GRATIS
Kassier,
DIR S B A O 20 MAART 1917.
60ste Jaargang. No. 3971.
Ingezonden Stukken*
Uitgevers: TRAPMAN Co.
W ie zich than> op dit blad
abonneert, ontvangt de num
mers verschijnende tot 1 April a.s
Binnenlandsch Nieuws.
Deposito's, Rekeningcourant, Credieten, Hypotheken, Effec
ten voor geldbelegging, Coupons, Incasseeringen, Assurantiën,
Inschrijving pp elke nieuwe leening, franco provisie.
SCHAGEN.
SCHA6EH
Alpino RitiTs-
Dit blad verschijnt viermaal per weekDinsdag, Woensdag,
onde^ag en Zaterdag. Bij inzending tot 's morgens 9 ure wor-
den^ADVERTE><TIEN in het eerstuitkomend nummer geplaatst.
COURANT.
Mmttitit- Liittiiilltl
Prijs per 3 maanden f0.95per post fl.10. Losse nummers 5 sent
ADVERTENTIËN van 1 tot 5 regels f0.35, iedere regel meer 6 cent
SCHAGEN, LAAN D 5. Int. Teleph. No. 20. (Bewijsnummer inbegrepen). Groote lett. worden naar plaatsr. berek
M Wieringen, Maart 1917.
Men moet zich In dezen tijd van beperkingen wel
wat schikken naar de omstandigheden en niet te veel
klagen. De doorsnee Hollander doet dit ook niet spoe
dig. Wij zijn een verstandig volk en niet in ontwikke
ling ten achter, zooals b.v. Rusland, waarvan ik Za
terdag in den trein nog hoorde getuigen dat het zoo
veel jaren ("men noemde een bepaald aantal) in be
schaving achterop kwam. Maar wij hebben geleerd
de gebeurtenissen als onvermijdelijk te beschouwen en
berusten dan ook in de tallooze beperkingen o.a. van
het spoorwegverkeer. Zóó zelfs,' dat men niet mop
pert. als men 's morgens 8.20 in den Haag in den
trein stapt om te 3.20 in Schagen te arriveeren. Maar
men hoeft dan ook in vier treinen gezeten met ver
schillende verpoozkngen aan de diverse stations.
Haarlem wachten; Uitgeest wachten; Alkmaar
wachten. 2i/j uur. Onze gelijkmoedigheid en on-
Ruasische natuur zijn daar echter tegen bestand. Ik
ook bleef kalm en begaf mij naar de wachtkamer.
De tijd verliep traag natuurlijk, maar dat hindert het
Hollandsche bloed niet erg half één.... daar komt
de portier en ik hoor.... Schagen... den Helder"
Ik vertrouwde mijn ooren niet best, doch besloot
toch eens te gaan kijken. Jawel, er stond een trein
en bij informatie bleek deze werkelijk voor richting
Schagen bestemd te zijn.
Op een drafje daarom naar een wagon derde klas.
Dan gebeurt het echter. De conducteur wuift me al
van verre kalmeerend toe. „Kan ik instappen?' „Neen,
schooltrein." „Schooltrein?' „Ja, worden geen andere
reizigers toegelaten." Ik sta verbluft en kija ja, wer
kelijk, ik zie enkele jeugdige gezichten en hoe inte
ressant de jeugd mij anders ook schijnt nu kijk ik
meest bij hen langs naar al die „ruimte", die on
bezette" plaatsen En de trein zet zich langzaam, heel
tergend langzaam in beweging, de wagens rijen
de één achter den, ander. O, het was een heel lange
trein!
Ie Klas, 2e klas. leeg, maar ook derde, ja zeker
derde en ook ruimte daarin, wel voor honderd
personen. En wég gleed de trein en ik was te ver
bluft om opstandig te zijn. Want vóór alles ben ik
Nederlander bij de gratie van. dit of dat en dus
twee uren wachten niet kijken naar Rusland
dat land dat precies zooveel jaren ten achter is.
K. T.
TWEEDE NEDERLANDSCHE JAARBEURS.
