Grep IM- en Twéoh.
Se Molen van den Kouden Grond.
bU ,r •©.Aluinen, te gelde gemaakt hebt. cn dat het uw
K,
Zaterdag 14 September 1912.
56e Jaargang. No. 5182.
TWEEDE BLAD.
DE PROEFVELDEN IN NOORD-HOLLAND IN
1911.
Het verslag over de vanwege het Rijk gesubsidieerde
'proefvelden in Noordholland, gedurende het jaar 1911.
is cenigen tijd geleden gepubliceerd en even.Js vorige
jaren weder, zoolang de voorraad s'. rekt, op aanvrage
gratis bij den Rijkslandbou.wloeraar voor Nooidhol-
land te Schagcn verkrijgbaar gesteld.
Iiel verslag, waarvan we hieronder enkele belang
rijke zaken willen vermelden, bevat de uitkomsten van
i»-19 'proefvelden, welke in het vorige jaar in onze pro
vincie werden aangelegd. Een kort overzicht over do
genomen proeven er aan toegevoegd.
Enkele der vermelde proeven zijn voor de belangstel
lende lezers van dit verslag en zijn voorgangers oude
bekenden. Het zijn n.1. die proefvelden, welk reeds
een reeks van jaren bestaan en bcoogen aan te 'too-
nen, dat'bemesting met uitsluitend kunstmest den grond
niet uitput, als slechts alle stoffeh, waaraan de grond
behoefte heeft, in voldoende hoeveelheid worden toe
gevoerd.
Zoolang er nog landbouwers zijn, die do meening
huldigen, dal de kunstmeststoffen slechts h 'lpmest-
stoffen zijn, stoffen dus, die wel nuttig kunnen
werken, doch alleen voor aanvulling of tijdelijke ver
vanging van de natuurlijke meststoffen, zoolang heb
ben dergelijke proefvelden alle reden van bes'aan. Met
het toenemen toch van het aantal jaren, dat ten
dei-gelijke proef op een en hetzelfde stuk land wordt
genomen, moet ook stijgen de waarde van de uitkomsten
en daarmede het vertrouwen in die ilitkomslen.
De hier bedoelde proefvelden liggen o.a. te Terschel
ling, Aar.swoud, Nibbikswoud. Hoogkarspcl en Weg
moet'.
De inrichting ervran is zeer eenvoudig. Deze velden
lies taan n.I. in hoofdzaak uit slechts twee perceelen,
waarvan het een© gedurende alle proefjaren niets ont
vangt dan kunstmest, volgens voorschrift van den Rijks-
landbouwlceraar.' terwijl het andere door den proefne
mer naar eigen inzichten mot stalmest, sloolaarde, ier-
turfstrooiselmest e.d. 'wordt bemest, doch 'géén kunst
mest mag ontvangen. Van beide perceelen. gorden de
bemcs'ingskosten per Ii.A. berekend, waarbij de p oef-
nemer,' voor 'l geval de aangewende natuurlijke mest
op 'l zoogenaamde stalmestperceel uit eigen bedrijf ver
kregen wordt, de waarde van dezen mest dient op te
geven. De opbrengst van beide perceelen wordt afzon
derlijk bepaald cn per H A. omgerekend, waarna men
door aftrekken van de bemesIingskosten van de op
brengst voor beide perceelen de zuivere opbrengst per
Ii.A. bereken!.
Nu blijkt, dat op al deze proefvelden clc zuivere
winst door den kunstmest behaald belangrijk hopger
is dan die, verkregen op het slalmestperoeel. Die meer-
dere winst door kunstmest per H A. verkregen bedroeg
ie Terschelling op hooiland in 13 jaren f 131 en op
j bouwland, beide op zandgrond, over 14 jaren f 605;
!e Aar Is woud in 8 jaren f 856, te Nibbikswoud gedu-
renc Ie 12 jaren, volgens gemiddelde berekening per jaar
5 I 18i0Ie' Wogmeer over 12 jaar f 355 en le Hoog-
Uaispcl f 613 gedurende 13 jaren. Van dit laatste proef-
veldis te vermelden, dat over al die 13 jaren het
■Ajgjgfc'e gewhs heeft bestaair uit vroege, aardappelen.
W Uil deze uilkomsten blijkt ten duidelijkste, dat het
gebruik van uisluitend kunstmest zeer goed ook op
Oden duur is vol te houden. Het komt er slechts op
aan om den kunstmest oordeel kundig te gebruiken.
