ar
ii Lai- i
Be coöperatieve Zuivelopisatie.
De zusters Liesegang.
in
I er
ei
•en
ng
ia
tril
Zaterdag 9 December
55e Jaargang. No. 5034.
TWEEDE BLAD.
Iieeft jncn voel ongelijk land te bezaaien, b.v. in berg
achtige streken, dan verdient het verstelbaar-cellen rad
type; ,de voorkeur. Bij hel onderloop type zijn ver
stoppingen ,cn zaad kneu zingen niet zeldzaam. Tegen
woordig zijn verschillends machines zóó in le rich
ten* -da! men gelijktijdig twee dingen zaait, b.v. erw
ten cn kamvij of bieten en ehïlisalpeter. Deze dubbele
zaaiïng .voldoet in de praktijk uitstekend.
Vooral ,voor bet zaaien van bieten is het gewensebt,
dat .de rijen door ijzeren rollen vastgedrukt worden.
Men behoeft dan niet te rollen na net zaaien. Zoo
noodig, kunnen bovendien dichtstrijkers tussobon de
vorentrekkers, en drukrolten worden ingezet. Ook bij
bel zaaien van tarwe zijn bier en daar de druk rollen
in gebruik, omdat -bel vastdrukken het uit win ter en te
gengaat. .Wal dieper zaaien geeft- op zichzelf ook al I
verbetering ,der wintei-vastheid en daarom kan incn b^ide
handelwijzen (wel pombineeren, vooral daar, waar men j
in strenge wintera de Wiühelmina-larwe en dergelijke l
voor yorst gevoelige rassen, ziet uit vriezen.
Machines pin busten direct op „pollen" tfe zaaien,
zijn pi herhaaldelijk geconstrueerd, maar ze werken'
rig jaar. 'Alleen werd het inleggeld voor kippen en den hier te lande aan te brengm. I)c Provinciale Sla-
I).
LANDMAN.
CCII. ZAA1MACHINES.
Het, „voorwer k" eener rij en zaaim ach i n,e bestaat
uit 2 vóór- en, 2 achterwielen; het is doelmatig, dat
heide dezelfde spoor wijdte bezitten, wat een nauw- geen yan alle nog zeker genoeg. De dibhol-locs lol leii
keurig sturen vergemakkelijkt. Nu de wiedmachin.es verdienen idus in hef algemeen nog geen aanbeveling,
meer in gebruik genomen worden, is er aan, rechtVoor .hel kleine bedrijf en voor de groen tenteelt
zaaien op gelijke afstanden veel gelegen. Men kan ]ieeft mén Tegenwoordig uitstekende h a n dza a i m n-
een vóór- of a,èihterstuur gebruiken. Het eerste werktc h i n c s. .De beste zijn de „Planet Jr." handzaaima-
krachtiger, doch eischt 2 man bij de machine, terwijl dijnes, ,<lie ongeveer f 35 kosten en door iodfcrcn so-
met een achterstuur éen persoon voldoende is. Zij ]j<j:en jianclelaar in landbouwwerktuigen geleverd kau
worden, aangewend aan machines tot 2 Meter breedte. Jien ^vordenMen kan er zoowel knollenizaad en spi-
De „zaad1 bak"'bestaat steeds uit twee afdeelin- j-,a3jje a]s envlen en slaboonen mee zaaien; zelfs schor
gen, die men den voorraadbak en den schepbak kan seneeren .en worlelzaad zaaien zc- naar behoore.n. Deze
noemen,. ui Is lekende werktuigjes leveren best werk, dat vlug kan
Het „z a a i a p p a r a a't" is .volgens verschillende .worden uitgevoerd/Dat zc netjes onderhouden moeten
systemen ingericht. Men, heeft het „bovenloop-sys- j worden, spreekt van. zelf,
1 teem" en het „onderloop-systeem". Bij het eerste
wordt het zaad met lepels opgeschept en in trech- j
tc-rs uitgestort, die het in de zaadleidingen voeren.