Van de 670 deelnemers aan de Eerste Nederland-
sche Jaarbeurs hebben in de afgeloopen week 455
fabrikanten zich voorloopig bereid verklaard tot deel
neming aan de Tweede Jaarbeurs, welke in het voor-
18 te Utrecht zal worden gehouden. Deze 455
ïndustrieelen hebben ingeschreven voor 588 monster
kamers en 160 M. tafelvlakte De deelneming aan dd
Eerste Jaarbeurs bedroeg 432 monsterkamers en 384 M.
tafelvlakte. Ook heeft zich nu reeds een aantal nieu
we firma's voor deelneming opgegeven.
Door de deelnemers aan de Eerste Nederlandsche
Jaarbeurs is voorts tot een belangrijk bedrag deelge
nomen in het aarborgfonds van de Vereeniging tot
het houden van Jaarbeurzen in Nederland"
ZORG VOOR DE TOEKOMST.
Te Veenendaal is op initiatief van de hoeren W
van de Westeringh, hoofd der Geldersche school, eii
W. Roessingh, fabrikant een vergadering gehouden tot
oprichting van een onderlinge vereeniging tot het ver
bouwen van aardappelen. Ongeveer 125 leden traden
tot de 'vereeniging toe. Door de heer Hoolboom en dr.
Van de Meene was roods 6 H.A. land toegezegd voor
een matigen huurprijs.
B. eu W. van Haarlem stellen voor,'een bedrag
van f 2900 te hunner beschikking te stellen ten be
hoeve van de exploitatie van «enige doelen gemeenté-
grond voor voedingsmiddelen. De gronden, die B. en
W. voor dit doel op het oog hebben, zijn: in de
eerste plaats het terrein aan den Zijlweg, behoorende
bij de vilk, vroeger bewoond door jhr. Chr. F. v.
d. Poll, voorts een terrein ten Z.W. van de St. Bav<>
kerk aan de Lesdsche Vaart, in de nabijheid van
het speel terrein, en ten slotte een gedeelte van dé gé-
meentelijke kweekerij, te zamen groot ongeveer S\ a
hectare. Als opbrengst wordt gerekend 700 H.L. aard
appelen.
AAN DE ELECTRISCHE GELEIDING.
De metselaar M. D. te Haastrecht greep bij het
schoonmaken van een gevel de draden der electrische
geleiding vast Waarschijnlijk doordat hij natte han
den liad kreeg hij zoo ,n sterken stroom door zijn
lichaam,'dat hij de draden niet meer kon loslaten.
Met geen mogelijkheid was hij Van de draden los te
krijgen Eerst toen de stroom was afgezet lieten D's
handen de draden los en viel hij op den grond Zijn
val veroorzaakte een hersenschudding, s Mans toe
stand is ernstig, maar niet direct levensgevaarlijk.
REGEERINGSVARKENS.
Naar de Avp. meldt, zal begin Apnl wederom wor
den begonnen met de levering van regcenngsvarkens.
BlijktTdat de prijzen dan nog met zijn gedaald dan
wordt er gewacht totdat de ruim 4 mdlioen K.G. in
gezouten vaikens geheel 4)Q gedristribueard.
SCHANDELIJK.
Vleeschlevenanciers voor de militaire depots, vertel
den pan de Avondpost" het volgende:
De vorige week Dinsdag werden voor onze rekening
geladen aan de veemarkt om per Holl. Spoor naar
Ede vervoerd te worden. Deze betsten hadden s Maan
dags voor het laatst voedsel gehad en kwamen eerst
Vrijdags te Eide aan. In al dien tijd hadden re eten
noch drinken gehad. Eten drietal was gedurende de reis
bezweken.
Deze week maakte eenzelfde zending de reis van
Sneek baar Den Haag van Dinsdag tot Donderdagavond
ook zonder voedsel en drinken. Geheel verwaarloosd
en wild kwamen de arme dieren op het aboittoir
aan.
VEEVOEDER EN KUNSTMEST.
