3 ÖECKMBER.
Algemeen Nieuws-, Advertentie- Landbouwblad.
M 584.
TIJDSBESCHOÜWINGEN.
Twaalfde Jaargang.
SCHAGER COURA
ABONNEMENTSPRIJS VOOR DRIE MAANDEN
Voor Schagen f 1,00.
Franco per post door het gehe°le Rijk 1,15.
Afzonderlijke Courantenn 0,10,
Verschijnt iederen Donderdagmorgen.
Abonnementen op dit blad worden door alle
Yf'
Naar volksheil zonder deugd te dingen
Is arbeid aan een rots te biên.
UIT0-EEFSTEE WED. F. CF. O. DIDEEICH.
PRIJS DER ADVERTKNTlëN:
Van een tot vijf regels0,75.
Iedere regel meerder#0,15.
De 35 cents zegelregt niet mede gerekend.
Groote letters naar de ruimte die zij beslaan.
boekhandelaren en Postdirecteuren aangenomen.
BRIEVEN PEANOO
De gemengde school en het catlioli-
cismus. Aan de vruchten kent men den
boom. Wij wcnschten wel dat de catholieke te
genstanders onzer gemengde onzijdige staatsschool
deze spreuk een weinig in het oog hielden en eens
wilden nagaan welke slechte of goede vruchten
die school voor het catholicismus heeft afgeworpen.
Zoo zij zulks met onpartijdigheid deden dan zouden
zij heviudeu dat die school ten hoogste nuttig
v<v>r hunne godsdienst is geweest.
Wij vragen toch in welk land ter wereld bloeit
liet catholicismus zoo welig als in ons vaderland
Nergens toch vindt de R. C. zulke getrouwe en
gehoorzame zonen als hier. Heeft Nederland niet
het grootste eontineent voor het pauselijke leger
gileverdheeft Nederland, naar evenredigheid zijne
bevolking niet het grootste aandeel in de St. Pie
terspenning opgelungt In welk land ter wereld
zijn de R. C. priesters zoo gezien en worden zij
zoo gehoorzaamd als bij ons
Nu moge men dit alles niet regtstreeks aan dm
invloed der gemengle school toeschrijven zeker is
liet althans dal daaruit blijkt dat die school niet
nadeelig is voor het calholicisinus. Wet het beeld van
het bloeijeud catholicismus in Nederland voor oogen
ga men nu in zijne verbeelding de landen rond
waar de neutrale school voor twintig jaren met
alle kracht geweerd werd hoe staat het daar inet
het catholicismus Wen zie eens in ItaliëSpan
je Oostenrijk en Belgie. Al die volgelingen van
Garribaldi al die omverwerpers van den troon der
Bourbons al die ijveraars tegen het concordaat
al die kiezers van anti—clencale leden zijn waar
schijnlijk onderwezen in godsdienstige catholieke
scholenwant de mannen tusschen de 20 en 40
jaren moeten in hunne jeugd wel zulke scholen
bezocht hebben daar er toen geen anderen waren
te vinden.
De ultra-catholieke leden onzer Kamers zijn
over het algemeen ook ultra—behoudend in coloni-
ale en handel—politiekomdat zij bewerendat
men geen zekere voordeden moet opofferen aan
afgetrokken theorien der staathuishoudkunde. Waar
zij moesten deze leer o°k wat meer in het oog
houden, met betrekking tot de onderwijskwestie.
Want uit- de ervaring kennen zij de vruchten nog
nietdie de soholen naar hun maaksel zuilen
afwerpenmaar alle waarschijnlijkheid bestaat er
voor dat die godsdienstige 'scholen even slechte
leerlingen zullen aankweeken als die in Italie
Spanje Oostenrijk en Belgie hebben gedaan.
Wag het pogen van hendie de onzijdige
volksschool willen uitroeijen zelfsuit een catho-
liek oogpunt beschouwd niet veel vermeteler wor-
den genoemd dan het streven van de tegenstan
ders der cultuurstelsels. De laatsten hebben al
thans in hun vooideel de uitspraken der afgetrok
ken wetenschap, maar de bestrijders der volks
school kunnen zich alleen beroepen op de uitingen
der partijwoede. Zij kunnen noch in theorie
noch in praktijk, wijzen op de voordellen van de
secte—scholen.