Kwetsing of beschadiging van het zaad is hierbij niet
mogelijk. Bij het ouderloop-systeem duwen de zaai-j -
-toestellen, het zaad door het zaadkanaal, waarhij r „v1
het niet zelden gekneusd en dus beschadigd wordt, j De Standaard driestart.
ook kunnen ze verstoppen. I Reel16 °pï, t va" iL"i
Een bekende constructie van het fcoTellloop-sys- algemeen Begrooüngsdebat bleek waar het heenging,
teem zijn de zaaitoestellen met groolere en kleinere Hf eindstation waar het heen spoorde was: het Lmk-
..lepel s". Dit oude en goede type is het meest - Mie Oartel. Daarheen luidde het speorbUjet van den
bekend aan de Smyth-s zaalmachines. Naar de grootte >«T, D„r,,ckeb- «venzeo het treinkaartje van den
van het zaad zat men een. as met lepelschijven in of; Drielschen afgevaardigde.
keert haar om. Verandering in de uit te zaaien hoe- bJfvan was dat belden de sociaal-demo-
veelbeid van hetzelfde zaad wordt verkregen door «®ten op alle mamer hadden te on zien, en dat om-
liet inzetten van een ander tandrad in de overhren- Bekeerd het sociale optreden van liet Kabinet. ge-
ging. Op dezelfde wijze scheppen andere machines met .n Mmistei Talma, den bons kreeg,
verstelbare bakjes, zittende aan weerszijde van twee Db®«® moet gehinderd hebben
zaaischUven. Door verstelling van éen enkele schroef f®"®" w® '■"""f voorbehond aan. V»n de drie Cartel-
J -• leiders, Borgesius, Drucker en Troelstra, is Borge-
konijnen, verlaagd en nu bepaald op 25 cent.
De prijzen voor de rubriek vette afgewisselde j
koeien en vaarzen werden verhoogd en voor elk be
paald op f 25, f 15, f 10 en f 5. Tevens werd be- 1
paald dat de bekroonde stieren niet meer zullen be
hoeven, te worden onderworpen aan de tuben-ulos;-
proef en eveneens, dat de behaalde prijzen aan de
eigenaars der stieren dadelijk zullen worden uitbe
taald. De stieren zullen dus niet tot primo Aitgti';-
tut van het jaar, dat zij bekroond zijn, ter dekking
beschikbaar behoeven, te blijven in de provincie Nd.-
Holland.
Goedgevonden werd weer 25000 loten uit te 'geven
bij de as. verloting.
Tot bestuursleden werden benoemd de lieeren J. B.
Wilken te Nieuwe Niedorp, P. Sevenhuijsen, te War-
menhuizen en C. Az. Waiboer te Wieringerwaard.
Tot leden der commissie voor rekening en begroo
ting werden benoemd de heeren F. v. d. Kamp en J.
Buis Jz. te Schagen en, A. Sleutel te Wieringerwaard.
ten van Friesland begonnen nu ook mede te werken.
Zij kenden in 1880 u.n de Friesche Maatschappij van
landbouw eene subsidie van f 2000 toe, teneinde daar
door de kennis der zuivelbereiding le IvevordcrenI>c
genoemde Maatschappij s'.elde het volgende jaar ocni
Deen nun. die de i-'ii.se'ie boorinnei in <Jc zuivelberei
ding oude richtte. B slap bevestigde tb lidiocfle tuin
e?ne bet-v opleiding en .no -.-i.-. v él-élmatigê werk
wijze. ikeJ.i na h rnpporl Commissie in 1878
had de l. vr .1. Hink". Borg-v in eïiie brochure er
o{4 öèwczcr,dat de zuivelbereiding cv.rst in goede banen
werd geleid door pen.- mevr stelselmatige werkwijze
m.a.w. door zc van de boerderij naaf fabrieken over
te „brengen. Dil was niet de eerste klank in die richting.
Reeds in 2875 had Jhr. D. O. Engelen hot nut
van den coöperatieven bedrijfsvorm betoogd en do
groote voordeelen daarvan bepleit. Er moest ineer
centralisatie in 't bedrijf komen, en die centralisatie
moesten de veehouders zelf tot. stand brengen. Wat
baat echter de arbeid en de strijd van een enkeling.
Uit en voor de Pers.
De begrooting werd goedgekeurd tot een bedrag wanneer de groote massa werkeloos staan blijft. Jm-
van f- 260 9.S0%. mers niets. Zoo ook hier. Nog was de tijd niet ge
ilet bestuur zal overwegen, op voorste! van den komen, maar de coöperatieve bedrijfsvorm zou koiiiou.
lieer Stammes te Nieuwe Niedorp, oT volgend jaar Do groote massa moest ook mee. Dit zou slechts bLlj-
ubriek in het programma zai worden cp^eno- ken te zijn. eene kwestie van tijd. Berst zou een tljd-
i lang de speculatieve bedrijfsvorm, die't belang van
den veehouder op den achtergrond stelt, op don
voorgrond treden.
