ce
l NI e i 1893 is een dag, die, zoo
getuigt Mr. S. van Houten iu de
Mirtdelb. Ct. „door de Liberale partij met
fierheid in hare geschiedrollen mag wor
den aangeteekend, en" zoo gaat de
bevoegde schrijver voort „die een jaar-
lijkschen last van meer dan 8 millioen
gulden van zwakke schouders afwentelt
en op sterke overbrengt, al is het jam
mer, dat niettegenstaande den tegen
stand o. a. ook van twintig liberalen in
de Tweede Kamer ook weder het
gedistilleerd heeft moeten dienst doen
tot aanvulling van een geraamd, niet eens
bewezen tekort in het equivalent. Al
denkt men er met schaamte aan, dat eene
hervorming als deze ook wel reeds tij
dens het eerste ministerie-Thorbecke had
kunnen zijn tot stand gebracht, het strekt
den liberalen tot absolutie, dat steeds al
le anti-liberalen eendrachtig elke hervor
ming tegen-werkten en dat zij bij deze
wetten den tegenstand hadden te over
winnen van alle anti-revolutionairen, 2/3
der katholieken en van de radicalen, voor
zoover zij door hunne pers invloed kon
den uitoefenen. Van de katholieken stem
den voor de vermogensbelasting de hee
ren llaffmans, van Berckel, van Vlijmen,
van Nunen, Schaepman, Clercx, Kolk
man, Harte, en de Ramvan de anti
revolutionairen geen enkel, en ter eere
van den heer Tydens dient gezegd, dat
hij" zich door de radicalen buiten de Ka
mer niet heeft laten weerhouden zijne
stem aan deze belastinghervorming te
geven.
tentblail, door rertoon de v.,.iKht« lp«jig werf opgOTetl, e„
Mee meldt uit Hen?eloo
hst Usfet rrpViro^tif
De HOORNSCHE hard
draverij rereeniging heeft besloten, op 30
Mei, bestemd roor de onthulding vau Coen's
standbeeld, eene harddraverij te houden op
de Gedempte Turfkaren.
Zangwedstrijd. De Mannen-
zangvereeniging Kunst en Broederschap heeft
zooals bekend is, tegen 6, 7 en 8 Mei
e. k. een internationalen zangwedstrijd uit
geschreven, welke zal gehouden worden in
het paleis n>or Volksvlijt.
De uitvoerige feestwijzer geeft van dit
driedaagsche zangersfeest, dat zich bij
voorbaat in een groote belangstelling mag
verhengen, het volgende programma:
Zaterdag 6 Mei, 11 's voormontvangst
der mededingers. Welkomstgroet, te zingen
door de feestgevende liedertafel.
1 Uur 'snam. Aanvang van den wed
strijd. Derde nationale afdeeling (3 prijzen
4 verg. zilv. med. en een zilv. med. ge
schenk van de Koning-Regentes). Onder
de 15 deelnemende vereenigingen in deze
afdeeling zijn Erato, VerhuistKunst door
Oefening en Amslels Werkman uit de hoofd
stad, en voorts vereenigingen uit Benimel,
Gorinehem. Dordrecht, Zalt-Bommel, Gro
ningen, Oosicrhout, Den Htag Crescendo
St. Cecilia en Liedertafel Crescendofler-
veld en Woerden.
8 Uur des avonds. Tweede nationale af
deeling (4 prijzen, verguld zilv. med. en
een zilv. id. als boven), Ingeschreven zijn:
Kunst na ArbeidNat. Zangschool en Zang-
cereeniging en Mannenkoor Cecilia, uit Am
sterdam, en voorts vereenigiugen uit Wor-
mer, Wormerveer, en Haarlem Zanggenot
Zondag 7 Mei, 's nam. 1 uur. Inter
nationale wedstrijd van uitnemendheid
(verg. zilv. med., f500 1200 en 1100). In
geschreven Crescendo(Haarlem), Onder
linge Oefening(Amst.), Zanglust(Amst.),
lï unionchorale (Ougrée, België) en &o-
ciéti caroloregienne (Charleroi) Deze afd.
wordt geopend met een begroetingskoor
van Ferd. Hiller, te zingen door de feest
gevende vereeniging.
