iUfiiu Niciws-
58ste Jaargang. No. 5603.
DINSDAG 8 JUNI 1915.
SCIAGEI
COURANT.
Dit blad vorschijnt viermaal per week: Dinsdag, Woensdag,
Donderdag en Zaterdag. Bij inzending tot 's morgens 9 ure wor
den ADVERTENTIES in het eerst uitkomend nummer geplaatst.
UitgeversTRAPMAN Co.
SCHAGEN, LAAN D 5. Int. Telepb. No. 20.
Prijs per jaar f 3.Per poüt f 8.60. Loaeo nummers 5 cent
ADVERTENTIES van 1 tot 5 rogels f 0.25 iedere regel meer 5 ot
Groote lottere worden naar plaatsruimte berekend.
Uit en Voor de Pers.
EEN DUITSCH INTERVIEW MET PROF. HEC-
TOR TREUR.
De „Vossiseh.e Zeitung" heeft een correspondent
naar ons land gezonden, die hier eenige bekende per
sonen moest interviewen over allerlei in verband
met den politieken toestand. De correspondent is
zoo verstandig geweest, het eerst naar een anti-
Duitscher te gaan. Do pro-Duitsche interviews ko
men waarschijnlijk later, het laatst, -en de laat
ste indrukken blijven het beste bij! Intusschen is
höt een in zekeren zin gedurfde en in ieder geval
merkwaardige onderneming van den oorrespondent
geweest, om zich naar Hector Treub te begeven,
wiens gevoelens bekend zijn, en zijn gesprek met
dezen aan het censureerend oog van d< Vossisehe
redactie toe t© vertrouwen!
De correspondent betoogt het 'volgende:
„Wanneer een man van do beteekenis van prof.
Treub zulk een 'anti-Duitsch standpunt inneemt,
dan moet hij gronden mcenen te hebben, gronden,
(lio ons Duitschers reedfs hierom interosseeren, om
dat wij zo me.t den bestien wil niet kunnen raden.
Daarom heb ik professor Treub opgezocht. En hij
heeft mij op mijn vragen 'antwoord gegeven.
Voor alles ontkende prof. Treub, vooringenomen
anti-Duitsch te zijn. Hij zou eveneens anti-EngelSch
of anti-Fransoh zijn, wanneer deze landen thans op
de plaats van Duihschland stonden. Onder do hui
dige omstandigheden hoopte hij van gansoher harte
op'een Duitsche nederlaag."
„Ik ben beslist anti-Duitsch,"-verklaarde de pro
fessor, „omdat ik Nederlander ben en 'om geen an
dere reden. In ben anti-Duitsch, omdat, ik er vast
van overtuigd ben, dat-een overwinning van Duitsch-
land het einde van de Nedferlandsche natie zou zijn.
De Duitschers hebben België en zullen het behou
den. Zij hebben de zeekust noodig. Maar die geeft
hun weinig nut zonder Antwerpen. Antwerpen op
haar beurt beteekent niets zonder-Schelde. Met een
Internationalisatie van do Scheldemoadiiig zou het
Duitsche rijk weinig gediend zijn. Overwint Duitsch-
land, dan verlangt het de Sohelde. En -daar we die
zoo maar niet zullen geven, zal Duitschland haar
nemen. Hebben we geluk, dan worden we een Duit-
sobe bondsstaat, hebben we peoh, dan worden wij
een Pruisische provincie. In iéder geval zijn we
verloren, en daarom'hoop ik, en met mij de groote
massa van het Nedërlanxfeche inteleot. dat Duitscbr
land verliest."
„Waarom beschuldigt 'u Duitschland zoo zonder
meer van dergelijke voornemens?" luidde hierop do
vraag.
„Omdat ik," antwoordde de heer Treub, volgens
den correspondent, „als Duitsch staatsman niet an
ders zou handelen." 1
„Bij alles wat u daar zegt," wierp do correspon
dent tegen, '„gaat u van het standpunt uit, dat
Duitschland België behoudt." i
Weer volgde een stellig antwoord.
„Natuurlijk behoudt Duitschland België, indien 't
wint, Wanneer Duitschland België loslaat, handelt
het, volgons mijn opvatting, -in strijd met zijn
plicht. Ik zou het niet loslaten."
