Alpiiti Nitiis-
Ainrtüitit- LuümUtl
„Labor
FUNSTE MELANGE
JURGENS'
DE FUNSTE BOTER
De TABAIl die 1' zoekt is
ff
Uitgevers i N.V. v.ii. TRAPMAN Co., Sctiagen
VERVANGT
Woensdag 15 November 1922.
SCHAEER
65ste Jaargang. No. 7 ISO.
Dit blad vejcflchljnt vlormaal por weok: Dinsdag, Woensdag, Donder
dag en Zaterdag. Bij inzonding tot 'a morgens 8 wur, worden Adver-
tentiön nog zooveel mogelijk in het eeratuitkomond nummer geplaatst.
POSTREKENINO No. 23330. INT. TELEF. no. 20
Pflja per 8 maanden fl,85. Loaso nammora cent, ADVEKTKN-
TIöN vnn 1 tot B togola 11,10, todoro regel moes 20 cent (bowljeno.
Inbogropen). Grooto lottere wordon naar plaatesnimto berekend,
DIT NUMMER BESTAAT UIT TWEE BLADEN.
LLüo 1 li BJLAD.
Binnenlandsch Nieuws.
DE WIJZIGING VAN DE LAGER ONDERWIJS
WET.
Het hoofdbestuur van de Vereeniging Volksonderwijs,
mede daartoe gemachtigd door en in opdracht van de
hoofdbesturen der volgende Vereenigingen en Bonden
en Centrale Ouderraden Bond van Nederiandsche on- j
derwijzers, Bond van Nederiandsche schoolhoofden,
Bond ter behartiging van de belangen van het kind,
Bond van onderwijzeressen bij het fröbelonderwijs Bond I
van scholen voor neutraal' biezonder onderwys in Neder-1
land, Centrale Ouder-raden te Amsterdam, Amersfoort, i
Doetiuchem. 's-Oravenhage, Groningen, Haarlem, Hilver-1
suin, Utrecht, Vlissingen, Wcrmerveer, Club van onder
wijzeressen (leden van den B. v. N. O.), Handwerkers j
Vriendenkring, Kommunistische Onderwijzersvereniging,
Maatschappij tot Nut van het Algemeen, Nederi. Israël.
Instelling „Talmud Tora", Nederiandsche Onderwijzers
genootschap, Nationaal Arbeids-Secretariuat, NétioiióéJ
Verbond van gemeenteambtenaren, NederJL. Bond van
leeraren en leeraressen bij het nijverheidsonderwijs, Né-1
derlandsch Verbond van vakvereenigingen, Unie van
Christelijke onderwijzers en onderwijzeressen, Vereeni
ging van hoofdonderwijzeressen der openbare bewaar-1
scholen en Vereeniging „Kennis en Godsvrucht" heeft
een adres gezonden aan de Koningin en de Staten-
Generaal, Waarin zij, kennis genomen hebbende van hef
ontwerp van wet tot wijziging der Lageronderwijswet 1920,
ingediend bij Kon. Boodschap van 3 Juli 1922, dit
ontwerp, blijkens de desbetreffende memorie van toe
lichting, „nu de huidige economische crisis zwaar drukt
op de maatschappij in ai /haar geledingen en het
nancieel eVenwicht heeft verstoord", ten doei'hebbende
maatregelen te nemen tot bezuiniging, ook op den dienst
van het onderwijs s
nadruk wenschende te leggen op het in deze memorie
van toelichting vooropgestelde, n.1. dat „hetgeen aan
volksontwikkeling wordt ten koste gelegd als wei besteed
geld gaarne wordt geoffepd"
in herinnering brengende het door de minister van
ouderwijs, kunsten en wetenschappen op 1 Dec 1920
gesprokene in de Tweede Kamer:
„Maar wanneer ik op bezuiniging, wat het onderwijs
betreft, bedacht wensch te zijn, dan wil ik daarbij aan
stonds één ding op den voorgrond stellen. En dat is,
dat die bezuinigingen de waarborgen voor de deugdelijk
heid van goed onderwijs, zooals die bij de pacificatie
en bij de Lager-onderwijswet zijn vastgesteld, in geen
enkel opzicht mogen aantasten. Wanneer toch die bezui
nigingen zouden lijden tot ondeugdelijkheid van die
waarborgen, onder welke voorwaarde wij
hebben gekregen, dan zou ik daarvan een togj
stander zijn. Maar kunnen er bijv. op de gebouwen "be
zuinigingen plaats hebben, dan gaarne.
