Iets over den roman en
liet romanlezen.
Purrnerende, 10 Mei. Boter f 0,95 a 1,10
per N. IC. 100 vette Kalveren 60 a 80 ets per
N. 66 nuchtere Kalveren f .1 a 8 44 vette
Varkens 46 a 58 ets. per N. ft. 22 magere
Varken* f 16 a 24; 1430 Biggen f 5,50 a 7,50;
Kip-Eijeren f 2,40, Eend-Eijercn f 2,05 per 100
Alkmaar, 15 Mei. Kleine kaas f 28,50 com
missie dito f32 middelbare dito f31,50, dito
gras f33, laagste prijs f14, aangevoerd 351
stapels, vregeude 71792 N. IC.
16 Mei. Aangevoerd 6 Paarden f 00 a 140
30 Koeijen f110 a 190; 32 nacht. Kalveren
f3 a 8, 866 Schapen f7 a 24; 340 Lammeren
f4,25 a 8:9 Geiten f3 a 5; 16 Bokken 30
ets. 210 magere Varkens f 10 a 25-.S76 Biggen
f 5 a 10 Boter per Kop 57$ a 70 ets.
18 Mei. Aangevoerd 112 Kalveren f 25 a 75
14 nuchtere dito f 8,25 a 7 4 Schapen 117 a
23; 50 vette Varkens 41 a 53 ets. per N. ft.
Hoorn, 9 Mei. Gerst f 7 a 8Haver f5 a
6 witte Erwten f 15 grauwe dito f15, bruine
Boonen f 18 a 16, Mosterdzaad f20,50 Karwei-
zaad f 22.
14 Mei. Kleine kaas f 28,50, aangevoerd 147
stapelswegende 36861 N. ft.
Amsterdam Tarwe slap en alleen verkocht o.
b. Pools, f 485 per 2400 kilo.
Rogge in loco iets hooger met redelijken han
del Nicolajeff f240. Taganrog f 240. Odessa f 240,
Petersb. f 238 Galatz f 235 geringe Stettin f215
alles contant zonder korting. Venter op eewone
conditiën Galatz f 250 Taganroe f 250 Nicola
jeff f 245, alles per 2100 kilo. Oplevering mer
kelijk hooger doch iets fianower sluitende in deze
maand f 228, 230, 231,232,230 .1 miij f214,
215 211. Julij f 208 210 2H 212 211
210 209.
Roekweit in pnike soorten iet* la^er eOegeven.
Rijn f260 per 2100 kilo. Kransclte zeer slap de
in veiling aangeslagene werd tot f 190 opgebonden
en later van de zwaarste zijnde 112, 113 ft, een
paar gerijven tot f J90 afgedaan.
Lijnkoeken fll a 14.
Petroleum f 25 a 28.
Londensclic Veemarkt.
18 Mei. Aangevoerd 3910 Runderen, 27340
Schapen, 145 Kalveren, 290 Varkens. Prijzen;
beste Runderen 5,2 Sh., Schapen 4,10, Lamine
ren 7 Sh., Kalveieu 5,6 en \arkens 4,6.
BEURSTIJDINGEN-
Dingsdag den 19 Mei I66S.
Amsterd. W. S. 2}pC. 5 4J: 3pC. 63 J.
Rusland, oude 5pC. 93 1631 5pC. 7hj
Oostenrijk, Metaliek 5pC.46} idem A. 61}
v idem Nationale 1854 5pf! 50}
Spanje thans 2}pC. 34}; 3pC. 32}
Portugal 3pC. 89.
BI. Grieken5pC. 12.
Mexicanen SpC 15
Londen, Wiaselk. zigt 11,85,2 m. 11,81.
Parijs, 67 56}.
Hamburg 351 35.
Bordeaux 15 dagen 65} 56}
Metal. Conpons f 24,62}
idein uatiouale niet genoteerd.
■EMELWEIÏ.
door J. II, S. V.
IV.
Tegelijker tijd met de liefde-romans biociden
ook de herder-romans of arcadias. In prosa
zocht men daarin min of meer het voorbeeld te
volgen van den griekschen dichter Theocritus
die ook herders en herderinnen tot zijne helden
en heldinnen had gekozen. Men verloor daarbij
echter uit het oogdat de herders en herder
innen uit Arcadie en Thessalie die Theocritus
had bezongen er zeker vrij wat dichterlijker uit
zagen en meer poëtisch gestemd waren dan de
herders, die men in onze streken als b. v. op de
Veluwe en in Drenthe aantreft.
