op
trad het lid der Tweede Kamer, de heer
A. Ii. Engels, om hetzelfde onderwerp als de
heer Hermans to behandelen.
Bede van den heer A. H. J. Engels over de
Katholieke Gelijkheidsidee
Spr. zei-do evene'ens a-ls uitgangspunt zijner
rede do Encycliek over dien Vrede van Z. H.
Paus -Benedictus XV te kiezen.
De keu-ze van dit uitgangspunt, wc zullen
liet allen gaamè toestemmen, is oen zeer ge
lukkige geweest. Wantin d'ez-e Encycliek wordt
niet alleen de Oorlog veroordeeld en de Vred'e
aangeprezen, d-och de middelen worden ook aan
de han-d gedaan om Oorlogen te voorkomen en
den Vrede in de wereld t-e herstellen en Ie
handhaven. Aan de verwerkelijking daarvan
zal zeker iedere Nederlan-dsehe Katholiek van
harte gaarne willen medewerken.
In bre-ede kringen v-oelt men het in Katho
liek Nederland, dat het noodig ie om met
kracht te arbeiden, ten-ei-nde hot Pauselijk ver
laugeu te verwerkelijken en al'l-os te dioen, wat
mogelijk is, om iipde toekomst Oorlog te voor
komen en d'en Vrede te handhaven. In dit ver
band memoreer -ik slechts even. wat in den
laat-sten tijd in ons land zooal over dit ondier-
worp is gezegd en geschreven. Hoe talrijk
bleken in ons land de voorstanders van den
Vrede door Recht, hoe talrijk de voorstanden
van Arbitrage, van ontwapening of in ieder
geval van een groote beperking dor bewape
ningen
Dat dit alles n-iet zal kunnen worden ver
wezenlijkt, dat do Vredesgedachtro van Paus
Bened'i-ctus geen werkelijkheid zal kunnen
worden zonder de krachtdadige, doelbewuste
medewerking der Katholieken in de geheele
wereld, men bleek dit in ons land sterk te ge
voelen. Getuige hiervoor is de actie. wel%
in w-oord en geschrift door verschillenden is
gevoerd om de gedachte eener Katholieke In
ternationale. een. wereld-organisatie voor den
V-rede dus, te verwezenlijken.
Als steeds is hèt Katholieke Nederlandsche
Volk ook hier zijn oudlen roep getrouw geble
ven liet lieeft deze als het ware getracht te
voorkomen.
Dit ter inleiding.
Intusseken bepaalt d-e Encyoliek over den
Vrede zich n-iet alleen tot een v-eroordealing1
van den Oorlog en -een aanpriiain-g van den
Vrede.
De Paus logt ook de oorzaken d'er kc-den-
daa-gsche maatschappelijke wanorde bloot en
wüst dan op de ge-varen, wélke daaruit voor de
samenleving ontstaan.
Spr. bracht bier in h-ari-nnering die gedenk
waardige woorden tot Nederl. bedevaartganges
in 1894 gericht: „Gij ziit als de bloem dezer
Pelgrimage, maar gedenkt, dat bl-oemen, zui
den-zij weelderig bloeien, geplant m-oeten zijn
in vette aarde."
Z H. bedoelde dp-ar ongetwijfeld mede, idjat,
20!^ ooit. de Nederlan-d^che R K. arbeiders
beweging tot volle ontwikkeling en tot de
volle ontplooiing van -al liare krachten zou
komen, zij zich dan vast verbinden en vast
hechten moest aan de Kerk, als aan d,en
vruchtbaren, levenwekkenden bodem voor
al-1© instellingen, die de waarachtige ver
heffing. des volks beobg-en.
De woorden, welke Paus •Benedictus in zijn
Encycliek over den Vrede in 1914 heelt neer
geschreven, stemme'n wodderwel overeen
met hetgeen zijn gr,o(ote voorganger Paus Leo
XHI in 1894 tot de vertegenwoordigers d(er
Nederlandsche arbeiders sprak
In geen land ter wereld, zijn door de Ka
tholieken dei waarschuwingen meer ter liarte
genomen dan in ons land.
