Alltltil fiilüS-
Aflmrieniis- k LuRhtIIiI.
Tweede
WILSON -avond
Zondag 29 Januari a.s.
Zondag 22 Januari 1899.
43ste Jaargang No. 3382.
7P*s
i
Bureau: SCHAGKN, Laan, 1» 4.
Uitgever: P. TRAPMAN.
xHedewerker J. W13N R IS L.
OP
Voor dien tweeden avond zijn nog tjp I*5|
kaarten verkrijgbaar toi de bekende prijzen. dÊm
'tklÊÊÊÊ^ ALLHËN aan liet bureau van dit
JjfwSF blad zijn kaarten te verkrijgen en plaat
sen te bespreken.
De soirée's zullen precies kwar-
tier voor acht uur aanvangen.
Programma's worden op den avond der uitvoeringen GRATIS
in de zaal verstrekt.
Cijfers en feiten m den Haag.
ill Zake de kieswet ^at er over 1898 554.526 kiezers waren
IJinnenlandseh Nieuws.
SCHAGER
M
'i
COURANT.
Dit Wad verschijnt tweemaal per week Woensdag- en
Zaterdagavond. Bij inzending tot 's morgens 9 ure, worden
ADVERTENTIEN in het eerstuitkomend nummer geplaatst.
INGEZONDEN STUKKEN één dag vroeger.
Prijs per jaar f 3.Franco per post f S.6G.
Afzonderlijke nummers 5 Cents.
ADVERTENTIEN van 1 tot 5 regels f 0.2ö;iedere regel meer 5 ct.
G'oote letters worden naar plaatsruimte berekend.
J En wat ltert men nu uit deze cijfers c
voor de Tweede Kamer en slechts 516.542
voor den gemeenteraad.
De oorzaak is niet moeilijk te vinden.
Men is alleen kiezer voor den gemeen
teraad door het betalen van zijn aanslag
in 's rijks directe belasting, oi in plaatse
lijke direete belasting. Huur, loon,
capaciteit, postspaarbank of grootboek
gelden hier niet.
Wanneer wij nu deze officieele cijfers na
gaan, dan blijkt dp.aruit in de eerste plaats,
dat de wetgever art. 1 veel eenvoudiger
bad kunnen maken en het kiezersvolk
voor een groot gedeelte had kunnen
bevrijden van den administratieven om
slag van art. 1 sub 1 enz. der kieswet.
Die 17 grootboekkiezers en 223 pensioen
kiezers zijn waarlijk niet van humor
ontbloot en wanneer men den door de
grondwet voorgeschreven maatschappelij-
ken welstand wil taxeeren naar de 2150
spaarbankboekje-kiezers, dan ziet 't er
met den welstand in Nederland droeviguit!
Wat is nu de oorzaak vau de aanzien
lijke vermindering der kiezers
Ten eerste had de nieuwe wet op
het personeel, die ook het Rijk niet mee
valt, ten doel de lagere klassen te ont
lasten. Daardoor vervielen vele aanslagen
van personen, die het eerste jaar met
remissie van 1/3 of s/3 nog kiezer waren.
In theorie heeft men verwacht, dat
deze personen zullen worden loon- of
huurkiezers, maar in beide gevallen moe
ten de vroeger in de belasting aangesla-
genen zioh in 1898 opgeven en dit nu
schijnt, helaas, maar al te veel verzuimd
te zijn. Een belastingkiezer krijgt van
zelf zijn stembiljet thuis, maar de loon-
of huurkiezer moet, volgens art. 17, de
noodige formaliteiten vervullen aleer
hem de ingang tot het paradijs der
kiezers wordt ontsloten en dat
is nu juist de groote hinderpaal. In 1897
openden de kiesvereenigingen bureaux,
waar de kiezers zich konden aanmelden
om inlichtingen, waar men zelfs voor
hen de formulieren invulde, maar van
die hulp waren de belanghebbenden ia
Januari van 1898 verstoken.
Ten tweede is bet wel zeker, dat bij
den kleinen burgerstand de maatschap
pelijke welstand er niet op vooruit is
gegaaner zijn er velen, die hun belas
tingen nog niet geheel op den lsten
Eebruari betaald hebben. Nu geeft art.
10 den belanghebbenden wel het recht
om van betalingen, in de maand Febru
ari gedaan, vóór den Sden Maart aan
den burgemeester te doen blijken, maar
dit vordert ook alweer een gang naar
het raadhuis, die vaak maar al te veel
verzuimd wordt.
