int Lai- sa Mmi,
AisiertosciB 'Mm.
TWEEDE BLAD,
Spanje en de Paus.
Zaterdag 20 Augustus 19J0.
45e Jaargang. No. 4764.
een soort kaas uit te bereiden.
Het voornaamste gebruik echter, dat men van do
sojaboonen maakt, is het winnen van olie, waarvan
deze boonen gemiddeld 19 bevatten.
Met het oog op de oliebete'ding is do sojaboon tegen-
nederlagen in Marokko, getoond, hoezeer het begrijpt
wat do kwaal is, waaronder het land gebukt ging.
Wel opmerkelijk immers was het toen, hoe in ei' z
door regeeringsdaden uitgelokte onlusten, de eerste uit mg
van wraak en woede ging tegen kerken en kloosters.
j woordig een belangrijk uitvoerproduct van Oost Azië Daar zag men den vijand, die de economische krachten
vooral naar Engeland worden ze vorscheept. van het land uitputte.
1 Wordt de olie uit de boonen geslagen, dan bekomt Zoo heeft ook do tegenwoordige strijd niet alleen e n
men koeken met ongeveer 7 vet; wordt de olie uit geestelijken, maar ook een ecotiomischen achtergrond
de boonen opgelost met potroleumm ether, dan blijft er 1 En dat verklaart inisscflien ook wel, dat thans het
sojameel over met slechts 2Vo vet. Spaanscho volk opgevoed in de traditiën der kerk. zoo
Nu Engeland zulke groote hoeveelheden importeertgeringe deelneming toont nu deze kerk volgens hvar
(2 jaar geleden b.v. 150 millioen K,G.) houdt do Japan- dienaren en fanatieke volgelingen door de regeering ten
sche regeering baar aandacht op dit artikel gevestigd i gronde dreigt te wordon gericht.
en bestaan er plannen om in Mandsjoerye en Korea; O, er wordt wal geprotesteerd, duizenden en duizenden
groote oliefaörieken te stichten, waardoor do aanvoer j ballen de vuisten tegen de onverlaten die priester en
van overzeesche koeken nog sterk kan vermeerderen.
De olie dient vooral voor zoepfabricatie. De koeken
I gebruikt men behalve voor veevoeding ook ter bemes-
ting b.v. van suikerriet- en theeplantages.
De uit Mandsjoerye verscheepte koeken komen in
Engeland dikwijls bedorven aan en zyn dan gevaarlijk
als veevoeder. Dit is trouwens met alle bedorven arti
kelen het geval.
ti landbouw tot grooteren bloei te bringen, dient mede I ^ls de t0?k™ »°fed z|n> ,men |9. rangschikken
loemd te worden de „Vereeniging tot exploitatie eener onder de^Gste krachtvoodermiddelen Zy vertoonen in
66 samenstelling veel overeenkomst met sesamkoeken en
bezitten vrijwel dezelfde voedingswaarde als lijnkoek.
Bjj 25 onderzoekingen in den winter van 1909 aan
het Rijkslandbouwproefatation te Hoorn werd in soja-
koek gem'ddeld gevonden40,6 ruw eiwit, 7,7
vet en 12,7 water.
CXXXIII.
SOJAKOEK TEGENOVER LIJNKOEK,
bjj' ecne voederproef nan de Proefzuivelboerdery
te Iloorn.
Dnder de Vereenigingen, die krachtig meewerken om
lefzuivelboerdery te Hoorn."
raar!ij ks worden daar nauwkeurige proefnemingen
louden om juistere inzichten te bekomen over belang
re zaken betreffende de veehouderij en de zuivelbe-
ding.
Blijkens het pas verschenen Verslag der Proefzuivel-
ardeiy in 1909 zijn er het vorige jaar wederom zeer
;ardevollo onderzoekingen gedaan.
Vooral de zorgvol genomen voederproef met Sojakoek
melkvee is hoogst leerzaam geweest. Deze proef is
tworpen door Dr. K. H. M. van der Zande en groo-
ideels onder diens leiding uitgevoerd.
Toen de heer van der Zande benoemd word tot In-
ecteur van het Landbouwonderwijs, droeg hij Ju vol-
idiging der proef over aan Dr. J. J. Ott de Vries te
)orn.