1 Door woord en geschrift was de fabriekmatige zui
velbereiding aangekondigd en voorbereid. Het jaar
1879 kwam. Een zeer belangrijk jaar voor de zuivel
bereiding. In dit jaar werden de eerste centrifuges
ingevoerd, die, hoe gebrekkig ook nog, hot groot be
drijf mogelijk maakten. Dit bleef da» ook niet uit.
In datzelfde jaar zagen wij dan ook een drietal in
richtingen voor fabriekmatige zuivelbereiding verrij
zen, ui. de zuivelfabriek Freia te Vecnwouden, de
kaasfabriek te Waddinxveen en de Leeuwarder Melk-
van naderbij ie zien.
Zeer .zeker hebben wij
w^proc/SchzS ,ST„do6ntfffifda,sldU "TT-
hel geraf is mW de zuivelbereiding ta oen belrekkelijk 1?».
kunnen de bakjes groo-ter of kleiner gemaakt wordén t
naar behoefte van hetgeen gezaaid moet worden. Men de oudstö 111 T™ ,d J ng e' e
Ikan deze machine zoowel stellen voor het zaaien van d« '9ldinS. niet nu pas, maar
paardenhoonen als voor hot zaaien van koolzaad. Ver- eeds sinds 1905 en de oudere heeren hadden slechts
wisseling van zaaitoestellen en tusschenraderen ver- te volgen. Vooral op politiek gebied voor hen wien
valt. Het beschreven systeem is een uitvinding van bet treft, hoogst onaangenaam.
den machinefabrikant Fr. Meliehar te Brandeis aan de T® m««r. ™r ze"3 "et zedelijk oordeel in de klem
Blbe. In Nederland zijn deze machines ingevoerd 011-
der den naam van „Glorie"-zaaimacl,lnes. Roods l® ^,0®lc,, dat »'®n lrel Tcrronstne
ex ueu lliVcUU van „eiuiiB i a i 1 ,1 1-1 1 - 1"1
Machines, gebouwd naar Mellcharis patent zaaien m -f® AntsIcnlninsolic zeeliodeiislaking niet vergoelijkt
regelmatig, zoowel op vlak als op oneffen land. "O* yerdodiRiging vor. l-.r ligt och ,n opgesloten.
Het zaaitoestel met „moffen-celraderen" kan even- men "ocinhslischo zijde dit cimnlijk venvilcli-
eens door eenvoudige verstelling eener schroef groo- «W- N», '»on Mg«r to-dumn
ter of kleiner gemaakt, worden. Veorende afstrijkers Wpi nrc" ft lerrommc, ,cn xtn ook Wj met
zorgen voor een juiste vulling der cellen. Zoo kan M's|lic«l en mot verontwaai^ging afkmfe, (L.ar
men zelfs op berghellingen nog gelijkmatig zaaieS. «f krass? s'Hki°
Ook bij dit systeem vervalt de omwisseling van het J® .«kon, wenl er loon wel die booialo Praxis bljger
zaaitoestel hij den uitzaai van grooter of kleiner tanW, ,di® gewezen had op een andeisoorlig lono-
zaad mme jn 1100,3standan dat even pijnlijk kan zijn, nujar
Dit systeem vindt thans toepassing in de zaaima- f. dch opzettelijk „„U,ouden van verdict Werd er
chines van R. Sack te Flagwitx. Het. is dezelfde con- :t!ler-iii;ris 1 P®01 niol gedaan.
strucüe als het verstelbare schuifrad in het onder- .Ook Jner kan men dus zeggen Ca yesl. liet Cartel
loon tvne ca', en is samengesmeed uit diie scnalinienl>e Sociaal-
Bij het onderloop-systeem schuiven' de zaairade- democraten als ioangcvcnd in het middctl links dc
ren het zaad naar buiten. Zij zaaien nog regelmatig. '"*5™, O™.®*» ®-?:..™, «f» l"ne-Liicralen
onverschillig of de zandbak vóór- of achterover,, of «f** »J» Vrlj-I ibcralen dic dan maar onder
van links naar redhts helt, wat hij het lepelsysteem v cuajlen van Hechts sduidplaals moeten aoekai.