Ten dorde huiveren vele huur- en
loonkiezers om zich op de kiezerslijsten
te laten plaatsen, omdat zij, waar zij tot
nu toe vaak zijn vrijgesteld of niet zijn
opgemerkt, alsdan vreezen in de plaat
selijke directe belasting naar het inko
men te worden aangeslagen. Op het
raadhuis, waarheen zij zich moesten be
geven, zetelt ook de stedelijke fiscus en
nu zijn zij bang, dat waar zij van ge
schiktheid om te Kiezen willen blijk
Den 25sten November j.1. heeft de
Minister van Binnenlandsche Zaken aan
den Yoorzitter der Tweede Kamer de
opgaaf toegezonden vau het aantal kie
zers in elke gemeente en. in elk kies
district volgens de voor 1898 opge
maakte lijsten.
Deze lijsten kunnen ons eerst een
juist overzicht geven van het aantal
kiezers, omdat hierbij van de gegevens
der nieuwe wet op het personeel, met
het oog op art. la der kieswet werd
gebruik gemaakt, terwijl de lijsten over
1897 nog waren vastgesteld volgens de
bepaling, vervat in art. 163 der kies
wet, welke voorschreef, dat voor dat
jaar de lijsten nog zouden worden vast
gesteld krachtens de gegevens der oude
wet op de personeele belasting.
Zooals men weet, werd indertijd be
weerd, dat de nieuwe wet op het perso
neel het aantal kiezers zou doen toene
men. En wat zien we nu Het aantal
kiezers is verminderd van 577.055 in
1897 tot 554.526 in 1898. Er zijn dus
22.529 kiezers minder onder den thans
voor goed gevestigden toestand, dan in
het overgangstijdperk. Het resultaat is
derhalve het tegenovergestelde van het
geen men voorspelde.
En toch was de aanslag in de rijks
directe belastingen de overheerschende
factor die kiezers schiep. Het aantal be
lastingkiezers bedroeg in 1898 511 075,
waarvan 504.698 ambtshalve op de kie
zerslijsten werden gebracht, en het aan
tal overige kiezers was slechts 43,451.
Dezen waren verdeeld als volgt: 11.011
huurkiezers, 19.911 loonkiezers, 7.588
inwonende zoons, 2.400 examenkiezers,
2.150 rij kspostspaarbankboekje-kiezers,
223 pensioenkiezers en 17 groot
boekkiezers.
Uitgezonderd Limburg, dat een ver
meerdering aanwijst van 1.067 kiezers,
wijzen alle provinciën naar een vermin
dering heen. In slechts 20 districten is
vermeerdering te bespeuren, in alle ove
rige vermindering. Onder deze twintig
bevinden zich vijf districten van Am
sterdam, waar de bevolking in het afge-
loopen jaar ook met ruim 9.000 zielen
is toegenomen.
Bovendien blijkt uit de thans open
baar gemaakte opgaven, dat het kies
recht zeer ongelijkmatig verdeeld is.
Het platteland heeft verre de meerder
heid, de groote steden zijn verre in de min
derheid. Zoo heeft Amsterdam II 2.360
en Enschedé 8.494 kiezers, en toch
staat de bevolking dezer twee kiesdis
tricten als 55.936 tot 61.591. In het
algemeen kan dan ook gezegd worden,
dat men op het platteland gemiddeld op
de 6 7 inwoners één kiezer vindt en
in Den Haag, Amsterdam en Rotterdam
op elke 13 k 17 inwoners één kiezer telt.
Ten allen tijde ging men van het
beginsel uit, dat men eerder kiezer kon
zijn voor den gemeenteraad dan voor de
Tweede Kamer. Men oordeelde, dat een
burger eerder verstand kon hebben van
hetgeen om hem heen gebeurde, dan
van de hoogo politiek op het Binnenhol
geven, de bij hen veronderstelde maat
schappelijke welstand hun parten zal
spelen. Deze toestand komt vooral voor
in de gemeenten der eerste vijf klassen
met f 2.50, f 2.25, f 2.—, f 1.75 en
en fl.50 huurprijs of eon inkomen van
f550.-, f500.—, f450.— en f400.—.