A.w.z. de soort van stoffen en de hoeveelheid van
wéten tc kiezen in verband met grondsoort, gewas
cn vaak nog andere omstandigheden
In. den laakten tijd wordt de Veenkoloniale haver-
ziekte nog al eens aangehaald als een waarschuwend
voorbeeld van de verkeerde gevolgen \an 't gebruik
van- u i'sluitend kunstmest. Men vergete echter niet,
dat pok daar sprake wgs van een in zeker opzicht
eenzijdige bemes ing. Bij de proefvelden hier bespro
ken is die eenzijdigheid grootendeels vermeden, .zoo
idat van ongunstige uitwerking van de aanwending van
lui'sluitend kunstmest nog niets is gebleken, terwijl even
min ie's er op wijst, dat een dergelijke werking is te
verwachten.
Andere bekende proeven, waarvan hel verslag melding
maakt, zijn die, welke dienden om een vergelijking
te maken tusschen verschillende rassen van eenzelfde
aardappel variëteit, bijv. van Zeeuwsche blauwe of Mui-'
zen.
Bij deze proeven komt duidelijk aan het licht, dat
bijv do .Zeeuwsche blauwe aardappelen van verschillende
bomVcrs zeer belangrijk in opbrengst kunnen verschil
len. De eene kweeker heeft klaarblijkelijk een betér
ras dan de andere, 't welk voor 't grootste deel is
'toe te schrijven aan de meer of mindere zoig door
ulo verschillende bouwers aan de keuze van het poot-
Feuilleton.
goed besteed. blijkt bijv., dat bij de variëteit
zxxMiwsche blauwe op zoo goed als alle proefvelden
de poters, afkomstig van den kweeker J. krul te An-
dijk. de hoogste opbrengst geven. In dergelijke verge
lijkende .proeven pioet er groote waarde opgesloten
liggen, wijl men daardoor in staat is het meest produc
tieve ras van een bepaalde aardappel variëteit te vinden,
le vermeerderen en voor pootgoed onder de bouwers
tc verspreiden.
Een mooi proefveld is ook <lal, 't welk is aangelegd
bij P. van Dijk te Andijk, waarvan men. de uitkom
sten van 1906 tot en met 1911 kan vermeld vinden
op bladz. 37 e. v. van het verslag.
Het proefveld werd aangelegd niet de bedoeling een
vergel ijKend onderzoek in ie stellen naar de mest waar
de van kaïniel en patentkali, beide bij voorjaars- cn
herfstaanwcndi.ng. In 1905 was eerst onderzocht, of
cr kaligebrek op het pcoefveld Jjestond, wat inde.daad
hel geval bleek te zijn.
In 1909 werden stamboomen verbouwd en in alle
andere jaren was het veld met Zeeuwsche blauwe aard
appelen bezet. Hel proefveld bestaat uit 5 perceelen.
Perceel 1 ontvangt geen kalimcstslof, perceelen 2 cn 3
ontvangen patentkah, het eerste in den herfst (of zeer
vroeg voorjaar;, het tweede in het voorjaar tegen of
gelijk met het 'poten. Perceelen 1 cn 5 ontvangen de
kali in den vorm van kaïniet, hel eerste weder-m den
herfst of zeef vroeg voorjaar, het tweede laat voorjaars,
evenals bij de perceelen 2 en 3.
De uitkomsten van deze proef over 6,jaar zijn zeer
treffend.
Er bleek n.1. dat eeii bemesting met ongeveer 500
K.G. kaïniel, in 1911 zelfs 950 K.G. per H.A., kort
voor hel poten der aardappelen gestrooid, geen schade
doel aan de opbrengst. Als men do cijfers over alle
jaren, in welke aardappelen hel gewas vormdenbij
elkander lelt. dan waren de opbrengsten aan groole
aardappelen: zonder kali 1617 H.L.. patentkali in
den herfst 1843 II.L., palentkali in het voorjaar 1777
H.L., kainiet in den hei-fst 1797 II.L. en kaïniet in
het voorjaar 1826 H.L., waaruil blijkt, dat de kaïniel
in hel voorjaar meer opbracht dan po ten (kali in het
voorjaar, terwijl patentkali "in den herfst het meeste
voortbracht. De aanwending wan kaïniet op aardap
pelen in het voorjaar deed evenwel in de meeste jaren
op het proefveld nadeel aan de kwaliteit dei- aard
appelen, wat echter in de beide laatste jaren 1910 en
1911 niet het geval was.
