Donderdag 30 Maart 1893.
37ste Jaargang No. 2713.
I
Extra Nummer.
m-*'
1
r v.
Uitgever, J. WINKEL.
Bureau: SCHAGKX, Laan, O, 4.
Holland's Noorderkwartier,
d. adres was gezonden aan het Hoofd
bestuur der Holl. Maatsch. v. Landbouw,
waarbij werd betoogd en aangedrongen
de Ieerhoeve voor zuivelbereiding te stich
ten in Noord-Holland en wel, hetzij in
de nabijheid van Hoorn, alwaar 's rijks
proefstation was, hetzij op de grens van
„de Beemster".
Uitmal Nieiws-
- -- v
v—'
S
Alïerteitie- Lu
ai
Dit blad verschijnt tweemaal per weekWoensdag- en
Zaterdagavond. Bij inzending tot 's middags 12 ure, worden
ADVERTENTIEN in het eerstuitkomend nummer geplaatst.
INGEZONDEN STUKKEN één dag vroeger.
Prijs per jaar f 3.Franco per post f 3.60.
Afzonderlijke nummer 5 Cents.
ADVERTENTIEN van l tot 5 regl f 0.25iedere regel meer 5
Groote letters worden naar plaatsruimte berekend.
Verslag der vergadering van de „Yer-
eeniging tot ontwikkeling van den land
bouw in
op Woensdag 29 Maart 1899, des voor*
middags te elf uren precies, gehouden
te OOSTHUIZEN.
Aanwezig waren 58 leden en 24
gasten.
Nadat door den voorzitter, den heer
J. L. T. Groneman, de vergadering wel
kom was geheeten, werden door den
secretaris, den heer IV. Teengs, de notu
len der vorige vergadering gelezen, welke
om hare zaakrijken inhoud en Keurige
redactie, het luid applaus der vergadering
verwierven.
Door den Voorz. werd nu medege
deeld
a. dat het ledental bedroeg 171, be
nevens een zoon van een lid
b. dat ingevolge den wensch der
vorige vergadering aan de Staten-Gene-
raal een adres was verzonden in zake
de peraequatie
C. dat voldaan was aan de opdracht,
aan den Min. v. Buitenl. zaken een adres
van dankbetuiging te zenden, voor diens
met zoo gunstigen uitslag bekroonde
bemoeiingen ter zake de vermindering
der invoerrechten van zuivelproducten
in Spanje en enkele zijner bezittingen;
e. dat de heer A. Ericks van Petten,
zich bereid had verklaard, ook dit jaar
volgens contract vorig jaar, zijne proeven
tot wering van het bederf in de kaas,
voort te zetten;
f. dat het bestuur met zijn onderzoek
tot afschaffing der tarra van kaas enpaard-
jes, alsmede tot het bekomen van een
bacteriologisch station nog
niet tot een einde was gekomen en der
halve nog geene regeling kon voordragen.
Voorts werden van de ingekomen
stukken, als zijnde de meest belangrijke,
ter kennismaking voorgelezen
1. Schrijven der afdeeling „Haarlem"
betreffende den gehouden cursus in hoef
beslag.
2. Missive van de „Commissie ter
bevordering der handelspolitiek," waarbij
de aandacht er op wordt gevestigd, dat
de invoer in Spanje van natuurboter uit
Nederland zoo gering is. Yan de in 1891
in Spanje ingevoerde natuurboter leverde
Duitschland 94382, België 1382, Dene
marken 69497, Frankrijk 45544, Enge
land 4918, terwijl uit Nederland slechts
401 kilogram kwam. Dan volgden Ita
lië met 201 en Noorwegen met 283 kilo.
De uitvoer uit Nederland was dus wel
uiterst gering. De werkelijkheid leerde bov
endien nog dat het aantal uit Denemarken
ingevoerde kilo's grooter moest zijn, dan
de hierboven gegeven cijfers. Dat heeft
te meer beteekenis als men bedenkt, dat
Denemarken geen aanspraak had op de
lage invoerrechten. Nog vestigde men de
aandacht er op, dat de Deensehe boter
in blikken werd ingevoerd.
Hier werd door den heer J. Zijp Kz.
te kennen gegeven, dat het hem zeer
bevreemdde, dat het bestuur geen nadere
mededeelingen kon doen omtrent zijne
werkzaamheden ten opzichte der tarra-
kwestie.