Aan het einde van het verslag van dit onderzoek ver-
Bidt het rapport deze hoogst belangrijke uitkomst:
„Uit deze proef blijkt dus, dat goede sojakoek een
tstekend krachtvoer voor melkvee vormt en slechts
einig bij lijnkoek ten achter staat. Waarschijnlijk door
i sterkere eiwitvoeding steeg de melkopbrengst. terwijl
it vetgehalte iets achteruitging."
De voederproef werd genomen met 2 groepen, ieder
oot 10 koeien, gekozen uit 24 „herfetkalvers", die allen
Ortober gekalfd hadden. In de voorbereidingsperiode
erden alle 20 koeien gelijk gevoederd met 3 lijnkoeken,
K.G. hooi en U/2 K.G. maïsmeel. Deze voorberei-
ngstijd liep van 10 bec. 1909 tot 10 Januari 1910. Toen
im de vergelijkende proef een aanvang, die duurde
in 10 Januari tot 29 Maart, terwijl de naperiode liep
in 29 Maart tot 22 April.
De sojakoeken, die in één partij aangeschaft werden
1 dus gedurende de heele proefperiode op de boerderij
>orhanden waren zonder noemenswaard te beschim-
elen, vertoonden geen abnormale reuk of smaak, maar
in normale boononlucht en een heldere, op gebroken
als gelijkende kleur.
Zij hadden het volgende gehalteoiwit 40,8 vet
9 vocht 12,9
De marktprijs dor sojakoek was f 9 50 per 100 K.G.
De lijnkoeken, aangeschaft bij de Coöperatieve Ver
eniging te Hoorn in eene partij, hadden het volgende
jhalte: eiwit 30,6 vet 10,9 vocht 13
De prijs was f 11,25 per 100 K.Gr.
/Door vroegtijdige aanbesteding was dit goedkoop,
ant de marktprijs der lijnkoeken was in den afgeloo-
m winter ongeveer f 12 50.)
De 10 koeien der lijnkoekengroop kregen tijdens de
roef ieder dagelijks het volgende rantsoen43,5 K.G.
ooi, U/2 K.G. maïsmeel en 3 K.G. lijnkoek.
De 10 koeien der sojakoekgroep kregen elk 43,5 KG
ooi, li KG maismeel en 3 KG sojakoek.
Het gemiddeld leverd gewicht der koeien was onge-
eer 600 KG. Wat den gezondheidstoestand der koeien
etreft, die is gedurende de geheele proef uitstekend
eweest, hetgeen niet voorzien werd, daar van verschil-
jnde zijden uit het buitenland klachten kwamen over
toornissen in de spijsvertering en andere ziektever-
chynselen veroorzaakt dosr sojakoeken. Een sterk pur-
eerende werking, die men aan de olie toeschrijft, kon
iet worden waargenomen worden, al was de mest der
ojakoekgroep in 't algemeen iets weeker dan bij de
jnkoekgroep.
Op een aanvraag, gericht tot H.H. Rykslandbouwlee-
aren, of hun misschien slechte ervaringen met de voe-
ering van sojakoek ter oore gekomen waren, kwamen
onder uitzondering ontkennende antwoorden in.
De melkopbrengst der koeien gevoederd met lijnkoek
ras gemiddeld 17,01 K.G. en die der koeien gevoederd
iet sojakoek gemiddeld 17.37 K.G.
De koeien met eojakoek gevoederd hebben dus belang-
Ük meer melk gegeveD. De melk der koeien van deze
kerk durven weerstaan en dus „den godsdienst en het
geloof bedreigen". Duizenden vrouwen knielen neder
om de hulp des hemels af te smeeken voor de vorvolgde
dienaren der kerk. Werkstakingen en oproerige betoo
gingen dreigen of zijn reeds op touw gezet maar in
hoofdzaak vinden toch die betoogingen steun bij politieke
partijen, die in de nieuwe omstandigheden een kansje
meenen te mogen wagen om hun eigen bedoelingen te
bevorderen, partijen, die steeds en te allen tijden den
clerus volgden, omdat zjj zonder deze zich niet sterk
genoeg achten.
Maar van eon beweging in geheel Spanje, van een
verontwaardiging en woede als Frankrijk te aanschou
wen gaf toen daar de macht der kerk uit liet staatsle
ven werd weggoerongen, verneemt men in Spanje nau-
Iwelijks iets. Het blijft bij woorden, felle woorden. Zal
het zoo blijven? Wie zal bet zeggen. Hoe sterk de anti-
clericale beweging ook moge geworden zijn, de tegenparj
het voedoren van de goedkoopste sojakoek ter ver van
ging der dure lijnkoek gerust worden aanbevolen.
