BIJVOEGSEL
SCHAGER COURANT
behoorende bij de
van Donderdag 16 Maart 3899, No. 3397.
Kanaal verbinding STOLPEN—SCHAGEN—KOLHORN
Gemeente Schagen:
Ingezetenen der gem. Schagen.
Wanneer een industrieel of koopman een nieuwe machine plaatst, of de inrichting
van zijn gebouw wijzigt, of geheel of gedeeltelijk de inrichting van zijn zaak verandert, wat doet
hij dan gewoonlijk eerst
Hij zal, voordat hij er toe besluit, nagaan, wat hem dat kosten zal en of de voordeelen,
die hij daardoor denkt te verkrijgen door besparing van materiaal en arbeidsloon, verbetering
van zijn product of verruiming van debiet, aan die kosten geëvenredigd zijn.
Zijn de resultaten van zijn onderzoek bevredigend, dan zal hij zich overtuigen, of hij
het daarvoor benoodigde kapitaal, zoo hij 't zelve niet bezit, kan krijgen.
Dit is, zouden wij zeggen, de gewone loop van zaken en getuigt nu juist niet van al
te groote lichtvaardigheid.
Laat ons, nu de Westfriesche Kanaalvereeniging met het onderzoek en de voor
bereiding van de gewenschte
zoowat gereed schijnt te zijn en binnenkort meer handelend zal optreden, eens datzelfde met
haar grootsche plannen doen.
Volgens tamelijk gedétailleerd plan en begrooting door de heeren Beversen en
Van H e u r n, ingenieurs te Den Haag, opgemaakt, nadat dit eerst globaal gedaan was
door de heeren Gr. Iiolwerda te Kolhorn en J. Roggeveen Wzn. te Schagen, en die
ongeveer tot hetzelfde eindcijfer kwamen, zullen de totale kosten van aanleg, onteigening,
uitvoering, enz. bedragen f 660000.
waarvan de jaarlijksche rente ad 4 bedraagt f 26400.
onderhoud en bediening eveneens gedétailleerd
nagegaan, zal jaarlijks eischen hoogstens 7000.
Lasten totaal
f 33400
De voordeelen, de baten, moeten dus dit bedrag bereiken.
Wij moeten o. i. hiertoe deze vraag stellen
Kan dit bedrag jaarlijks bespaard worden
Te Schagen en Barsingerhorn worden jaarlijks per scheepsgelegenheid, zoo hoogst
gebrekkig als de toestand thans is, ongeveer 40.000 ton af- en aangevoerd.
(Uit deze beweging in vaarten, die zelfs voor de gebruikte vaartuigjes groote moeilijk
heden opleveren, blijkt reeds de groote behoefte aan een goed vaarwater.)
Nemen wij aan, dat per spoor en andere middelen van vervoer nog 20.000 ton (wat
zeker veel meer bedraagt) wordt af- en aangevoerd, dan geeft dit een totaal van 60.000 ton
per jaar of 200 ton r= 5 vaartuigen van gemiddeld 40 ton per dag, zon- en feestdagen uitgezonderd.
Een »emiddelde besparing van 50 ets. p. ton is beneden de werkelijke, dus in 't geheel minstens
f 30.000 p. jaar.
Een goed deel van dit bedrag betalen wij te veel aan elders wonenden
en zouden dit toch zeker liever zelf genieten.
Zal het overige den gezamenlijken hier wonenden schippers eenvoudig ontnomen
en over de ingezetenen verdeeld worden
Wij gelooven 't niet.
Wij willen de beantwoording der vraag of in 't algemeen besparing van
productiekosten (dit woord in de ruimste beteekenis beschouwd) voor een hoeveel
heid van productie vermindering van totaal arbeidsloon tengevolge heeft, aan
meer bevoegden overlaten, doch wij hebben ons zelf als deel van het groot geheel
te beschouwen. En dan vragen andere streken, andere landen evenmin of zij
ons benadeelen indien zij hun levensbehoeften zoo goedkoop mogelijk betrekken
en hun waren zoo goedkoop mogelijk ter markt brengen.
Wij moeten daarmede concurreeren.
De inwoners van Westfriesland konden huu levensmiddelen voordeeliger
inslaan en de prijzen hunner producten op de plaats van hun bedrijf gerekend,
konden hooger zijn, omdat de vrachten te hoog zijn, niettegenstaande "een schipper
met zijn 15 a 20 tons-vaartuigje per tonnemaat nauwelijks zooveel en per lading
(dus bijna voor 'tzelfde werk) zeker veel minder verdient dan een ander met een
70 k 100 tons-vaartuig, daar de kosten per ton voor den eerste veel hooger zijn
dan voor den laatste.