De praktijk heeft het bewezen dat het onderwijs
der secte-school meestentijds erbarmelijk slecht is,
en de theorie leert ons, dat daar, waar men het
godsdienstig element in den meusch alleen en uit-
sluitend de bovenhand wil doen hebben men de
godsdienst gehaat maakt. Kinderen die tp \ecl in
den bijbel moeten lezen of te dikwijls naar de
kerk worden gesleept, beginnen een afkeer van
kerk en bijbel te krijgen.
In de onzijdige school vinden nu de kinderen
een nuttige afwisseling voor het godsdienstig on
derwijs. Waar wanneer nu op de scholen ook
dat godsdienstig onderwijs zal predomineren dan
zal de godsdienst spoedig een hatelijk voorkomen
krijgen. Er bestaat nog een andere reden, waar-i
om de onzijdige school voor het catholicismus zoo
nuttig is.
liet catholicisinns ontaardt zoo liift in een druk
kende priesterheerschappij. Zoo lang die heerschap-
i pij alleen steunt op godsdienstige roersels der har
ten is zij weinig gevaarlijkmaar wanneer de
i racnschen van hunne eerste kindscheid af naar ver-
stand en hart worden gekneed tot slaafsehe dienst-
knecht n der priestersdan is die heerschappij
i het gevaarlijkste despotismus dat bestaat. En ge
lijk ieder despotismus op den dunr het graf delft
voor de heerschers zoo zal het ook inet den pries
terdwang gaan. Vroeg of laat zal de slaaf met
de schalmen van zijn gebroken keten den wreeden
meester het hoofd verpletteren.
Wat men heeft zien gebeuren in Italië en Span
je was niet anders dan deze wraakoefening van
de godsdienstige slaven op hunne meesters. Wee
dus het catholicismus, waar haar priesters mees
ters zijn van de volksscholen 1 Daarom bloeit het
catholicismns zoozeer in Nederland omdat zijn
kindpren zich vrij knnnen gevoelentegen hun
priesters.
De Staat beschermt de volwassenen tegen on-
wettigen dwang en de volksschool de kinderen te
gen geestelijke verminking. Wuar neem de laatste
wegja voor een pooszullen dan de priesters
een gouden eeuw belevenmaar de vreugd zal
van korten duur zijn. De verminkte menschelijke
natuur zal spoedig haar regten hernemen en woe
dend door hare verminking zal zij in haar toorn
hare pijnigers vernietigen.
Godloochenaars. De heer Insinger heeft
in het parlement, sommige onderwijzers uitgeschol
den voor godloochenaars, en het christelijk
blad de Tijd heeft het bezigen van dat liefelijk
scheldwoord goedgekeurd. Waar wnt verstaat de
lieer Insinger toch onder de uitdrukking van god
loochenaar?
Ieder meusch gelooft in zijn hart aan een Hoo-
ger Wezenbepaalde ontkenners van zulk een
wezen best aan erzoo als de oordeelkundigste
schrijvers steeds hebben geleerd niet. Waar ie
der menseh heeft een eigen begrip van datgene
wat hij zijn Go 1 noemt. De hoogmoedigeu en
phariseën denken dat alleen hun Godsbegrip het
ware isen dat alle anderen die met hen in
denkbeelden verschillen hel bestaan van God ont
kennen. Hij die dus zoo stoutweg anderen voor
godloochenaars uitscheldtbreugt dus alleen zijn
eigen hoogmoed aan den dag.
Ondertusschen kunnen de uitgescholden onder
wijzers zich troosten met het denkbeelddat in
alle eeuwen de edelste mannen inet dat scheld
woord zijn aangeduid. Van Socrates tot Spinoza
zijn duizende leeraars des volksdoor het onna
denkend gemeen als zoodanig gebrandmerkt. Maar
/.htt is toch ergerlijk dat zulk een versleten schimp-
woord i nog in de tweede helft der 19e. eeuw in
het Nederlandsch parlement kan gebezigd worden.
Waar ook hier wordt de bijbelsche spreuk sl echt e
leeringen, bederven goede zeden, be-
waarheid want gelijk wij meer dan eens opmerk
ten het is een allertreurigst verschijnseldat de
hoogere standen bij ons, een genoegen vinden,
in de hatelijkheden eu scheldwoorden der cou
ranten.
Dat bewijst dat onze aristocratiebij alle ui
terlijk fatsoen toch geen echt fatsoenlijk hart in
den boezem draagt. Daarom kan men de fout van
den heer Insinger niet zoo kwalijk nemen. Hij
kon verwac ten dat het bezigen van zalke woor
den door een partij, die spijeekt van radicalen,
S modem gebroedsel, zou worden goedgekeurd