niet mogelijk is, want hier moet de hak steeds hori- p®volS toerran al zijn zoo denkt men da Rechts
zontaal staan liet yonservati-evc eiem-ent meer m d'o melk te brok-
Het onderloop-type is daarom vooral in gebruik in kcl™ f» «w vanzelf tengevolge zal heb-
hergstreken. Een lang bestaand model werkt door btm. dal de Chrislonademooraten van Reclrls loswcekcn
middel van, Thörner's zaairad, door verschillende fabri 11,15 Coalitie en overgaan. Straks kan al wat demo-
kanten later verbeterd. Hier moeten de zaaitoestellen crall]sc'1 1S> -1/,1 Rechts en van Links <bti vereenigd
gekozen worden in overeenstemming met de grootte ai
van het zaad, De last van het verwisselen blijft dus '""nl
bestaan
Bij het verstelbaar schuifrad, gebouwd a!ls het
moffen.-rad, is dit niet noodig. Daar het zaad onder
wordt uitgeschoven, zijn afstrijkveeren, overbodig. Dit
systeem is toegepast in de ,Miranda"-za..aimach in.es
van, Eckërt te Friedr.ichsberg- bij Berlijn.
Machines volgens het schuif rad-systeem zijn in den
laatsten tijd gezocht. Het groote voordeel ervan is,
dat de regeling van de hoeveelheid zaaizaad 'zeer
eenvoudig is, want ze geschiedt eenvoudig door ver
schuiving van, een. hefboom, waardoor de „mof" meer
of mipder over de cellen schuift en deze kleiner of
grooter maakt. Een tweede voordeel is, dat het zaaien
Men ziet, er zit stijl, cr zit samenhang in. De fuik
ligt er. Als Rechts er nu maar in gelieft te zwemmen
Plaatselijk Nieuws.
PAASCHTENTOONSTELLING.
Vergadering van de vereeniging tot liet houden
van, jaarüjksehe Paaschtentoonstellingen, van, vee te
Schagen, gehouden op Donderdag 7 December 1911,
des middags t,e 12 uur, in. het Noordihollandsch Kof
fiehuis alhier.
Vice-voonziftter de heer P. Buis Jzn., opent de ver-
,0 eeuw gadering met ©en gepast woord en deelt mede, dat de
regelmatiger is dan bij het scheprad-systeem, ook ^eer Jó. Zijp Hz., voorzitter, verhinderd is. De no-
als de paarden niet regelmatig loopen. Daar de af- RRen worden, door den heer A. C. Roggeveen,, secre-
meetbak klein, is, kunnen, deze machines bijna „leeg" taris' &elezen en ven-olgens onveranderd goedge-
gezaaid worden. Het schoonmaken van den zaadbak kéurd.
geschiedt meestal door het „zaaihuis" naar ender te Meegedeeld wordt, dat de Schager Winkeliersver-
doen kloppen. eeniging een extra-prijs van, f 10 heeft toegekend voor
Sommige schuifrad-macliines kan me» door invoe- dc' rubriek vette kalveren. Met instemming wordt dit
ging van ee,n t,u©schenrad laten werken als bovenloop- aan',od geaccepteerd.
type, b.v. voor boonen of erwten. Het jaarverslag wordt gelezen en, goedgekeurd.
Uit de trechters valt het za.ad in de 'zaadleidingen, Hieruit blijkt, dat het aantal leden bedraagt 337 en.
waarvan de „télescopische buizen"' de duurzaamste da*" der donateurs 43.
zijn. De „spiraalbuizen" werken uitstekend, maar De rekening en verantwoording over 1911 wordt
roesten meestal spoediger 'door. goedgekeurd. De ontvangsten, bedrage» f 2409.21.
ITcl beste materiaal voor de scharen of vorentrekkers de uitgaven, f 879.40%, dus een batig saldo tot een
is „Ilarlguss". De nieuwere machines zijn thans zóó i)edraS van 1 529.80 Dit groot batig saldo is in
ingericht, {dat met één hefboom de. vorentrekkers wor- hoofdzaak te wijten aan de mindere uitkeering dei-
den opgetild en tegelijk-hel zaaitoestel buiten wer- Prijzen voor het vee, door het niet geheel doorgaan
hing .gesteld Word'. Dit maakte de bediening eenvoudig. der tentoonstelling vanwege het heerschen van mond-
Ti:; i.ii ZiTr, en klauwzeer.
•ordt vastgesteld ongeveer als vo-
Bij ,de keuze eerier zaaimaehine handelt men heten li;lauwzeer.
vei-standigst, indien men een hovenloop-systeem kiest. Het programma
men „voor vette koeien met melk in den nie
Op voorstel van den lieer Jhr. Van Doorn zal hel
bestuur nagaan in hoeverre een Inschatting voor de
ingozonden planten .eai bloemen noodig is.
Hierna sluiting'.