's Av. 8 uur. Eer ewedsl rijd tusschen de
vereeuingen welke in de nation. sfd. een eer
sten prijs behaalden, (le pr. zilv.lauwerkrans
2e pr. drigeerstok en verg. zilv. medaile.
Internationale Eerewedslrijd (gouden
med. en f 1000. van Vreemdelingenver
keer,"2e pr. verg. zilv. med. en f300.)
Ingeschreven: Les mélomanes (Molenbeek
Sl. Jean) K. Z. v. Cecilia (Den Haag) en
Sociétè Royale la Concorde (Ctiénèe.)
Maandag 8 Mei, 's Dam. 2 uur. Uitrei
king der prijzen eveneens in het Paleis
voor Volksvlijt.
's avonds 8 uur. Concert, met belanglooze
medewerking van Mevrouw Oldenboom-Lut-
keman en de heeren Pauwels (tenor),
Ortlio (le bariton), Schmier (bas) en Jan
Reeder (bariton.)
Het geheele zangersfeest wordt daarna
gesloten met een bal.
Aan den heer Louis Bou
meester is te AMSTERDAM het navolgen
de overkomen. Hij liep jl. Zaterdagavond
met zijn vrouw over de Muntsluis. Voor
hem uit liepen twee meisjes van 14 jaren.
Hij zag toen, dat een dier onverlaten, die
tegenwoordig Amsterdam voor meisjes zoo
onveilig makeD, een dier meisjes aanpakte.
Dien kerel een slag in het aangezicht toe
te brengen, was voor den verontwaardigden
Bouwmeester het werk van een oogenblik
en dat de slag goed aangekomen is, kan
blijken uit het feit, dat hij bij die gelegen
heid den duim zijner rechterhand brak.
De duim is gezet en zit thans in gipsver
band, maar als dank voor zijn flink op
treden, zal de heer Bouwmeester minstens
gedurende vier weken het gebruik dier
hani moeten missen.
Ochtendbode
Het donkere Zniden.
Uit Nederweert schrijft men het volgen
de aan Ous Zuiden, dagblad van Maas
tricht:
De moord op den wachtmeester H te
Osch, de grafschennis enz. hebben een
donkere schauw geworpen op den zedelij
ken toestand dier gemeente.
Doch onwillekeurig rijst hier dt vraag:
„zou het in ons dorp beter zijn?'' H.t
gebeurde in het laatste halfjasr en de
mishandeling van Zondagavond toonen
duidelijk aan, dat het eveneens gesteld is
Hier ook is het slechts een bende kwaad
willigen, die door onverlaten aangevoerd
en tót alles in staat zijnde, alom schrik
verspreiden. Rustige burgers durven op
Zon- en feestdagen zich 's avonds niet in ze
kere gehuchten te wagen.
H<1 eigendomsrecht zon men misschien dan
alleen kunnen handhaven, als men i=deren
verdachte, die zich aan het hnis of op het
erf waagde, een schot hagel gaf. Huisvre
debreuk, zoo herhaaldelijk gepleegd, zou
men moeten onderdrukken door zich tot de
tanden te wapenen.
Maar de fatsoenlijke menschen zijn te
bang, zij durven zelfs geen aangifte doen,
noch der politie inlichting verse affen, uit
vrees van bij avond of ontijd een por met
een mes op te loopen, of zich de ruiteD
verbrijzeld te zien.
En dan te weten, dat het niet juist
het mindere volk, het gepeupel is, maar
menschen die nit een stand voortkomen,
waar zij geacht konden worden een goede
opvoeding ontvangen te hebben.