Het Haagsche Gorrespondentiebureau meldt
De bladen konden deze week melden, dat door
Engeland toestemming was gegeven aan de daar tot
toe vastgehouden schepen met kunstmest en veevoe
der om te vertrekken. Men make zich van dit, op
zich zelf vreugdevolle feit, geen illusie, althans een
niet te groote illusie Nu' de toestemming is verkre
gen om uit Engeland te vertrekken, moet nog we
der met Duitschuand worden overlegd, hoe de vei
lige doorvaart van Engeland naar Nederland kan plaats
hebben en daarvoor is moodig dat alle hierbij in
aanmerking komende duikbooten worden gewaarschuwd.
Om een absolute veiligheid te krijgen Is ongeveer 6
weken noodig en het vrijlaten van de schepen in En
geland krijgt dus eerst beteekenis over ongeveer 6
iweken, d.w.z., als een deel van het veevoeder niet
meer noodig is, omdat de koeien de weide ingaan/
In hoeverre de aan - te voeren meststoffen dan nog
van beteekenis kunnen zijn, is niet gemakkelijk aan
te geven Een van de beperkende bepalingen is mL
deze, dat de Chilisalpeter niet gebruikt mag worden
voor de bemesting van suikerbieten, zoolang niet vast
staat, welk deel van de uit die Bieten te maken suiker
naar Engeland zal worden uitgevoerd en dus staat
ook niet vast, of die meststoffen zullen kunnen dienen
om de hoeveelheid in Nederland te produoeeren suiker
zoo groot mogelijk te maken
Het vasthouden van deze schepen, die tri Engeland
kwamen om hunne papieren te toonen en die mochten
aannemen dat ze daarna weder konden vertrekken,
zal ongetwijfeld zijn Invloed op den komenden oogst
oefenen.
VERBOUW VAN VOEDINGSGEWASSEN OP ZIJ
KANTEN VAN WEGEN.
De Min v. Landb. brengt ter kennis, dat zijne
aandacht wordt gevestigd op net feit, dat volgens eene
globale schatting de lengte van de wegen in Nederland
meer dan 30.000 K.M. bedraagt en dat vele dezer
wegen zeer breede bermen of zijkanten hebben, welke
slechts voor een klein deel 'noodig zijn voor net pu
bliek verkeer. Op vele wegbermen zouden dus met
succes allerlei voedingsgewassen kunnen worden ver
bouwd. In verband niermede worden de betrokken
autoriteiten hierbij uitgenoodigd een onderzoek ter za
ke in te stellen en waar dat mogelijk is te bevorderen,
dat deze bermen aan de productie van voedingsmid
delen dienstbaar worden gemaakt StGt
ALKMAAR.
B. en W. hebben den gemeenteraad een crediet
gevraagd van f 15.000 tot het inrichten van een cen
trale keuken op het Doelenveld, waaruit aan de in
gezetenen, zoodra de omstandigheden dit mochten noo
dig maken ter beoordeelig van den raad, tegen bil
lijken prijs een goed voedsel kan worden verstrekt
Het ligt in de bedoeling de keuken in te richten voor
30 ketels, waarvan aanvankelijk 20 te plaatsen, in
welke voor 5145, resp. 3430 personen een middagmaal
zal kunnen worden toebereid.
B. en W. hebben den raad voorgesteld over te gaan
tot opheffing van het gemeentelijk werkloozenfonds
mot ingang van den dag, waarop de nieuwe subsidie
regeling volgens het werkloosheidsbesluit 1917 voor
het eerst toepassing kan erlangen, en het bestuur van
het fonds te vervangen door een commissie van advies
voor de werkloosheidsverzekering, ter voorlichting
van het gemeentebestuur.
GEBREK AAN MOTOROLIE
Naar wij vernemen, dreigt Amsterdam binnen en
kele dagen geheel van motorolie verstoken te zijn
Reeds eenigc maanden was er een groot tekort, zoo
dat de maatschappijen de nog aanwezige olie percents
gewijze aan de afnemers afleverden
De verschillende motorbootdiensten, welke oliemo
toren gebruiken, zagen zich genoodzaakt hun dienst te
beperken.