Men lette er echter op, dat men frissche, niet op de
zeereis bedorven koeken ontvange, want met zulke half
of heel bedorven waar heeft men in het buitenland
slechte ervaringen ODgedaan.
De andero aan do Proafzuivolboerderij 1909 gedane
proefnemingen hopen we de volgendo week in deze ru
briek te behandelen. Ook deze hebben goede resultaten
opgeleverd.
D. E. LANDMAN.
Wij hebben vroeger reeds medegedeeld, dat de ver
houding tusschen Spanje en den Paus zeer gespannon
was en dat tenslotte de Spaansche Gezant bij het Vati-
caan werd teruggeroepen. Duidde dit op eene algeheele
breuk, zoover schijnt 't nog niet gekomen te zijn.
Integendeel, meent men ook in Spaansche Regeerings-
kringen, dat er kans bestaat, dat het geschil wordt
bijgelegd en dat Spanje en de Paus niet geheel met
elkaar zullen breken.
De onmiddellijke aanleiding tot de breuk gaf deeiseh
van den Heiligen Stoel, dat de maatregelen door de
Spaansche regeering reeds ten aanzien der religieuze
quaestie o.a. betreffende de toelating van nieuwe
orden genomen, zouden worden geschorst, in afwach
ting van de verdere onderhandelingen. Wilde de Spaan
sche rogeering dat niet toestaan, dan kon de Heilige
Stoel de onderhandelingen niet voortzetten. De Spaan
sche regeoring antwoordde met de terugroeping van den
gezant Ojèda, „ten einde dezen nieuwe instructiën te
geven."
Geen godsdiensthaat drijft den Spaanschen minister.
Hij is geen Viviani, die de lichten des hemel3 wil blus-
schen, zoodat niemand ze weder zal kunnen ontsteken.
Aan het katholieke geloof zal geon schade worden ge
daan zou anders wel de koning zijn minister ver
trouwen toonen en steun verleenen? maar Spanje
moet onttrokken aan do heerschappij van den clerus,
die van Rome uit geleid het Spaansche land beschouwde
als een provincie van het Pausdom.
De Manana het orgaan van den minister drukte het
aldus uit„Het geldt tusschen twee zaken te kiezen
namelijk een volk te zijn uit de middeleeuwen of
van den tegenwoordigen tijd De keuze kan niet moei
lijk zijn. Het gejoel van de door clericaal fanatisme be
heerschten zal worden overstemd door de vreugde- en
zegezangen van de vrijheidlievende menschheid. Haar
invloed zal sterker zijn dan die van eenige predikers
van den burgeroorlog."
Een volk der middeleeuwen. Zoo leek het Spaansche
volk wel te zijn. Er was stilstand in Spanje, achter
uitgang in z\jn positie naar buiten. Wat was er in den
loop der eeuwen geworden van de trotsche natie, eens
de beheerscheres der wereld? De sombere geest van
Philips II bleef heerschen, hoe de regeeringen elkander
ook mochten afwisselen en alles: macht en aanzien,
intellectueele en economische ontwikkeling werden ge
offerd aan de heerschappij van de kerk.
Hoe lijk kon dit land zijn, hoe machtig. Maar met
een oppervlakte, slechts weinig kleiner dan die van
het Duitsche Rijk, met een over groote uitgestrektheid
tij is krachtig en zal zich nu eerst recht beginnen te
weren. Aan de eene zijde staan de invloed van het
Vaticaan, de Spaansche geestelijkheid, de machtige orden,
de invloedrijkste elementen van hof en aristocratie, da
eensgezinde krachtig geleide conservatieve partij, de
Spaansche vrouw, aan de andore zijde staan verschil
lende groepen eensgezind waar het geldt het anticleri-
calisme, maar in alle andere opzichten verdeeld en
vijandig. Een zware taak voor minister Canalejas om
al die tegenstrijdige elementen onder zyn banier ver-
eenigd te houden. Hblad.
CCLX.
OVER HET RUMOERIGE LEVEN EN
DESZELFS TELEURSTELLINGEN.
Al dat leven en gedonder
Maakt den toestand niet gezonder
En een inenscli nog meer van streek.
W. F.
Hen-, lasz inich liungren dann und «aan,
Satt sein macht suunpf und trage,
Und schick' mich Feii'de, Mann um Mann,
Kampt halt die Kriifte rege.