Yoor waren, die verder dan Amsterdam gebracht of gehaald moeten worden,
kan de eerste in den regel niet met vervoer per spoor concurreeren, terwijl de
tweede dit zeer gemakkelijk kan.
Er bestaat dus zeer groote waarschijnlijkheid, zoo met zekerheid, dat het
vervoer te water beduidend zou toenemen, waarschijnlijk zelfs zonder hot
vervoer per spoor en tram te schaden, daar de bedrijvigheid in deze streken
belangrijk zal toenemen.
Meenen wij dus aangetoond te hebben, dat de kosten van 't geheele werk alleen reeds
door de directe voordeelen voor Schagen en Barsingerhorn bijna gedekt zijn, eenvoudig door
besparing, zonder ook maar eenigszins te rekenen op vooruitgang, wat daar toch ten nauwste
mede verband houdt, hoeveel te meer blijkt de mogelijkheid, de behoefte, wanneer men eens
even nagaat, in welke mate een groot deel van Westfriesland er bij betrokken is.
De besparingen, of liever de lagere prijzen, zijn niet alleen 't gevolg van lagere vrachten.
Yan waar worden in den regel de benoodigde bouwmaterialen, steenen, grond, kalk enz.
betrokken P
Van Alkmaar!
Natuurlijk, Alkmaar zit aan den eenigen ingang, de poort van Westfnesland.
Zelfs polders en gemeenten koopen van de Alkmaarsche groothandelaren.
Een Amsterdamsch koopman, of een steenfabrikant van de Waal bijv., kan wel te Alkmaar
aanvoeren, doch hij heeft niet op dezelfde wijze vletten ter verdere verscheping tot zijn dispositie.
Hij kan ze misschien wel huren, doch dan kan hij reeds niet concurreeren.
Nu gunnen wij dien groothandelaren wel eenige winst daarop, doch achten een weinig
concurrentie van uit deze streken niet ongewenscht.
Overtuigd van de groote voordeelen, aan de onderneming verbonden, zijn wij reeds zoolang.
Ernstig°nauwgezet onderzoek heeft die overtuiging versterkt.
Alle feiten en gegevens, die ons daarbij ter oore kwamen, mede te deelen, is ondoenlijk
en zou vervelend worden.
Men zou dikwijls persoonlijke verhoudingen en ervaringen in zaken moeten blootleggen.
Zij echter, die zelf zaken doen, kunnen de gegrondheid dezer beweringen voldoende
beoordeelen.
Eenige cijfers hopen wij straks nog mede te deelen.
De rentabiliteit, om 't zoo maar eens uit te drukken, gelooven wij voldoende te hebben
aangetoemd.
(ürooter moeilijkheid doet zich voor bij de beantwoording der vraag
Wie zal het geld verschaffen
Op grond van de hiervoren medegedeelde en nog andere bewijzen achten we de zaak van
genoegzaam algemeen belang, dat wij met reden mogen rekenen op een belangrijke bijdrage in
de kosten van aanleg en van onderhoud vanwege Rijk en Provincie.
Zonder deze bijdragen is de zaak moeilijk tot stand te brengen.
Deze zullen echter niet worden gegeven, indien niet de direet-belanghebbenden voorgaan
in het verleunen van finantieelen steun. We dienen dus eerst na te gaan welke lichamen als
zoodanig voordeel van het kanaal zullen hebben en hoe groot die voordeelen zullen zijn.
Uit de plannen blijkt dan, dat ongeveer van Lagedijk tot Kolhorn bedoeld wordt een
verbetering van de bestaande vaart, die tevens als afvoerkanaal van de polders Burghorn, behagen,
Kaag-, Schringkaag-, Hooglands-, Weere- en Braakpolder dient en waardoor de bannen behagen,
Haringhuizen en Barsingerhorn haar materialen betrekken of konden betrekken, wanneer die vaart
beter bevaarbaar wordt gemaakt.
Yoor beide doeleinden laat zij wel iets te wenschen over.
Wij hebben voor 't meerendeel uit officiëele gegevens, ons welwillend verstrekt, waarvoor
wij hier onzen dank brengen, eens nagegaan, wat die verschillende bannen en polders zouden
kunnen besparen aan vrachten voor hunné materialen, als grint, steenen, zand, enz. en tevens,
wanneer zij het onderhoud aan kaden, bruggen, enz. langs en over het kanaal, dat thans op hen
rust, konden overdragen aan dat lichaam dat eenmaal uitvoering en onderhoud op zich zal
nemen.