„Dit alles werd. met zulk een zekerheid gezegd,"
verklaart de correspondent, „dat -het duidelijk het
resultaat was van rijpe overwoging. De professor
gebruikte geen afgezaagde 'woorden, als: Belgische
gruwelen, neutraliteitsschending en zoo, die ik ver
wacht had te zullen hooren, maar zeide met alle
zekerheid: „Wanneer Duitschland overwint is Ne
derland reddeloos verloren." En toen ik hem tege
moet voerde, dat dit onmogelijk de. opvatting van
de beschaafde kringen van Nederland kon wezen,
verklaarde prof. Treub van een anderemeening te
zijn en te geloovem, dat hij voor de groote meer
derheid sprak. Zekere kooplieden hij zei het
met eenige verachting in zijn stem zonderde hij
natuurlijk uit. Die verdienden geld door Duitschland
En wanneer een koopman geld verdiende, dian - was
liij al tevreden. En aangezien de kooplieden ook in
do toekomst-door en in Duitschland geld hoopten
te verdienen, waren zij pro-Duitscb.
Mijn opmerking," vervolgt de correspondent, „dat
dit toch eigenlijk zijn geloof in-de Duitsche, eind
overwinning en in een later uit te breiden samen
werking aantoonde, achtte hij onjuist."
Het onderhoud over hot uitereken van'den oorlog
bracht den interviewer nog oen verrassing. Deze
man, zegt hij, die toegeeft, dat hij do Duitschers
haat, spreekt er zijp, overtuiging over uit, dat kei
zer Wilhelm noch het Duitsche volk don oorlog
bobben gewild.
Hët verleden van den 'keizer kon wel als bewijs
voor zijn vredelievendheid gelden. Maar ook de
geallieerden'hadden den oorlog niét veroorzaakt. De
militaire partij was de oorzaak. En'hier was de hr.
Treub door geen argument van af te brengen.
Decorrespondent verweet prof. Treub hier weer
vooringenomenheid, doch de professor meende, zei
hij, even objectief te oorüeelen als de meeste an-
dero Nederlanders. 1
Tel.
NEDERLAND EN DE OORLOG.
(Dr. D.) B.(08) schrijft in de Vrijzinnig-Demo
craat over het Belgisch vraagstuk en 'onze weer
macht. Wij lezen daarin o.a.:
Men kan eerbied hebben voor Duitsche onderne
mingsgeest en organisatie-vermogen, voor Duitsche
wetenschap en methoden,-maar toch ook onderwer
ping van West-Europa aan Duitschland, met aan
hechting van België aan het Duitsche rijk, voor
ons land een gevaar van de grootste beteekenis ach
ten, niet minder groot, dan wanneer de andere mo
gendheden zegevierend 'het Duitsche rijk zouden
verpletteren.
Wel niemand in ons land, die daarvan niet even
zeer noodlottige gevolgen voor de toekomst zou
duchten, zoowel hier als in de'koloniën. Een mach
tige Duitsche staat behoeft voor ons niet een voort
durende 'bedreiging te zijn, wanneer hij de lust tot
inbreuk op ander gebied weet te beheerschenl
Hier liggen de groote moeilijkheden yoor onzen
staat.
Moeten zij ons dwingen tot het Verlaten van een
onzijdige houding tegenover een der oorlogvoerende
partijen? Moet ons volk zich zelf ook in den maal
stroom yan bloed storten in de hoop, «dat het heel
huids en beter weer daaruit te voorschijn zal ko
men?
Hot is een gevaarlijk drijven, 'dat in die richting
gaat. Gevaarlijk, omdat van het eerste uogenblik af,
dat er door de uitingen van de openbare meening
kans schijnt te bestaan op zelfstandige inmenging
onzerzijds in den krijg, ons land het tooneel 'zal
worden van allerlei intrigues en werken door het
buitenland om op onzen wil -invloed uit te oefenen
De volkshartstochten zijn gemakkelijk op te wek
ken, maar moeilijk te bedaren en te leiden. Men
spele niet met vuur.