De petroleummaatschappijen hebben thans de ver
strekking van olie geheel stopgezet, in enkele geval
len op last van h oogerhand Het gevolg is, dat de mo
torbootdiensten in den loop van de volgende week of
geheel gestaakt, of dat deze booten door sleöpbooten
gesleept zullen moeten worden N.R.Crt
GROENTENHANDEL.
Men schrijft uit. het Westland:
De toestand op de veilingen is nu geheel veranderd
door het optreden van de Duitsche Einkauf Centrale
Concurrentie tusschen exporthandelaars is uitgesloten
Al wat naar Duitschlana verkocht wordt moet gaan
over de Centrale, waarvan het hoofdkantoor voor ons
land in Den Haag is gevestigd. Deze heeft voor elke
belangrijke veiling één exporthandelaar aangesteld, aan
wien zij opgeeft welken doorsneeprijs hij kan be
steden. Hij kan daar naar de kwaliteit, iets boven of
beneden gaan, als de gemiddelde prijs maar is als
opgegeven wordt. De Centrale heeft echter verzekerd,
dat zij een -behoorlijken prijs zou besteden, waardoor
het tuindersbedrijf toch winstgevend blijft
HET BROODRANTSOEN.
Het Correspcndentiebureau wijst erop dat door het
uitvaren van de schepen (gisternacht), die in Ame
rika graan gaan halen, de graanvoorziening nog bij
lange na niet is opgelost Deze schepen moeten na^
melijk gaan naar de haven Halifax en ofschoon zij
in ballast varen,, moeten zij daar door Engelsche
ambtenaren worden onderzocht en kunnen eerst daar
na doorvaren naar de haven waar zij graan moeten
laden. Hebben zij dan tarwe ingenomen, dan moeten
ze weer naar Hajifax terugvaren, om opnieuw te wor
den onderzocht en krijgen dan misschien toestem
ming otn naar Nederland door te varen.
De c aote vragen zijn nu: Hoelang zullen de on-
dcrzoeKingen te Halifax duren en zal Engeland toe
stemming geven aan de met graan geladen schepen om
naar Nederland door te varen?
Deze laatste vraag klemt te meer omdat op net
oogenblik reeds oenige weken een 6-tal booten mot
tarwe voor Nederland bestemd te Halifax worden
vastgehouden en tot nu toe nog onbekend is, waaneer
deze mogen doorvaren. Natuurlijk blijft dan nog het
gevaar op zee bestaan nr
Het is dan ook niet aan twijfel onderhevig of door
de Regeering wordt thans ernstig overwogen om het
broodrantsoen te verminderen Is het Corr.-Hareau w 1
ingelicht dan zal dit op deze wijze geschieden, da
die doelen der bevolking, die de minste draagkracht
hebben, zooveel mogelijk hun rantsoen brood zuil
behouden
WAARLAND. iAr
De heer P. Noordstrand, watermolenaar alhier heen
met 1 Augustus ontslag aangevraagd als zoodanig,
vens hoeft hij verzocht ontheven te worden van de
bediening der sluis tegen gemelde datum.
J. Schoorl Pz.,
MARKTPLAATS A 88
ST. KAARTENSBRUG.
De uitslag van de gehouden aanbesteding van het
melk vervoer v. d Stoomz.fabr. de Eensgezindheid, air
hier, is als volgt:
Wijk L Ruigepweg vanaf 't Buurtje, de heer Jn.
Louw.
Wijk II. Belkmerweg vanaf Stolpe met Duinweg,
de heer P. Delver.
Wijk III. BoschwegStolpo— Kanaal weg, de heer R.
Doorn.
Wijk IV. Groote Sloot, de heer Jn. Do>im Lz.
WIERINGERWAARD.
De heer K. Zijp heeft voor zfluc benoeming als
notabel der Ned. Herv. Kerk bedankt
'T ZAND.
Naar men ons mededeelt, gaat Dr. Nolst Trénité
binnenkort ons dorp verlaten om zich elders te vestigen.
