Nederlandsche Letterkunde.
Vondeldichter der Godsdienst-Vrijheid
V.
ken bij welke het zeker isdat meu vroeger
heeft gedwaald. Maar wie zegt ons of Koorders
vóór 1858 of na 1858 gelijk had
Vastheid van beginsels is een eerst vereischte
in een staatsman mist men deze vastheid dan
kan men voorzeker desniettemin een nuttig burger
en edel mensch ziju maar als staatsman deogt
men nietdaar men dan toch als Penelope des
nachts zal vernietigeu wat men over dag gewrocht
heeft. Hij die deze vastheid mistdoe afstand
van het staatkundig tooneel.
Had Koorders na 1858 zijn streven gerigt om
een zuiver wetenschappelijk man te wordenhij
zoude met zijne talentenhet vaderland groote
diensten hebben kunnen bewijzen. Onhandige
vrienden hebben hem in 1858 op het staatstoo
neel gebragtonhandige vrienden hebben hem 'on
ophoudelijk lof toegezwaaidook daar waar hij
dien niet verdiendeonhandige vrienden hebben
bij zijn graf niet den menschmaar den staatsman
geprezen. De mensch ruste in vredemaar de
staatsman behoort aan d egeschiedeni sen deze zal,
naar wij gelooven nimmer een gunstig oordeel
over onvastheid in beginsels uitspreken.
G i:\VO.\ E BERK ;TEN
Zondaeden 21 dezer, was voor de naburige ge
meente Wieringcrwaard een ware feestdag. De hoog
geachte burgemeesterde heer D. A. Kaan vierde
zijn SOjsrig jubilé als hoold der gemeente. NeSrlands
driekleur wapperde van bjjna alle gebouwen. Des
middags ten 12 ure nam de feestvreugde een aanvang
door een optogt der scholieren onder begeleiding van
den hoofdonderwijzer den heer R. Visscher bijgestaan
door de leden der verschillende feestcommissiën vóór
de woning van den jubelaris werden toepasselijke lie
deren gezongen en bij hunne terugkomst in de school
werden de kinderen op eenige versnaperingen oDthaald.
De jnbelaris ondervond in den loop van den dag
vele blijken van belangstelling, zoo van elders als van
de burgerij zoo in geschenken als in felicitatiên
ZEd. Acbtb. mogt ook het voorregt genieten een
schriftelijke gelukwensching te ontvangen van den heer
Het beeld van een schipverzeild op een zee-
bank zoo even door den dichter gebezigdroept
eensklaps een andere treffende gedachte voor zijn
geestdenkende aan dat schipdenkt hij ook
aan een ander huikje dat zeilrêe op het strand
ligten gereed om den onmetelijken oceaan
die zich voor hem uitbreidtover te steken.
Dat huikje is de ziel des grijsaards vertoe
vende aan den oever des levens en begeerig otu
den oceaan der eeuwigheid in te vareu.
De ziel nu zeilvlug om door de aders uit
te varen
Begraauwt de trage jaren,
En noopt den ouderdom. Waar frissche jon
ge moed
Wil bruisen door zijn bloed.
In een gedichtdat outwelt uit een diep ge
schokt gemoed kan een dichter zijn beelden niet
uitwerkenter naauwernood kan hij de omtrek
ken er van aanstippen. Ook Vondel laat het
zoo even gebezigde beeld spoedig weder varen
maar terwijl hij het beeld onvoltooid laatga it
hij voort met de gedachtendie hij er door wilde
uitdrukken verder te ontwikkelen. Nog altijd
stelt hij de ziel des grijsaard voor als begeerig
om het ligchaam en het leven te verlatenin
dat schavot ziet zij de blijde eindpaal van haar
lijden. Zij brandt van begeerte om zijne steile
trappen op te snellen maar het verstramde lig
chaam waarin zij huistkan niet zoo spoedig
voort als zij wel wil.
Dus begraauwt zij de trage jaren en drijft zij
den ouderdom tot spoed aan. Of lezers stelt u
nog liever de ziel des grijsaarde voor als een vu
rige jeugdige in het wit gekleede maagdzitten
de op een zegewagenvoor hare oogen is de
heerlijke martelaars kroon opgehangenhaar hart
brandt van begeerte om die te grijpenmaar de
voor haar wagen gespannen paarden zijn door de
Commiaiaria des Koniogs in deze provinciewaarbij
tevens werd te kennen gegeven dat Z. E. geregtigd
was ie berigten dat het Z. M. onzen geëerbiedigdeD
Koning had behaagd op voordragt van Z. E. den
minister van binnenlandsche zakeo den jubelaris te
benoemen tot ridder der orde van den Nederl. Leeuw.
Jonkheer Mr. D, tru Foreestlid der Provinciale
Staten voor dit districtwas de overbrenger dezer J
missive.
