Stl
DODL
;d
zondag 3 dec. 05.
tweede blad.
feuilleton.
■i
XX 711.
't U riet gemakkelijk, wanneer men reeds
langer dan twoe weken - k geloof haast
wel drie opgesloten zit met allerlei gekke
verbanden on verbindingen over borat en
schouder*, om henpen en lendenen wanneer
meD link* niet verder kijken kan den ze»
huizen en rechts er niet meer dan zeven t8
zien krijgt; wanneer altijd maar weer die
zelfde lantaarn voor je neus Staat en diezelfde
boom; wanneer steeds diezelfde ezel met
straatvull achter zich en diezelfde man om
schiller, klokke elf voor ji staat, schoppend
tegen 't trottoir, schreeuwend 'n liedje dat
geen metsch verstaat; wanneer ja ongeveer
twee wekrn lang, en lsrger, niets anders te
zien krfgt dan diezelfde neuzen vaa gisteren
en eergisteren, diezelfde pletschopperigo heer
tjes van aohttien of negentien jaar met een
sigaar ia 't hoofd en 'n knuppel of 'n badl-
neSjj in d'r kleverige pijpaarde-vingertp.s,
dezelfde nuifi;e, giechelende dame'jas, die
over de brng zich in alle richtingen van de
stad verspreiden ik zegwanneer 't pro
gramma zóó beperkt is, dan is 't niet gemak
kelijk een „Amsterdamschen Brief"
te schrijver- En toch moet 't er een worden
Ja, ik zal me daar voor ,,'fl scheut in mgn
lenden of 'n steek in mijn zij" 't gevaar op
mgc hals halen, om mijn kapitaal aan te
sprekenNeen, wie dat dsrk', kent mij riet.
Iu dit opzicht sta ik zij 't dan oos pas
sedert twee jaar aan de zijde van Paulus,
en is ook mijn parool„H ond wat gij
hebt, opdat niemand u de kroon
ontroove". Misschien bedoelde Pau'us
't wol 'n beetje anders dan In den zin, waarin
ik 't nu bezig, maar dat doet er niet toe
„ieder ketter heeft zijn letter", en 'n tegen
stander, die niet al te sterk ia, versla ik er
mtê. Heel het Paulinisch beginsel over 't
hoofd ziende, zon 't een prachtige tekst wezen
voor 'n predikant, die alleen voor kapitalisten
preekte. Maar dan niet tegen den tijd van
de winterbedeeling of in 'n beurt, die gevolgd
wordt door 'n extra collecte voor de armen.
Ofschoon. jurk ter el en theologie hebben
veel rnet elkaar gemeen, en ter laatster
instantie och hemel neen, niet eens ter
laatster zou ik de kat de bel aanbinden
en de preek durven houden E: wordt immers
van Theodoor Parker verteld, dat hij
eens zeven Zondagen achter elkaar over één
en denzelfden tektst preekte Ge begrijpt
toch wel, dat bij dien telkens van 'n anderen
kant bekeek, Eann zou ik er lnst in hebben,
de meest verharde duitendieven met dezen
tekst murw te beuken en za hun laatsten
gepoetgten rijksdaalder met blijdschap te doen
c fleren op bet altaar der mildheid en mensch-
liavendhzid. Ik zou ze te vuur en te zwaard
veroveren, ocgewaarschuwd, overrompelend.
Ik zon opzettelijk den vorigen dag niet eten,
alleen maar om welsprekend te zijn. Want
alleen hij dia da kroon dr3agt, voelt haar
zwaarte, en alleen hij die den beker drinkt,
weet hoe zijn inhoud smaakt. Een rijk mensch
weet niet de bekommernissen van de armoede,
en de aima keDt den leugen en het leed
niet van den rijke. Die goed wil onderwezen
zijo, moet in beide scholen onderwezen wor
den. Ii hij dat niet, dan Is hij eenzijdig,
incompleet, geborneerd, alles wat onvolko
men Is, sooals 'n onvoldragen kind niet in
een enkel opzicht, maar in ieder opzicht bij
een ander kind ten achter staat. Daarom zon
't een thema kunnen worden voor den kan
sel der phllosophie, om na 'n gegeven aantal
jsren van conditie te veranderen,en,al naar mats
den toestand waarin men verkeert, zich met
heerschappij en aanzien te bekleeden öf
gering en afhankelijk te worden, 't Klinkt
misschien vreemd, maar 't komt mij zeer
logisch voor, dit iemand, die zijn hee'.e leven
lang in eene klas gszeten heeft b.v. in
die van den rijkdom al heel weinig te
weten zal zijn gekomen van de wijsheid, die
in de andore klassen gedoceerd wordtEr zijn
voorbeelden van menschop, die 't deden, en
ze zga wereldhervormers geworden. Cakia
Monnio [Siddartha, Bnddha],
Pranciscus van Atslsi, en later
T o1g t oï
Want ware wijsheid openbaart zich niet
daarin, dat men 't goed heeft en 't nu ook
maar goed ziet te houden. Dat is alleen de
wijsheid van 't zelfbehoud, de wijsheid van
't dierlijk egoïsme. Ware wijsheid trekt er
zloh weinig van aan, hoe de uitwendige om
standigheden zijn, maar voelt den honger en
de noodzakelijkheid, om met elke omslandig-
Roman
van
PAUL OSKAR HÖCKER,
o—
85.