De dichting der herder-romans is evenwel zoo 1
ongerijmd niet als zij weliigt oppervlakkig kan
schijnen. De schrijvers toch wenschteu hunne ro
mans minder gelezen door het algemeen dan wel
door geleerde heeren en dantcs. Voor beiden
waren Theocritus cn zijne twee navolgers Virg'li-
us 'en Tasso vertrouwde bekenden. Van Corydon
en Dafne wisten zij meer dan van den herders
jongen Jan of het herdersmeisje Mietjedie hun
eigen schapen weiddenzij voelden zich beter te
huis op de bergen van Thessaliedie zij uit
hunne boekeu konden leeren kennen, dan met ile
heidevelden van hun vaderlanddie als zij ze
wilden bezoekenhun eene vervelende reis door
ongebaande slijkwegen kostte.
Men late zich voor het overige van de ver
nieuwde kennismaking met deze romans niet al te
zeer afschrikken door het stijve herderspakje
want veel dezer romans blijven nog altijd zeer le
zenswaardig onder anderen is dit het geval met
die van Philip Sidney en met de bataafsche
arcadia van den nederlandschen dichter Heems
kerk. Het groote gebrek van den liefdes zoowel
als herder-roman was dat zij de lezers voerden
in een wereld, waarin de geleerde zich alleen te
huis kon gevoelen. Het algemeen kon ze beiden
niet genieten.
In het begin der 18e eeuw onderging echter
de roman eene herscheppingdie hem eerst regt
onder het bereik van het volk bragt. Het was
de engelsche schrijver Richardson die hem die
hervorming deed oudergaan. Ontzaggelijk groot
zijn de verdiensten van dezen schrijver. Deze be
volkte de romantische wereld niet langer inet de
herders der Arcadia's of du gewaande koningen uit
den liefde—romaninaar inet personrn uit het
dagelijksche levenmet menschen ontleend aan
de werkelijkheiddie hij voor oogen hadhier
door gaf hij aan den roman eene nieuwe aan
trekkelijkheid. Daarenboven muntten zijne romans,
waaronder de Pamela en de C'larisse Harlow als
de beste kunnen worden genoemd, uit, door de
fijnste menschenkenis en schoonste karakterschil
dering.
Zoo b. v. is in de Clarisse Harlow de teeke-
ning van den wereldling zoo uitmuntend getroffen
dat de naam van La vel ace door hem aan zulk
een wereldling gegeven nog altijd wordt gebezigd
om de zuivere type van den wereldling vit te
drukken. Geheel in strijd met de vroegere ro
mans gaf Richardson in zijn meeste verhalen aan
1 de liefde een uitsluitend verstandig karakter.
1 l)e liefde is in zijne romans niet langer een harts-
togtmaar eene toegenegenheid gebouwd op lede
1 en pligtgevoel. Hierdoorhet is ntet te ontken-
nen werd hij eenzijdig eu miskende hij den aard
'der menschelijke natuur, daar toch voorzeker de
1 hartstogt der liefde tot de zuivere menschelijke
natuur behoort.
Ook als kunstenaar zondigde hij daardoor tegen
1 de wetten drr schoonheid. Want de liefde voort-
gesproten uit het gpyoel is in menig opzigt veel
dichterlijker dan de koudeenkel op pligtgevoel
steunende genegenheid Misschien was echter die
bcwicrookiug der verstandige liefdeeen hulde
die hj bragt aan de zoo vormelijke wereld van
zijn tijd en zijn land. Eene aan huichelarij
1 gTenzende vormelijkheid, lag toch over de engel-
sciie hoogeie standen fn de dagen van koniugin-
ne Anna eu van de Georgesals een lijkkleed
verspreid.
Bij zulk eene overJrevene vormelijkheid kon de
tefdere uit gevoel voortgesproten liefde niet op
prijs worden gesteld. Richardson bragt steeds
maar vooral iu zijn Charles Grandison een opregt
gemeende hulde aan de vormen. Zijn tegenvoeter
in deze was Fieldingdie in zijn Tomé Jones
of de vondeling, met een aan onbarmhartigheid
grenzenden moed het gordijn der huichelarij opligtte
otn er bijna niets dan zedeloosheid te doen aan
schouwen. Richardson vertegenwoordigde in dit
opzigt de behoudende partij. Fielding de oppo
sitie of hervormingsgezinde partij. Beiden gaven
dus het voorbeeld aan vele schrijvers uit lateren
tijd. Langs verschillende wegen beoogden beiden
het zelfde zedelijke doelverbetering der lezers.
Richardson giDg uit van het denkbeeld dat de
bestaande maatschappij in zedelijkheid boven den
individu stond, en dat deze gene tot model kan
nemen, Fielding dat de bestaande maatschappij
stond beneden het ideaal, dat zij voor oogen moest
hebben. Beiden hadden dus uit hun standpunt
gelijk.