O
Alvorens wij overgaan de beleekenis en den omvang
van de coöperatieve ziiivelorganisalie le bespreken, is
hel noodig een enkel oogenblik stil te staan om het «nnof ,.o i i
proces waaruit die or^urisatic is voortmesnroten erns innchtlnS- De gcest van ommekeer l)egon thans to
proces, /vaaruit^^organisatie is voorigespioicn,- eens heersc.heü In 18g2 werd te Harllngen de koninklijke
Nederlandsche Maatschappij van Kaas- en Room-
Maatschap-
zecr~klein lijdsvetloop. In dezen" taJi van bedrijf 'is f®'131,de'?A
in dc laatste jaren een bijna algeheele ommekeer gje- Y- .f
komen. In een tijdsverloop van rïim een kts-dri eeuw is 0ft»'kk®ltoJPlaa"<
de jtuivelbeieidüig van dY boerderij naar de fabrieken
veerlaatst. Ongerivijfeld hebben di omstandigheden, JETS"?
vorn-tspruitende uil zoer yemdhillende oorzakSn, hiir-"ÏSÏK', t9,lda„ln 18A
aan medegewerkt. De ontwikkeling ven dil proees zou sri^,1i'lhV.uL hf.,lriirLvn™ V.L-y, n
anders piert zulk eene snelle vaart hebben geiomen. i niet gereohtjgcl
De /iedcrlandsehe boter, vooral de Friesche, heelt 5 f.™ T
reedsvan oudsher eene zeer voorname plaats ingenomen v.rhQ dj i ir a tv Uf "i
op dc wereldmarkt, met name op de Hngclscii?markt, Sfl zmvelfabrikant en den voo-
De ploude roem d.'e ons product op do Kiilenlandscité de SLSiL?
markten .droeg, hegon omstreeks 'IS lil aanmerkelijk te T( reoés in 1875 door
tanen. De van de kwaliteit der prhur- i T~r
Vanuit Warga begon d e V i t O r i c. Hier
gevolge Jiehijen dat onze positie op de wereldmarkt
1 werd: verzwakt. Vooral (liet eerste, n.1. de knoeierijen na
men langzamerhand; een groo ten omvang aan. In 1872
bedroeg de uitvoer van Friesche boter naar Engeland
,'pl.m. 21000000 K.G., waarvan pl.m. 90000oo K.G. vcr-
valsciit was, dus 37Va pet. Deze cijfers geven ons een
treurig Jae-ekl van den toestand in die jaren en het
kon riiet anders of onze plaats cp de wereldjmarkt moest
verminderen. Als lret kalf verdronken is, dempt men
den put, zegt. hel spreekwoord. Zoo ook hier. Toen
door eigen schuld onze positie op de buitenlandsche
markten ,erg was .verzwakt en aan naburige landen
de gelegenheid gegeven was ons product cp die markten
op den achtergrond le plaatsen, begon men naar ver
betering uit le zien. De slechte toestand liet zich echter
niet „eerder gevoelen, dan eenige jaren na 1872, toen
de bolerprijzen aanmerkelijk terug liepen. Toen pas
begon men de malaise, die reeds lang had bestaan,
le gevoelen.
In 1878 meenden de leden van de Friesche Maat
schappij van Landbouw iets te'moeten doen om ver
betering in den onhoudbaren toestand' te brengen. Deze
vaardigden n.1. in dal jaar eene commissie van 3 le
kten (bestaande uit ide heeren .Jhr. Van Beyma tlioc
King'ma, H. F. Pasma en P. C. Wal ma, af naar De-
inemarken, teneinde aldaar de zuivelbereiding te be
studeren en deze studie dienstbaar te maken aan de
belangen van den Frieschen boer. Dit besluit, voort- - o
komende uit den boezem der Friesche Maatschappij fen schip, dat toen, nu zooveel eeuwen geleden, daar
van Landbouw, dus uit den boezem der boeren zelf, ^er P'aatse zou zijn vergaan, een schip, dat evenals
was een zeer verblijdend verschijnsel. Immers de boe- elk ar,der vaartuig, dat tot het rijk der sagen be
ren toonden, hier mede, verandering' te willen brengen. Loort, met schatten beladen moet zijn geweest,
in den onhoudbaren toestand. Zij toonden' zelf te wil- ®ri dat schip is nu gevonden!