Het is zeker een belangrijke zaak deze proef ook
cp andere plaatsen eens te nemen, teneinde na tte
gaan. of deze velschillen zonder voorbehoud alleen aan
het verscliil in bemesting moeten worden toegeschre
ven.
Ten slotte vermelden we_nog dc 'uitkomsten van
een proef, genoemen qp 4 perceelen van het proef
veld te Warder. De bedoeling van deze proef was-
onderzoek le doen naar den voordeeligstcn tijd voor
liet uilsproeiem. van ïer.
Alle 4 perceelen ontvingen een griijke hoeveelheid'
phesphorzuurmest, „terwijl de eerste 3 daarenboven zoo
veel icr ontvingen' dat de hoeveelheid stikstof daarin
overeenkwam met 90 K.G. stikstof per Ii.A. Het eerste
Perceel ontving de Ier in December, het tweede in
ebfuari en'hel derde in April. Over 4 jaren gerekend
was het voor de uitwerking van de bemesting mei
ier vrijwel onverschillig of de icr werd aangewend!:
in December dan wel in Februari of April. De op-
brem.s'.e» aan hooi toch waren in die 4 jaren te za-
mni pcr II A. respectievelijk 436QO K.G., 42014 K.G.
en 11014 K.G.
L i'', de meeropbrengst door de ie: verkregen, bleek 1
KG stikstof in de ..ier op k/diarmen g-ond een waarde-
le hebben van f 0.52 en op kalirijken grond van
f 0.95V2.
D. E. LANDMAN.
De Armenwet.
Bij de wet van 27 April 1912, Stbl. no. 165, E tot.
stand gekomen eene wet tot regeling van hot armbe
stuur. Deze wet i.s in werking getreden op 1 Sopt.
j.1. en vervangt de wet van 28 Juni! 1854, Stbl. no. 100.
Uit dezen datum blijkt, dat laals'genoemde wet al
tientallen van jaren dienst heeft gedaan en zooals het
met veel wetten gaal, zijn in den loop der jaren leem
ten ontdekt cn is het gebleken, dal andere bepalingen,
die door de praktijk wenschelijk werden geacht, dienden
opgenomen te worden. Het is mijn voornemen hier
een overzicht le geven van de voornaamste bepalingen
die thans tot sland geliomen zijn cn vertier de aan
dacht tc vestigen op bepalingen die meer als wijzi
gingen of aanvullingen beschouwd kunnen worden san
de artikelen van de vervallen wet.
Zooals de laatste jaren gebruikelijk geworden is,
om de weiten den naam te geven van liet onderwerp-
dat zij r-cgelen, kan deze wet aangehaald v orden on
der den naam van ..Armenwet."
Een belangrijk onderwerp dan dat geheel nieuw is-
en thans in wet opgenomen, is de instelling va-i een
armenraad. Het is In de praktijk gebleken dat het
zeer wenschelijk E, dat men goed op de hoog'e g>
sleld wordt van de nooden en behoeften der armen,
dat men weet. dat de onderstand, dien men geeft,
werkelijk noodig is. Bij de vroegere wet, het is mij
niel onbekend, trachtte men ook zooveel mogelijk de
noodige inlichtingen 'in te winnen, doch thans wordt
de weg range wezen, dien men heeft t? bewandelen,
wanneer men iets omtrent een persoon, (li: ondersteu
ning vraagt, wenscht te welen.
De armenraad kan worden ingesteld voor eene ge
meente of voor eenige gemeenten of gedeelten van
gemeenten gezamenlijk. Elke groote g.'ineentc zal wel
oen armenraad in haar midden heb oen, terwijl \e.-l
plattelandsgemeenten wel verecnigd zullen Worden, om
samen een armenraad daar te stellen. Deze aanw;,-
zigingen geschieden bij Koninklijk Besluit. De vraag
rijst nuhoe komt een armenraad tot stand
Iedere instelling van weldadigheid, die armenver
zorging buiten gestichten ten doel heeft en die voor
komt op de lijst die door Burgemeester eai Wethou
ders oj>gemaakt en bijgehouden wordt van in eeie
gemeente gevestigde instelling.11 van weldadigheid, i>
bevoegd een vertegenwoordiger in dien raad aan t
wijzen. Burgerlijke instellingen bijv. e.n algemeen bur
gerlijk armbestuur, 'zijn toe die aanwijzing verplicht.