Hier toont spr. aan dat vele Nederlandi-
sohe sociaal-democraien stelselmatig aanstu
ren op een gewelddadige revolutie, om, zoo
als zij het uitdrukken, d.e macht van het
proletariaat in de plaats te schuiven van
de macht van kapitalisme, wat feitelijk niets
anders zeggen wil d,an dat over de gelieele
lijn de o,ppersto macht in d.en Staat in han
den komt van de leiders der sociaal-demo
craten.
De lust bekruipt mij hier om een woord
van hulde te brengen aan al die groote Ka
tholieke werkei's en denker-s, dje op staat
kundig en sociaal terrein steed^ getracht
hebben, ondanks alle tegenwerking van
vriend en vijand, deze Katholieke en kern
gezonde gedachten langs den weg van wet
e-n organisatie te verwezenlijken
Aan hen, aan hun ruslelouzon arbeid dan
ken wij het, dat wij als Katholieken op
dit oogenblik in heel d;e -wereld, in ieder
land afzonderlijk, een machtigen d:am ver
men tegen de revolutie. Zelfs als die dam
tijdelijk wordt overspoeld, doet liij nog zijn
invloed gelden en zoodra het getij zich keert,
zal die d.am liet toevluchtsoord worden voo
velen, die in grooten angst op d,e golven
hebben rondgezwalkt. .Want liij is gebleken
liet eenige vaste steunpunt te zijn.
Aan die rustelooze werkers eïanken wij
lie-t, dat wij .tegenover het niet-wefcén-wah-
het.wii-systcem van de sociaal-democratie in
dezen tijd kunnen stellen een helder door
dacht, wetenschappelijk beredeneert, g-oed
geordend Christelijk maatschappelijk ar-
beidasysteem.
En hier moet ik weer terug na-ar een
onzer Sociale .Weken, naar die van tsijmc-
jen, gehouden 1909. Deze Sociale1 Week kan
uien het best typeeren door ze te noemen
,,de Week Pesch-Aalberse-." Op die Week
tocli was aan de orde d« Volkshuishoud
kunde de So,ciaal-Economie als wetenschap.
Naast inleiders als Aalberse en Aeiigene-nt,
trad hier op en d,at is teekenend voor
den geest van liet Katholicisme, in d,ezen
tijd van liaat en verdeeldheid tusschen de
menschen en de standen onderling trad
als inleider op Mr. Dr. Baron van Hugen-
poih tot Aerdt met een onderwerp, dat wel
ge'tugeniis aflegt van groote onbevangenheid
van geest on klaarheid van inzicht, in wat
de nood .der tijden eischt. Dat onderwerp
luidde: S-olid-arisme of Christelijk Maat
schappelijk Ar be idssys teem
'Op he. Congres der BBedrijfsraden is het
vraagstuk met eeu paar volzinnen door den
Minister ./President in zijn toespraak aange
roerd, toen hij &eid:e:
Egocentrische wereldbeschouwing, die tót
onmatige opvoering van eisclien en tot ver
mindering der productie.techniek moet voe
ren, zij verre. Ook de beLangen van d.e groe
pen der consumenten, wier draagkracht in
de laatste jaren niet weinig is verminderd',
mogen niet- uit het oog verloren woi'deu."
Daar duikelt de kern van het oude vraag
stuk weer op, de prij zen-politiek of de- d'is-
tributieve rechtvaardigheid. Daar komt het
mankement in het nu bestaande bedrijfsleven
naar voren, waarin wel don arbeider een
liooger loon gegeven wil worden, mits d,e
prijzen van een product in evenredigheid,
of nog meer, stijgen.
Maar da-n komt de vraag: Wat helpt adn
•welk© hij goede organisatie vol
komen overbodig i.-ouden rijn,
spelen liier oen ari'o.ote en zeer
nadeelige rol.
Het wal spr. voorkom-. dat
het vraagstuk van ecu r were
samenwerking tusschen de ver
schillende bedrijfs- en stands-
organisaties iéts is, dat onzor-
ri.i-ö's spoedig onder de oogao
'm-oet worden gerien.