Jlen. Dit zelf willen zou laf ter blijken le de uitgravingsw erken voor het bouwen van 'n
zijn een zelf kunnen. Jammer alleen was l [nog, nieuwe kerk is men, op zes voet diepte op den romp
flat er juist eene malaise moest zijn, om; de veehou- ervan gestooten. De gedachte aan al die schaftten, die
{diers iri eene andere richting te voerene{* R"1 verborgen moeten zijn, is nu herleeft en men.
In Juli 1878 keerde de reeds genoemde commissie z!et Z1C^ 'n Rhede al meester van al het goud ei*
terug van hun reis en bracht haar rapp>rt uit. Dit zilver. dat het vaartuig bevatten moeit, ja, men ge-
rappoft had lot conclusie dat de Denen ons \*orre looft d© klokken ér in te zulJën terug vinden, die
vooruit waren mei de zuivelbereiding, dat de kwaliteit voor eeuwen uit het kerkgebouw verdwenen zijn.
der Nederlandsohe boter ver achter stond bij die der ^en ^an zick dus de opwinding begrijpen. Temeer,
Efeensohe. Men werkte hier door iu oude sleur. Dit naar men nu ook komt zeggen, dat van het vinden
moest veranderd worden. De zuivelbereiding moest meer van het sth.'P S©e" enkel woord waar moet zijn. Een
in methodische banen worden geleid. kist, half uitgegraven, moet het verhaal van 't schip
Het onverklaarbaar conservatisme, om steeds door kebb©n doen ontstaan. Maar ook die kist kan wat
te gaan in oude sleur, om steeds l zelfde te doen bevatten zegt men nu en in ellc geval kan men
j wal .vader, grootvader en overgrootvader deden, om io Hhede tevreden wezen, nu men er zoo plotseling
zich niet aan te pissen aan de" eischen des tijds, dat 200 onverwacht aan de vergetelheid werd ontrukt.
conservatisme speelde den veehouder groote pvrlen,, dat M'EER EEN GOUD- EN ZïLVHItDlKESTAL.
conservatisme moest verchvijnen. Veehouders uit Alweer heeft een belangrijke goud- en zilverdief-
1 den legen w oordigen tijd, bedek t da t goe d. stal plaats gehad te Amsterdam/ Tka:<« is het in
E'enf cVergei ijk conservatisme heersch I ©en gesloten huis, dat de diefstal werd bedreven.
Op de Marnixkaie 88, éen hoog achter, woont raej.
SloepGrambeek, met haar dochtertje. Ilaar man is
in Duitschland op een fabriek werkzaam. Om eenige
bezigheid te hebben, drijft zij handel in gouden en
zilveren voorwerpen, waarvan zij een belangrijke hoe
veelheid in huis had. De voorraad werd altijd weg
gesloten in een muurkast. Doch wanneer de juffrouw-
uitging. legde zij den sleutel op een tafel onder het
hebben de boeren bewezen dat zelf willen zelf
kunnen is. Hulde aan die veehouders, die in 1886,
de practische pioniers wayen van de zuivelooöperatie.
In Augustus van dit jaar vierde de coöperatieve stoom
zuivelfabriek te Warga haar 25-jarig bestaan. De
geheele Nederlandsche Coöperatieve Zuivelorganisu-
tie heeft medé dien, dag herdacht. Vanuit Warga be
gon de Victorie. Hierbij willen wij een enkel oogev.-
blilc stilstaan.
H. TH. DE BRUIN,
Directeur der Coöp. Stoom zuivel f ah r.
„De Eensgezindheid".
St. Maartensbrug, Dee. 1911.
Wordt vervolgd.
Ëinnenlandsch Nieuws.
EEN SCHIP GEVONDEN.
Rhede, een tot nu toe vrijwel onbekend gebleven
plaatsje, dicht bij Bellingwolde, is plotseling heroemtl
geworden.
Wat er dan
N. Gr. Crt.
In Rhede leeft evenals in elk ander dorp een sage
voort, een sage, die afstamt uit den tijd, toen de
Eems-rivier nog midden door het dorp stroomde. Deze
sage, van geslacht tot geslacht oververteld, en tot
op den huidigen dag bewaard gebleven, spreekt van
toch wel is gebeurd? vraagt de
no£l treden ten dage. Nog heden ten dage sluit
men vaak op een dergelijk onbegrijpelijk conseivatisme,
bij den .strijd, dic de coöperatieve ziuveiorganisatie voert,
om. de bestaanszekerheid der veehouders" te verhoogen.
Deze verzuchting loopt onze besprekingen eenigszins
vooruit. Koeren wij daarom tot ons rappjrt terug'. Hel
rappert wees. ons d e richting aan, die moest warden
ingvslasen teneinde verbeteringen iu, de slechte toeslnn-
Feuilleton.