De conclusie, die wij uit bovenvermel
de cijfers en feiten willen trekken, zal
wel dadelijk in het oog springen. Uit
alles blijkt, dat de kieswet-Van Houten
in het gebruik nog slechter is, dan wat
daaromtrent werd voorspeld. Wij zitten
daarmeê nagenoeg geheel en al aan den
fiscus vast en wij zijn verder dan ooit
j van het groote beginsel, door de Libera
le Unie in 1891 en 1894 beleden: „een
zoo ruim mogelijke uitbreiding van het
kiesrecht, los van eiken band met belas
tingen." Het cijfer van 511.075 belas
tingkiezers tegenover 43.451 andere kie
zers spreekt, en bovendien hangt het be
lastingkiesrecht niet alleen af van den
aanslag, maar vooral van de betaling op
zekeren tijd, waardoor weer vele kiezers,
die wellicht tijdelijk in moeilijkheden
verkeeren, verloren gaan.
Aan het losmaken van eiken band
met belastingen kan echter niets gedaan
worden, omdat het ministerie niet voor
nemens schijnt aan de grondslagen der
kieswet te tornen, maar alleen om haar
technisch te herzien. Neemt het deze
taak wat ruim op zich, dan zou het
denkbeeld kunnen overwogen worden, of
't niet beter zou zijn om de beperking
omtrent de betaling uit de wet te doen
vervallen en alleen voor te schrijven,
dat hij kiezer is, die in een belasting is
aangeslagen.
Het eenige wat wij thans kunnen
doen, is onzen lezers aan te raden om,
indien zij in gebreke zijn gebleven, voor
den lsten Febr. hun belastingen te betalen.
Yoor alles is echter noodig om mid
delen te bedenken, dat de scherpe nu
merieke tegenstelling tusschen belasting
kiezers en gewone kiezers minder worde.
De kieswet geeft thans aan slechts
11011 personen wegens huur en aan
slechts 19911 personen wegens dienst
betrekking, het kiesrecht en dit aantal
zou met duizenden kunnen vermeerderd
worden, indien voor de gemeente der
eerste vijf klassen huurprijzen en inko
mens maar lager werden gesteld, waar
door ook de verhoudingen tusschen plat
teland en groote steden op een meer ra-
tioneelen voet zouden worden gebracht.
Het is waar, wij zijn dan nog lang
niet waar wij willen zijn, maar wij zou
den toch weer een stap nader zijn geko
men tot oplossing van het probleem, om,
zonder wijziging van de grondwet, een
kieswet te erlangen, die iets meer aan
de eischen tegemoet komt, reeds sinds
1891 door Liberale Unie gesteld.
En ten slotte nog iets. De vrijzinni
ge kiesvereenigingen zijn gehouden zorg
te dragen, dat de kiezers van haar par
tij zooveel mogelijk komen tot de weten
schap der eischen, in de artt.10 tot en met
20 der kieswet neergelegd en dat zij weten
welke verplichtingen hun zijn opgelegd. In
groote steden is dit wel moeilijk, maar
in kleinere gemeenten is dit niet het geval.
Telken jare dientin de maand Jan.daarvoor
gewaakt te worden. Laat men niet ver
geten, dat de kerkehjken, omdat zij hun
geloof mengen in de politiek, juist daar
door in hun kerk een hechten band heb
ben, dien de vrijzinnigen uit den aard
der zaak niet bezitten. De parochie-leden
zijn tevens kiezers en de „broeders in
den Heere" van dr. Kuyper genieten
van de leiding in één hand. Elke cleri-
cale partij kent zjjn Pappenheimers.
Behalve dat de gemeenteraadsverkiezin
gen voor de deur staan,is het jaar 1901 niet
zóó ver at, dat wij niet intijds zullen
aanraden om telkens en telkens verza
melen te blazen.
Men moet de kieswet nemen zooals zij
is laten wij tenminste zorgen, dat wij
daarvan de minst slechte vruchten plukken!
Den 26en dezer zal, op uit-
noodiging van de vereeniging „Nut en Ge
noegen" te ^ancl, aldaar de
Weleerw. heer Ih. Sckermerhorn in 't
openbaar spreken over de geheel-ont
houding. Allen, die den leeftijd van 18
jaar hebben bereikt, hebben vrijen toe
gang.
De moord te AMERSFOORT.