Dideljjk vanaf den eersten dag werkte
Oliers gemeenschappelijk met zjjn volk
in de werkplaats en op de kleine werf.
De leertjjd op „de Valkaan," de practische
arbeid, dien hg te Amsterdam had moeten
beo. tenen, kwamen Olfers hier na geducht
te stade. En nog iets was er, dat aan
zjjn leiding groote waarde gaf: de eigen
schap, die hij in Indië had geleerd, nameljjk
om overal dadeljjk met eigen hand in te
grijpen, waar gebrek aan hulp was.
Oamphoven waarschuwde hem ernstig,
hot niet te overdrijven en liever meer hulp
te nemen. Olfers was ook door den dokter
Log eens nadrukkelijk gewaarschuwd, zich
Wat te ontzien, zoodat hij er eindelijk toe
besloot, een advertentie in de courant te
Plaatsen om nog een gezel.
„Hoe voelt ge u anders, Olfers vroeg
rechtsgeleerde, toen hij Olfers zoo op
®eu zonnigen morgen in de hemdsmouwen
den arbeid op de werf aantrof.
„Lichamelijk vrjj wel geestelijk uit-
ekand" luidde het antwoord, „Aan groot-
swaanziu heb ik nooit geleden. Ik ben
oeger ook niet als een dolle veroveraar
were.d ingetrokken. Niet met duizender-
onmogelyk te vervullen wenachen. Ik
heid winste te doen voor dat leven, waarvau
maar weinig aan den buitenkant te zien is.
Wij mosten alles duld m, ons komen en ons
gaan, ons geboren worden en sterven, onze
gezondheid en onze ziekte^ouzen onve:d:enden
Lf en onverdienden smaadwg zija niet in
staat 'n lastermond te snoeren en vermogen
er even weinig tegen als tegen hagel en
vorst, maar wat wij we! In onze tnuoht
hebben, isnlt al die verschillends eiiuatles
en omstandigheden ons voordeel ie trekken.
Ons rij p-worden staat aan ons. Dit
is het essuige wat wjj ve. mogen. En daarom
zallen zonneschijn ea schaduw, warmte en
Qachtelijke koelte, ter juister tgd ontvangen
:n gewaardeerd daa'oui zuileu voor- en
"egecspood, verhoogd ea vernederd te worden,
weelde en gebrek, den waarlijk wjjze niet
anders dan ten zigen kannen zija De veran
dering vau uitwendige omrtaudigheden ia
voor hsm d3n niet aaders dan een overgang
naar 'n andere klasse. Uitgeleerd komea wij
nooit. Maar wie ziju heele leven lang in
dezelfde klasse blijft zitten, is een stomme
ling of wordt door 't Lot over 'c hoofd geke
ken, wat misaohien nog 't ergst van alles is.
Want als 'c Lot geen notitie van ons neemt,
nemen wij het ook niet van onszelven, en
„the re is not so bad a sin as
solfneglectin g," „daar is gesn
grooier zonde dan zalfverwaarloozlcg". Eu
wat er met me gebeurt, kan me niet schelen,
maar ik moet 't weten. Ik zon liever gesla
gen worden met bewustheid, dan gezoend in
onbewustheid. Als zegen of vloek mij nadert,
wil ik z=> ontvangers met open oogen en een
hart dat verstaatopdat ik want dat is
voor mijn rijpwording noodzakelijk opdat
ik Gods louterenden vloek verkieze boven dm
verderfelijken zegen vau den booze. Wast
ervaring en ernstige kastij ling leerde mij, dat
de korsten, die God ons toesmijt, beter en
voedzamer zijn dan 't banket van den Duivel,
dat met leugenachtige liefheden en bevallige
strijkages ons wordt voorgezet.