Gebet. Gustav Falke.
O, alleen de dooden wonen,
Maar het leven is op reis!
Zwerverslied. P. C.
Boutens.
roep had daarentegen een iets lager vetgehalte, gemid-1 vruchtbaren bodem, met een heerlijk klimaat, met rykë
eld was de daliug 0.14 vet.
schatten van den bodem voedt het thans en hoe
Uit het buitenland waren ook verontrustende berich- 'karig dikwyis nauwelyks 19 millioen menschen. Al
en verspreid omtrent den nadeeligen invloed van Soja
oek op de qualiteit der boter. Dit is by de proef zeer
lauwkeurig nagegaan. Gebleken is, dat de boter van
leide groepen gelyk stond en ongeveer gelyk wos aan
iet product der meeste Friesche zuivelfabrieken.
Als de sojakoek goed is, kan men dus gerust 3 K G.
irvan per dag en per koe voederen zonder dat de kwa-
iteit der boter er iets onder lqdt.
Wat de kaas aangaat, kan evenmin sprake zyn van
tchteruitgang in qualiteit tengevolge van een by zonderen
smaak.
Daar er van de melk der sojakoekengroep meer room
in dus ook meer boter werd verkregen, was het natuur-
jjk gevolg dat het vetgehalte in de droge stof der kazen
ran de lynkoekgroep 3 hooger was.
Gedurende den geheelen loop der voederproef werden
Ie koeien geregeld eens per week op een vasten dag
n een bepaald uur gewogen.
By voortduring verkeerden de proefkoeien in goede
onditie. Beide groepen namen per proefdier ongeveer
K.G. toe. Hieruit bleek, dat van „afmelken" by geen
er groepen sprake was en de rantsoenberekening goed
3 geweest.
Het financieele resultaat der proef was, dat by
roedering met sojakoek tegenover lynkoek de winst
tan melk met sojakoek 7 centen per koe en per dag
ledroeg.
Daar de mest ryker was aan stikstof wordt dit
voordeel nog op 1 cent per koe en per dag gerekend
en is de totale winst 8 cent per koe en per dag.
Yoor deze berekeningen is de prys van sojakoeken
gesteld op f 9 50 per ICO K.G. en die der lynkoeken
op f 12.50 per 100 K.G., wat overeenkomt met de
marktpryzen dezer artikelen in den afgeloopen winter.
Als de waarde der lynkoek f 12.50 is, dan kan sojakoek
ruim f 12.— noteeren zonder tegenover de eerste ver
hes op te leveren.
Meniag veehouder zal over sojakoeken gaarne nog
oene bijzonderheden vernemen en ook daarover geeft
oet uitvoerige verslag der genomen proef veel lezens-
^rdigs. Wy nemen daaruit het volgende over
0d j18 ee" paar )aar verschynt in groote hoeveelheden
verv9 hiarkt voor krachtvoodermiddelen een product
betrekkir-? van de sojaboon n.1. de sojakoek, die door
aan vn«u lagen Prh8' gepaard aan een hoog gehalte
drei&t nde bestanddeelen, een geduchte mededinger
mirirCio Worden van andere veel gebruikte veevoeder-
Do vooral by de melkveevoedering.
Broeit ha n' hoewel thuis behoorende in Oost-Azië,
java ehalve in Japan en geheel China eveneens op
Eurnn. ln. Brïtsch Indië en komt ook sporadisch in
8inHo 611 ^GGrd-Amerika voor.
1 Jap 10hgGlyke tyden wordt deze boon in China
de vroegere heerlykheid is verdwenen. Na 1492 werd
een reusachtig koloniaal gebied veroverd, aanzienlyke
schatten stroomden het land toe. Maar alles ging ver
loren, omdat onder de heerschappy van het cleriealisme
elke vrye gedachte, alle moderne ontwikkeling onmo-
gelyk werd gemaakt.
Het volk schikte zich hierin. Al mocht ook van tyd
tot tyd eens een poging worden gedaan om het cleriea
lisme te bestryden, veel werkten die pogingen niet uit,
want zy werden niet verricht met den waren geest.
Conservatieven en liberalen bevonden zich er wel by
elkander regelmatig af te wisselen in het bestuur des
lands en hadden dus geen aanleiding met krachtige
hand in te grypen in de bestaande verhoudingen,
waardoor deze regelmaat zou worden verbroken en de
vurig verlangde voordeelen in gevaar zouden worden
gebracht.