't Is toch algemeen bekend, dat de
tarra van kaas zeer belangrijk is. Spr
had in de vorige vergadering de aan
dacht er op gevestigd, dat die heffing
moest vervallen en het bevreemdde hem,
dat het bestuur daartoe nu nog geen
poging had gedaan.
Men noemt tarra en paardje wel een
handelsueance, doch het nadeel voor den
landbouwer is groot genoeg om er een
einde aan te maken, evenals aan de be
staande slechte gewoonte, om ljj het
wegen der kaas in de waag, de halve
kilo's te verzwijgen.
De heer J. L. T. Groneman rectificeert,
dat het bestuur ook wel alle marktver-
ordeningen der betreffende gemeenten
had opgevraagd, en dat deze zaken in
de bestuursvergadering ook waren be
sproken, doch het bestuur moest nog
verder onderzoek instellen.
Met betrekking tot het uit te brengen
jaarverslag werd besloten, ter tijd bespa
ring, dit te doen plaatsen in het Land
bouwblad.
Door den heer K. Kaaskooper werd nu
gerapporteerd, dat door de Comm. v. na-
ziening de rekening over het vereeni-
gingsjaar 1892 in uitstekende orde waren
bevonden.
De heer Br. K. H. M. v. d. Zande
bracht nu een zeer uitgebreid verslag
uit, der gehouden en nog loopende proef
nemingen met bemestings-uitkomsten op
proefvelden.
Ofschoon vele proefnemingen door
vergissingen en door tegenwerking der
natuur mislukt waren, en van andere
proefnemingen de uitslag niet bekend
was,mocht toch wel worden geconcludeerd,
dat de bemesting met Thomasphosphaat
en Kaïniet, op zand- en veengrond reeds
zeer aanbevelenswaardig was gebleken.
Door den voorzitter werden nu uitge
reikt de diploma's met bijbehoorende
gratificatie elk ad f 50.door 4 hoef
smeden uit Hollands Noorderkwartier
verworven op den cursus voor hoefbeslag
te Haarlem.
De vier personen, aan wie deze eer
volle onderscheiding te beuit viel, zijn
de heeren
IV. Blauw van Alkmaar, J. Smit van
Avenhorn, P. Smit van Wieringerwaard
en WVis.er van Noord-Scharwoude.
Voorz. wenschte hen geluk met hunne
overwinning en sprak de hoop uit, dat
zij nog zullen voortstudeeren en zich
nog meer bekwamen, immers voor een
intelligent mensch houdt de tijd van leeren
nooit op.
Door den heer Visser van N. Niedorp
wordt in verband tot het door D.v d. Zande
uitgebracht verslag gevraagd of de aanwe
zigheid van z u r i n g op een stuk land, be
wijs was, dat zulk land arm aan kalk
was en eene kalk-bemesting behoefde.
De heer Br. ten Bosch v. Zuid-Schar-
woude, wijzende op het veelvuldig in 't
land voorkomend unjervraagt of er ook
eene kunstbemesting is, waardoor dit
onkruid kan worden vernietigd. In de
practijk beveelt men wel eene bemesting
met varkensmest aan, doch dat helpt
slechts tijdelijk en gedeeltelijk.
De heer J. Zijp Kz. zou gaarne zien,
dat er een résumé van het door den
heer v. d. Zande uitgebrachte rapport in
het Landbouwblad werd geplaatst.
De heer Nobel, van Berkhout
gaarne erkennende de groote waarde van
de mededeelingen van den heer v. d.
Zande, meende er toch op te moeten
wijzen, dat ze in de praktijk voor de
meesten de waarde verloren, omdat men
over het algemeen de bestanddeelen van
den grond en van de gewassen en van
de meststoffen niet kent en men niet
weet, wat men moet gebruiken. Spr.
vraagt, of het niet ligt op den weg van
Holl. Noorderkwartier, om in die leemte
te voorzien.
De heer B. Schenk van Anna Pau-
lowna, er op wijzende, dat het „Slakken-
meel* uit de hoog-ovens komt en vroeger
wel werd gebruikt, voor het beharden
der wegen, vraagt of er voor het land-
bouwgebruik voldoende voorraad kan
worden geproduceerd.
De heer Br. v. d. Zande de verschil
lende sprekers beantwoordende, meent
dat het aanleggen van proefvelden juist
is geschied om onder de landbouwers de
kennis van grond en producten uit te
breiden. Zijn de landbouwers onkundig
omtrent de bestanddeelen van hun land,
of van de mest enz., dan kunnen zij een
deel daarvan aan het rijksproefstation
doen onderzoeken.