Eene diaconie, eene instelling een er kerkelijke g-mééntó
dus. behoeft gcene aanwijzing le doen. Is in ©ene g:-
gemcente goene burgerlijke instelling, dan wijzen Bur
gemeester en Wethouders een vertcg-nvvooidiger -aan.
Het aantal bestuurisk-den en bet getal leden van
het dagelijksch bestuur .welke allen uit. den armen
raad worden benoemd, wordt bij Kon. besluit be
paald. De voorzitter van den armenraad ls tevens
voorzitter van het bestuur eii van het da gel Ij kuch
bestuur.
Daar hot getal bestuursleden kleiner ls dan het
getal leden van 'den armenraad, bepaalt, artikel 48
dat een zeker bedrag der ul'gavcn voor ondersteu
ning besteed, recht geeft aan de betrokken instelling
een bestuurslid aan te wijzen. Kleinere instellingen,
die minder aan ondersteuning bestedon dan het vast
gesteld bedrag aan ufgavon voor ondersteuning,
kunnen dan gezamenlijk een bestuurslid aanwijzen of
in sommige gevallen verkiezen. De kosten van den
armenraad, uitgezonderd de wedde van den secretaris,
die uit 's lands kas wordt betaald, z.ooals hlervoren
reeds opgemerkt isr zijn voor rekening van de ge
meente. Is de armenraad voor eenige gemeenten in
gesteld, dan draagt elke gemeente bij naar even-
ui'deze aangewezen verleg? 11 woord 'ga* vormen den ledigheid van het aantal haror inwoners. Voorts'egt
armenraad. Nu moet de armenraad een voorzitter hef)- de armenraad Jaarlijks aan den geroeenteraeri over
ben. Deze wordt door den armenraad, onverschillig eane begrooting voor het volgende, alsmede rekening
ol hij lid oï geen lid i.s van dien raad, benoemd. Is e:s verantwoording over het afgeloopen kalenderjaar,
de voorzitter benoemd,, buiten den raad, dan heeft Wanneer in sommige gemeenten geen armenraad is
hij gelijke bevoegdheden als ,£le overige leden. Yoor'.s ingesteld, dan blijkt uit enkele bepalingen dat Burge-
wordt de armenraad bij «est arm door een secretaris., di moester en, Wethouders dien, werkkring overnemen,, die
bij Koninklijk Besluit wordt benoemd. Deze secretaris eigenlijk aan een armenraad is toegedacht. Zoo bo
gen iel eene' bezoldiging mede bij Kon. besluit vast paalt art. 58, dat in dat gevaJ Burgemeester en Wet
te slellcn. en die uit \s Rijks kas wordt gekwelön, houders een register van Inlichtingen aangaande ar-
Voorls stelt de raad eene instruclc voor <len score- men, kun.nen instellen, daaruit inlichtingen kunnen
taris vast. waarbij bepaald wordt gedurende welke verschaffen, en art. 57, dat Burgemeester en Wet-
unen. <le secretaris dagelijks voor een ieder te spre- houders inlichtingen, kunnen vragen omtrent loon,
zal zijn. De secretaris beeft eene raadgevende stem in enz., aan werkgevers en instellingen met wettelijk©
de vergaderingen. Hij vervult dus geen zwijgende rol verzekering belast.
zoonis in de vergaderingen van den gemeenteraad.' Eindelijk wil ik nog de aandacht vestigen, op de
Welke is nu de werkkring van den armenraadl? bepaling dat nog eene Algemeene ArmencommLsslo
Wanneer men de bepalingen der wet successievelijk' wordt ingesteld tot het dienen van raad aan autori-
dcorlccst. kan men zich een omvang van zijn werk- teiten, en op verzoek, aan instellingen van weldadig-
krmg vormen. heid.
De raad ontvangt van Burgemeester en Wethouders In een volgend artikel wil ik overgaan tot eene
eene lijst der in eene gemcenle gevestigde instellingen bespreking van de voornaamste bepalingen, die afwij-
van weldadigheid: hij ontvangt bericht wanneer nieuwe ken van de vroegere wet
instellingen opgericht worden of bestaande instellingen
opgeheven worden.
JDe armenraad wendt zich op verzoek van liet be- i
stuur van' eene instelling van weldadigheid, bij welke j
door een arme onders éuning is gevraagd, tot de fce-
s'.urcn van andere instellingen van weldadigheid, van
Binnenlandsch Nieuws.
tri
rg-
30.