Ik gebruik hier 't woord „Duivel"
onjuist. Ik bedoelde „Satan". De idés Dui
vel is niet lief. Een duivel gooit al in
de verte met zijn klompen ea blaast dreiging
en moord, zoodat ge bijtijds op uw hoede
kunt zijn. Maar de idee „Satan" is lieftallig,
hij „kieedt zich in da gedaante van een
engel dca lichts", bepraat u, overreedt u,
vleit u, stelt zich aan als 'a vriend, totdat
totdat ziju tijd gekomen is en hij blijkt
uw v ij a n d te rijn. Schift daarom dea schijn
van het wezen en houd nw hart van
dwaling vrg,
Als 't mij gast als Koning Hlskié
Jezaia XXX VIII zal ik van deze krank
haid, die somwijlen was tot stervens toe,
weder opstaaa en zallen nog vele jaren aan
mgn laven worden toegevoegd. Er hebben
verscheidene geleerden aan mijn sponde
gezeten, maar er was geen enkele profeet
bij. Maar tooh, al ware er een geweest, ik
zou hsm geen enkele vraag gedaan hebben
Wat ik te vragen heb, vraag ik san mij-
zelven. Ik heb geleerd, waarheid te spreken,
in de allereerste plaats tot mijzelven.
Maar indien ik dan weer opleef, indien
ik weer gaan zal den weg, die mij gesteld
is, weer doen zal de taak, die mij is aange
wezen, dan is 'c mijn p!au Foutief. Zie vorigen
brief. Een mensch moet gesn plannen maken
dan is 'c mijn plan „Essryj" ta gaan schrijven,
h'storiech-ethisch-philoectische e«s;. yz. Ik
geloof, dat 'c mensch, als hg maar blijft
graven in zichzelven, meer goud en edelge
steente vinden zal, dan io de over volle mijnen
van het maatschappelijk leven.
Want wat we onder de oogen krijgen
c aaralt opgedolven, moge waarde hebben
als historisch gegeven, tct zedelijke verhef-
fi ig 'c allermicst dienstig. Amsterdam is
wat ik weet, weet ik u t de kranten
op 'c oogccblik ten prooi aan den waan van
een deel dar Amsterdamsche onderwijzers,
't Is de kwestie van het gezag, waarmede
het hoofd bekleed Ie boven de klasse onder
wijzers. Een meer weerzinwekkend gehar
rewar heb ik nog niet dikwijls beleefd.
Partij kiezen durf ik niet en kan ik ook
niet, omdat ik gedurende dozen tijd niet In
de mogelijkheid ben de Latgnsiha Spreuk:
Audi et alteram partem: Hoor
ook de tegenpartij, in toepassing te
brengen. Maar wat ons onder de oogen kwam
van de hand van Charles Bo'ssevain, den
Hoofdredacteur van 't Handelsblad, wat Dr.
Van Dieren ons lezen liet in 'n paar hoofd
artikelen van „De Telegraaf," is wel in steat
onze lymputhle voor die ageerende onder
wijzers te verminderen. Ik heb altijd gemeend,
dat tact een iatereegrend een niet-te-
mlssen deel van het onder wgs was, maar nu
kom ik tot de overtuiging, dat er vele onder
wijzers zijn, die zelfs niet schijnen te weten
dat tact bestaat. Spreekt men zóó, als men
met elkaar van inzicht verschilt?
Er staat 'n flats In 'n klas en het hoofd
zegt den onderwijzer, dat hij dit liever niet
ziet. Den volgenden morgen staan er twee
fietsen, sn op de vraag van het hoofd: Hoe
komen die fietsen hier nn Inidt het antwoord
van zijn ondergeschikte: „Die flsts zal van
nacht gejongd hebben."
Ik ben nooit hoofd van 'n school geweest
en ik hoop 't ook nooit te worden, maar
indien 't mij boven 'c hoofd hing en mg werd
op znlk 'n vraag zoo 'a onbeschoft antwoord
gegeven, dan zon ik van B. en W. een bijna
plena potentie verlangeu, otn zoo'n schoft
op staand,».n voet nlt de school te laten ver
wijderen.