Eendracht is er tot dusver in het land al9 het
geldt te blijven buiten den strijd. Eendracht ook,
wanneer het er opaankomt, met alle kracht te ver
dedigen het grondgebied en de ongerepte, "zelfstan
digheid van ons land en zijne koloniën tegen wie
ook. Maar de fakkel van tweedracht zwaait degene,
die gaat drijven naar oorlog od wel den slechtsten
oorlog, nl. die moet voorbehoeden voor later mo
gelijk gevaar. 1
Men sprak in de eerst© mobilisatie-dagen ten on
rechte in Duitschland van het zenuwachtige Hol
land. Het was geen zenuwachtigheid, maar kalme
vastberadenheid, die uit ons tijdig optredbn sprak.
De kalmte 'te behouden, is voor ons volk thans le-
venseisch. Die kalmte staat ver af van lamlendig
heid en moet gepaard gaan met welbewust gereed
houden en gereed maken van alle kracht,' waarover
wij kunnen beschikken als het noodig mocht wor
den, tot behoud van onze onafhankelijkheid.
Maar men beware ons voor nationalistisch oor
logzuchtig geschrijf en gedrijf.
Binnenlandsch Nieuws.
WIERINGEN.
Over de door het Rijk voor onze gemeente vast
gestelde wolprijzen zijn de schapenhóuders alhier
nipt best te spreken. Een bericht in 'dit blad van
jl. Zaterdag vermeldt, dJat de prijzen voor de Zijpe
zijn vastgesteld op f 1.70 voor le kwaliteit en f 1.60
voor 2e kwaliteit, terwijl 'die voor onze gemeente
zijn vastgesteld op f 1.50 voor lt kwaliteit en f 1.40
voor 2o kwaliteit, alles per kilogram. Dit verschil
is dan ook wel wat te groot, daar de le kwaliteit
wol op ons eilandz*er goed is. 't Een en ander
zal dan ook op de eerstvolgende landbouwvergade-
ring, welke Dinsdag 8 Juni in 't Hotel de Raan zal
worden gehouden, een punt van bespreking uitma
ken.
WIERINGEN.
Met de ansjovisvangst blijft het treurig gesteld;
vele \isschers bergen dan ook hun netten op en
beschouwen het seizoen als mislukt.
Dé gp.epvangst is nog steeds loonend en ook de
palingvisschers schijnen vrij goede vangsten' gehad
te hebben.
WIERINGEN.
In de laatste huishoudelijke vergadering der af-
deeling Wieringen van de S.-D. A.-P., werden uit
een groslijst van 3, voor do a.s. gemeenteraadsver
kiezingen candidaat gesteld de heeren S.-P. de Vries
(aftr.) en W. F. Lub.
Deze candidaatstelling is echter slechts als een
voorloopige te beschouwen. Mochten de aan do
Vrijzinnige Kiesvereeniging gedane voorstellen niet
worden aangenomen, da.u zal door de afdeeling der
S.-D. A.-P. voor alle aftredenden tegen-candidaten
worden .gesteld.
Aftredende leden zijn dit jaar de heeren: A. Pee
reboom, P. Jn. Koora, D. Jl). Koorn, en S. P. de
Vries. De heer A. 'Peereboom zal zich volgens me
dedeel mg niet weer verkiesbaar stéllen.
WIERINGEN.
Men deelde ons mede, dat onder verschillende ne
ringdoenden alhier een adres ter teekening circu
leert, ten doel hebbende den Raad dezer gemeente
te verzoeken het besluit om de kermis dit jaar
niet te doen doorgaan in 'te trekken.
WIERINGEN.
Naar wij vernemen zal de uitbetaling der melk
aan de kaasfabriek de „Eendracht" te Oosterland
in 't vervolg plaats hebben naar het vetgehalte. Bij
de I abrieken te Stroe en te Hippolytushoef zijn
de onderhandelingen om bok in dien geest uit te
betalen nog gaande, doch wij twijfelen er niet aan,
of ook daar zal betaling op vetgehalte spoedig in
gevoerd worden.
WIERINGEN.