niet minder ook het door dezen minister in de memorie
van antwoord op het voorloopig verslag van de Onder
wij de pacificatie
«hst
wijsbegrooting 1922, op 27 JanT 1922 gezegde, n.1. dat
do definitieve maatregelen tot beperking van uitgaven
voor het lager onderwijs een technische herziening der
wet noodig doen zijn, maar dat daarbij „de waarborgen
voor de deugdelijkheid van het onderwijs onaangetast!
moeten blijven."
van oordeel, dat bij het overwegen van tot bezuiniging
strekkende maatregelen op onderwijsgebied alle omzich-l
tigheid is geboden en dubbel moet worden toegezien, Hat
de zuinigheid de wijsheid niet bedriege;
racdn op gronden, ontwikkeld in eeö bijgaande memo-j
rie van toelichting, als haar vaste overtuiging uitspreekt,
dat bovengenoemd ontwerp, zich aandienende onder den j
naam van Technische Wijziging, tot wet geworden, reeds'
in de naaste toekomst ons lager onderwys een grooto J
schrede achteruit zal doen gaan cn in zijn algeheel© I
uitwerking van onberekenbaar groote nadeeiige gevolgen
wezen voor de volksontwikkeling;
redenen, waarom zij er bij de regeering en Volksver
tegenwoordiging ten ernstigste op aandringt, al die ver
anderingen in het ontwerp aan te brengen, die er toe
kunnen strekken, dat een wflziging van de Lager-onder-
wyswet niet een verslechtering van ons onderwys ten
gevolge heeft.
In de memorie van toelichting worden de volgende
punten besproken:
a. het vergrooten van het aantal leerlingen per onder
wijzer;
b. de wijziging der wachtgeldregeling:
c. de aangekondigde herziening van het Bouwbesluit;
d. het aan gemeente- en schoolbesturen ontnemen van
het recht tot oenige initiatief tot verbetering van het
pnderwijs
e. het zoo goed als geheel te niet doen van een ver
beterde onderwijzers-opleiding en
f. het onuitgevoerd blijven van een in uitzicht ge
stelde verbetering van de positie der leerkrachten, waar
voor adressanten volle aandacht vragen van regeering
en volksvertegenwoordiging.
De wijzigingen, op deze 'hoofdpunten voorgesteld, zijn
aldus de memorie van toelichting niet maar „techni
sche" wijzigingen, maar houden ais gevolg van de toe
passing daarvan^ een verslechtering van ons onderwijs
in, die in een tijd als de onze, waarin volksverheffing
door verbeterd onderwijs onafwijsbare eisch is, met alle
kracht moeten worden bestreden.
Adressanten verhelen zich niet, dat met het verwer-1
pen door de Volksvertegenwoordiging van deze door de
regeering voorgesteld wijzigingen, niet de bezuiniging
wordt verkregen, die op Onderwijs getracht wordt te
verkrijgen. Maar zij wenschen die ook op deze wijze niet
Integendeel achten zij, in dezen de paarden achter den
wagen gespannen, de belangen van tand en volk voor
bijgezien voor het binnenhalen van een in cijfers aan
gegeven geldelijk voordeel, een voordeel, dat in geên
enkel opzicht opweegt tegen het onberekenbare .nadeel,
dat aan de volksontwikkeling, en als gevolg daarvan
aan de volkswelvaart, zal worclen toegebracht
EEN FILMAANSLAG OP DEN EX-KEIZER!
Na het huwelijk van don ex-keizer, dat aam de
talrijke journalisten, persfotografen en filmopera
teurs zulk een geweldige teleurstelling heeft be
zorgd. zijn verschillende van deze lui uit Doorn ver
trokken. Maar ook vele zijn gebleven om' een gun
stiger oogenblik af te wachten.
Dat oogenblik kwam spoediger don men verwacht
had.
Reeds Woensdagmorgen ging de ex4keizer met
zijn vrouw en z'n beide taxhondjes een wandelinge
tje maken op den achterweg achter den huize
Schoonoord. En passant werd even een morgenvi
site afgestoken bij< de bewoners dezer buitenplaats.
Als een loopend vuurtje verspreidde zich het be
richt in het dorp, dat het paar op den wandel was.
Direct waren een aantal fotografen en filmopera
teurs bij die hand. Nu zou hun moeite toch nog
eenigszins beloond worden.