't Schijnt nu echter, dat de officier van
justitie een streng onderzoek zal instellen,
want hedenmorgen zijn vijf vermoedelijke
daders om een uur of vier opgepakt en
naar Roermond getransporteerd, 't Is te
hopen, dat de gemeente voor gernimen tijd
van hen ontslagen zij.
In 1894 zal het 400-jarig
bestaan der gemeente Zaandijk feestelijk
worden herdacht. Men spreekt er over, om
bij die gelegenheid eene tentoonstelling te
houden van Zaansche kunst en nijverheid.
Te YTEN 8 (Fr.) sloeg des
nachts de bliksem in de kerk. Orgel, pre
dikstoel en banken werden belangrijk be
schadigd. Des morgens vond men eenige
kussens smeulende. De haan werd van den
toren geslagen en het uurwerk vernield.
TeSPANNUM (Friesland)
is de groote boerderij van Ï'.S. in asch ge
legd. Niet minder dan 22 koeien, 17 kal
veren, benevens eenig ander klein vee zijn
in de vlammen omgekomen.
De heer A. Bongers, land-
bouwkundige te Vuursche, heeft van de
door hem te Utrecht in de algemeene
vergadering van het genootschap van land
bouw en kruidkunde gehouden voordracht
het volgende resumé gegeven:
Kunstmest. Gebruik geen andere,
hulpmeststoffen dan van handelaars die
zich ouder controle van een proefstation
hebben gesteld.
Gebruik ze niet in de plaats van maar
ter aanvulling van stilmest. Aanhoudend
gebruik vau chilisalpeter zal den grond
uitputten.
In het algemeen hebben zand, veen be
hoefte aan kali (b. v. kainiet). Bij onvol
doenden sroei der wortelsgewassen zaï
kali, bij geringe zasdopbrengst der granen
phosphorzuur (b. v. thomas-slakken, su-
perphosphaat), bij slechte kleur en groei
der bladerachtige óeelen stikstof (b. v.
chilisalpeter) loonend werken. Hulpmest
dient fijn verdeeld, gemengd met aarde,
turfmolm enz., gelijkmatig over het veld
gestrooid te worden (dus niet in pootgaatjes).
<a!i en phosphaal moeten in het najaar
of vroeg in het voorjaar ondergeploegd of
stevig ingeëgd worden. Chilisalpeter ilietst
in één kleur) als overbemesting.
Chili-Salpeter 100* 200 KG. (niet bij
klaver, erwten.)
Thomasslakken 4C0 800 KG. met
bij tabak, suikerbieten; voor aardappelen
bij bet voorgewas).
Soms, vooral bij slakkenmeel, is toevoe
ging van kalk noolig.
Door proeven kan men uitmaken wat
en hoeveel gebruikt moet worden.
Te TILBURG werd een
kind van zekeren E., dat bij familie der
ouders in bewaring was gegeven, dood uit
een privaat gehaald.
Hier zoo schrijft men aan
de Prov.Gr. Crt. uit Harlingen loopt
het gerucht, dat burger Domela Nienwen-
huis, die, gelijk men zal weten, met eene
Harlinger vrouw is getrouwd, in onze stad
zijne woonplaats zal kiezen. Nu, daarvoor
zouden redenen ter verklaring zijn aan te
geven. Hoewel de hoofdprincipe der volks
beweging: »het lot van den arbeider moet
verbeterd en zooveel mogelijk geregeld wor
den,veld wint en groote vordering maakt,
de sociaal-democratische drijverij koelt af;
zelfs Domela Nieuwenhuis was in Franeker
niet in staat meer dan een paar honderd
menschen te trekken. Daarom mag de
veldheer wel wat dichter bij zijn terrein
komen wonen en vooral wanneer Stienstra
naar Leeuwarden gaat te logeeren en de
groote beroerder van de baan is, mag er
wel een extra-man komen, om leven in de
brouwerij te brengen.