Zoo bleef Spanje, wie er ook regeerde, onder de
heerschappy van den clerus, al werden dan ook soms
wetten uitgevaardigd, of overeenkomsten gesloten, die
althans voor het uiterlyk die heerschappy beperkten.
En de clerus maakte van haren invloed gebruik.
Steeds in grooter getale overstroomden reguliere en
seculiere geestelyken het land. By een zielental van
19 millioen zyn er in Spanje meer dan 150.000, priesters,
monniken en nonnen en het inkomen der kerk, hon
derden millioenen, bedraagt meer dan al de uitgaven
Er is voorloopig nog geen gevaar, dat we inslui
meren zullen. Ais tenminste gevaar en strijd, en....
nu ja... streven ook in staat zijn ons wakker te hou
den, dan raken we voorloopig nog niet in den dut.
Het woelt in alle lagen der maatschappij, zoo niet
vijandig, dan toch om verandering; zoo niet 0111 macht,
dan toch om recht, of wat daar somwijlen voor door
gaat. Maar stil, rustig, gladjes en effen is 't in geen
enkele laag. De grondwerkers rumoeren en de konin
gen rumoeren ook. De renteniers zijn niet minder on
tevreden dan de brievenstellers, dan de schoolmeesters,
dan de krantenschrijversniet minder dan ieder an
der-, die op en neer g|aat. meesjouwt en mee-arbeidt
op de groote werkplaats van 't leven, waar getimmerd
en afgebroken, gebouwd en gesloopt, geld verdiend en
geld gestolen wordt. Couponnetjes-knippen en 'huur "Op
halen hebben, óok hun bezwaren, net zoo goed als
kian-looien pf 'n krant uitgeven. En als 'n menseh,
wiens zaakjes gaan zoo ze gaan, zijn berekeningen maakt,
en becijfert dat ie over zooveel jaren hier pf daar aan
den Rijn zijn villa kan hebben, dan... Wou je iets
vragen?
Nee; lees maar door.
Je zei toch iets i
Ja, ik wou alleen maar opmerken, dat 't arm
huis hier aan 't eind van de straat is.
Nu ja, wat zou dat?
Niemendal! Ik bedoel, dat 't zoo dicht bij is.
Zoo?! Nou, dat wist ik anders al. Hou uu je
ongemotiveerde opmerkingen maar voor je, en laat me
lezen.... Als nu 'n menseh zoo zijn berekeningen maakt,
dan is 't geen wonder, dat hij soms vreest tijd te
kort te komen oin 't sommetje bij mekaar te krijgen,
en...
Nu, lees dan door.
Ja, om je de waarheid te zeggen heb ik hier
'n paar regels open gelaten, omdat ik niet precies weet
wat 'n menseh. in zoo'n geval doet.
Weet je dat niet?
Noen J1 j
Ik niet, want ik heb er nog nooit over gedachtj
Maar ik zou denken, als je aan 'n brief giaat begin
nen. dat je ten minste weet waar je 't over heb.ien
zal, en in de uitwerking van 'n opgezet onderwerp niet
halverwege zult blijven steken.
Zoo, zou je dit denken?! Nou vrind, dan ben
jij 'n heel bizonder menseh. En als jij bij 't begin
van 'n onderneming, al zoo verzekerd bent van 't ver
loop en den uitslag, dan zou ik maar eens wat uit
gaan voeren. Want om zulke menschen zit de wereld
heel erg verlegen, 't Is niet zoozeer het werken dat
wij behoeven gewerkt wordt er waarschijnlijk wel
genoeg maar 't verzekerd zijn van den uitslag ervan
dat is de quaestie. De meeste menschen beginnen iets,
zender dat ze eigenlijk weten wét ze beginnen, en
zeker zonder dat zij eenig vermoeden hebben hoe 't
af zal loopennet zoo goed als de meeste menschen
zoo maar pardoes op de wereld springen, zonder te
weten of ooit te weten komen, wat ze er eigenlijk
komen doen. En omdat 'n menseh, zoomin als zui-
wegen wat onze eigenlijke taak is, wat we in dit
ot dat geval doen moeten, en dat de meeste men
schen met de overcompleetheid van zichzelf verle-
g'en zitten. Vandaar in de eerste plaats al dat ge-
vriendsehap en getrouw, dat in negen van de tien
gevallen falicant uitkomt. Die vrienden of die ge
trouwden bedrogen elkander niet, wilden elkaar niet
met opzet leed doen, doch zaten alleen maar met
zichzelf en hun onstuimigheid verlegen en verhin
gen zich in hun zoeken naar rust, aan den eersten
boom den besten, dien zij in het bosch, waarin zij
verdwaald waren, tegen kwamen. En als anderen daar
dan later voorbij komen, dan zeggen deze: ,,Daar
hangt er weer een! AVme stommeling!" Maar wijzer
maakt 't hen niet; want zonder dat zij 't zichzelf
bewust zijn, zoeken ze in datzelfde boseh naar een
anderen boom, die hen met al hun wijsheid en mal
ligheid dragen kan. Maar hangen doen ze alle
maal. En zoo is 't met 't zoeken naar en 't kiezen
van 'n werkkring precies eender. Minister Zus en
Zoo zou als klompenmaker misschien op zijn plaats
geweest zijn; als minister is hij 't heslist n, i e t.