Moet zoo'n man eet kind opvoeden in
maatschappelijke d ugdec, om dan van de
Cbristelijka nog niet eers te spreken Be-
hooren goede manieren, beleefdheid, eerbied,
ingetogenheid, zelfbeheereching, goede voor
beelden soms niet daartoe Of zgn er men-
echea, d e deuken, dat men, bij 't aanwenden
van die dingen, noodzakelijk zijn karakter en
zijn individualiteit verliezen moet
Tact wil niet zeggen: schipperen tuSBfhen
leugen ea waarheid, tusschen karakter tn
jabroarea. Tact isIs kin eigenlijk geen
juiste verklaring ervan geven, maar ik weet
wel wat geen tact is.
't li gééo tact, om tot een moeder te
«preken over de afdwalingen van haar kind,
eu uw eigen lam-brave jongens te gaan
ophemelen.
'c Is géén taot, om een ondergeschikte,
dia voor geen cent in de melk te brokkelen
beeft, uw invloed, uw zwaarte, uw poids te
laten gavoelen.
't Is géén taot, om boven u gesteldea door
woord of gedrag te hoonen en te kwetsen,
en op oen beleefde vraag een schofterig
antwoord ts geven.
'Zie, dat alles is Réén tact. Ik doe in eigen
kleinen kring zoo V8al mogelijk, wat ik denk
dat mijn plicht is te doeD. Én ik hoop, dat
't ten goede moge gedijen. Ik hoop en geloof
veel, waar 'C het goede in den mensch betreft.
Domheid, hardhoofdigheld, langzaamheid, ik
draag en verdraag ze niet alleen, maar zal
met al de lankmoedigheid die ik in mg heb,
ze zelfs trachten te gerezen. Ik sou zelfs den
mosd nog hebben leugenaars en dievon te
bf keeren en er heil van te wachten. Maar
met schoften ik bedoel daarmede onbe
schofte menschen met die hab ik afge
rekend. Praat mij niet van beschaving en
gebrek aan opvoeding, dat heeft niets met
elkaar te maken. E n schoft kan de halve
wereld bereisd en honderd talen geleerd
hebben, en is tcch 'n schoft. Eu, wat erger
is, hij b 1 ij f t het. Daartegen zijn Resn kruiden
gewassen. Drt zija de geestelijk verwor
penen, de „geteekonden", voor wie men zich
wachten moet. Ea men vindt ze in alle
rangen. Een wolgeboren man zal niet schof
terig doen, maar ik heb adellijke dames en
hoeren hooren spreken tot het personeel en
onder elkander op 'n manier, die veel gelijke
nis had met het antwoord van dien onder
wijzer. Hiarnit blijkt duidelijk, dat welge
borenheid hoegenaamd niets mot 't vlaasch
of 'n tractement te maken heeft. Maar leder, die
mat open oogen loopt, ziet dat ook wel. Door
wandel de achterbuurten maar eens, kies n hier
en daar maar eens een stede, en me.k op hoe
ge tuaschen al dia modder 'n diamant vindt.
Ik durf dien onderwijzer en zijn confraters
geen beterschsp wonschen, want ik we6t,
dat er voor hem en zija slag géóa „beter
schap" bestaat.
Ih hoor, dat 't er in de stad mooi uit
ziet, nn 'c tegen St. Nlcolass loopt, maar ik
weet er niets van, en zon er ook niet over
kannen schrijven, omdat ik ca weer moet
gaan liggen.
Och och, wat is 'n mensch
Ky.ie eleiscn.
had alleen maar mjjn kleine levensboot,
met de hoop als zeil, de zee laten indrjjven.
Misschien wat te vroeg misschien wel
bg te sterken tegenwind." Hg haalde diep
adem. „Maar mgn scheepje bleef toch
zeewaardig, oude vriend, ook al is het niet
direct geschikt meer voor den grooten
oceaan."
De teleurstelling, die uit deze laatste
woorden sprak, deed Camphoven pjjn, maar
hg voelde toch, dat Olfers nog genoeg zelf
vertrouwen bezat en dezelfde kloeke
zeeman was geblevon, trots al de levens-
stormen, waaraan hg het hoofd had moeten
bieden.
Maar niet altjjd was Oifers zoo vol
goeden moed, Het verontrustte hem zeer,
dat hg geen bericht uit Flensburg kreeg.
Was Dodi uit Kiel vertrokken zonder
haar bloedverwanten een enkel woord te heb
ben gezegd over hunne ontmoeting Ot was
het reeds tot een botsing tusschen haar en
de MangelsdoiH's gekomen, en zouden ze
dus weer dezelfde overredirg hebben
gebruikt, als waartegen Min vroeger zoo
machteloos wss geweest?