Nu aan den LANGEDIJK de kool
zoo goed als uitverkocht is, begint men met
het beplanten der gereed gemaakte velden.
Hel is echter te voorzien, dat er schaarste
zal zijn in koolplauten, zoowel als in bloem-
koolplanten. Voor de uienvelden is het
weer in den laatsteu tijd zeer ongunstig
geweest. De nog aanwezige koolrapen zijn
zeer weinig waard, terwijl de vraag ernaar
onbeteekenend is.
blijkens zijn laatste Gwft-artikel, heel
andere ervarigen gemaakt hebben, dan
de voormalinge bank-president. Er zijn
oik in liberale kringen vele ontevrede
nen, en tegenover die ontevreden staat
geen vermeerderde steun bij de massa,
die van onbillijke behstingen wordt be
vrijd. De opgeheven of verminderde be
lastingen waren geschoeid op de leest
aloude financiekunst; der zakkenrol-
Iers-kunstvaardigheid, die van het na
tionaal vermogen een ruim deel in de
schatkist wist te doen vloeien, zonder
dat de burgerij bemerkte wat zij betaal
de; der fiscaliteit, die de bevolking bloed
arm maakte, zonder dat zij hare bloed
zuigers ontdekte. De nieuwe last zal dus
eerder worden gevoeld, dan de ontheffing
bevrediging geeft.
Wel verre van persoonljjk of partij
belang na te jagen; heeft de liberale
partij het eerst ter zijde gesteld en haar
herkregen politiek overwicht in de waag
schaal gesteld ter wille van hetgeen het
volksbelang en de rechtvaardigheid naar
hare opvatting eischten. Zij heeft in de
staatkunde een zedelijk beginsel in toe
passing gebracht. Mocht haar als gevolg
daarvan beschoren zijn opnieuw het veld
voor de gecombineerde clericalen en ra
dicalen te moeten ruimen, niettemin zal
het volk van hare werkzaamheid weder
om eene blijvende vrucht genieten. Aan
hetgeen is tot stand gebracht, zal geen
reactie durven tornen.
bijt gelijk by zeide, nogmaals den wensch
uitdrukte, dat gij hem zoudt willeu vergeven,
wat er tusschen u was voorgevallen, en dat
gij voor zijn dochter een goed vader zoudt
willen zijn. Dien brief moest ik u overhan
digen." Hij legde hem voor Hinerk neer,
die hem werktuigelijk aannam. Dat ik u niet
eerder vond, is niet mijn schuld. Twee
maal ben ik in die tien jaar, welke sedert
zijn,
Europa
DU
Olkamp's dood verstreken
geweest en heb naar u gezochteerst
beeft bet toeval mij in Hamburg op uw
spoor gebracht, en ik dank God, dat ik nog
te rechter tijd kwam om een ongeluk te
verhoeden en Tammo zijn schelmerijen af te
leeren. Ik wed dat hjj nog heden voor altijd
verdwijnt l"
„Gij hebt mij het leven teruggeven,* be
gon Hinerk ua een lange pauze, terwijl hij
Nielsou's beide handen v .tte en die innig
drukte. „Nu kan ik het wel bekennen ik
wilde er buiten op zee een einde aan maken,
om Hanna van hem te verlossenwant ik
zou hem medegenomen hebben en by had
met mij de diepte ingegaan.*
„Dat dus bedoeldet gij gisteren riep
Willms cnlsteld uit.
„Ja. Eu dat het zoover niet gekomen is,
Nielson, dat is uw werk, en ik zal er u
altijd dankkaar voor syn. Nu echter moest
Hanna ook alles weten. Ik heb geen redenen
meer, het verledene voor haar verborgen te
houden.,
In dit oogenblik werd de deur geopend
en trad Hanna gejaagd binnen.