ROMAN VAN KOHLENEGG.
Zou moeder, zoo "dacht Dela, dan werkelijk niet
weten, hoe een jong meisje te moede is, dat tegen
een voortreffelijk mensejh als Grell, kort en bondig
neen zegt? Dat is nauwelijks te gelooven. Dat moest
elke .vrouw toch wel begrijpen, vooral zulk een fijn
gevoelige vrouw als moeder er eene is. Moest dan
I>ela juist de vrouw van een landraad', of liever nog
iets piecr woedenWas dat dan
„U .zult mij toch niet voor kinderlijker honden,
dan ik werkelijk ben, moeder", zeide Dela nog, toen
zij ,haar theekopje terug schoof en haar servet samen
vouwde.
„Geloof mij moeder, ik weet heusc.h heel goed wat
ik ,wil. Wees niet boos op mij."
Dat was vandaag een zware dag.
Zij (kregen het allen fc kwriad, Mieke, Dela, Guste,
ja zelfs de oude Levi die het hout bracht, kreeg een
standje.
De meisjes keken elkaar eens aan, en trokken Zich
in den voormiddag in de voorkamer terug.
's Avonds (kwam Erich voor een uurtje. Hij keek
verbaasd van den een naar den ander. Mama' sprak
zoo poeslief over allerlei, dat het aan het puntje van
haar neus- te zien was, hoe opgewonden en prikkel
baar .zij was. -— Dal duurde,, tot dal Mieke aan de
piano „Voigl inwijdde dn het familiegeheimDeze zette
een paar maal zijn bril recht'op zijn neus, Jicl scheen
ook .hem niet naar den. zin te zijn, of ten minste
'heel erg le spijlen Dan verdween ook hij 'sppedig.
Vader ,\vas dadelijk na het avondbiood naai- zijn
kamer gegaan, die naast de slaapkamer in de lang
uitkwam. JIij nam -zooals steeds wat couranten en pa
pieren piec. Hij had nog het een en ander le doen. Hij
nam ,lot .moeders groot verdriet steeds proeven mei
allerlei zuren, en maakte leelijke plokken op den. vloer,
die .daardoor maar weer moest worden schoongewreven,
soms geheel afgebrabd.
Moeder vond haar echtgenoot tegen bedtijd in
dikke rookwolken gehuld, die hij uit zijn bruingerook
te tabakspijp in de ruimte had geblazen. De cou
ranten lagen half verkreukt op den grond. Een stuk
papier, geheel met cijfers en berekeningen gevuld,
schemerde door al den rook heen op de schrijftafel.
De oude liep brommend en mopperend op en neer,
e» keek niet eens op, toen zijn vrouw in de deur
der slaapkamer verscheen.
Toen scheen het haai- niet geraden onj dadelijk
te spreken. Zij maakte eerst heur haar op en trok
haar japon uit, om in plaats daarvan, een gemakke
lijke morgenjapon aan te schieten,. In dien tusschen-
tijd werd haar wil taaier, haar doorzettingsvermogen
grooter. Het sprak vanzelf, dat vader het gnote
nieuws moest weten, alleen maar ter wille 'van de
houding, die hij tegenover Grell moest aannemen.
Maar dat zij bij dergelijke gelegenheden steeds als
een vijand rondom haar man moest sluipen, om het
geschiktste oogfenblik af te wachten, dat hinderde
haar bovenmate. Men had zoodoende nooit eens steun,
nooit een menscli, op wien men zich kon verlaten.
Vader was weer in zijn krakenden rolstoel gaan
zitten. 1-J.ij schoof zijn couranten en berekeningen van
zich af, greep een oud in linnen gebonden, dik En-
gelsch hoek en hield het op eenigen afstand van
zijn oogen. Het was hem hetzelfde, waar hij het open
sloeg, hij had zich direct georiënteeerd.
„...Zeg, Ottomar, ik moet eens even met je spre
ken," zoo begon moeder zacht. Hij had niet gehoord
wat zij zeide. Hij knorde éven, boog het h-oofd nog
dieper en keek over liet boek heen, even naar haar.
Zij .vertelde hem -de geschiedenis mei Grell.
Dé' rolstoel' kraakte en knarste. Vader gooide het
boek ,op de schrijftafel cn keek 'met open mond naar
zijn vrouw. Het was als een vloek uit zijn keel gebarsten.