Bij het poortgebouw stonden alras een 4-tal ope
rateurs opgesteld. Ook bij de poort achter de O. L.
school. Nu was er geen ontkomen aan.
Maar op 't poortgebouw had men de toebereidse
len van de filmoperateurs bespeurd en den ex-kei
zer, terwijl deze op Schoonoord vertoefde, daarvan
in kennis gesteld
Deze requireerde zijn auto en met neergelaten gor
dijntjes, aldus bewaard voor het spiedend oog, be
reikte de ex-keizer door de poort bij de school 't
„Huis Doorn".
De geui* von UFEBUOY
is de geur» van het beste
gezondheidspreparaat dötl
ooit In een Zeep wordt gedaan
Het geeft gezondheid en
echoonheicToan dq. huid
Geen andere 2feep
die het heeft 1
Zuivere, ongeMeekte palmolie 1
gee/t tfe ROODS kJeur aan^
UFEBUOY
Rtevcrc ttto m
VLAARDtnOCfl
betoogd en betaling van den tweeden omslag (dus
van dien over 1922) wordt ontraden. Door anderen
wordt er evenwel reeds op gewezen, dat de aanslag
wettig is opgelegd en aan het hoogheemraadschap
de middelen niet ontbreken om de gelden desnoods
door parate executie in te vorderen. Belanghebben
den zien over het algemeen wel in, dat weigering
van botaling slechts leidt tot veel kosten voor de
belastingplichtigen. Meer zal dan ook de invordering
bemoeilijkt worden door financieele onmacht van
zeer veel belastingschuldigen. In het gebied van
het hoogheemraadschap liggen de groote Noord-
Hollandsche tuinbouwcentra en vooral daar wördt
de druk der belastingen van het hoogheemraadschap
ernstig gevoeld. Het is ook daar dat men thans al
gemeen klaagt over de hooge bijdrage, welke de pro
vincie aan het hoogheemraadschap heeft opgelegd in
de, watersnoodkosten. Tegen deze bijdrage aan de
provincie zal zeker in den komenden tijd een krach
tige actie worden gevoerd, omdat zelfs „met inspan
ning van uiterste krachten", zooals Gedeputeerde
Staten bij de bepaling van de bijdrage het in tijden
van grootero welvaart hebben genoemd, vooral de
tuinbouwstreken deze belasting niet kunnen opbren
gen, terwijl het ook den landbouwers eri veehouders
thans lang niet zoo goed gaat als in 1919, toen de
bijdrage aan de provincie werd geregeld.
DE LANDBOUW-BEGRGOTING.
Het Kon. Ned. Landbouw-Comité heeft ach met een
adres tot de Tweede Kamer gewend, waarin een aantal
opmerkingen worden gemaakt over de Landbouwbe-
van de N.V. Tabaksfabriek J. GRUN0,
Groningen.
PRIJS per pond per ons
ZWART MERK 40 cl. 16 cl.
WEN 45 cl. 18 cl.
BLAUW 55 cl. 22 cl
R°0D 62'/2 cl. 25 cl.
VERKRIJGBAAR bij onderstaande adressen
Anna Paulowna: C. DE BOER.
Anna Paulowna: Fa. P. NEUVEL.
BarsingerhornJ. MIDDELBEEK.
CallaiusoogM. HOEK.
Dirkshorn p. DEKKER.
Van Ewi)cksluisJ, VELDMAN.
Julianadorp: M. NOOT.
Kleine Sluis G. DE |ONG
Koegras: A. VAN STIPRIAAN
NoordscharwoudeH. KRAAKMAN
Oudkarspel: P. BERKHOUT
C. KROON Cz.
Fa. H. HART Mzn.
G. BAKKER Jac.zn.
St. Maarten VV. H. RPGGEVEEN.
St. Maartensbrug: G. VEUGER Hzn.
St. MaariensvlotbrugK. VEUGER Hzn.
Schagen Fa.Tb. MOLENA ARGrossier
Fa. J. ROGGEVEEN.
Schagerbrug: Wed. C. THOMAS.
SchoörlH. J. LIJNBACH.
Valkoog: A. BUIK
Warmenhuizen P. PASTOOR Czn.
Winkel: COöP. „DE TIJDGEEST",
t ZandWed. N. P. KEIJZER.
GEëLE CTRISEERD DRINKWATER I
Bij den veehouder J. Osinga te IJpecolsga was
het drinkwater voor het vee geëlectriseerd, vermom
deliik door een defect aan de lichtleiding.