Bij een zeer matige berekening komt men zoodoende tot een jaarlijksche besparing van
minstens f 1200.zijnde een rente ad 4 °/0 van minstens f 30000.
Daar waar de grondeigenaren zeiven de oevers hunner landerijen hebben te
verdedigen, zooals dit in den polder Schagen voor een goed deel langs het bestaande
water 't geval is, kan men veilig aannemen, dat hun dit dooreengenomen jaarlijks
minstens 3 ets. per strekkenden meter kost. Hiervoor is echter niets berekend,
omdat dit de ingelanden persoonlijk betreft.
Toch mag hierop wel eens gewezen worden, evenals op het groote voordeel,
dat eigenaren bij een goed vaarwater zouden hebben, wanneer zij meenden dat
groententeelt of bietenverbouw hun meer voordeel kon opleveren, dan veeteelt.
Wij kunnen dit niet beoordeelen, doch op andere plaatsen schijnt dit 't
geval te zijn.
Doch ook op het vervoer van zuivelproducten en vee zou het kanaal zijn
gunstigen invloed doen gevoelen, terwijl de vestiging van een kaas- of graanmarkt
of -handel te Schagen eerst dan mogelijk zou zijn, al willen wij met dergelijke
illusiën niet rekenen.
Hetzij slechts terloops aangestipt. Wij hebben slechts in rekening willen
brengen, wat de bannen en polders als zoodanig besparen. De ingelanden dragen
op die manier niets bij, omdat de omslag er niet door verhoogd zal worden.
Wilden zij dus de zaak nog wat meer steunen, dan zou dit 't voordeel
hebben, dat ook de uitwonenden iets bijdroegen, wat geenszins onbillijk zou zijn,
daar ook zij tot zekere hoogte van de meerdere welvaart door vermeerdering der
waarde hunner eigendommen zouden profiteeren.
Nu is verder bekend, dat bijtijden de poldermolens, die het water uit de polders in het
afvoerkanaal malen, niet mogen doormalen, niettegenstaande het water in de polders nóg te hoog
staat, omdat het afvoerkanaal het hoogste peil heeft bereikt; terwijl de strijkmolens die het water
uit het afvoerkanaal naar buiten brengen, geen voldoende water hebben om volop door te kunnen malen.
Hoe komt dat
Yoor een deel omdat het afvoerkanaal te weinig waterberging heeft.
Een ieder zal het duidelijk zijn, dat wanneer het kanaal de dubbele breedte had, af
gescheiden van snelleren afvoer, dit tweemaal zooveel water kon ontvangen en het dus langer zou
duren voordat het zijn hoogste peil bereikt had.
Hoe nadeelig dat hoogste peil, zoodat het water bijna over de kaden heenloopt, voor kaden
en daarachter gelegen land is, begrijpt eveneens iedereen.
Doch bovendien wordt 't water tegengehouden door versmallingen en bruggetjes als
anderszins en wel 't meest door een vernauwing te Kolhorn achter den Westfrieschen dijk. Daar
moet een groot deel van het water van al die polders door een slootje van 4 M. breedte.
Dit te verbreeden zou te veel kosten, daar aan beide zijden huizen staan.
Het waterschap heeft daarom indertijd eens de kosten doen begrooten voor het graven van
een nieuw kanaal naar de strijkmolens.
Dit schijnt echter niet medegevallen te zijn.
Al deze en andere nadeelen kan het nieuwe kanaal wegnemen, daar vermoedelijk geen te
groote bezwaren zullen bestaan, om de richting bij Kolhorn zoodanig te wijzigen, terwijl wij nog
op een voordeel willen wijzen, n.1. dit, dat wanneer het buitenwater lager dan binnen is, men
eenvoudig door de sluis te Kolhorn kan spuien, zoodat de strijkmolens niet behoeven te malen.
Waar de belangen van allen dus in die mate samen kunnen gaan, ligt krachtige samen
werking voor de hand, zoo zij hun eigenbelang niet willen schaden.
Wij zijn er zelfs van overtuigd, dat noch gemeenten, noch polders te angstvallig zullen
vragen, of zij in verhouding tot de voordeelen ook iets meer bijdragen dan een ander, daar die
voordeelen, die niet zijn nagegaan, omdat zij uit tien-tallen verschillende kleine voordeelen
bestaan, of niet in cijfers uit te drukken zijn, de bijdragen verre zullen overtreffen en deze
verloren gaan, zoo de zaak niet tot stand komt.