Als h-et- gevonden zou kunnen
worden,ware zooveel mogelijk
directe levering van allorlei
land- en tuinbouwproducten aan
coöperaties van middenstanders
en arbeiders ze-er zeken- een mid
del om de prijzen van dio soor
ten levensmiddelen belangrijk te
dren dalen, en toch boer en tuin-
deT een rendeerena bedrijf te
verzekeren.
Als vender <le inkoopcentralos
van landbouw en middenstand,
gesteund' door'hun banken, gin
gen koopen uit d-e eerste hand,
konden alweer de prggien belang-
rij'k'dialen en de kwaliteiten mis
schien 'belangrijk verbeteren.
Als sommige takken der iraid'-
demstan-dsorganiiiatie, aooals b.v.
■a-a manufacturiers-, zich ëens
verstonden met den vakbond -dor
'textiala-i'-beiders, het waua nvi.
mogelijk coöperatief een toieuwe
nijverheid in het leven te roe
pen, met behulp dor eloctriei-
teit. Een nijverheid, welke in
staat, zou zijn, bij goedé loonen
en deugdelijke arbeidsvoorwaar
den, en met behoud eener groote
vrijheid voor beide partijen, de
prijzen van allerlei kleedingstuk-
ken belangrijk te verlagen, zon
der ook maan- in 't minst die he-
staanavoorwaandien van dien ma-
nufacturier aan te tasten,.
In zijn slotrede veroordeelde
spr. de weelde.
De weel-d-e is niet zelden een
o-ea- sterkste p-rikk-eils en aan
sporingen lat r-ewhitie. Een
weeldet-ij-dperk ginig vooraf aan
die Eransche Revolutie een weel-
detijd'perk ging vooipai' -aan dozen
oorlog en aan deze revolutie, en
als de woelde nl-et'.geknot womdt,
heit koude egoïsme en de zelf
zucht geen plaata maken,, vrij
willig, voor den vorvvarmenldien
invloed van de Christelijke
rechtvaardigheid en naasten
liefde. da-n vr-eozien wij, dat zelfs
in ons la-ndl op den duur oen
revolutionnalr© gew-eld-dadiigo
oinkeering dier orde van zaken
niet te kearen zal rijn.
Daarna sprak nog pahar A
Vermeulen S.J., over: „Do Ka
tholieke Broedfersahapsidee."
«-
Bedo van Pastoor M.
Alplr. V.ermoulen S.J.,
over: „De Katholieke
Broederschapsidee. -
De Eerw. spreker vangt rijn
rede aam met de w-oórdlen; Ge
loofd zii J ezus Christus, in allo
eeuwigheid. Amen en zogt dan:
De woorden, dio wij fzooeven
alle l-oonsverhoogungIs dat niet ronddraaien hebben uitgesproken, worden
in een cirkel of water, naar de zee dra-gen?
Blijft, zoo niet alles bij 't oude? Is het
niet hetzelfde, ,of d,e arbeiders bij hoo.ge of
bij lage loonen gebrek lijden? immers ja,
liet is precies hetzelfdei.
Over de belangen d,er verbruikers is na
h©t gehouden Congres heel wet geschreven,
en gesproken, doch zeker nog niet het laat
ste woord
De oplossing ligt hier trouwens niet- voor
t grijpen.
Anderen zien in d,e coöperatie een voor
naam midd.el om de samenleving van allerlei
misbruiken te zuiveren, den geest van samen
werking te versterken, de .persoonlijke zelf
zucht te breidel-en en d.aarcloor do alge
meene welva-art te be-vordaren.
De waarheid zal hier wel in 'fc midden
liggen. Als alles, hoeft de coöperatie haar
gebreken en haar deugden.
Naar het mij voorkomt, zal z;ij echter in
de naaste toekomst een belangrijke rol
spelen.
Als het ons gelukt, aan Staatsbemoeiing
en' Staatregeling van liet bedrijfsleven in so-
cialis-tischen zin te ontkomen en de kans
daarop is toch wol groot in ons land,
dan valt vanzelf in hoofdzaak op de Chris
telijke partijen d-e plicht: correctieven te
zoeken tegen de d,uurte, het maatschappe
lijk leven weer te norma-liseeren, passende
gelijkheid van levensvoorwaarden voor alle
standen te scheppen.