Een koe werd door den electrischen stroom ge
dood, verscheidene werden tegen den grond ge
suis kt.
HOOGHEEMRAADSCHAP NOORD-HOLLANDS
NOORDERKWARTIER.
Men schrijft aan het Hdbl.:
In het begin dezes jaars zijn de aanslagbiljetten
voor den omslag van het hoogheemraadschap Noord-
Hollands Noorderkwartier over het jaar 1921 uitge
reikt. Deze uitreiking was vertraagd, doordat in het
geheele jaar 1921 moest worden gearbeid aan de sa
menstelling van den legger, vermeldende alle ka
dastrale perceelen in het ruim 140.000 hectaren be
slaande gebied, zoowel de gebouwde als de onge
bouwde eigendommen, en aan de bewerking der
daarop gebouwde kohieren. De omslag wordt gere
geld naar de belastbare opbrengst der gebouwde en
de halve belastbare opbrengst der ongebouwde
eigendommen. Hij bedroeg 7.8 pet. daarvan. Niet
en inder dan 3.4 pet. strekt ter voldoening van f586.712
aan de provincie wegens watersnoodkosten, in welk
bedrag voor f153.500 wordt bijgedragen door de wa
terschappen, welke vanouds met het onderhoud der
dijken waren belast. De omslag over 1921 voor de
gebouwde en ongebouwde eigendommen beliep
f 1.338.444. Daarvan is thans nog slechts f2278 niet
betaald. Als men nu nog in aanmerking noemt, dat
onder dit laatste bedrag ruim f 1000 is begrepen we
gens vorderingen op failliete boedels, nieuwe eigena
ren en overledenen, dan mag het resultaat zeker
schitterend genoemd worden.
Intusschen zijn nu een paar maanden geleden de
aanslagbiljetten over 1922 uitgereikt, met gelijk hef
fingspercentage als over 1921. Reeds is ook daarvan
weder een groot bedrag voldaan, maar toch laat het
zich wel aanzien, dat deze invordering met grooter
moeilijkheden zal gepaard gaan. In sommige plaat
sen wordt bezwaar gemaakt tegen tweemaal uitrei
ken van belastingbiljetten in één jaar, terwijl in ano
nieme advertenties de onwettigheid daarvan wordt
grooting. Adressant betreurt allereerst, dat de staatszorg
voor Landbouw enz. niet meer aal worden toevertrouwd
aan een eigen 'verantwoordelijk Minister; een doelmatige
behartiging van die belangen zal door decentralisatie
zeer worden geschaad. Hij acht de aanstelling van een
raad-adviseur organisatorisch niet te verdedigen; ook
dient de vraag te worden gesteld of het instellen van
een nieuwe functie van referendaris voor de controle
en verificatie te Utrecht een dringende eisch is.
Adressant stelt de vragen of een vrij hooge bezoldiging
voor den secretaris van het colilege van curatoren van
de Landbouwhoogeschool en idem van de Veeartsenij-
kundige Hoogeschool noodig is. Verder is adressant van
oordeel, dat er aan de hoogeschool te Wageningen
te veel hoogleeraren zijn aangesteld voor vakken, die
daar stellig tot de hulpwetenschappen zijn te rekenen^
terwijl daarnaast de bezetting onvoldoende is voor zeer
belangrijke onderdeelen van de eigenlijke landbouwwe
tenschap.
Adressant is van oordeel, dat aan de Rijkslandbouw-
winterscholen in de eerste plaats landbouwingenieurs
dienen te worden benoemd en dat het aantal land- en
landbouwscholen niet moet worden uitgebreid, voor er
met de- 15 bestaande scholen eenige jaren voor het
opdoen van ervaring zijn verloopen.
Eeh bedrag van f 25.000 aan subsidies (art 43a)
wordt thans ongemotiveerd geacht; daarentegen wordt
het ongewensciit geacht de aanstelling van consulenten
stop te zetten en de subsidiën voor en kosten van proef
velden te verminderen.
Aangedrongen wordt op reorganisatie der Ryksiaad-
bouwproefstations. Bezuiniging op den dienst Rijksse-
ruminrichling wordt wenschelijk geacht; cveneeis het
staken van verstrekken van rentelooze voorschotten aan
gemeenten voor staatshulp voor bebossching. T>e kosten
van het speciale Botercontrole-station te Leiden c/ienen
door belanghebbenden zelf te worden betaald. Het ver-
IecDen van subsidiën aan binnenlandsc-he tontobnstelfin-
gen is slechts in bijzondere omstandigheden gewettigd.