„Vader!* riep zij opgewonden uit, „in uw
boot zeilt een man bg dit weder uit het
scbynt wel, dat bet Tammo is 1*
„Tammo? dat is zijn verderf
„Het zou slechts een rechtvaardige straf
voor hem zijD,* zeide Nielsoo, wiens blik
blijkbaar met welgevallen op het jonge meisje
rustte.
Nu eerst werd Hanna opmerkzaam op
hem en Willms in hare gojaagdbeid bad zy
beiden niet opgemerkt. Met weinige woorden
Voor hen, die steeds den overwegen
den invloed van de bezittende klasse op
wetgeving en staatsbestuur hebben be
treurd en bestreden, en die ook vooral
met leedwezen de liberale partij aan
kapitalisme zagen lijden, is de vermogens
belasting een symptoom van hare gene
zing. Eene belasting, die feitelijk slechts
de upper ten thousand treft, is uniek in
de geschiedenis der belastingen.
Aan Pierson komt de lof toe, tot daad
te hebben gemaakt het fiere woord, waar
mede hij de gevoelens van vele bevoor
rechten vertolkte, voordat hij kon denken
zelf met de leiding dezer hervorming te
zullen worden belast: „het is eene dwa
ling, dat de rijken vrijdom van lasten
lijk gij bet zoolang geloo'd hadt, gij hebt
uw leven lans boete gcdaaD en valt dus bet
vergeven gemakkelijk.*
Toen trad Willms op haar too en greep
hare band, terwijl bij tot Hinerk zeide: „Ik
denk, dat gij de akteo, welke ik moest komeu
halen, nu wel in de kast zult laten liggen
zo zijn nu waardeloos geworden." En toen
Hinna hem verwonderd en vragend tegelijk
aankeek.Ja, Hanna, ik wist bet reeds,
sedert gisteren van uw vader. Maar ik
zou dat geheim niet lang alleen bebben
kunnen dragenmet het geheim op mijn
ziel zou ik u toch niet opon in de oogen
hebben kunnen zien en u dus vroeger of
ater alles medegedeeld hebben.*
„Dat is voor mij het bewijs van uw trouw
en van uw onbegrensd vertrouwen, dat gij
hetplan koestert, mjj Diets te ver twijgen,*
antwoordde U^nna en haar hand op zijn
schouder leggende, voegde zij er aan toe
„Hoe gemakkelijk viel het ons nog kort
geleden, met den dood te spelen, boe licht
vaardig vorzoenden wij ons gisteren nog
met de gedachte aan een gemeenschappelijk
graf en boe beeft zich na alles ten beste
geschikt.*
Den volgenden dag was de zee een woe
dend element. Het zonlicht wierp zijn gou
den stralen door de uit elkaar jagende wol
ken, maar nog heviger streek de wind over
het ont8tuimig watervlak.
Iu het strandhuis was men den geheelen
nacht by elkaar gebleven en toen de dag
aanbrak, raten Hanna en Willms haod in,
hand bij het venster en staarden naar de begeeren; zij betreuren, veeleer, dat tel-
zee. Een visscher kwam snel op het landhuis keus en telkens de pogingen, om hen
aanloopen. Dat voorspelde iets kwaads. Willms meer te doen bijdragen, mislukken."
raadde Hanua, hat buis niet te verlaten en Mt I
snelde toen, gevolgd door Hinerk en Niel
son, den man tegemoet en zij b» gaven zich
met hem naar het strand. Halverwege den
weg van bet dorp vonden zij de dorpsbewo
ners bij elkaar. Zij stonden om Hineik's
verbrijzelde boot en Tammo's lijk. Zijn ver
stijfde vuist omklemde nog de zeillijn. Geen
Ongetwijfeld telt de liberale partij
tegenwoordig vele gegoeden in haar
midden, betrekkelijk meer dan andere
staatkundige partijen. Des te meer strekt
het haar tot eere, het richesse oblige in
toepassing te hebben gebracht.