In groote haast trachtte hg zjjn jong-
gezellenhuishouding voor haar ontvangst
gereed te maken. Zjjn huis, dat drie
kamers telde, was nog gemeubeld mot het
huisraad van zjjn voorganger. De man was
reeds oud toen hg stierf, en hg had
wel een vrouw gehad, doch geen kinderen.
Aan luxj had Oifers zelf ook niet de
minste behoefte, dat had het leven over
zee hem wel afgeleerd. Maar voor Dodi
moest het toch anders. Zgn kazerne achtige
slaapkamer werd voor Dodi ia gereedheid
gebracht en een paar helder witte
gordjjnen en wat voorwerpen, uit
H d H
Auteursrecht uitdrukkelijk vooi behouden.
CXXX
In de vorige Penk'as zagen we 't dan
weer, hoe gemakkelijk het domme volk zich
hier laat warm maken door wat hoens poens,
hoe gevaarlijk die domheid wezen kan, en hoe
urgent het dus genoemd mag worden, heel
veel geld te besteden aan het oaderwgg der
Inlanders.
Ik heb het reeds vroeger betoogd, en 't kan
niet genoeg worden herhaaldo n d e r w ij s,
onderwijs en nog ééas o n d e r w g s, fat
hebben onze bruine broeders coodig!
Ik kreeg dezer dagen een zeer interes
santen brief over deze kwestie en wel van
een heel gewoon, niet adellijk Javaan nit
Semarsng.
't Is met toestemming van den schrijver,
dat ik dien brief onder uwe oogen breng, in
de hoop, dat dan misschien een of ander
Kamerlid naar deze stem uit het brnino volk
luisteren zal en der Regeerirg er op zal
Afrika meegenomen, en trofeeën, die
hem door vrienden en jagers geschonken
waren, werden aan den wand gehangen,
zoodat hot geheel een vrg vriendoijjk
aanzien kreeg.
Toen Camphoven hem bezocht, keek deze
verwonderd op over het vriendelijk inte
rieur. Deze berichtte Olfers, dat de Mangels-
doifi's naar Berlijn waren verhuisd, zooals
reeds hun plan was geweest vóór den dood
van Mia. De woning van den directeur
was geheel ontruimd en de jalouzieën
waren gesloten,
Nu zou Olfers dus niet langer behoeven
te wachten, eindelijk zou hg zgn dochtertje
kunnen schrijven, dat haar nieuw thuis
gereed was om haar te ontvangen. Hg ver
heugde zich als een kind over Kerstmis,
in verwachting op Dodi's komst.
Maar met de laatste post, juist even
nadat Cacophoven hem had verlaten, kreeg
bjj een brief vau Dr Mangelsdorff, een
schrijven waarvan de iuhoul hem als
verpletterde.
De brief luidde als volgt
„Geechte Heer
Oaze nicht Ottilie heeft ons, zooals haar
plicht was, mededeeling gedaan van de
outmoeting met u eu ook van den door
u gestelden eisch, tot haar gericht, dat zjj
bg u zoo komen wonen. Nadat wij door
dezen loop van zsken vroeger dan we
haddeu gewild Ottilie een blik moesten
laten slaan in het scheidiDgsproces en het
oordeel der rechters, nadat zjj ook bekerd
gemaakt was met de testamentaire be
schikking van haar grootmama, wa6riu
staat vermeld, dat zjj he.Br aanepraken cp
de erfenis zou verliezen, zoodra zjj weer
in gemeenschap trad met u, heeft onze
willen wjjzen.
Oaze Javaan tchigfc onder meer als volgt
Het tegenwoordigs Iniandsohe onderwijs is
onvoldoende. Tot dusverre heeft het nog
weinig resultaten opgeleverd. De bewering
van don Amerikaan Dr. Viotor 8. Clark, dat
wij Javanen nog geheel gelijk zijn gebleven
aan onze vooronders, wijkt niet veel vsn de
waarheid ef. Iedereen kan waarnemen, hoe
onbeholpen wij nog zijo. Hat wordt als eene
bgronderheid beschouwd, wanneer een inlan
der iets kar, wat gewoonlijk slechts Europea
nen of Cntneezen vermogen. Wij hebben
thans wel meer behoeften dan vroeger, maar
ons productie-vermogen ls niet vermeerderd,
ja zelfs minder dan b.v. drie eeuwen geleden.