Voor rekening van 72 leden onzer onderaf deeling
der V.P.N. werden jl. Vrijdag op de Amsterdam-
sche eierenveiling geveild .11590 kipederen, 4G6 eend-
eieren en 3 ganzeneieren. De hiervoor verkregen
prijzen waren zeer goed en varieerden yoör de kip
eieren van f 5.50 tot en met f 7.35 per 100 stuks,
voor de eendeieren f 5.55 per 100 stuks en voor de
ganseieren 15 cent per stuk. Aan sohoon geld zullen
do leden voor de kipeieren per kilo ontvangen f 1,
dat is gemiddeld per 100 stuks f 6.06,'voor de eend
eieren f 5.10 per 100 stuks en voor de ganseieren
14 cent'per stuk. Aan de veiling is enorm veel vraag
naar zware eieren en slachtgevogelte.
Handel vliegend met booge en vaste prijzen.
BROEK OP LANGENL>IJK.
In do afguloopen week werd aan de veiling aan
gevoerd 92 zak aardappelen en 8030 bos rabarber.
HOOIBOUW-VERLOVEN.
Het volgend telegram is Maandag aan den Minister
van Oorlog gezonden::
„Het bestuur van den Provincialen Bond van
Rundveefofcvbreenigingen in Noordholland heeft tot
zijn groote verbazing kennis genomen van het feit,
dat aan militairen uit Friesland veel langere hooi-
bouwverloven worden 'toegestaan dan aan die uit
Noord-Holland. Het neemt bij deze de vrijheid, daar
op uw bijzondere aandacht te vestigen en het eer
biedig verzoek tot Uwe "Excelentie te richten, dat
de militairen uit beide provinciën, wier belangen
naar zijn meening in dat opzicht volkomen met elk
ander overeenstemmen, ook volkomen gelijk wor
den behandeld."
ZUIDSCHARWOUDE.
De Liberale Kiesvereeniging alhier heeft met groote
meerderheid van stemmen samenwerking mol de R.-K.
"voor de gemeenteraadsverkiezing verworpen. Twee can-
didaten worden gesteld, n. d~ hoeren S. de Boer c"n E.
Vlug.
LANGEDIJK.
Door de aldeeling ZuidscharwoudeBroek op Lan-
gendijk zal hoogstwaarschijnlijk ecu meeting worden
gehouden voor Staatspcusiounoering.
SGHAGEKBBUG.
Maandagmiddag is hot vier-jarig zoontje van den
heer J. L. Eijzenga alhier in oen onbewaakt oogcu-
Mik in de Groote Sloot geraakt en jammerlijk ver
dronken.
ZU1D-ZIJPE.
De heer Ds. B. Nieuwburg te SL Maartensbrug heeft
voor nel beroep naar Ooslburg (Zi.) bedankt
KOLUORN.
Den öden Juni hield de Zangvereniging j.Koihorn"
in het lokaal Van den heer Rempt een gezellige bij
eenkomst. Tot aan den morgenstond bleef men bijeen,
wel een bewijs dus dat het programma zeer uitgebreid
was. Deze avond werd gehouden: la Als vervolg der
wering van het 10-jarig bestaan en 2o. ter ^vervanging
vam het gewone jaarlij ksclie pleizierreisje.
Het getal zangers en zangeressen breidt zich steeds
uit en is in de laatste paar jaren meer dan verdubbeld.
PANIEK IN EEN CIRCUS.
Zondagmorgen was te Rotterdam een aantal men-
schen 'de paarden van het circus Corty Aithoff in
de stallen aan 't bezichtigen, toe een der tijgers z'n
kop door de tralies van zijn kooi stak. Eenige bezoekers
ncgonnen te schreeuwen; de tijger is losgebroken, waar
door plotseling een paniek ontstond. Ieder haastte zich
uitÖe stallen le komen; buiten plantte het gerucht zich
voort en angstig vlogen de mcnschen naar verschillende
kanten de Veemarkt af. Onderlusschen was een ,dcr
oppassers bij de kooi gekomen, die den tijger heel
gauw VI en kop deed terugtrekken. Spoedig waren de
mcnschen nu weer gerustgesteld en kon men doorgaan
met het bezichtigen van die dieren. Maasb.
ACTIVITEIT VAN EEN POLITIEHOND.
Men schrijft uit Vlissingen uian het Hdbld.
Toen Zondagmorgen dc hoofdagent van politie Drenlh
met zijn politiehond ia do buurt Van het haventerrein
surveilleerde, zag (hij twee mannen uit een boschjcj
le Vborschijn komen, hetgeen hij vydaeht vond. J>o
agent gaf don hand lucht op de voetsporen van do
mannen, teneinde een nader önderzoek in te stellen.