In den nacht van 23 en 24 Nov. jl.
heeft men zich door middel van braak
toegang verschaft tot de woning van
zekeren N. K., een te Amersfoort alleen
wonend zonderling, wiens lijk, de handen
en voeten gebonden en met een prop
in den mond, eerst in den avond van
29 Nov. d. a. v. gevonden werd. Een
paar dagen bevorens moet K. o a. in
het bezit zijn geweest van een gouden
anker-heeren-horloge en een gouden
vestketting, welke voorwerpen niet ge
vonden en dus zeer waarschijnlijk ont
vreemd zijn. De diefstal van effecten,
vroeger vermeld, staat hoogst waarschijn
lijk met deze zaak in verband. Een be
looning van f 70 zal worden uitgereikt
aan hem die zoodanige inlichtingen zal
geven aan den commissaris van politie
te Amersfoort, welke zullen leiden tot
aanhouding en veroordeeling van den
verdachte.
De levering van 50.000
K. O. Thomasphosphaat ten behoeve der
landbouw-vereeniging te Heer* Hu-
gowaard is gegund aan den heer
S. Gazan te Rotterdam tegen 2.74 gld de
100 K.O., op een gehalte van 14u/0
phosphosznur geheel oplosbaar in citraat.
Beetwortelen.
In het afgeloopen jaar werd voor de
teelt der beetwortelen in den HAAR
LEMMERMEERPOLDER zeer veel op
gehalte gecontracteerd en met goede re
sultaten deze verbouwers hebben een
f 2 f 3 per 1000 K.G. meer ge
maakt, dan zij die per gewicht leverden.
Vooral de aanwending van kunstmest
gaf hoog percentage, dat hij superphoa-
phaat zelfs steeg tot 1.67 pet., terwijl
op niet bemeste landerijen slechts ruim
14 pet. werd verkregen. Blijven de voor
waarden overigens onveranderd, dan zul
len dit jaar nog meerdere contracten op
gehalte gesloten worden.
De kunstmestheeft in de
laatste jaren op landbouwgebied be
langrijke omkeeringen teweeggebracht.
Woeste heidevelden en dorre zand
gronden zijn door een doelmatig ge
bruik van kaïniet, thomasphosphaat,
chilisalpeter en kalk, om maar bij deze
meststoffen te blijven, in loonende
velden herschapen.
Nog meer resultaten zouden hier en
elders vau de kunstmeststoffen verkre
gen kunnen worden, ware het niet dat
bij velen nog de noodige kennis ont
breekt. In vele gevallen weet men niet,
welke meststof op een bepaald stuk
land moot worden aangebracht, of welke
meststof men voor een bepaald gewas
noodig beeft.
Teneinde deze onontbeerlijke kennis zoo
veel mogelijk aan te brengen beeft de afd.
Anna. Paulowna der H. M. v.L.
besloten, in eene bijeenkomst met vrijen
toegaDg (zie de advertentie in dit no.), dit
onderwerp op eene eenvoudige en begrij
pelijke wijze te doen behandelen. Zij heeft
in den heer Morra zeker den persoon
gevonden om de waarde en het nut van
kunstmeststoffen op een duidelijke ma
nier aan te toonen. Belanghebbenden
verzuimen daarom niet deze bijeenkomst
bij te wonen.
De raadselachtige ver-
d w ij n i n g.
Uit OOSTEN DAM, gemeente Ridder
kerk, meldt men aan de „Dordr. Crt.",
dat men Woensdag begonnen is met
dreggen naar den sinds 28 Dec. spoor
loos verdwenen koopman L. S. v. d. Gies-
sen. Zes dienaren der politie dregden tot
des avonds zonder eenig gevolg. Het plan
bestond het werk Donderdag weer te her
vatten, met grooter werktuigen.
Ook eenige particulieren zijn er mede
begonnen.
De algemeene vergade-
ring van de Yereen. Het Nederlandsch
Paardenstamboek zal op 27 Februari
a.s. te AMSTERDAM worden gehouden.
Met welke groote kracht
de storm van verleden week ook op zee
gewoed moet hebben en hoeveel water
daaruit opgewaaid is, kan blijken uit het
feit, dat ver landwaarts in alle voorwerpen
zooals de glasruiten der woningen, behalve
met stof en zand, ook bedekt waren met
fijne droppels zout water,die niet droogden
lang nadat de regen opgehouden had.