Bjj a !e bedrijven zijn wij niet andera dan
willooza werktuigen.
Het ia daarom noodlg, dat het onderwijs
wordt uitgebreid en hervormd, en wel in de
eerste plaats voor het legere volk.
Overal ia gebleken, dat onderwijs een
krachtig middel is tot verhooging van de
welvaart eener natie.
Op eene bevolklDg van pl.m, 29 mlllioen
zielen ziju er thans op Java en Madoera on
geveer 40 eerste klasse-, 230 tweede klasae- en
500 subsidie-scholen. Alleen da tweedeklasse-
en subsidie scholen kan men beschouwen als
voor het gewone volk bestemd te zijn. Wij
hebben das ééa school op raim 40000
menschen.
Tot de volksscholen zon msn ook nog
kannen rekenen do vele dessa-pesantrens,
maar daar leert men slechts het lezen van
den Q >ran en de eerste plichten als Moslim.
Nu is het wel waar, dat alle oefening van
den geest, hoe gering ook, beter is dan in
het geheel geene, maar aan te bevelen zon
het tooh zijn, wanneer er wat meer volks
scholen werden opgericht, volksscholen waar
het onderwijs beantwoordt aan da eischen van
het praktische leven.
Vooriooplg zon dat onderwga zich kannen
bepalen tot het lezen en schrijven van de
landstaal met eigen karakters en de vier
hoofdbawerkingen van de rekenkunst.
De tweede klasse-scholen zouden kunnen
vervallen.
Het volksonderwijs is voor de inlanders
niet alleen noodig om hen meer geschikt te
maken voer den strijd om het bestaan, om
hen te leeren dsnkau en zioli behoorlijk
rekenschap te geven vsn hun handelingen,
msar ook om ze op te voeden voor hoogere
ontwikkeling, opdat langzamerhand van die
mlilioenen de meest geschikte elementen tot
hnn recht zallen komen, ia het belang dus
van den intellectueelen vooruitgang van de
iniandsohe maatschappij. Bij andere volken
is dat ook zoo gegaan.
Waarom zonden wjj, Inboorlingen van
Nedarlandsch Indië, eene uitzondering op den
regel maken Onder onze landgenooten vindt
uien jammer genoeg nog tegenstanders van
hst vo.kaocderwijs, omdat zij vreezee, dat de
kleine man onwillig zal worden voor han
denarbeid.
Maar als msn nagaat, dat bijna alle Chi-
neesche Singkek's kunnen lezen en schrijven
en tooh, wat handenarbeid betreft, meer
prestceren dan inlandsche koelies, dan blijkt
daaruit, hoe ongegrond hnn vrees is. Trou
wens, het is een overal erkende waarheid, dat
de geschreven taal veel bijdraagt tot verdere
geestelijke ontwikkeling-
Dat wij Javanen in vele opzichten nog zoo
achterlijk zgn, is dus voor een groot deel aan
het onvoldoende onderwijs toe te schrijven.
Dc volksscholen behoeven elk per jaar niet
meer dan i 600 te kosten. De onderwijzers
zonden oen salaris van f 15 tct f30 'e maends
kannen krijgen. Zij, die de lessen op de eerste
klasse-scholen met vmcht hebben gevolgd,
zonden tot onder wijzer benoemd kunnen
worden.
CLk is het niet ncodig, kostbare gebouwen
op te richten, want gewone dssshuizen zijn
zeer voldoende.
Op verschillende plaatsen dieeen verder
ambachtsscholen te worden opgericht, waar
inlanders moeten wordm opgeleid tot metse
laars, timmerlieden, smeden, schrijnwerkers,
enz. Alles moet zoo eenvoudig mogelgk zgn,
opdat geen fioanciëeie bezwaren het plan in
den weg staan.
Tegenwoordig kunnen verscheidene, die
als gewone koelies in dienst treden op
suikerfabrieken, bij spoorwegen, en»zich
vormen tot geschikte werklieden en machine-
drijver?. Zij hebben das getoond daartoe
aanleg ie bezitten- Wanneer ze eenigszins
stelmatig onderricht ontvingen, zouden zij,
binnen afzienbaren tijd, hoogst waarschijnlijk
geheel kannen voldoen aan de behoefte van
bekwame smbschtslieden, zoowel bij het
Gouvernement, als bij particuliere inrichtingen.
De smbKchtsscholeu kunnen zoo ncodig aan
Gouvernements-ateliers worden verbonden,
terwijl particuliere ondernemingen, die in deze
richting werkzaam zgn, subsidies zouden
moeten ontvangen.