Zeker, de zuring is een uitstekend
bewijs, dat het stuk land, waarop ze
tiert arm aan kalk is.
Voor de bestrijding van Unjer is Spr.
geen afdoend middel bekend.
In de nu volgende pauze hadden de
periodieke verkiezingen plaats, waarvan
de uitslag was, dat
a. Zaandam werd gekozen tot plaats
waar de najaarsvergadering werd gehou
den
b. de heer fV. Teengs werd gekozen
tot afgevaardigde voor de vergadering
van het Nederl. Paarden-Stamboek
C. idem de heer J. Zijp Kz., tot afge
vaardigde voor het Landhuishoudkundig
congres
d. idem tot leden van het bestuur,
de heerenK. Kaaskooper van Grost-
huizen, met 37 stemmen, K. A. Kaan
van Wieringerwaard met 32 stemmen
en C. Kooij van Schagerwaard, met 31
stemmen
e. tot ondervoorzitter werd benoemd,
de heer G. Wijdenes Gz.
Uit de nu door den heer Br. v. d Zande
gedane mededeelingen omtrent het strem-
selonderzoek, hetwelk begin Dec. '92
was aangevangen, bleek o. m. dat drie
proefnemingen waren ingesteld en wel
met de volgende fabrikaten
No. 1. S. J. Visser, te Uitgeest.
No. 2. K. Louw, te Knollendam.
No. 3. J. H. v. Sluijs, te Amsterdam.
Ofschoon het onderzoek nog niet ten
volle was afgeloopen, kon reeds worden
geconstateerd, dat:
a. de stremkracht bedroeg bij
No. 1 met 1 liter op 10490 liter melk.
v 2 1 7767
3 1 11430
bij 35 graden en in 40 minuten.
b. als Conserveermiddelen
bevatten alle drie de stremsels keuken
zout en boorzuur, en vermoedelijk ook
komijn-olie. De hoeveelheid keukenzout
verhield zich bij
No. 1 vijftien procent.
2 negentien tweetienden procent.
3 negen viertienden procent,
waaruit bleek, dat het keukenzout de
stremkracht vermindert.
Als stremmend bestanddeel bestonden
alleen uit zuiver 1 eb-extract.
De proefneming ten opzichte van de
verhouding van het boorzuur was nog
niet geëindigd.
Ter slotte wees D r. v. d. Z a n d e er
nog op, dat deze proefnemingen het ge
volg waren van het streven naar een
antwoord op de vraag: is het mogelijk
in te voeren den verkoop van stremsel
op gehalte en onder openbare controle.
Gebleken is de mogelijkheid de strem
kracht te garandeeren en bijv. een maxi
mum van het boorzuur vast te stellen.
Volgde nu de bespreking der wen-
wenschelijkheid van het oprichten eener
Staats-hypotheekbank.
De heer J. Zijp Kz., die dit belang
rijk onderwerp inleidde, beriep zich op
de door hem in den laatsten tijd over
bedoeld onderwerp gehouden lezingen en
achtte zijne argumenten als bij belang
hebbenden volkomen bekend en restte
hem nu nog slechts te weerleggen, het
geen de heer de Goede omtrent zijn stre
ven had betoogd in de Amsterdammer van
16 Maart 1.1.
In dat betoog had de heer de Goede
de propaganda voor de Staatshypotheek-
bank o n t ij d i g genoemd, en onprac-
tisch scheen het dien heer toe, om nu
nog de Volksvertegenwoordiging lastig te
vallen met die zaak, nu de kieswet aan
de orde is gebracht.
De heer Zijp houdt vol, dat zijne pro
paganda niet is „het paard achter den
wagen spannen" de Tweede Kamer
is volkomen bevoegd zich met deze
kwestie in te laten en is zelfs verpücht
elk middel aan te grijpen, hetwelk haar
wordt aan de hand gedaan, dat ter be
vordering van volkswelvaart en volksge
luk kan leiden.
Men kan toch het eene doen en het
andere niet nalaten. En als 't waar is,
wat de heer de Goede erkende, dat een
Staatshypotheekbank het middel kan zijn
den eigengeërfden boer te steunen het
hoofd boven water te houden, dan vraagt
spr., waarom dan nog langer te wachten
Is de heer de Goede er zoo zeker van,
dat de uitbreiding der kiesbevoegdheid
aanstonds een Tweede Kamer zal bren
gen, die gunstiger voor deze zaak gestemd
zal zijn, dan de tegenwoordige Een
goede zaak is er niet mede gediend, dat
men haar uitstelt. Ook is de stand der
i
staats-schulbrieven nog nooit zoo gunstig
voor dit plan geweest als nu.