Omstreeks ten half 4 ore werd de jubelaris aan
een collation genoodigdhem door de leden van ge
meente- en polderbestuur aaogeboden zg genoten
daarbij de eerden heer officier vnn juatitie naast den
jnbelaris te zien aanzittenhetgeen de feestvreugde
zeer verhoogde. Bjj die gelegenheid werd den jubela-
i ris een gouden beker met toepasselijke inscriptiën
1 benevens een album bevattende de pbotographische
portretleu der leden van gemeente- en polderbestuur
vereerd terwijl eeu naamlijst dier leden als eene
blijvende herinnering aan deze zeldzame feestviering
in de raadzaal zal prijken. De heer Jb. Blaauwboer
oudste wethoudervoerde hel woord als tolk van
beide genoemde bestureo.
Ten 6 ure werden de dischgenooten, door eene
commissie uit de burgerg uitgenoodigd zich naar de
kollbaan te willen begeven alwaar de ingezetenen en
vele belangstellenden van eldersden jubilaris wach
tende waren onder de leiding van den geliefden
hoofdonderwijzer den heer R Visscher en begeleiding
van muziek der heeren Polak van den Helderwerd
de jubelaris door het zanggeeelschap onJer het aan
heffen van toepasselgke liederen, ontvangen. Bij mon
de van den meer genoemden heer Visscher werd
namens de burgerijden jnbelaris eene prachtige gou
den bril in dito etuibenevens eene naamlijst der
burgers, in alphabetische orde, keurig bewerkt, mei
bemoedigende en gepaste woordeu overhandigd. l)e
daverende toejuichingen en het „leve «Ie Burgemeester"
schenen geen einde te kunnen krijgen.
De jubelaris bragt eerst eeu woord van hulde en
dank aan Z. M. Hen Koning welke conditie door de
menigte niet den grootsien bgval werd begroet ver
volgens aan Z. E. den minister van binnenlandsche
zaken den heer Commissaris des Kouings en de
burgerij.
Het afgestoken vuurwerkhoe goed ook gekozen
kan minder gelukkig genoemd worden de wind was
te sterk.
Het f>-e*twaar vrolijkheid, orde, vrede en eensge
zindheid voorzalen duurde tot laat in den nacht.
Lang zal deze feestrreugde de bewoners van den
Wieringerwaardals eene aangename herinnering bij
blijven. Moge het deu Algoede behagen dien burger
vader nog eenigen tijd tot heil der gemeente werk
zaam te lateo blijven.
jaren verstijfd en stram dies tracht zij door woor
den en berispingen hen tot grooteren spoed te
noopeudies klieft haar zweepslag de lucht
maar vergeefs de afgeleefde rossen kunnen geen
spoed maken. O waarom kon zij den vurigen
moed, die in linar zeiven woont, niet mededee-]
len aan hare paardenwaarom mag haar eigen1
frissche jonge bloed niet bruisen door hun bloed, i
Die wensch van de eeuwig jeugdige ziel des grijs-
aards dat om waardig te sterven hare frissche
moed nog bruisen door het bevrozen bloed des j
ligchaamsdat zij straks verlaten zal wie zal
haar niet schoon eu treffend vinden Zulk een
voorstelling van de ziel des menschen in het uur
des stervens is eene krachtiger prediking van de
ontsterfelijkheid dan alle langgerekte en op dui
zenden van bewijsgronden steunende redevoerin
gen. Maar wat toch geeft aan den grijsaard die
kalmte en dien stervensmoed? De volgende re-
j gelen leeren het ons
1 Na ouschuld en gebed getroost voor't zwaard
te bukken
Bij boezems open rukken
i Zag elk in 't opregt hartdat allezins bestreen,
De inaat sloeg als voorbeen.
Bewustzijn zijner onschuldgesterkt door een
biddend opzien lot God den eeuwigen bescher-
1 mer van alte onschuld boezemt hem die kalmte
in. Al ligt het doodelijke blok reeds gereed al
scherpt men reeds de bijlal scheurt men met
i geweld de kleederen van zijn hals en borsthij
blijft kalm en zijn hart blijft gelijkmatig als voor
heen slaan. De dichter hier sprekende van het
openrukken des boezems dat is van het met
geweld losscheuren van 's grijsaard kleederen is
hier een weinig in strijd met de historische waar
heid. Volgens het geschiedverhaal toch heeft de
getrouwe dienstknecht Franken den veroordeelde
den hals ontbloot deze zal voorzeker die heil gj
taak niet met geweld hebben veriigt.