Boer Jansen had rechter moeten worden, mijn vriend
Willem directeur van 'n toevlucht voor onbehuisden,
mijn vrind Arie, die nu bij de post is, litterator, mijn
neef Bulthuis polyglottisch tolk, ep ik schrijver. Maar
wij allen, en honderden met ons, hebben verkeerde
boomen uitgezocht, om ons aan op te hangen. En
daar hangen we dan nu ook aan. En in plaats van
ons nu maar rustig te houden, dat 't touw niet
nog meer knelt en insnijdt, en ons te schikken in
ons lot, dat nu eenmaal niet anders is, doen we tel
kens allerlei wanhopige pogingen om los te komen
of 't touw zoo te schuiven, dat 't wat minder pijn
doet, wat toch nooit gelukt en waar 't eenige ge
volg van is, dat 't hoe langer hoe meer pijn gaat
doen en hoe langer hoe meer insnijdt, ten slotte
door den nekwervel heen, en wij, als ons najaar
stormt, afwaaien en in 'n graf terecht komen. En
dan is 't uit.
Overrijp?
Och, dat zou ik niet durven zeggen. Er waaien
er van de soort vrucht waartoe wij behooren heel
wat af met grijze haren of heelemaal geen haar
meer, die tot hunner dagen einde zoo groen zijn ge
bleven als gras; die zoo min vrucht hebben gezet
als dat zij een versiering zijn geweest voor den
boom waaraan zij hingen; die alleen als 't 'n be©tje
hard woei, net als de andere gezonde, pit-dragende
vruchten, 'n beetje mee heen en weer gewaaid heb
ben, maar voor de rest niet meer hebben gedaan
dan het leven geleid van 'nHoe heet zoo'n
plant ook weer, die voor niets deugt en andere plan
ten in 't groeien belemmert?... Maar we moeten
voorzichtig wezen in ons oordeel en niet generalisee
ren; er zijn champignons en champignons, paddestoe
len en paddestoelen, toad-stools en champignons, welke
eerste zwaar vergiftig en welke laatste 'n ko-stelijk
voedsel en lekkernij zijn. Ze gelijken uitwendig zóo
precies op elkander, dat men er zich heel gemakke
lijk in vergissen kan.
Evenwel, boer of rechter, minister of klompenmaker,
koning of grondwerker, over 't algemeen genomen is
het meerendeel ver van indutten af. In de zoo-zoo
laagjes der maatschappij, waar de strijd om 't dage-
lijksch brood evenals in 't jaar 70 onzer jaartel
ling de verdediging van Jeruzalem»bijna op den
Sabbath moet worden voortgezet, zijn de vergaderin
gen tot verbetering niet van de lucht. De geest dei-
oude gilden manifesteert zich nu niet zoozeer in
meesterschap in 't vak of in het afleveren van werk
stukken, die 'n meesterlijke hand en meesterlijk na
denken verraden, maar in woorden, die ons voor het
meerendeel door de schreeuwleelijken van na tachtig
tot 'n erfenis zijn nagelaten, 't Verstaan of begrij
pen van elkander is op zulke vergaderingen het voor
naamste niet; daar wordt zelfs niet aan gedacht.