De Stunden-Wilhelm, die wat zwak in het hoofd
was, nam somwijlen een aanloop, om op grond van
den een, of anderen bijbeltekst, die hij in zich. had.
met luide stem over de broeders en zusters heen te
spreken.
Maar daar hechtten zij toch geen bijzondere waarde
aan. En wanneer hij het te erg maakte, zeiden zij
hem kalm, dat hij zijn mond moest houden, en, naar
tHrich moest gaan.
»*$lrich, dat was de barbieren wonderdokter, die vai
tijd tot tijd Wilhelm een paaf bloedzuigers aanleg
de. Dat deed hem steeds goed en bevrijdde voor een
poos den wakkeren, man van allerlei bovenmatigheid,
maakte hem nuchter, deemoedig en helder van hoofd,
tooajs men da(t in 4e bijeenkomsten gaarne zag.
1 Toen na het hooge Kerstfeest Regele voor de eerst©
maal weer op de bijeenkomst kwam, toen keken de
M>gen der anderen haar adders aan dan gewoonlijk,
van;t men hoopte van haai', dat zij de verwarring der
iaatste weken zou weten klaar en duidelijk te maken,
;oodat uit de verwarde massa toch ten minste de
linger Gods zou zijn te zien, ©n het hen duidelijk
sou worden, waarom het LHem te doen was.
Maar Regele zeide iets zeer merkwaardigs. Zij zei-
Ie, dat men met deze zaken God niet in verbinding
•ou brengen.
De broeders schudden het hoofd.
„Ja," zeide de een. „En dat jij nu ook op stel en
■prong uit je dienst bent en zonder brood. gaat
lat God ook niet aan?"
Zij keek den vrager lang, bijna verbaasd aan. Dan
Iptwoordde zij:: „Ja,.maar dat gaat onzen God alleen
jan, heel alleen, Matheus; je moet daar nu verder
II mond over houden
I An toen begon de oude Matheus voor te lezen
Lx het boek Job, waarbij men gebleven was IA 'den
19- jjd toen het in Jaoobshof nog alles, vrede en eeü,-
racht was.
lOW-
In het schemergrauw van den vroegen morgen
KOEGRAS.
Woensdagmiddag geraakle. waarschijnlijk tengevolge
van hel te spoedig omhalen van 't voorspan, een loco
mobiel van de dorschvereeniging „Vooruitgang" alhie
bij de brug van den heer T>. Vries te water. De berij
der wist bijtijds van. de locomobiel te springen. Ook
de paarden bekwamen geen letsel, zoodat alleen vrij
belangrijke materieel© schade valt te constateeren.
KOLHORN.
Den. llden werd bij' den heer P. Rempt alhier
eene kolf- en biljartwedstrijd gehouden, waai-aan door
17 en 19 personen werd deelgenomen. Prijswinners
waren, kolven, de heerenJb. Kaan te Wieringer-
waard 1ste pr., H. Moerbeek te Barsingerhorn 2de. Jb.
Kistemaker te Winkel 3de, H. Westerman le Barsin-
gerhorn 4de pr. en R. Kaan te Wie: ingerwaard serie-
Biljarten: de heeren J. Helder le Schagen 1ste én
welke redelijkerwijze vermoed kan worden, .dal de
arme aan haar steun heeft kunnen verzoeken, met
de vraag of aan dien arme door die beslurpn onder-
s'euning wordt gegeven en zoo ja, in welken vorm en
tot welk bedrag. Het antwoord wordt door den armen
raad Ier kennis gebraohl van het bcsluur dat het ver
zoek heeFt gedaan.
De armenraad ontvangt jaarlijks van de besturen van
<le ins'ellingen van weldadigheid opgave van het aan
tal bedeelden, of verpleegden, van dc inkomsten uit
bezittingen. makingen, collecten, subsidies etc. De ar
menraad zend! die opgaven verder aan den Minister
van Binnenlands-ebe Zaken
Dé armenraad-wordt gehoord wanneeer subsidie uit
de gemeentefondsen word' gevraagd door instellingen
van weldadigheid, nilgezentferd wannc-er burgerlijk© in
stellingen die vragen. o
De armenraad verdeelt gelden, die geacht moeten J 2de en K. Breehaart Dz. te Kolhorn 3de "prijs,
worden bestemd te zijn ten behoeve van al de nood- Beide wedstrijden werden door veel publiek gade gc-
iidenden. zonder onderscheid van godsdienst, onder slagen,
de verschillende 'instellingen van weldadigheid. GEEN LOTING.