WIERINGEN.
Ten overstaan van notaris Obreen werd j.L Za
terdag ten verzoeke van den heer W. de Vries In
de herberg van den heer S. de Vries Cz^ publiek
verkocht:
1. Een burgerwoonhuis te De Haukes met Btukje
tuingrond, groot 2.85 aren. Kooper werd als hoog
ste bieder de heer P. Kaleveld te Den Oever voor
f 2010.—.
2. Een in tweeën bewoonde huismanswoning met
stalling en bergplaats, naast perceel no. L Opge
houden voor f2300.
3. Een stukje weiland in de Hoelemerkoog, groot
0.36.40 II.A. Kooper als hoogste bieder de heer J.
Tijsen Jz. te Weeiterland voor f480.—.
4. Een stukje weiland, in de Westerlanderkoog,
groot 0.13.70 H.A. Kooper werd als hoogste bieder
de heer Jan. P.Jz. Mulder ta Westerland voor f275.
WIERINGEN.
Nu de visschers weer zijn uitgevaren om con-
eumptiömosseis te visechen, begint aan de mossel-
kokerijen de drukte ook weer en is zij weer in vol
len gang. Er is echter veel te kort werkvolk en
werd gisteren bij bekkenslag voor de kokerijen te
Haukes en Den Oever mannelijk en vrouwelijk per
soneel gevraagd tegen loonen van i 2 a 3 per dag.
WIERINGEN.
Voor rekening van 13 leden onzer onderafdeeling
der V.P.N., werden j.L Vrijdag op de Amsterdam-
sche eieren veiling geveild 1149 kipeieren en 25 stuks
pluimvee. De prijzen varieerden voor de kipeieren
van f 7.50 tot en met f 8.35 per 100 en voor het pluim
vee van f 1.50 tot en met f 2.25 per stuk.
Aan schoon geld wordt voor de kipeieron per kilo
uitbetaald f 1.28 of gemiddeld f 7.75 per. 100 stuks.
Handel vlug.
Gisteren werden er ruim 10.000 naar de veiling
verzonden en zullen wegens vaarbaar weer de eie
ren wederom geregeld worden opgehaald,
LANDSTORM.
De minister van oorlog heeft bepaald, dat tegelijk
met het gedeelte der landstormja&rklasse 1908, dat
\ermoedoiijk in den aanvang van Juni 1917 in wer-
kelijken dienst zal moeten worden gesteld, zullen
moeten opkomen de tot een der reedS' in werkelijken
dienst gestelde dan wel daartot opgeroepen jaar
klassen behoorende landstormplichtigcn, a. die nog
niet in werkelijken dienst zijn moeten komen, om
dat zij landstormplicbtig zijn geworden tengevolge
van een hun als militieplichtige verleende vrijstel
ling wegens kostwinnerschap, voor zoover die vrij
stelling voor 1 Juni 1917 voor goed is verleend; b.
die nog niet in werkelijken dienst zijn moeten ko
men, omdat zij landstormplicbtig zijn geworden
tengevolge van ten hun als militieplichtigee ver
leende vrijstelling wegens persoonlijke onmisbaar
heid, als bedoeld in art. 34. eerste lid, 2o. der Mi-
litiewet, voor zoover die vrijstelling vóór 1917 voor
goed is verleendeen en ander met uitzondering
van diegenen hunner, die uit anderen hoofde niet
tot opkomst gehouden zijn.
DE OPGELEGDE VISSCHERSVLOOT.
Van de in IJmuiden opgelegde vlsschersvloot zijn
Zaterdag weer zeven stoomtrawlers en twee zeil-
trawlors ter visscherlj uitgevaren.
DE DIERENVRIEND.
Bij een ingezetene van Vlissingen zijn door de
politie in besdag genomen vier broodkaarten en
vier bonhoekjes, die deze heer voor zijnkatten
had aangevraagd.
EEN KIPPENDIEF.
Op verzoek van den burgemeester van Water
graafsmeer is te Delft gearresteerd de zigeuner J.