De bood speurde, het spoor volgende, tot 300 M. ver
der en .bracht toen van onder een struik een zakje
suiker to voorschijn, dat hij kwispelstaartend in zijn
bek bij den agent bracht Bij onderzoek bleek de zak
afkomstig tab 'een Nooxdscih schip dat in de haven
suiker ligt te laden. De heide mannen werden aange
houden en huiszoeking hij hen gedaan, waarbij nog
moer suiker afkomstig van diefstal van bedoeld schip
gevonden werd. De "politie zet het onderzoek voort
ALKMAAR.
Naar wij vernemen, zullen de heeren N. Glinderman
(a.-r.), die in het tweede en G. de Groot (Iib.) die in
het derde district moet aftreden, bij 'de komende ge-
meenteraadsverkiezmgen geen nieuwe candidatuur aan
vaarden.
KAMERDISTRICT HOORN.
De Centrale Vrijzinnige Kiesvereeniging voor de Twee
de Kamer in het 'district Hoorn hield Zondag le Uost-
huizen, onder leiding van den Weer B. y. Jurgens v$u
Purmerend haar algemeene vergadering.
Uitvoerige besprekingen werden gevoerd over een
voorstel van de "Staten-Centrale in het district 'Hoorn,
om in samenwerking met het district Enkhuizen fe
komen tot de aanstelling Van een propagandist voor
genoemde twee districten.
Het resultaat was, dat liet hoofdbestuur opdracht
kreeg, zich te doen vertegenwoordigen in de voorloopige
propagatida-commissie en dan nader de financieele zijde
van de zaak onder do oogen le zien.
Bij (6e rondvraag kwam ter sprake het wetsvoorstel
tot het aanstellen vair een tijdelijk gezantschap bij den
Paus.
Ten slotte wend de volgende motie aangenomen:
,.De algemeene vergadering 'van de Centrale Vrijt
zïttnige KuesYereeniging in het district Hoorn voor po
Tweede Kamer, 6 Juni "te Ooethuizen bijeen^
..kennis genomen hebbendé van de tot heden gepu
bliceerde stukken, verklaart zich .niet ingenomen met
het instellen van een tijdelijk gezantschap bij den Paus".
Besloten werd de volgende algemeene vergadering te
Purmerend te houden.
KOEGRAS.
Vrijdagavond 4 Juni jl. werd in het lokaal van
den heer D. Marees, een lezing gehouden over „Klei
ne kaasfabrieken of groote zuivelfabrieken", door
den lu-er Dr. L. T. C. Scheij, Rijkszuivelconsulcnt
voor Nd.-Holland, die daarvoor was 'uitgfenoodigd
door bet bestuur van „Koegras Belang". Door den
voorzitter, den heer J. de /Vries, werd deze ver
gadering geopend, waarna het woord werd gegeven
aan den heer Scheij.
Spr. besefte volkomen, dat bet niet gemakkelijk
voor hem zou wezen, toch had het al een go-
ruimen tijd zijn aandacht gewekt, en doordat de
Vereeniging tot Ontwikkeling van'den Landbouw in
Hollands Noorderkwartier in 1914 een commissie
heeft benoemd om juist 'daaromtrent een rapport
uit te brengen, en in welke commissie spreker ook
zitting heeft, wist hij bij ondervinding, dat het heel
moeilijk zou zijn. Immers het beoordeelen van de
werking der groot© en kleine kaasfabrieken zonder
menige vooringenomenheid voor een bepaalde soort
is niet gemakkelijk. Die commissie is nog niet klaar
met baar arbeid, wat nog een nieuwe moeilijkheid
was om er nu reeds 'over te spreken, maar toen
heeft spr. de uitnoodiging aangenomen, omdat hij
meende dat een inleiding van deze zaak voor belang
hebbenden haar nut kan hebben. Het denkbeeld:
een groote fabriek inplaats van kleine, zweeft hier
in Koegras bij sommigen voor den geest, evenals op
sommige andere plaatsen. Voor een -goede beoor
deeling moét de zaak van alle zijden worden beke
ken. Als men b.v. eens in gedachten een 30-tal ja
ren teruggaat, in het -jaar 1883, toen begon de be
weging vota: goed, eik jaar kwamen er haast fa
brieken bij, zoodoende beeft het zuivelbedrijf al
een heel© verandering ondergaan. In deze provincie,
werd er voorheen bijna niet anders gemaakt dan
volvette kaas op de boerderij. Gaandeweg is dat
veranderd, in ds fabriekmatige kaasbereiding met
de zgn. 40% kaas. Toch hoopt spr„ dat er geen
nieuwe peilverlaging zal komen. Die veranderingen
waren niet om het product te verbeteren, maar
hoofdzakelijk, omdat Jliet werk op de boerderijen
to bezwaarlijk werd. Do fabriekmatige kaasberei
ding ontwikkelde zich zoodoende moer en meer, en
zoodoende kwamen er vorsohillendo soorten van
kaasfabriekenDo oorspronkelijke vorm is hier in
dezo streek bet beste bekend, eenvoudigegemeen
schappelijke kaasmakerijen, die bet belangrijkste
deel van bet zuivelbedrijf van db boerderijen heb
ben overgenomen. Eenvoudig gaat het er toe, het
gaat soms zoo eenvoudig, dat ze in minder gunstige
conditie komen. Hier komt natuurlijk een nadeel
voor den dag. De boeren blijven weliswaar zeer
van nabij betrokken in den gang van zaken in hun
gemeenschappelijke fabriek, en kunnen zichzelf red
den. Spr. noemde dit een voordeel voor de fabrie
ken, maar het moet ook steeds goed gedaan worden,
en dat is niet altijd zoo. Op vel© plaatsen wil enen
do melk direct na het molken kwijt zijn, want de
nvondmelk te beewaren bleek te_veel moeite te
zijn; sommigen wilden het zoo van de boerderij
gehaald zien, zooaJs de particuliere fabrieken dat
doen. Sommige fabrieken werden ingericht om do
melk tweemaal daags te ontvangen, de zgn. zoet-
fabriek. Deze bedrijfsvorm was 'in sommige stre
ken zoo aanlokkelijk door het overvloedige norton-
water, wat door den koelkelder geleid kon worden,
toch bleef d© teleurstelling aan sommige fabrie
ken, die op hooger gelegen land werkten, niet uit,-
doordat het peil van do norton daalde en de kelder
indien het kon dieper gemaakt moest worden, en
toch werd de toestand onbevredigend of slecht. Een
zoetfabriék is geheel misplaatst wanneer er niet
overvloedig koelwater Is. Bij de bestaande fabrie
ken, waar het water niet hoog genoeg meer komt,
behelpt men zich nu mot pompen, het koelen der
melk geschiedt nu met behulp van een koeler, in
welk toestel de melk gauw flink wordt gekoeld,
waarna zij in groote bakken te roomen staat. Zui
velfabrieken welke thans nieuw gebouwd worden,
volgen direct dit laatste koelsysteem. De melkbe-
waarplaats ligt zoo hoog boven den vloer van de
kaasplaats, dat de afgeroomde melk door een goot
in den kaasbak kan stroomen.
Ook de soort 'van de fabrieken moet in het oog
worden gehouden, b.v. de rechtskundige'vorm, enz.
Hier in deze streek met 5 kaasfabrieken is er éen
Naaml. Yen. 'en 4 Burg. Maatschappen. De erva
ring leert, dat het bij do kaasfabrieken, werkende
zonder geregelden rechtstoestand nogal goed gaat.