Want dat blijft een lange reeks van jaren
het brandende probleo-m.
Veel kan er gebeuren ten goede, als het
mogelijk wordt, d-e militaire uitgaven to-t een
minimum terug te brengen, en daardo-or het
peil der belastingen te dpen dalen
Nog meer ware er te doen, indien het d'eT
Regeering mogielijk zou zijn, zonder het na
tionaal vermogen te zeer aan te- tasten, enze
Staatsschuld met 'èen milliard te verlichten.
Doch als n-ocli het een, noch] het and-ere
mogelijk is, dan blijft dje toestand ook in
ons land kritiek. I
- En dan -is dp vraag: Wat dan? Want
zooals het nu is, kan het niet blijven.
De heer Engels dee-ld.e dan als zijn me-e-
ning mede, dpt de verbetering van ons maat
schappelijk distributie-apparaat; dpor ver
sterking en practische toepassing der coöpe
ratie op groote schaal, zelfs met krachtïgen
steun d-er Eegeering, nog ni-e-t zoo verwer
pelijk is, 1
Want wat wjj nu in de samenleving aien
gebeuren, is toch waarlijk al té gek.
Naar den kostprijs van een produet zoekt
men dikwijls tevergeefs, dpe-h dat vele w-a-
ï'en, als zij den consumien-fc bereiken, in prijs
dubbel zoo d,uur zajn, is ge-en nieuws.
Opkoopérs- en all-eriei i-useehenpersonen,
■aoor ons genoemd: <te Ghristei-
Üike e-roet. W-a-aroan? Niet alleen
ds diit koste lofgebed een ear-bie-
dlsje gn'oet, -dien wij elkander
toespreken, omdat wii elkander
a-la broeders en zusters terugvin
den i-n Hem, in wien wij één zijn
volgens het w-oord via/n St. Pau-
lus: „Omnes enim vog enuan
es-tis, fraters, in O-hrii to Jesul
E-n daarmede ben ik midden in
kót onderwerp, dait ik heden
avond voor u mag -bespreken. En
-dan staat gij mij wel toe* dat ik
het: G-eac-hte Dames en Hoeren,
thans verawdlar in; geliefde
brooders en zusters in J-eous
Christus.
Waarom noem ik u zoo? Om
dat we o-p dézen eersten al-ge.-
m-eenen Katholiekendag), onder
leiding onzer Bisschoppen en
Katholieke voormannen ons één
gevoelen, cor unum et anima
un», één van hart en éen van
ai-el, of omdat wij in den
ernst dezer tij-den de behoefte
gevoelen aan n-auiwe aaneenslui
ting en samenwerking tot behar
tiging onzer gemeenschappelijke
belangen, 1 tot verdediging- rail
onae heilige reehten in hot
maatschappelijk, maar vooral
ook in het godsdienstig
leven? Ia het mijn bedoeling
dbor deze benaming van den
aanvang af uit te sluiten die
niet met ons één zijn in denken
en voelen, zeker uit te sluiten
degenen, tegen wie w-e onze
rechten héb-ben te verdedigen op
nationaal of maatschappelijk of
go-ds-dlienst-ig terrein? Neen,
als ik uitzonder dengene, die- -ge
noemd w-ordt onze vijand vanaf
den beginne en die hem voor de
eeuwigheid zijn toegewezen, wie
zou ik dan nog kunnen uitslui
ten? Ein mijn Christelijk hart en
mijn priest-erhart zou wenschen
juis-t velen, dio we ons vijandig
-beschouwen, hier vereenig-d te
zien en dan uit de Aolle overtui
ging van mijn geloof bij deal
aamv-ang mijner rode ook hen to#
te sprekenpoliofd-e broeders eh
zus'ters in Jezus Christus I
Welke is de aanleiding, dat lik
u ga spreken over de broedeik
sohap. dia ons menachen moelt/
v-e-roenigen en over do grond9/
slagien .waarop die bi-oan
d-ersohan berust? öfi woei