De armenraad heeft -voorts tot taak het instellen We hebben medegedeeld, dat le Stavoren en Slotrit
van een onderzoek naar de omstandigheden der per- (Fr.} geen loting voor de militie behoeft pica's te
sonen, die zich als hulpbehoevend tot "het bureau j hebben, daar in elk dezer gemeenten slechts éen lo-
van den armenraad gewend hébben of die, blijkens teling is. In 't stadje Hindeloopen doet zich hetzelfde
mededeel ing van Ingezetenen of instellingen hebben geval voor, daar er in het geheel niemand d l?
""ngemeld; het verzamelen van de ingewonnen in-aan de loling moet deelnemen.
pTii
lichtingen ïn een register, het verstrekken van inlich
tingen aan Instellingen van weldadigheid; het zich op
de "hoogte Stellen en honden van. het armwezen, het
bespreken van gemeenschappelijke belangen en het
beramen van maatregelen tot bevordering van goede
armenverzorging.
De armenraad "kan op verzoek van het best,uur van
eene instelling van, wèldadighéid aan het hoofd ol'
den bestuurder van een bedrijf of onderneming in
lichting -vragen welk loon iemand, die ondersteuning
vraagt, verdient. Dergelijk verzoek kan ook gedaan
worden aan het bestuur van een© instelling met wet
telijke verzekering "belast, aangaande loon. wedde of
HET DILlGENTfA-TERREIN TE ALKMAAR.
Het terrein, waarop do schouwburg ..Diligentia' f
Alkmaar, gestaan heeft, welke schouwburg verbran f
is, is door de gemeente gekocht voor f 15.000. U t
terrein zai gebruikl worden voor een ruimen verbindings
weg tusschen de Kaasmarkt cn de Gedempte Nieuwr-
sloot Ee.nige perceelen van kaashandelaren zullen daar
toe aangekocht of onteigend moeten worden.
LOTING MILITIE.
Naar aanleiding van hem gevraagde inlichtingen, he. ft
de minister van Binnenlandsehe. Zaken aan de com
missarissen der Koningin medegedeeld, dat naar zijn
oordeel geen loting kan worden gehouden in gemeente» 1.
of onderneming, evenals "bedoeld bestuur, zijn ver
plicht de inlichtingen te. verstrekken. Echter kan de
armenraad weigeren aan het verzoek van het, bestuur
van een© instelling 'bvan weldadigheid gevolg te ge
ven. -wanneer de raad niet voldoende termen aan
wezig acht voor het vragen, der inlichtingen.
uitkeerrng. Hoofden of bestuurders van een bedrijf wanneer er slechts één persoon is, die aarT de loting
liet begrip loting brengt mede. dat er meer biljeit it
zijn. andera ontbreekt het alealoirc element en wo.jit
het biljet geen lot.
OUD KARSPEL.
- Bij de Woensdag gehouden stemming voor een lid
Uit het boven staande blijkt, wel dat de instelling van Bestuur voor de Banne alhier is benoemd dc he. r
van «en armenraad ten doel heeft eene goede en j K. Kroon C.Kz.
doeltreffende wijze van armenverzorging te bevorde-NIET IN HET ALGEMEEN BELANG
jren, m, dat de taak van dan raad omvangrijk kan Aan den heer C. Slapel. lid van'den'getneenlcn
iv.un. V, netserer heeft daarom gemeend, dat een 1c KnUmian. is do voh-siide h-.of B-2«idon
l »edeel,, J" wiaaaMen overgelaten kan worden „Het Dagolijksch Bestuur van don Bond Hecniscf t
aan em bartuur. en daarom bepaaW. dat de armen- i -lot behoud dor schoonheid van Nederland heelt mot
"T *5?%.™ 'verv-angendo bestuurslo- grool Icedwereji vernomen, dal u hei f-aaic poorlic v ei
'den benoemt. B« Koinnkhjk besluit wordt dan ook 1C25. hc'.welk loceang «ooit tot uw kantoor aan
reglemert ratn het bestuur er, welke aan het dage-: voornemen is. ook den niet minder fraaon gevel v.o
Mknch bestuur, dat het bestuur uit r.|jn midden kiest. 1017. die toor het u toebelioorend huis aan d - S'ei-,
kunflen vvorden overgedragen. Dat hot bestuur een Wislerstmat slaat Ic verknopen
"bl^"™ ,ult P>"S kiezen, moet „Hel Dagelijiseh Bestuur brengt onder uw aandacht
E.nlrhiiïrr-n 'AIn a-in -i
3BT.
aar.
kwam Liezel ia het -doodgra,vershuis, na clicn "blo
zen nacht in, den molen,.