De gewijzigde richting zou ook dit voordeel hebben, dat het jaagpad tot rijweg kon
worden verbreed, teneinde eene verbinding tusschen den dijk en het westelijk deel van Kolhorn
tot stand te brengen.
We komen nu tot eenige lichamen, die niet tot de meest belanghebbenden behooren,
althans dit ligt minder voor de hand;
Zoo zijn de vrachten binnendoor in den regel lager dan buitenom, terwijl men minder
afhankelijk van weer en wind is.
De haven te Kolhorn, waar, niettegenstaande deze thans doodloopt, jaarlijks behalve
vischschuiten toch nog 25000 ton in- en uitgaan, zal zeker heel wat meer leven vertoonen,
wanneer deze door een flinke vaart met de binnenwateren in gemeenschap wordt gebracht.
Yoor de Zijpe kunnen geen besparingen van belang in rekening worden gebracht.
Toch is een betere verbinding voor het Noordelijk deel, dan door de niet geheel meer
aan de eischen des tijds voldoende Groote Sloot, met het Noord-Hollaridsch kanaal aan den
eenen, met Schagen en geheel West-Friesland aan den anderen kant, ook voor de Zijpe niet
van belang ontbloot, terwijl de bloei van de marktplaats, die noodwendig het gevolg van
het kanaal zal zijn, voor de geheele omgeving van de grootste beteekenis is.
Deze voordeelen onder cijfers te brengen is niet wel mogelijk, doch wij mogen niet aan-
de gemeenten en polders Zijpe, Wieringerwaard, Winkel, N. Niedorp en Waard en
Groet voor de tot-stand-koming niets over zullen hebben.
Thans resten ons nog de gemeenten Schagen en Barsingerhorn met hare ingezetenen.
Yoor Schagen willen wij de cijfers eenigszins gedétailleerd geven, om te doen zien, dat
deze cijfers niet te hoog genomen zijn.
nemen, dat
35000 steenen besparing f 1.50 per 1000
25 M3. grint gem. f 0.80 per M3.
100 M3. zand f 0.75 per M3.
Diversen, brandstoffen, meststoffen enz.
Onderhoud van 2 bruggen:
Noord, Nieuwstraat
f 52.50.
20.-.
75.—.
47.50.
50.-.
Jaarlijksche besparing minstens f 245.
Ter toelichting diene
Eenige polders in de nabijheid, aan de groote vaart gelegen, betaalden in
'98 voor hunne grint f 1,29 tot f 1,44 per M3. franco voor den wal. Zij betaalden
gemiddeld 41 ets. voor het brengen per vlet of wagen op de plaatsen waar zij
het noodig hadden, totaal dus f 1.70 tot f 1.85.
De Gemeente Schagen betaalde f 2.55.
Een der genoemde bannen betaalde f 2.775, waarbij nog een belangrijk bedrag voor het
vervoer langs den weg kwam. In voorgaande jaren waren de verschillen nog grooter. In '97
is echter een nieuwe concurrent opgetreden, zoodat de oude leveranciers in'98 hun terrein tracht
ten te behouden en herwinnen door lagere inschrijving dan vroeger. Wij weten natuurlijk niet,
of deze concurrentie zal blijven bestaan, doch wij hadden de gemiddelde besparingen gerust iets
hooger kunnen nemen dan wij deden.
Dit zijn gewone aanvoeren, die jaarlijks terugkeeren.
Bij den gemeentetoren zijn voor eenige jaren echter 375000 steenen gebruikt,
hetgeen de gemeente een onnoodige uitgaaf van minstens f 500.— had kunnen
besparen; evenzoo voor de bestrating van de markt, enz. enz.
Yoor de ingezetenen is als volgt te werk gegaan:
ruim 700 gezinnen besparing op brandstoffen gem. f 2.50 p. gezin
16 bakkers elk gem. 25000 turven, besparing f 0.50 p. 1000
5 metselaars elk gem. 20000 steenen, besparing f 1.50 p. 1000
5 elk gem. 40 M3. zand, besparing f 0,75 p. M3,
besparing op vee, veevoeder, zuivel- en landbouwproducten niet
berekend, zie het vroeger bemerkte; men bedenke echter dat
ook het spoorweg-vervoer te concurreeren zal hebben, waar con
currentie in Noordholland, tusschen spoorwegen onderling, geheel
ontbreekt.
eenige groothandelaren 2000 ton diversen, besp. gem. 50 ct. p. ton 1000.-
1750.—.
200.—.
150,—.
150.—.
Jaarlijksche besparing minstens f 3250.