„Dom, tuig' - is die meid héelemaal dol? Als
zulke mannen er nu nog bij dozijnen rondliepen. Zijn
oom is minister, de regéering' zal hem, Grell, steu
nen, waar hel maar kan. En natuurlijk heeft die oude
Lindemann, haar handen er weer in gehad, die heeft
Grell natuurlijk op hel meisje afgestuurd, als was ons
anders ik weet niet wat daaraan gelegen hel is
een mooie geschiedenis. Dat wijvengedoe.'
Hij stond op en liep driftig rond en scheen zijn
vrouw geheel cn al vergeten te zijn.
„Daarachter steekt bepaald vrat. Ik kan mij niet
denken, dal de meid zoo dom is. Zoo maar zonder meer
zulk een kans le weren Heb jij soms wat ge
merkt vrouw?"
„Ja, maar wat?''
„Dal '.vraag ik juist aan jou. Er loopën hier ook
nog anderen rond. Kerels, die niets hebben en niets
worden. Die Pfeil bijvoorbeeld
„O, .die
:,Eh dan die windhond. liodwig."
Moeder schrikte o:i\v;i uig. Zij had nog
geen
oogenblik aan dien g„u tt.
Of slechts even, maar zoo vluchtig, als iets onmo
gelijks, ontzettends. Ten minste in dezen samenhang.
Hed'wig neen neen geheel onmogelijk. Zij
zagen elkaar slechts eenenkele 'maal bij. oom Zoeeke',
En Dela thadeenmaal opgewonden de pirtij van Hcd-
wig genomen. Ja, 'toen, bij tante Lindemann was
zoo'n rage verdenking bij haar opgerezen.
„Daar denkt zij niet aan, Ottomar. Dat is geheel
buiten gesloten. Goen spoor van Maar zij zou
nu toch bepaald op haar hoede zijn en ook Hij de
familie Zoeeke eens dnformeeren. Hot was geheel 011-
nood-ig. dat zij elkaar zoo dikwijls ontmoetten. Het
meisje was misschien toch al wat overspannen, vooral
dal gedoe met dat tehuis voor meisjes was aanstellerig.
„Weel gij dat zoo nauwkeurig? De dochters zijn
hi den regel slimmer dan de moeders. Dela is de
laatste, die eerst verlof zal yragen. Doe je oogen maar
eens goed open."
„Ik (weet dat er niets van aan is", zeide de moeder
zeer (l>eslïst.
„Ja, -dan weel ik hel niet Grell is toch een
patente kerel. Connecties, toekomst, zij behoeven op
niets -te wachten. Ik heb riet zelf eigenlijk zoo go
wenscht. Jiet scheen mij zelfs een paar nianl toe. of
het tzou gebeuren. Vriendelijk mannetje, vol respect.
En zijn oom is minister duivels, dan was ik ook los
geweest -van dal gvsetiarrel met mijn waterwerken.
Hij dampte geweldig en liep met g.oo'.e stappen
open neer. Zijn grauwe borstelige wenkbrauwen fronsten;
zich ,tot dikke snorren.
„Dal i,s nu eigenlijk niet zoo gewichtig!" waagde
mama Je zeggen en tiaar sicm trilde daarbij zonder
ling. er klonk zoo heimelijk iets vijandige uil.
„Pappslepap! 'Jk zal ééns met hei 'meisje pralen.
Ik ral haar het hoofd wel weer rechtzetten. Zóó zou
den wij haar beiden in goede handen weten goed en
verstandig zooals hel zijn moet, Int haar irigen heil
en -onze geruststelling. Juist nu - rui - lol haar
geluk 'waar is zij?"
„Zij .zijn, natuurlijk naar bed gegaan, en ten slotte.
-dwingen dwingen, mogen wij haai* toch niet
voo' de moeder in haar laaien lust tot tegenspraak plot
seling .-voorl. Zij zeide zoo iets, eigenlijk legen haar
eigen wil in. Maar die man daar, vroeg 'dok naar nicK
en ,niemand - -
„Dwingen?1 Wanneer de meid haar geluk het ven
ster uitgooit? Wal praal jij dan nog0 Wat weet jij? -
wat weet zoo'n ding1 nog van de wereld? Daarvoor
zijn wij ouders, opdat zij geen domheden begaan en
alles goed1 marcheert. Daar zijn wij voor, om daar
voor te zorgen."
In de .moeder ontwaakte plotseling bet instinct 'der
vrpuw* met zijn verborgen gevoeligheid en solidariteits
gevoel. Het kwam zacht nog wat onderdrukt- !s wat