Schreeuwen is nummer een, schreeuwen is nummer
twee en schreeuwen is nummer drie. Schreeuwen is
't begin en 't einde; en hoe meer vreemde en on
verstaanbare woorden dan zoo'n half idioot gebruikt
woorden, die zoomin hij-zelf als zijn auditorium
verstaat of kan uitspreken hoe gewichtiger hij is
in zijn eigen oog. Maar als de vergadering is afge
loopen d. w. z. als de deuren van zoo'n tijdelijk
gekkenhuis weer open gaan om 't zoodje te loozep
is men nog even wijs. Wat zij gedaan hebben
is: kabaal gemaakt en herrie geschopt; 'n wijs of
verstandig woord is er niet gesproken, 't Was er om
te doen wie nummer Een zou zijn, en omdat ieder
voor zich dacht, dat geen ander dan hijzelf daar
voor in de termen viel, is men het niet eens gewor
den. Totdat... ja, er gebeuren overal wonderen
totdat er waarachtig een 't zoover bracht, dat hij
al de anderenMenseh, menseh!?Ja, 't is
zoo; maar toen men de brij, die dan zoo gauw
gaar was, zou gaan eten, was ze aangebrand en was
men nog veel verder van huis. 't Schijnt, dat luis
teren en nadenken 'n moeilijker kunst is dan pra
ten; wan,t praten doen ze allemaal, zij 't dan ook
in 'n taal, die zoomin 'n Hottentot als 'n fatsoen
lijk menseh verstaat. En dan zijn er nog menschen
timmerlui, metselaars, schippers, postlui, groente
boeren, dominee's en welk soort van menschen
niet? die hun halve leven noodig hebben, om tot
de ontdekking te komen, dat 't van „Asmodée" af
tot aan de „Dageraad" toe. een en al phrase en
nonsens is. Het schelden op kerk en maatschappij
is even ondoordacht als het begrip van gelijke plich
ten, die gelijke rechten met zich brengen, tot hen
doorgedrongen is of doordringen kan. En het groote
geluk van te weten wat men doet, blijft even
ver van hen, als de bewustheid van den vloek dit
niet te weten.
voor onderwys, justitie, leger en vloot en staatsbestuur geling of als volwassene met zijn armen over elkaar kan
te zamen. Het Spaansche volk, aldus drukt een Span- gaan zitten, voelt, dat hij iets doen moet, maar niet
jaard het uit, geeft meer geld om zich voor te bereiden 1 weet wét, begint hij maar vast met kabaal te maken
op den dood, dan om zich op te voeden voor het leven. en herrie te schoppen. Wanneer we allemaal precies
Het aantal orden nam in 8panie voortdurend in sterke e.nw i .oi/ t^nHpn die taak met nauw-
mate
honderden tI I
terug, de religieuse stryd in Frankryk bracht nieuwen wat rustiger wezen zóu.
toevoer. Overal verrezen nieuwe kloosters. Alleen in de
provincie Barcelona telt men er 450; de stad Valencia
heeft volgens een opgave van den burgemeester korten auiai UTOl
tyd geleden aan den gouverneur der provincie gedaan, j is het al 'n .heel gewiohtig iets, goed te weten wat
alleen al 57 nonnenkloosters met 1157 inwoners en 13 I we zouden kunnen en moeien doenmaar neem aan
monnikenkloosters met 225 inwoners. Een statistiek!wat niet heel waarschijnlijk is dat iemand dit
lonri AnfVtrQfllrf moor tia KAïronalnnn/ln 1 1 1_ 1 J, rvnh Tiftl li I i /I '1 tl n/ll.- L" 'ltie
Nou, schrijf dat dan
Jawel, maar daar ben je niet mee klaar. Een
menseh staat niet alleen op de wereld. Ten eerste
over het geheele land ontbreekt, maar da bovenstaande
cyfers geven toch reeds een denkbeeld.
Al die geestelyken, die monniken en nonnen moeten
door het land worden onderhouden niet alleen, maar
al die kloosterlingen vrygesteld van belasting en
arbeidend onder de meest goedkoope productievoor-
waarden doen bovendien den leeken op elk gebied
van het economisch leven concurrentie aan. Niet met
stille bespiegelingen, met armenzorg of ziekenverpleging,
met onderwys alleen houden die duizenden zich bezig.