In onze dagen hebben de hervorminggezinde
schrijvers dit te veel uit het oog verloren eu ver
geten dat de maatschappij in zedelijkheid bo
ven hen staatmaar beneden het ideaaldat zij
zich kunnen vormen van die wereld. Zoowel
FielJing als Ric!iard*nn (vooral echter de laatste) vie
len iu de fout der langgcrekthcid een klip waarop
bijna alle engelsche schrijvers zijn gestrand, zij
werd echter gelukkig vermeden door Goldsmith
die in zijn roman den predikant van W'akefield
beweesdat belangrijkheid van inhoud op het
schoonste met beknoptheid kon vcreenigd zijn
want in de weinige bladen, die deze roman beslaat,
zijn zooveel schatten van waarheid, nienschenken-
nis en zedekunde opgesloten dat men hem als een
der beste boeken, die ooit geschreven zijn, kan
beschouwen. Goldsmith was de eerstedie aan
den roman eeue populariteit gaf, die hem den
voorrang boven alle andere boeken deed verkrij
gen.
Tegelijkertijd met Goldsmith wijdden in Frank
rijk en Zwitserland Jean Jacques Itousseau Bcr-
nardin de St. 1'ierreVoltaireDiderot en Mar-
niontel hunne krachten aan den roman. De drie
laatste schreven p li i I o s op h 1 sc h e romans, wier
strekking, omverwerping van liet bestaan
de Christendom, niet moeijelijk is opteinerkcn.
Vooral Yolfaire heeft den roman opgeofferd aan dat
hoofddoel. In zijn Caudidezoowel als iu zijn
'.ijudigzijn de gebeurtenissen op zulk eene onna
tuurlijke w ijze aan elkander geschakeld dat ieder
denkbeeld van de werkelijkheid er door vervalt.
Het ontbreekt intusschen in ziju jladig geenszins
aan bladzijden overvloeijeude van sehoouc eu ver-
hellende denkbeilden.
Rousseau en Bernardin de eerste in z;-ne nieu
we Helo'ise, de laatste in zijn Paulu* en Virsinia
herplaatsten het beeld der gevoelige liefde weder
op het voetstukwaarvan het door de pogingen
van Richardson was afgevallen. ltous-eau bleef
echter ook in zijn roman getrouw aan zijne hoofd
stelling dat de beschaafde mrnsch der maatschappij
niets anders is dan een bedorven dier. hierdoor
geraakte de liefde van zijn held natuurlijk geheel
in strijd inet de wetten der beschaafde wereld.
Maar het was echter voornainentliik de beroemde
duitsche dichter Göthedie de hartstogtelijke
liefde herstelde in hare heerschappij over de 10-
inautische wereld.
Het lijden van den jongen Werther door hem
1 geschreven omstreeks 1780 is een roman van ge
dingen omvang (hij beslaat nuatiweliiks 290 bladzijden)
maar hierin wordt het lijden erner ongelukkige liefde
1 zoo meesterlijk beschreven dat niemand het boek
'zonder het diepste medegevoel kan lezen. In dien
1 roman vindt men zulk eene aandoenlijke schilde
ring van de akelige door geen wereld aantevullen
ledigtedie eene onbevredigde liefde graaft in de
borst barer sl igtoffers van de zedelijke ziekte en
de tot zelfmoord voerende lusteloosheiddie bij
zwakke karakters er het gevolg van zijn dat bij
het lezen van dat geschrift de kwanl der overge
voelige liefde zich als een aanstekelijke ziekte over
geheel Europa verspreidde en hondtrde zelfmoor
den er het gevolg van waren.
Eene opmerkenswaardige bijzonderheid van alle
romans der ISe eeuw isdat er niet als vroeger
vorstelijke personen als de helden in optreden
maar dat het uitsluitend zijn personen uit den
middenstand zoo als predikanten ambtenaren
kooplieden enz. die thans de hoofdrollen vervul
len. Die bijzonderheid is het gevolg van den uit
sluitend democratischen geest der 18e eeuw. Het
koningschap was in de romantische wereld dus
reeds onttroond eer de fransche staatsomwenteling
het op staatkundig gebied had doen vallen.
Nog voor dat die omwenteling op het akelige
plein de la Grcve in het bloed van den oogeluk-
kigin Lodewijk XVI de gelijkheid aller menschen
vreeslijk had bewezenwas in den roman reeds
sinds lang aan de koningen hun voorrang boven
den gewonen mensch ontnomen. In de wereld
der romannen bezat de derde stand dus reeds d;e
onbepaalde heerschappij, die hij door de pogingen
van Seijes en anderen, eerst later in het staatkun
dige verkreeg.