Vondel had misschien ten dezen aanzien anders
gehoord. Om de grootheid der zielekalmte aan-
teduiden was het anders niet noodig geweest om
in deze bijzonderheid van het waarlijk gebeurde
De heer Lndwig stads muziekonderwijzer te
Zaandam heeft een zeer doelmatig toestel uitgevon
den bestaande in eene kast met bouten notenbal
ken noten en andere mnziek teekens waarmede
hij zich voorsteltde elementaire gronden der
muziekleer aan jong en oud op aanschouwelijke
wijze voor te stellen. De geheels toestel is zeer
eenvoudig en praktisch ingerigt zoodat zelf ouders
op eene zeer gemakkelijke wijze hunne kinderen de
begrippen der toonkunst kunnen onderwijzen.
GEMEINGBE BER1GTEN.
De 52e. verjaardag van Z. M. onzen geëerbiedig-
den koning is te Schagen met meer dan gewone
plegtigheid gevierd van alle openbare en vele par
ticuliere gebouwen wapperde de geliefde driekleur
en het scherpschutters-corps paradeerde gedurende
bijna twee uren op bet marktplein waarna het
door een volbloed scherpschutters ee id op een
glas wijn onth«ald werd te 'sGravenhage was de
pret nog grooter. Te Glagow heeft een 80 voet
hooge schoorsteeu in zijn val een hoi» totaal ver
brijzeld vijf inwoners een man en twee kinderen,
die te bed lagen werden gedood.
Te Werkendam heerschen de mazelen alle
hevigst: 120 kindereu lijdeD aan die ziekte en
reeds uieer dan 30 zijn er san overleden. De
donps-gezinde predikant C. Corver te Groningen is
directeur van de gasfabriek te Assen geworden de
verandering is grcot, maar toch blijlt hij bij de
verlichting. Een dienstmeisje uit Raatndonk
oud 17 jaren is te Breda in het huis van arrest
gebragt, beschuldigd van moedwillige brandstich
ting, waardoor menschenlevens ïn gevaar verkeer
den. zij is tot deze misdaad gekomen omdat zij
van hare meesteres de vergunning niet kon verkrij
gen haren stervenden vader te bezoeken de brand
is geblusclit en de straf zal niet zwaar ziju. Te
Dalfsen heelt men reeds kievits-eijerei: uitgehaald.
Iii de vorige week is te Luik een kind ge
boren welk» oogeu in stede van onder het
voorhoofddaar boven slaan. Het voorhoofd is
echter niet breeder dan de plaats die de oogholten
gewoonlijk bes'aai. liet ongelukkige kind bezit
voor 'l overiue alle levensvatbaarheid. Bij de
loting voor de nationale militie te Leiden kwam
een jongeling op op de vrBag of hij reden van
vrijstelling had gaf hij ten antwoord dut hij tot
heden morgen reden van vrijstelling als eenige zoon
had geliad maar dat de hemel hem juist heden
morgen die redeu van vrijstelling had ontnomen,
aftewijken. Immers kalm te blijven waar een sid
derende vriendenhand voor het laatst den hals ont
bloot zal nog wel moeijelijker zijn dan wanneer
vreemden dit met 'geweld doen. In een ander
opzigt nogthans maakt óe dichter een schoon
gebruik van dat openrukken des boe
zems. Dat openrukken is voor hem niet slechts
het wegscheuren der kleederen maar ook het met
geweld openen van den boezem zelvenw Het
is als of Vondel wilde zeggenzoo de zelfde
schendende hand die nu de kleederen losscheurde
ook de borst zeiven had open ges heurd dan zou
de nogthans een ieder aan dit nu bloot liggend
hart gezien hebben dat het in deze veege oogen-
blikken even kalm en gelijkmatig als voorheen in
blijde dagen, bleef staan. Ga dan voort, o gij
scherpregterontbloot die borst, ontbloot dat
zoo vaak belasterde en toch altijd zoo edele en
opregte hartopdat de blikken van het volk daar
in als in een God gewijden tempel mogen rond-
wijdeuzoo zal de eer van God en de roem des
martelaars volkomen geopenbaard wordén.
Maar het treurspel spoedt ten eindewant
ziehij knielt.
Ach achhij sneeftmet sleep van neder
lagen
En storting aller plagen.
De boom van Duitschland kraakt en siddert
overal
Van zoo vermaard een val.
De slag is gevallen maar voelt gij den va'
1 derlandschen bodem bij den slag niet siddren en
i dreunen onder uwe voeten Het vaderland trilt
op ziju grondvesten nu de zuil waar het zóóvele
i jaren op steunen mogt verbrijzeld was. Zoo bad
dan de Godsdienstige en staatkundige twist aa®
i het vaderland een zwaarder slag toegebragt dan
i al het geweld en de magt van Spanje hadden
knnnen Hoen. Maar niet alleen Nederland
geheel Europa wordt van huivering aangegrepea
bij den val van het eens zoo gevierde hoofd.
Van zoo vermaard een val besterft de vreug-
de en hope»
ij In 't aanschijn van Europe