Men dryft handel, beoefent landbouw en industrie on
verzamelt zoo reusachtige kapitalen, steeds opnieuw
winstgevend belegd. Zoo wordt de kerkjrerrykt, maar
verarmt het volk
zftHr 7' Een jaar geleden heeft het volk, een deel althans, dat
PSïen vGelzydigbehalve dat sojaboonen op allerlei van Catalonië, het meest ontwikkelde en door handel
hifeu ,erGid, als menschenlyk voedsel dienen, weet en industrie het meest met het modirno leven in aan-
uoor gisting het bekende spijsaroma „soja" en zeis; raking komende, in de folio onluaton, gevolgd na de
et °P groote schaal als landbouwgewas gekweekt.
1 Z6,,r ru'k, dat men in Azië van deze vrucht maakt,
al weet, weet hij dan ook. of ziet hij dan ook kans
't zoo aan te leggen, dat zijn doen en laten, zijn be
langen zal ik maar zeggen, anderen niet schaden?....
Nu zal je misschien wet zeggen, dat ieder voor zich
zelf moet zorgen, en alleen maar aan zijn eigen be
lang moet denken, maar feitelijk gaat die redeneering
niet op. Ik kan b.v. geen schoenen maken, dus zit
ik om 'n schoenmaker verlegen. Ik kan mijn eigen
haar niet knippen, dus heb ik daar 'n ander voor
noodig. En als nu die ander daar misbruik van zou
maken, dan loop ik binnen kort op mijn bloote voe
ten, en met 'n haardos als 'n schilder of 'n vege
tariër, of als 'n ander excentriek menscli, die om
dat hij althans „iets" wil lijken zyn haar maal
laat groeien, op zyn bloote voeten gaat loopen of iets
anders practiseert, waar 'n gewoon menseh niet aan
denkt Summa summarum geloof ik dan ook, dat we
niet rustig genoeg zijn, om eerst eens goed te over-
Andere opvoeding, andere omgeving, anderq levens
omstandigheden, andere agitaties. Vorst Nikita van
Montenegro, de 69-jarige beheerscher van het land
der Zwarte Bergen, is eergisteren, Donderdagochtend,
als Vorst opgestaan en aan den avond van dienzelf
den dag als Koning gaan slapen.
Toen zijn oom, de wojwóde Damilo „wojwó-
de" wil zeggen: legeraanvoerder, schatplichtig vorst
den llden Augustus 1860 werd vermoord, werd
door het meerendeel der Montenegrijnen de wensch
te kennen gegeven, dat Nikita, zoon van den dap
peren Mirko Petrowitsj. den vermoorde in al zijn
rechten en waardigheden zou opvolgen. En de negen
tienjarige jonge man, met zijn denk-oogen en zijn
eerlijk moedig hart, voortgeduwd door zijn vader,
met blijdschap en verwachting door het volk begroet,
liet zich den zoo noodlottig ledig gekomen stoel
aanschuiven, en werd zonder moeite door de Euro-
peesche Mogendheden als Vorst erkend. En schoon
jong gedroeg hij zich zeer wijs. Ouderen rieden
hem te bedenken, dat Montenegro maar 'n klein
staatje was, en dat 't heel dwaas zou zijn als het
mede stem zou willen hebben in het Europeesch con
cert. En ofschoon 't hart hem popelde toen 't in
Herzegowina spaak liep tusschen Christenen eu Tur
ken, en hij graag den Serviërs geholpen had, om
de Turken te vernietigen, zoo hield hij toch zijn
onderdanen in toom en verbood het vormen van, ben
den. Maar de Porte begreep of waardeerde deze daad
niet - omdat iets wat tot ageeren en raddraaien
geneigd is, niet waardeeren of begrijpen kan en
zond Vorst Nikolaas den Turkschen generaal Omer-
pacha op 't lijf met 't bevel Montenegro te blok-
keeren.
Maar toen was ook 't geduld ten einde. Gedwon
gen te vechten, zou hij ook vechten, en in 'n be
roemd geworden proclamatie riep hij zijn volk ten
strijde: „Op nu en voorwaarts, gij volken der Zwarte
Bergen! De nederlaag van Kossovo zal gewroken
worden. Onder Moerad I is het groote Servische ryk
vernietigd, onder Moerad V zal het hersteld worden."
13 Juni 13899. Slag bij Kossovo. De Servische
tsaar Lazar de Groote verliest kroon en leven. On
dergang van het Groot-Servische ryk.
Maar ofschoon de jonge Nikita de Turken afsloeg,
is hy' er nooit in geslaagd de Slavische stammen
in den Balkan tot éen groot volk te maken. De Tur-