Verder ziju ook scholen voor practischen
landbouw urgent.
Om geen fiasco te maken, meet de inlacd-
nicht Ottilie tot onze levendige genoeg
doening besloten, van een terugkeer lot
u af te zien. Zij zal u, zoodra zg eenigs-
zics tot zichzelf is gekomon, de redenen,
die haar tot dit besluit hebben geleid,
uitvoerig mcêloelen. Mg heeft zg vóór
haar vertrek uit Kiel gemachtigd, u voor-
loopig van haar besluit in kennis te stellen.
Met volkomen hoogachting,
Dr. MANGELSIiORFF,
Directeur."
Op zgn dochter zelf wss Olfers niet boos.
Het was immers zoo mecscbelgk, dat 2g
bezweken was voor de argumenten, die hare
omgeving zou hebben weten aan te voeren en
die zoodoende haar kicderlgk gemoed met
angst en vrees hadden vervuld.
Maar de haat tegen Mia'e verwanten,
die bij het weerzien van zgn kind byna
uit zgn hart was verdwenen, leefde nu
opnieuw in hem op. Hg* had jarenlang
zelf onder de heerschzucht dier menschen
geleden bg had ook niet de mach?
gehad, om zijn vrcuw onder hun invloed
weg te trekken, omdat haar vrees greoter
was geweest dan haar liefde voor hem
maar in dezen slrjjd, i'd den strgd om
zgn kind, zouden zrj bepaald geen over
winnaars big ven.
flg zou nog dienzeltden nacht raar
Barlgn zijn gereisd, als Oamphoven, naar
wien bg in zgn eerste opgewondenheid
was heengcsceld, hem niet beslist had
toegesproken, en hem had voorgehouden,
dat bjj volkomen rustig es kalm moest
biijven en dat cok zjjn zaken hier zjjn
tegenwoordigheid vereischten.
Olfers keerde in een bittere stemming
scho landbonw nauwkeurig worden bestudeerd,
i Bjj het toepassen van verbeteringen dient
rekening te werden gehouden met de faotoren,
die van invloed zjjn op de thans door de
bevolking gevolgde werkwjjze en de midde
len, waarover zjj te beschikken heeft.
Op de volksscholen leere men gaandeweg
de jeugd, dat de tegenwoordige landbouw
voor verbetering vatbaar is.
Eenvoudige werken over agricultuur moe
ten aan de ondsrwjjzers worden verstrekt.
Ten behoeve der meer-ontwikkelden moet
op eike afdeellngshoofdplaata één eerste klasse
iolandsche school komen, met het Hollandsch
ais voertaal.
Bg da hoogere standen is thans toch het
Nederlandsch in trek gekomen.
Hoewel in den laatsten tijd ten opzichte
daarvan mildere beginselen bg de Regeering
hebben baan gebroken, is de gelegenheid tot
het acnleeian dier taal nog onvoldoende en
wel vanwege de beperkingen bg het toelaten
van inlandsche kinderen op de Europeescho
scholen.
Enkele onderwgsers hebben arUke'ou in de
couranten geschreven, cm te betoogen dat
het inlandsche element van nadeeligen invloed
zou zijn op het Earopeesche onderwgs. De
zaak ie, dat vele Earopeesche ouders het na
eenmaal niet gaarne zien, dat hunne kinderen
samen op school gaan met de onze.
Het is daarom wenscheigk, dat voor inlan
ders afzonderlijke scholen mat Enropeesch
onderwijs worden opgericht.
Ook Fiöbelscholen zgn voor oaze inland
sche kinderen zeer noodlg.
Onze fiuanclëtle zwakte in aanmerking ge
nomen, moeten deze van Staatswege worden
bekostigd.
Op de Kweekscholen voor inlandsche On-
durwgzers dient weer onderricht in het
Nederlandach te worden gegeven, opdat de
onderwijzers die taal later op de 1ste kiasse-
sohoien kannen invoeren.
Het moet ons streven zijn, om onze kin
deren door het Nederlandsen tot ontwikke
ling te laten komen. Zonder Europeeache
taal is voor hen de beoefening der weten
schappen onmogelijk. Menschen, die krachtig
medewerken tot verspreiding van de Neder-
landsohe taal onder de inlanders, dienen ge
waardeerd te worden, zooals b. v. de heer
Hnmmelgens, gepensionneerd onderwijzers te
Poarworedjo, die sedert jaren heeft gearbeid
om de Nederlandsche tual ingang te doen
vinden.