W., verdacht van diefstal van ongeveer 1000 kippen,
gepleegd ten nadeele van onder Watergraafsmeer
wonende landbouwers. -
STEENKOLENINVOER.
In de afgeloopen week werden via IJmuiden door
2 stoomschepen 1.243.000 kilogrammen steenkolen
uit Engelsche en Schotse ha havens ingevoerd. De
voorafgaande week was er geen invoer.
breezand.
Zondagavond 18 Maart, hield de Rederijkerskamer
VriondimU-ringt'een openbare uitvoering in het lo
kaal van den heer G. Borst
Het programma had de deugd, van niet te grooten
omvang te zijn. en de vereeniging bleek verstandig
genoeg te zijn geweest, om niet te zware stukken te
kieren. 'Allereerst werd opgevoerd: „De Minnaar in
de Kleerekast", kluchtspel in één bedryf. een stukje
dat vlot en vlug wera afgespeeld en dan ook een
hartelijken "bijval verwierf. De beide voordrachten die
nu volgden, vielen blijkbaar ook zeer in den smaak,
de paure daarentegen had, dunkt ons. wel iets korter
kunnen zijn. Als slotnummer werd gegeven: „De Gru
weldaden van Fieberman". kluchtspel in één bedrijf.
Ook dit werd verdienstelijk gespeeld en heeft de vele
aanwezigen herhaaldelijk schaterend doen lachen om
de koünsche toestanden waar het vol van was. Het
spel werd dan ook met daverend applaus beloond.
„Vriendenkring'' mag met voldoening op dezen avond
terugzien, hij is voor de spelenden een avond van
succes gewei.st
DUITSCHE GEÏNTERNEERDE OFFICIEReN.
Nader meldt men ons omtrent het, geval van den
Duitschen officier, die op de Wierickerschans is terug
gekeerd na eerst haar Duitachland te zijn ontvlucht,
net volgende:
In October 1916 moest een der geïnterneerden (zoo-
els gewoonlijk) om uit te gaan een beëedigde verkla
ring, dat hij zou terugkoeren, met zijn handteekening
bekrachtigen. Hij deed dit, doch veranderde bijna
onzichtbaar één letter van zijn handteekening en
vluchtte. Blijkbaar had hij zijn handteekening als on
geldig beschouwd en zich niet aan zijn eerewoord ge
bonden geacht Na lange onderhandelingen tusschen
de Nederlandsche en Duitsche regeeringen heeft de
laatste hem naar de Wierickerschans teruggezonden,,
zijn daad dus als woordverbreking beschouwende.
Opk de andere geïnterneerden, die hun belofte ver
braken en naar Duitschiand uitweken, schijnen te zul
len worden teruggezonden.
De commandant van de laatste gestrande Duitsche
duikboot wordt ook geïnterneerd te Wierickerschans,
evenals de 2e officier van de duikboot onlangs te Dom
burg op de kust geworpen. Voorloopig blijven zij ech
ter nij hun booten.
AFSCHAFFING VAN DEN NACHTARBEEID.
Naar de „Bakkers-Bondcourant" bij geruchte ver
neemt ztil net wetsontwerp, dat door den Minister
van Landbouw, Nijverheid en Handel zal worden in
gediend, de afschaffing van nachtarbeid invoeren door
het verbod van aflevering van brood dat niet minstens
12 uur oud is.
Da groote terugtocht der Duitachara op het Wes
telijk front is begonnen. Dit is het groote en be-
teekenisvolle nieuwa van den dag. Weigerende om
een gevecht met zijn vijanden te aanvaarden, heb
ben de Dultschers zich in eerst klaar gemaakte stel
lingen teruggetrokken. Bapaume, Peronne, Noyon,
Neile en al die steden en plaatsen, waarom maan
den tevergeefs is gevochten, zijn door de Dultschers
ontruimd en door de Engelschen en Franschen be
zet. Het begon met een kleine tactische beweging
van de Duitschers aan beide zijden van de Ancre
en thans is'de terugtocht in vollen gang. Wat da
overwegingen der Duitschers van deze terugtocht
zijn? De correspondent van het Handelsblad te Ber
lijn vertelt er het volgende van:
Thans zijn de Engelschen te Bapaume en Pe
ronne en do Franschen te Roya, Noyon. Plaatsen
waarom zoo beet gevochten is en zoo eindeloos veel
bloed Is gevloeid, zijn thans in handen der geallieer
den. Onverwacht en verrassend kwamen deze er
In binnen, alsof iemand met alle geweld tegen
een gesloten deur drukt, nog efcns terugwijkt voor
een beslissende poging om haar open te breken en
dan onverwacht de deur van zelf ziet opengaan.