Zij dacht er njet over na, wat er verder wel zou
volgen. Zij was uit den Kouden Grond weggeiloopen
naar-haar Heïnrich meer niet.
Zijn fluit had zij bij zich, ©venals het portret van
haar vader. Anders mets, hoe klein ook, 2iad zjj
meegenomen. Ook de vernielde viool niet.
De kreup©!© zeide niet veel, teen hij zijn zuster
in zijn kamer zag. Hij legde de fluit op haar plaats
en schoof hout in den oven en ging naar den stal,
om melk te halen. En onderwijl kwam de dag en.
de kerktijd.
En toen de klok kort een paar slagen luidde, toen
zeide Heinrich tot zijn zuster, dat hij beloofd had
in de vroegte de viool van, den schoolmeester in den,
Molen te ha,len.
De molen,aarsvrouw stond' aan tafel, doodsbleek -en
met hulpelooze oogen.
„O, Heinrich," riep zij uit, „hij heeft haar kapot
geslagen dn zijn woede."
Toen leek het wel, alsof iemand den kreupele een
harden stoot had gegeven^ „Neen,, neep," riep hij
uit, „dat mag hij niet."
Terzelfder tijd' trad de oude. boschwachter binnen.
Hij kwam uit den stal, hij had strodhalmen aap zijn
kiel hangen en, hij beefde erger dan anders.
Zijn, ingevallen stoppelimoud bewoog zich moeilijk,
het witgele haar hing onordelijk om zijn hoofd. „Meu-
sehen," zeide hij kuchend, „er moet iets gebeurd zijn
Met den schoolmeester moet er wat gebeurd zijn
twee jongen^ zeiden het
„Hij is dood," schreeuwde nu de kreupel© ©n, storm
de de deur uit. het dorp in.
Allen in, des doodgravers huis liepen hem na. met
de gezangboeken onder den arm en met een ver
schrikte nieuwsgierigheid in oogen en hart
Liézel alleen bleef achter in, de kamer van haar
hroeder, versuft en zich voelen,d als een sehuldbe-
ladene.
I De kreupele echter, die haar na een uur vertelde
wat er gebeurd was, wierp haar in zijn razende opge-
i wondenheid woorden naar heit hoofd, die in den vol
len brand van zijn vriendenhart hem al te heet wa
ren geworden. Bittere en heftige woorden, die in ra-
zenden jammer haar wreed naar het hoofd werden,
geslingerd.
„Jij hebt ons geroepen, wij waren anders nooit met
elkaar in den molen gekomen. Wij hebben hem beter
mpide bij Kon. besleit wordlen bepaald.
-dat Enkhuizen zijn aantrekkelijkheid voor vreemd
gtlkend dazn, jij, dien, wilden stier daar beneden. JTadt
jij ons hier niet met vrede kunnen laten, was weg
gebleven. Je hadt immers toch reeds dien ander ge
nomen. Door jou is hij gestorven. Je hebt hem niet
tot. rust laten, kernen
Radeloos en stom keek de molenaarsvrouw naar
haar broer. Een kind, om uien zij steed* veel zorg
had. was hij altijd voor haai' geweest, en nu stond
hij daar eensklaps voor haar als een rechter, die
alles wat geschied was, in een nieuw licht rukte.
Zij kon zich niet rechtvaardigen. Een ajles inee-
sleepende verwarring zigzagde voor haar oogen, eu
trok alles wat zü had willen zeggen en kunnen zeg
gen, met zich voort.
Zij liep stom ep als een slaapwandelaarster de vol
gende dagen, rond. i
De doove Kaatje haalde voor haar, geheel uit vrijen,
wil, een zwarte japon uit den molen en niemand had
ervaren, hoe in dit gesloten vrouwenhoofd het gebeur
de zich tot allerlei beelden ontwikkelde.