Dat de meeste inlandsche ambtenaren in
de Residentie Kedoe het Hollandsch machtig
zgu, is voor een groot deel aan hem te dan
ken. Hij heeft dea eersten stoot gegeven tot
de beoefening van die taal, terwijl hij nog
steeds voortgaat met ze aan inlandsche kin
deren te onderwgzen. Zoo iemand verdient
daarvoor asne onderscheiding te krijgen. Hij
toch heeft daadwerkelijk bggedrrgen tot du
ontwikkeling en beschsving van den Javaan.
Voor den aanzien'gken Inlander is het
dringend noodzakelijk zich te vormen ncar de
tegenwoordige tijdsomstandigheden. Daarom
is er ook behoefte aan een School voor Mid
delbaar Onderwgs met de vskken Nider-
landsch, wis-, n-atuur- en scheikunde, waren
kennis, nstuurlgke historie, mechanica,
cosmographie, boekhouden, handelstekenen,
aardrijkskunde, hand- en lgnteeksnen on
Eogelsoh.
Het loeran van meer dan tweo vreemde
talen is overbodig Met Hoilandsoh en Eogelsch
zon men kunnen volstaan, daar deze talon
het meest In Nederlandrch-Iadië en aangren
zende landen woiden gesproken.
Als men dan deze school mat goed secties
doorlocpen had, zou men zich verder voor
verschillende betrekkingen kannen bekwamen.
Langzamerhand inoet er dan naar gestreefd
worden cm aileen personen, die het eind
examen van deze school aflagden, op te leiden
tot Ialandsch ambtenaar.
Ook voor de Lindbcuw- en Dokterdjawa-
scholen zonden de leerlingen van dezeender-
wijslnrichting moeten worden betrokken.
De aldns gevormde geneeskundigen zonden
van veel beter gehalte zija dan de tegen
woordige, vooral wanneer het onderwijs op
genoemde geneeskundige school werd ver
beterd en het peil daarvan werd opgevoerd
tot nagenoeg dezelfde hoogte als van de
Hoogeschoien in hef buitenland.
Bg de Inspectie van het Inlandsen On
derwijs moeten personen worden aangesteld,
die daar: oz de noodfga bekwaamheid ea
ervaring bezitten en werkeigk overtuigde
vooistatders zga van de geestelijke ontwik
keling der Inlanders.
"Behalve de Inspecteurs, dienen er School
opzieners te zijn, op elke 100 volksscholen
ééa en wel te kiezen nit de hoofdondsrwg-
zers van de 1ste klasse Inlandsche scholen
(tractement vau f150 tot f260.)
De kosten van het Ialandsch onderwijs
zonden alsdan bedragen
huiswaarts. Toen bg het kamertje binnen
trad, dat hij voor Dodi had bestemd, kou
hg zichzelf niet meester blgven, Hg
was sis gebroken, hg voelde zich zoo
ellendig, zoo ontmoedigd als nog timmer
in zgn gatsche leven.
Een ontmoeting op denzelfden avond
bracht evenwel een gcheele verandering iu
zgn gemoedsstemming.
Het w s een blauwoogige, blonde, kern
gezonde jongeling van ongeveer achttien
j&ar, die zich als gezel voor zgu kleine
scheepstimmerwerf op de geplaatste adver
tentie aanmeldde.
De jonge msn had juist zgn leerlingtijd
geëindigd op een zeer groote werf, Zju
getuigschrift was zeer goed. Een neg
grootere aanbeveling echter dan dit pspierl jo,
was voor Oliers, den man van de practgk'
dn persoonigke indruk. Hetgeen de jon
geling over zichzelf vertelde, interesseerde
Oltera levendig. Hg was een wees, had
vropger do zeevaartschool bezocht, was dan
echter, omdat hem de middelen tot stu-
deeren plotseling ontbraken, uit die om
geving losgerukt. Zgn plan was, om later
als vrg williger bjj de marine in dienst te
treden.
„En waarom verlaat je nu je be
trekking?" vroeg Oifers.
„Onze werkmeester moer.de, dat men cp
een kleine werf 's avonds vrg zou kunnen
krggen. Bij ons was het bjjna eiken dug
overwerken."
„Wil ja dan soms 's avonds gaan
dansen
De jonge man schudde het hoofd.
„Vour een ix-.men lecren."
„Voor weik rximon?"
„Ik wil als één-jarige gaan dienen. Met Let