Maar het kan gebeuren dlat er groot'e bezwaren ko
men, zoodat het gemis aan rechtspersoonlijkheid
zich doet gevoelen. Het'is duidelijk dat zoo'u verec-
nigingsvorm onmogelijk wordt voor een groote zui
velfabriek. 'Men moet dan kiezen tusschen: coöpe
ratieve vereeniging of Naaml. Vennootschap. Verbe
tering van den vereonigingsvorm acht spr. in elk
geval gewenscht. Spr. wil volstrekt niet zeggen,
dat de coöperatieve vereeniging de meest geschikte
vorm is. Een Naaml.-Vennootschap kan geheel hen
coöperatief karakter dragen. Spr. vraagt zich af,
of men hier den bestaanden toestand moe is, zoo
ja, dan is de oplossing te zoeken in een groote
nieuwe fabriek. Deze verandering in de 5 bestaande
fabrieken to brengen, zou groote kosten en een
onbevredigend resultaat geven. Er zouden kaas- en
boterfabrieken komen die niet berekend zijn voor
haar taak. 1
Spr. zou bier een van beide willen, öf den ouden
bestaanden toestand, den cenvoudigsten vorm, öf
één. groote fabriek. Hiervoor is een vergelijking
noodig tusschen de produkten van groote en kleine
fabrieken. Hoe staan nu groote en kleine fabrieken
ten opzichte van het hoofdprodukt, de kaas? Men
kan niet zeggen, groote zuivelfabrieken produceeren
betere kaas dan kleine, evenmin het omgekeerdo.
De kwaliteit van kaas hangt geheel van de kwaliteit
der melk in den kaasbak af. Als een kaasfabriek
veel last heeft van het gebrek „los", dragen naar
spr.'s overtuiging de melkleveranciers als één ge
heel genomen, de schuld. Een groote fabriek heeft
wat voor en ook wat tegen. Het vervoeren van de
melk over een grooten afstand por as is nadeelig
voor de rnelk, doch is de melk eenmaal in een©
groote fabriek, dan krijgt ze toch zeker de beste
behandeling. De kléine fabrieken hebben dat yoor,
dat de melk uit de naaste omgeving komt Do groo
te fabrieken nemen een belangrijk deel der melk-
behandeling van de boeren en boerinnen over. Aan
sommige dagmelkfabrieken kan die zorg veilig aan
de leveranciers gorden overgelaten, maar dikwijls
is de toestand ongunstig-en beeft de kaasmaker ge
gronde redenen om te klagen, al houdt hij'zich stil.
De meest© misstanden worden veroorzaakt door on
doelmatig of slecht melkgereedschap, doch in hooge
mate door het gomis aan deugdelijk boenwater.
Groote fabrieken zorgen voor goede melkbussen en
theemsen enz., doch van een kleine kan die zorg
ook uitgaan. Groote fabrieken nemen de reiniging
der bussen op zich, wat met het oog op het hoen-
water wel best is, maar dan moeten ze geen balf
werk doen, b.v. vluchtig omspoelen en uitstoomen.
Een groote fabriek oefent de zoo noodige_ controle
uit op de geleverde molk. Maar een kleine kan
daar ook voor zorgen, de kleinheid is zelfs een
gunstige omstandigheid, doch dan moot er ook ze
kere kennis zijn van melkonderzoek en in het
algemeen theoretische vakkemiiB. Klein© fabrieken
zijn dus wel in staat voor goede grondstof to zor
gen, doch spr. acht een grootere fabriek daartoe
minstens even goed in staat. Veel hangt hierbij af
van den directeur der groote fabriek, hij moet be
leidvol kunnen optreden. In een groote fabriek is
een betere gelegenheid om kaas te maken van ver
schillend vetgehalte en vorm. Sprekers overtuiging
is, dat Noordholiand niet besmet moet worden mei
kazen van mïDdcr 'dan 40% vet in de droge stof.
De groote fabrieken in deze provincie 'zijn er yoor
dat het vetgehalte op peil blijft, zij kunnen zelfs
garandeeren, dat er minstens 40% vet in do kaas
is, zonder veel toe te geven. Kleine fabrieken zul
len vaak veel toegeven, maar het zal ook wel eens
minder zijn. Het hoofdprodukt de kaas zal naar
spr.'s meening, geen verschil geven, doch wel het
bijprodukt de melkroomboter. Dan is de groote fa
briek in bet voordeeL D© boterbereiding moet van
de boerderij af. De groote fabrieken -kunnen do
boter beter bewerken, hetgeen in de Nederlandsche
zandstreken een zegen is geweest; het produkt ver
betert kolossaal. Do afzet van de boter is uitstekend.
De boerinnen maken wel eens een bezwaar tegën 't
boter betrekken yan do fabrieken,, doch dat be
zwaar is spoedig over. De boterbereiding staat vol
gens spr. op do NoortihoiLandsche boerderijen op
een laag peiL Op d© boterinzendingien op dfe Noord-