De boschwachter echter had Liezei en, Heinrich ge
toond, dat het goed is, wanneer, een mensch ongeveer
negentig jaar op aard.® leeft.
Alles, wat hij met hen spra.k, ademde die eenvou
dige wijsheid, die ook een Salomo in den mond had
kunnen hebben: da,t 'de warmste soep vanzelf ver
koelt, wanneer men ze maar, lang genoeg cn rustig
la.at staan,.
In zijn oud hoofd lagen bovendien een massa her
inneringen, De oudste bovenop en het- gemakkelijkst
bij de haaid. Wat zijn lang leven hem in het voor
hij stroom en voor de voeten, had geworpen, dat was
op het droge getrokken, en in de zon gelegd.
Wanneer broer en zuster achter de uurwerken aan
den arbeid zaten, dan keek de oude toe, ropkte, ver
telde en zweeg, zooals het uur het vroeg.
Dat was een heerlijke ontdekking voor de kinde
reu van Neuhaus, toen het op een dag uitkwam, da,t
de oude boschwachter als jonggezel en soldaat zes
jaar van zijn leven in de staxi had geleefd, waar
de oude Albrecht Neuhaus geboren was en zijn jeugd
had doorgebracht. Het was een zich verheugen voor I
de twee kinderen, omdat daar het reeds verzonken
gewaande land eensklaps uit de diepte opdook. De
boschwachter had zelfs den horlogemaker Paulsen ge
kend, die groote- duizendkunstenaar, die ook over
do honderd jaar oud geworden was. En nietwaar, zij
wisten het, hoe Let de vurigste wensch van hun
vader was geweest,door dezen grooten meester als
leerjongen te worden aajngenomen.
i Zeven gezellen had Paulsen en een huis met zulke
mooie balken, en buiten op den gevel was een uur-
werk, waaruit 's middags een engel te voorschijn
trad. die zijn trompettanen over de stille markt bik-
Broer en zuster lieten dan hun arbeid rusten en
luisterden. Zij begonnen zelfs uit te rekenen of d>
oude bosch wachter soms ook in die stad jon-etje
had kunnen ontmoet hebben, dat Albrecht Neuha s
heette en wiens kinderen nu bij hem :n de kamer
zaten. En toen zorgde de oude boschwachter voor
de rest. Negentig jaar had God hem geschonken Ja
ren, die nu om zoo te zeggen dood en lendenlam bü
I het oude ijzer lagen. Was het dan een zonde wan-
'I nrr ]?,j het £ebeurde dien tijd een beetje door
•elkander schoof en het naar eigen keus wat inrichtte'
Het kwam den oude voor als had hij een souverein
fecht over het gebeurde en, als mocht hij er onge
straft zoolang mee schudden totdat boven lag wat
hij het beste kon gebruiken, om broer en zuster wit
op te vroolijken.
Hij noemde den burgemeester van de bewuste stad
den commandant van tot garnizoen, den dominé na
do g.ooloe kerk allemaal Neuhaus. Er was volgens
don ouden boschwachter geen naam in do s(ad die
liet halen ken bij dien van Neuhaus.
Dc laudeloose oude deed met zijn geschiedenissen
niets anders, dan wat hij vroeger jaar ia jaar uit In
het Jacobsbofer bosch had gedaan met zijn Jonge
boompjes: hij maakte licht en lucht voor het jOMe
hout. dat anders verstikt zou zijn. Wanneer het ntet
anders ging, deed hij het met licht geweid.
De oude man had het doorgezet, dat Liezel voor-
loopig Zijn bed en zijn kamer nam. terwijl hu in den
warmen stal in bet hooi sliep Broer en zuster wil
den dat met dulden. Toen keek de oude de mole-
naarsvrouw ernstig aan. „Vrouw." zeide hij. om mij
niet zoo-n zorg. wie op de planken straks goed wil
s.apen, moet eerst op het hooi gelegen hebben
Bn al wat do twee anderen er tegen int-achten.
het hielp met, de oude man wilde niet wijken..
En zoo lag dap Liezel vele uren slapeloos jtt het
I bed van den oude. Door het venster keek zij naar
hot dichtbesneeuwde veld en de schitterende sterreu
Zij dacht aan den laatsten avond in den Kou den
Grond. Voor het feest had zij alles klaar gemaakt
eD versierd. Voor welk feest? Had zij toen, had zij
met reeds duizendmaal heimelijk gehoopt,» dat het
beter zou worden in den molen en dat het geluk daar