Men heeft spr.'s propaganda genoemd
een onbekookte zaak doch Spr. weerlegt
deze betichting met er op te wijzen, dat die
zaak reeds van alle kanten bekeken is
en stelt in 't licht hoe dit denkbeeld in
de wereld is gekomen en ten slotte door
niemand minder dan de Koninklijke
LandTtouw-Commissie werd geadviseerd
als te zijn het meest geschikte middel,
den eigengeërfden boer te hulp te komen.
Spr. vraagt dan ook met vertrouwen
van de vergadering machtiging aan het
bestuur dezer Vereen., om alle stap
pen te doen, die noodig zijn
ter bevordering eener Staats
hypotheekbank.
Door den heer Br. ten Bosch wordt met
waardeering erkend, de poging van den
heer Zijp, om de oplossing van een soci
aal vraagstuk te vinden. Omtrent het
middel daartoe verschilt spr. met den
inleider van gevoelen. Spr. houdt niet
van staatszorg en het bevreemdt hem,
dat de heer J. Zijp Kz. te dien opzichte
in zoo'n korten tijd op zoo kolossale
wijze van gedaante is verwisseld, en nog
voor een paar jaar het vaandel van het
particulier initiatief hoog
hield, en er op wees, hoe hij zelf in de
coöperatieve lijnkoeken-vereeniging had
bewezen een voorganger te zijn van het
part. initiatief. Dat was geschied op het
landbouw-congres te Goes.
Dat standpunt had de heer Zijp nu
verlaten en zocht hij alleen hulp bij den
Staat.
Spr. gelooft, in strijd met de tegenwoor
dige beroering om staatszorg, dat de Staat
niet geroepen is de groote quaestiën van
het sociale leven op te lossen; 't is on
mogelijk dat de Staat den duur en de
waarde van den arbeid enz. enz. kan
regelen.
De Staat is alleen geroepen de belan
gen der burgers in dien geest te beharti
gen, dat juist ieder onzer zich meer en
meer wijdt aan het particulier initiatief.
Zich bepalende tot de oprichting eener
Staats-Hypotheekbank, wijst Spr. er op,
hoe bij de vermogensbelasting voor de
uitvoering een kolossaal aantal ambte
naren noodig is, welk aantal bij de be
doelde bank veel grooter zal zijn.
Spr. herinnert nog aan de bewuste
vergadering te Goes, waar de heer Mr.
Slotemaker ten warmste pleitte voor „Help
u zelven".
Spr. zou wenschen de stichting der
Credietkassen, g< lijk het Elberfelderstelsel.
Als door particulier initiatief in zoo'n
kring een kas bestaat, zal de behoefte
gevoeld worden aan meerderen en krijgt
men dan van zelf een provinciale
Emissiekas, welke provinciale kassen
weder een Central e-k a s zal tenge
volge hebben.
Op die manier kan naar Spr's meening
door particulier-initiatief de eigengeërfden
boerenstand even deugdelijk geholpen
worden en heeft men dan nog het voor
deel, dat men den winst zelf behoudt en
niet aan den Staat cadeau doet.
De heer de Goede is het eens met den
heer Zijp over de stichting eener Rijks
hypotheekbank en ten opzichte der poli
tieke kwestie acht hij het hier niet de
plaats met den heer Z. in debat te
treden.
De heer J. Zijp Kz. repliceerende,
protesteert er tegen, als zou hij een
politieke gedaantewisseling hebben onder
gaan.
Wat hij te Goes toejuichte, staat hij
nog voor en met genoegen sluit hij zich
aan bij mr. Slotemaker's plan, om door
„Kassen" te trachten te voorzien in de
behoefte aan crediet op korten
t e r m ij n.
Maar men vergete toch niet, dat het
hier een geheel ander streven geldt. Er
is nu sprake van het middel, waardoor
de e:gengeërfd« boerenstand in beter
conditie gebracht en de productiekosten,
aan zijn bedrijf verbonden, verminderd
kunnen worden.
Daartoe vraagt spr. de hulp van den
Staatdie toch heeft het allermeeste
rediet.
En van dat geroemde particulier initia
tief wil spr. een staaltje ten beste geven
In 1881 toen de rijkspostspaarbank
kwam en men allerwege op particulier
initiatief gestichte spaarbanken bezalj
was spr. zelve van gedachte, dat die
heele Rijkspostspaarbank wel niets zou
geven.