Op tal van plaatsen in Noord-Hol
land, o.a. in de stad Haarlem, kon men
deze waarneming doen en zelfs aan de
overzijde der Haarlemmermeer, o. a. in
Aalsmeer, waren de takken der boomen
en heesters nog lang vochtig en glinste
rend door het zeewater, dat niet opdroog
de tengevolge van het gehalte aan keu
kenzout en chloormagnesium. Daar was
de zoute smaak aan de takjes duidelijk
waarneembaar. Komt dit verschijnsel in
den zomer voor, dan lijdt het groen door
dit zout vee], wordt zwart en verschrom
pelt nu bepaalt zich het nadeel tot het
eenigszins zout smaken van het tijdens
den storm opgevangen water.
Voor een goedbezette
zaal bracht de rederijkerskamer te
Ha-1-ing-h.iiizeii Zondag j. 1. het
Zangersfeest vanVonMoser en Tooneelstu-
diën van Van Maurik voor het voetlicht.
Het moet gezegd worden, dat al de
medespelers veel werk van hunne soms
vrij moeilijke rol hadden gemaakt.
De opvatting was over het geheel
zeer goed en wat een even groote deugd
is de rollen zaten er goed in.
Natuurlijk maakte een en ander een
hoogst aangenamen indruk. Met groote
belangstelling en onverdeelde aandaeht
werden beide stukken van het begin
tot het einde gevolgd.
Ook de beide duo's van mej, 1. Asjes
en den heer K. donker vielen blijkbaar
en dat te recht zeer in den smaak.
Dinsdagavond had eene tweede op
voering voor gasten en genoodigden
plaats. Dat deze „volksvoordracht" bij
zonder in den smaak viel, behoeft
wel niet gezegd te worden.
„Onder Ons" heeft op gezellige, aan
gename wijze in het bescheiden Haring
huizen den burgers een paar prettige
avonden bereid. De dank van allen
zij haar loon.
Duinenonder Callantsoog.
Een wetsontwerp is ingediend tot
goedkeuring der dading met den heer
M. P. Th. Prévinaire c. s., nopens den
eigendom van het duin onder Callants-
oog, benoorden de Groote Keeten en de
grens van dit duin met den Koegrasdijk.
Een onderzeek naar de geschiedenis
van het duin onder Callantseog dat de
heer Prévenaire in 1876 bij openbare
veiling van derden had gekocht, leidde
tot de slotsom, dat het geheele duin
oorspronkelijk aangestoven of aangewas
sen aan den Zanddijk, evenals deze,
staatseigendom was, en dat de familie
Prévinaire en hare voorgangers het zui
delijk deel van het bewuste duin rij
langdurig hebben bezeten en ook op
het noordelijk gedeelte veel daden vaji
bezit hadden uitgeoefend.
Wat den Koegraszanddijk betreft, het
verschil daarover kwam hierop neer,
dat de familie Prévinaire hem aan den
zeekant begrensd achtte binnen zijn oor
spronkelijke afmetingen, terwijl de Staat
meende, dat zijne begrenzing moet wor
den bepaald naar den tegenwoordigen
toestand van den dijk.
Op beide punten is de familie Prévi
naire meegaande geweest. Zij heeft
namelijk, mits de Staat zijne eigendoms
aanspraken op bet zuidelijk deel uitdruk
kelijk liet varen en onder beding, dat
haar gedurende 20 jaar de pacht der
jacht en konijnenvangst in het noordelijk
deel van het duin en op den dijk gelaten
werd, den Staat erkend als eigenaar van
het noordelijk deel, tegen vergoeding van
de helft der door den heer Prévinaire daar
voor in 1876 betaalde koopsom, terwijl zij
verder het standpunt van den Staat aan
vaard heeft, dat de Koegraszanddijk zich
zoover uitstrekt, en dus eigendom van
den Staat is, als hij zich thans op het
terrein feitelijk als duinketen vertoont.
De vergoeding, door den Staat uit te
keeren, bedraagt nu f1407. Hbld.
Aan de ï'Creil is in eene al
daar gehouden vergadering besloten tot
oprichting van een fanfarecorps, bestaan
de uit 12 leden, welk gezelschap den
naam zal dragen van „Kreiler Kapel."
De heer 1. Wonder aldaar zal, als
directeur, de oefeningen van dit muziek
gezelschap leiden
Ook te Barsingerhorn heeft een ge
zelschap van 15 personen zich vereenigd
tot een fanfarecorps. De heer J. Spaans
Di., daartoe uitgenoodigd, heeft zich be
reid verklaard om, nadat de nog geheel
ongeoefende muzikanten de noodige
instructiën zullen hebben ontvangen, de
verdere leidiDg hunner repetitiën op
zich te nemen.