Zoo betreden Engelschen en Franschen het tot
dusver gesloten land. Nog verbaasd, verbluft, vol
nieuwsgierigheid en een weinig aarzelend, wegens
de verrassingen, die hun kunnen wachten. Het ia
geen intocht als juichend begroete bevrijders. Pe
ronne en Bapaume zijn dood, verwoest, uitgebrand.
Sedert de geallieerden zo odichtbij kwamen dat zij
dagelijks zware granaten in de stad konden werpen.
Het geschreeuw over b&rba&rschheid en schending
van kunstvoortbrengselen is niet ter plaatse, want
reeds lang geleden schoten de Franschen de mooie
kathedraal van Peronne in puin en sedert weken, ja
maanden, staan de fraaie bouwwerken van Bapau
me als ruines, vernield door de Engelsche granaten.
Verder is alles stelselmatig verwoest, wat den na
komenden vijand van nut zou kunnen zijn.
Er werd hier niet geïmproviseerd, maar stelsel
matig was de arbeid, voorbereid sedert maanden.
Nauwkeurig als een uurwerk werd de taak verricht
die het Duitsche legerbestuur zich had gesteld. Wat
©enigszins kon worden gespaard bleef gespaard,
mnn.r overigens werd alles vernietigd wat den vij
and van nut kon zijn. Waar vroeger spoorwegen
waren, liggen thans de vernielde dijken zonder rails
of dwarsliggers. Deze werden al geruim en tijd gele
den weggehaald. Straten zijn opengescheurd, diepe
kuilen gapen de belangrijkste kruisingspunten.
Alle natuurlijke hindernissen van het terrein zijn
kunstmatig vergroot. Bosschen zijn gekapt, de mo
gelijkheid om onderkomen te vinden verwijderd. De
vijand za lop zijn opmarsch allerlei moeilijkheden
vindem Hij zal geen onderdak en geen voedsel
hebben, de artillerie en de trein zullen moeilijk
worden aangevoerd. Hij zal geen dekking voor vij
andelijke waarnemers vinden in het blootgelegde
terrein, geen bescherming tegen de inslaande gra
naten, behalve die welke hij dagelijks met moeite
in het open terrein onder voortdurend vuur zal
trachten te graven. Het is een beangstigeiffle bewe
ging naar "het onbekende. De terugwijkende vijand
kent eiken meter, heeft eiken schootsafstand geno
teerd en elk richtpunt aangegeven en daarenboven
gaan prikkeldraadversperringen in wir war over
hert land. De eene sterke stelling volgt op de andere
en waar granaat vuur inslaat, waar een mitrailleur
knettert moet de opdri!ngeinden aanvaller steeds op
nieuw ae infanterie in grooten omvang zich doen ont
wikkelen en de artillerie plaatsen, want nooit kan hij
onderscheiden of ernstige tegenstand is bedoeld of dat
slechts achterhoeden tegenover hem staan.
Steeds moet hij rekening houden met hinderlagen
en het eervaar bij al te vermetel voortdringen door
overniachtuige krachten te worden aangevallen.
De Duitsche terugtocht in het westen is een novum.
Nog nooit in dezen oorlog zijn sterke stellingen vrij
willig zonder pressie van. den tegenstander ontruimd.
Dat de Duitsche terugtocht vrijwillig is kan man niet
goed betwijfelen. Dat immers toonden alreeds de voor
bereidingen, die maanden oud zijn en de terugtocht