v* i i i o*iiiu*s Tuiai viuwicuiuo uvk ue jlciiuju. uccL; Te meer omdat ieder weet, dat in het
bezoTop de'h^gteDgebrachten taen'bBgon woord 7£n medelijden geen beklag over hei tot stand brengen van hervormingen als
Hinerk haar al datgene uit zijn leun nTede Tfee8,e,1Jk geïnde hoorde men; een bejaard deze in staatkundig opzicht gevaar schuilt.
visscher zeide„Hij heeft zijn verdienden Met de heffing, waarin men berust °uan
loon. Hy was zijn leven lang bepaald een
scbnrk en waar hij kwam, bracht hij het
ODgeluk met zich mede. Hij heeft van hier
willen vluchten en is daarbij den dood in
de armen geloopen 1*
zijn
te deelen, wat hij haar tet nu verzwegen
had ten slotte las bij den brief vau Olkamp
voor.
„Laat mij u ook voorlaan vader noemen,"
zeide Hanna diep geschokt, zoodra Hinerk
met zijn mededeelingen ten einde gekomen
«I ware het ook zoo geweest, ge-
EINDE.
onderzoek en controle gepaard, die on
aangenaam zijn. En ook niet 'allen vin
den met den minister Pierson het beta
len zoo billijk en daarom een onaange-
namen plicht.
De bank-directeur Quack bijv. moet,
Een foeharti gin gswaar-
tlig betoog, noemen wij de brochure,
getiteld
„In hoofdbeginselen ongewijzigd be
schouwingen over de kiesrecht-ontwer
pen door „een vaderlander", welke bro
chure van 68 pagina's, uitgekomen bij
Tjeenk Willink te Haarlem, (prijs f 0.50)
een flink en krachtig pleidooi is voor
finale kiesrechtuitbreiding hoofdzakelijk
in den vorm van minister Tak's wets
voorstel.
öf schoon de schrijver zich verbergt
achter het algemeene pseudoniem van
een vaderlanderblijkt uit het geheele
betoog, dat de schrijver niet maar de
eerste de beste vaderlander is. De Haag-
sche correspondent van de Zutphensche
Courant zoekt er althans een voornaam
staatsman in ruste achter, die ook reeds
bij vroegere gelegenheden op het laatst
van den strijd het gewicht van zijn opinie
in de schaal gelegd moet hebben,
In zijne inleiding zegt de schrijver
„De ernst der tijden noopt mij tot
spreken.
„Door den loop der omstandigheden
is een politiek vraagstuk op den voor
grond getreden, dat de geesten bezighoudt
en de hartstochten opwekt in alle krin
gen der natie, dat aller aandacht in be
slag meent, dat, eenmaal gesteld, dringend
oplossing eischt, wil een regelmatige ont
wikkeling van ons politiek leven voor
de toekomst verzekerd zijn. Schrijver
dezer regelen behoort tot de velen, die
niet zijn zonder zorg en kommer, maar
de grond zijner bezorgdheid en bekom
mering ligt elders dan bij de meesten
zijner geestverwanten. Waar tegen sterke
uitbreiding van kiesrecht de waarschu
wende stemmen zich verheffen van zoo-
velen, die om hun groote talenten en
om hun den lande bewezen diensten alle
recht hebben om gehoord te worden
waar de herhaalde opeenstapeling van
bezwaren tegen het voorgestelde, zoowel
door hen, die onbewimpeld verklaren
kiesrochtuitbreiding niet te willen, als
door hen, die betuigen haar slechts niet
te willen, gelijk zij wordt voorgesteld,
den schijn te weeg brengt, alsof werke
lijk een ernstig verzet in den lande zich
openbaart; waar handige kritiek te
goeder of te kwader trouw alle beden
kelijke verschijnselen in binnen- en buiten
land, waaraan onze tijd helaas overrijkt is,
te baat neemt, in verband met verkeerd be
grepen lessen uit het verleden en door angst
ingegeven voorspellingen voor de toekomst
om bezwaarde gemoederen met ontzetting
te vervullen voor het lot, dat de klee-
noodiën wacht, waarop zij prijs stellen
daar is het gevaar onmiskenbaar, dat
een oplossing komen zal, die geen oplos
sing is, die niemand bevredigt, die het
diep ingrijpende vraagstuk aan de orde
houdt en die het ontzenuwd wantrou
wen in de deugdelijkheid van de grond
slagen zelve onzer staatsinstellingen
kweekt en voedt. Ziedaar wat mij met
zorg en kommer vervult en mij tot spre
ken dringt.