Het succes van de Rijkspostspaarban
heeft spr. geleerd, dat niettegenstaande
de rijkspostspaarbank maar 2.64 °/0 ren
geeft, tegenover de particuliere spaa
banken, die 4 en 3 */3 °/0 geven toe
de particuliere spaarbanken «uccescievelijk
verdwijnen en reeds verdwenen zijn en
het publiek vertrouwde de rijkspost
spaarbank meer en bracht daar zijn geld,
daardoor tevens de gebrekkigheid van
het particulier-initiatief constateerende.
ergeet ook niet, dat de koopman slechts
met zijn handteekening naar de Nederl.
Bank behoeft te gaan, en geld kan krij
gen om zijne zaken uit te breiden
de kapitalist kan zijn geldswaardig papie
bij de Ned. Bank deponeeren om»,
eenige duizenden tegen een lage rentej
ad 21/2 ter leen te krijgenmaar:
de boer al heeft hij 100.000 inl
eigendom, hij kan geen eent ter leen
krijgen bij de Ned. Bank. Hij moetf
terecht komen bij de tusschenpersonen
en meer betalen. En de boeron-J
stand heeft juist behoefte aan goedkoop^
geld.
Men zal mij wel niet tegenspreken,
als ik mededeel, dat dezelfde enquêttc
aan het licht heeft gebracht, dat in '95
type-gemeenten in 1880 de hypothecair^
schuld 29 millioen, acht jaar later 81
millioen bedroeg, terwijl terzelfder tijd
de waarde van het land met de hei' i
afnam.
En wat heeft in al dien tijd nu iit
particulier initiatif gedaan?
Tal van banken zijn er gekomen,
misschien wel te veel. Maar voor dei\
grooten boer kost het geld 4 en voor do
kleinen 5 °/0.
Voor de Staatshypotheekbank zou
heirleger van ambtenaars noodig zijn»
Volstrekt niet. De staat heeft in ee
peraqueatie voldoenden waarborg omtrei
de waarde van bet land; kan dus d<
aanvrager 60 a 70°/0 der waarde verleen,
en de aanvrager heeft geen andere- eb*
kosten dan die van de acte sn dat is
met 10 25 gulden betaald. Zoo doende
kan men den boerenstand helpen, geeft
men hem volstrekt niet eenig privilegie
boven kooplieden en kapitalisten en geen
enkel belastingschuldige zal er een cerf'
meer belasting om behoeven te betalen..
Br. ten Bosch loopt met de soliditeit van
Staatscredidiet niet zoo hoog en herin
nert aan Portugal c. s.
En dan die goede werking der rijks
postspaarbank!
Maar vergeet de heer Zijp dan, dat
ook juist de postambtenaren steen en been
klagen, dat zij voor al dat werk zot
ellendig beloond worden?
En wat betreft de vertrouwbaarheid
der schattingscommissiën I
Ja, dat is gebleken! Als die commis
sie op eene plaats kwam om de waarde
der eigendommen te schatten, dan moest
ze de hulp inroepen van twee of meer per
sonen uit die gemeente, omdat ze met
de toestanden dier plaats niet op de hoog?
te was.
Stel u eens voor dat ge eene bezitting
hebt in Zeeland, waarvan gij per Hec
tare f 50.pacht ontvangt. Dan zal de
berekening zijn, dat dat land f 1500 land-,
waarde heeft. Maar wat gebeurt Op de-
verkooping brengt het maar de helft op.
Hé, hoe komt dat en de schattingscom
missie taxeerde het toch op» f 1500.s
Ja, maar die commissie wist niet, dal
de polder, waarin dat land lag, een cafl
lamiteuse polder was!
Spr. beroept zich op het getuigenis vat
een groot staathuishoudkundig hoogleer-I
aar, een hongaarsch afgevaardigde, die de
Rijnprovincie had bezocht ter bestudee
ring der door hem bedoelde kring-kassen
en daarvan verklaart: dat de solidariteit
tusschen eerlijke heden, het gemeenschaps
gevoel versterkt. Deze instellingen vormen'
een nieuwe sociale wereld, waarin broe
derliefde en onderlinge hulp gehuldigd
worden. Een Roomsch geestelijke verklaar^
de er van: mijne landelijke; kas heelt*
ten opzichte der oplossing van 'sociale
hervorming meer uitwerking gehad daif
al mijn preken.
De heer J. Zijp Kz. zou de stichting dier,