„Ik doe dat niet als radicaal heethoofd
die van de hoogte van kwalijk doordachte
theoriëu smadelijk neerziet op de partijen,
die in den strijd over de practische
politiek geleerd hebben te rekenen met
en te bukken voor eischen der praktijk.
Ik doe dat niet als aanbidder dervolks-
souvereiniteit, voor wien de volheid van
het georganiseerde staatsleven zich in
enkele afgetrokkene formules laat samen
vatten. Maar ik doe het als conservatief—li
beraal, die in bescheiden stelling den
ontwikkelingsgang der laatste jaren heeft
medegemaakt, die de beperktheid kent
der menschelijke krachten en het politie
ke wijsheid acht naar het bereikbare te
jagen, wiens ideaal het is te conservee-
ren het goede, dat is verkregen en den
bodem te bereiden voor de liberale her
vormingen der toekomst. Intusschen noem
ik mij conservatief—liberaal, geen misver
stand verduistere de beteekenis van dien
naam. Evenzeer wensch ik mij verwij
derd te I ouden van die conserva
tieve partij, wier leste?, haar historisch
verleden ten spot, hand- en spandiensten
doen voor allerlei soort van clericalisme,
als van die orthodoxe liberale leer, die
vastgekluisterd in het dogma van het
economisch individualisme, blind is ge
bleven voor de lessen der ervaring, die
de gevaarvolle eenzijdigheid der eenmaal
zoo°heilzaam werkenden leer blootlegden.
Conservatief, in zooverre ik geloof in onze
grondwettelijke instellingen en in de toe
komst van een krachtig monarchaal gezag,
in zooverre ik gejuicht heb in de verzoe
nende staatkunde, die aan den schoolstrijd
een einde maakte, en getreurd heb over
de kortzichtige staatkunde, die de her
vorming van ons leger, als een waar
borg voor eerbiediging naar buiten en voor
orde en rust naar binnen, heeft belet
is mijn liberalisme ruim genoeg, om de
beginselen van vrijheid en gelijkheid voor
allen te erkennen, en om. critiek over
het critiekste toelatende, rechtshervorming
op e 1 k gebied in overeenstemming met
den maatschappelijken ontwikkelings
gang, te eischen.
Doch niet het afleggen eener geloofs
belijdenis is mijn doel. Slechts dit wenschte
ik te zeggen, dat wie conservatief-libe-
raal zich mag noemen, uit kracht zijner
beginselen de aanneming der kieswet, in
hoofdbeginselen ongewijzigd, in 's lands
belang gebiedend noodzakelijk kan
achten."
Nu, waren de Conservatief-liberalen
allen gelijk deze dan zou er op val
len te bouwen; maar wat men dagelijks
onder den titel „Conservatief" krijgt te
zien of te hooren, staat daarbij verre ten
achter.
Wij raden onze belanghebbende Lezers
ten zeerste aan, deze brochure tekoopen
en te lezen. De kosten zijn gering en
wanneer met een clubje vormt is de
prijs zoo goed als niets.
Ter kennismaking volgen hier nog een
paar uittreksels
Tak's ontwerp toetsende aan de grond
wet zegt de schrijver
„Laat niet de casuïstiek der wetge
leerden het beslissend woord spreken bij
diep ingrijpende vragen, die 's volks hoog
ste belangen betreffen. Laten niet grond
wettelijke gemoedsbezwaren gebruikt wor
den als voorwendsel en dekmantel, om
te kunnen weren wat men weren wil,
doch rechtstreeks bestrijden niet durft.
Dat toch geen onhoudbare regelen van
wetsinterpretatie insluipen, die de grond
wet zouden maken tot een levendoodend
element, in plaats van tot een levenwek
kende kracht, en dat, waar ook maar
eenige twijfel rijst aan haar bedoeling,
de schaal moge overslaan in favorem li-
bertatis.
„Waar" zoo zegt hij „kentee-
kenen worden voorgeschreven, zullen er
altijd zijn, die aan die kenteekenen beant
woorden, en anderen,die daarbuiten vallen.
De ei-chen van geschiktheid en welstand
te stellen, beduidt uitsluiting van hen, die
een genoegzame geschiktheid en een vol
doenden welstand missen. Maar een ken-
teeken is geen vaste grenslijn, die nim
mer is te overschrijden: de wetgever kan
het zoo hoog stellen, dat het kiesrecht
een exclusief karakter krijgt, maar ook
het zoo laag houden, dat het kiesrecht
door uitsluiting van weinigen nagenoeg
algemeen wordt, ja kan zoeken naar ken
teekenen van dergelijke elasticiteit dat ze,
geleidelijke uitbreiding van het kiesrecht
tot een zoo goed als algemeen van zelve
met zich brengen. In geen geval heeft
dan iemand het recht te zeggen, ook al
keurt hij op andere gronden een derge
lijk kiesrecht af, dat het met de grond
wet in strijd is."
De schrijver acht de groote uitbreiding
van het aantal kiezers, als de wot Tak
ons geven zal een eisch van landsbelang
en zegt dienaangaande
Nu zal iemand tegenspreken dat, wei
gert men den grooten sprong te doen,
de bescheidene stap toch eerlang, wie weet
hoe spoedig, door een tweeden, en is die
nog niet finaal, dan nog spoediger door
een derden moet worden gevolgd. Men
moge toornen zooveel men wil, tegen de
democratische richting van den tijdgeest,
smalen zooveel men kan op hen, die den
stroom volgen, omdat „het nu eenmaal
in de lucht zit," ook de conservatiefste
ondergaat den invloed van de werking
der massale krachten die de historie ma
ken van onzen tijd. Reeds Thorbecke
sprak het uit, dat wie van het stemrecht
in plaats van een gemeen recht een voor
recht maakt, tegen de streek van de he-
dendaagsche vaart lijnrecht ingaat.
Vijf-en-veertig jaren later nog te wil
len remmen, nadat telkens de gelegen
heid is verzuimd, tijdig voort te stoo-
men van station tot station, is een voor
zichtigheid die de wijsheid bedriegt. Naar
het eindstation moet gij en de verzuim
de tijd moet ingehaald.
Gij wilt allen vooruit, zegt gij, maar
elk beginsel ontzinkt u, als gij trapsge
wijze vooruitgang wilt bepleiten, zonder
te erkenen, dat bet om een democrati-
schen grondslag voor uw staatsbestuur
te doen is. Prof. Buys zelf heeft het
uitnemend goed ingezien, toen hij het
overmoedige of wanhopige? woord
nederschreef, dat elke grens, voordat men
komt aan de uiterste grens, die de grond
wet te overschrijden verbiedt, louter
willekeur is. Ja wenscht gij tot kiezer
alleen hen te verheffen, van wier kun
dig inzicht in de politiek van den dag en
in de eischen van het staatsbestuur gij
zeker zijt, wier onafhankelijkheid en
zelfstandigheid hem tegen alle invloeden
pantsert, uw kiesrechthervorming zou
kiesrechtbeperking moeten zijn, daarge-