DE BIETENCAMPAGNE.
Men meldt uit Noord-Groningen aan het H.d.bl. j
't ls tegenwoordig vies en smerig in de dorpen hier.
Overal is men druk bezig beetwortelen te verzenden
per schip en per wagon, meest naar de suikerfabrieken
De verbouw der suikerbieten schijnt dit jaar wat
mee te vallen. Verleden jaar werden de uitgaven nau
welijks bestreden door de inkomsten, zoodat de animo
bij velen niet groot was, dit jaar weer bieten te ver
bouwen. Doch ae contracten der aandeelhouders luiden
gebiedend. Voor elk aandeei dient zooveel duizenden!
I kilo's bieten geleverd te worden, en voldoet de boer
I niet aan zijn verplichting, dan kan de fabriek het te
i weinig geleverde nijkoopen voor risico van den "aan
deelhouder-leverancier.
i Den landbouwers wordt thans reeds 12 gld. ^uitbetaald
per 10000 K.G. Later volgt de definitieve afrekening,
.uie meer of minder gunstig is, naar het suikergehalte der
geleverde bieten en naar de exploitatie der fabriek.
Over de qualiteit jchijnt niet geklaagd te worden.
Het suikergehalte is hoog. De wortels dik. hoew^ fiort
over 't algemeen. Men prengt dit in verband met de
vele regens, die de wortels niet noodzaakten het voedsél
op grootere diepte te zoeken. De opbrengst bij vele
landbouwers is 30.000 K.G. en meer per Hectare.
Het loof wordt in groote hoopen gezet, een flinke laag
aarde er over heen om het ineen te persen. Hét begint
dan eenigszins te rotten en levert een uitstekend voed
sel voor het vee.
ALKMAAR.
Het ontwerp-gemeentebegrooting voor 1923 wijst
in gewone Inkomsten en uitgaven aan f 2.387.705, in
buitengewone f 1.217.000, zoodat de ontvangsten en
uitgaven in totaal bedragen f3.604.705. De gewone
uitgaven wijzen In totaal ongeveer f30.000, de bui
tengewone ongeveer f 40.000 minder aan dan voor het
loopende jaar. De bijdrage van de gemeente tot dek
king van het tekort op de exploitatie is geraamd
voor de gemeentereiniging op f 108.513, voor de plant
soenen! op f43.175, voor het sportpark op f5757 en
voor 't grondbedrijf op f 11.457. De hoofdelijke om
slag is geraamd op f 587.000 f 122.000 minder dan
voor 1922.
Onder buitengewone uitgaven ia uitgetrokken
f 110.00 voor den bouw van een nieuw burgerwees
huis, f 67.000 voor aanleg van nieuwe straten,
f300.000 voor kasvoorschotten aan bedrijven en
f 100.000 voor steun ter bevordering van particulie
ren woningbouw.
Om de noodige middelen te vinden ter bestrijding
van de gewone uitgaven stelden B. .en W. den raad
voor, den vacantiebijslag voor de ambtenaren en
werklieden van de gemeente af te schaffen eni de 48-
uiige werkweek in te voeren, benevens te beschikken
over f50.000 uit de winst van de lichtbedrijven over
1921. Op deze wijze kan toepassing van verhaal van
pensioensbijdragen en loonsverlaging achterwege
blijven.
Bij de raming van den hoofdelijken omslag zal het
vermenigvuldigingscijfer, hetwelk voor 1922 op 1 was
bepaald, voor 1923 kunnen dalen tot 0.86.
OUDKARSPEL.
Maandagavond trad in het lokaal van den heer
Vis op Ds. Schermerhorn van Nieuwe Nie-
dorp, met het onderwerp „Christendom en het mili
tairisme". De kolfbaan was geheel met belangstel
lenden gevuld.
Spreker wees er op, dat de menschen, die zich
christen noemen, de heftigste militairisten zijn, en
hij daarom liever deze vergadering in Broek had wil
len houden. Het is jammer dat over dit onderwerp
nog gesproken moet worden.
Vreemd dat juist in deze christelijke maatschappij
het militairisme in bloei, in kracht toeneemt. Toch
gevoelen in die kringen ook velen, dat het den ver
keerden kant uitgaat, doch men durft dit gevoelen
niet in daden om te zetten. In de vele jaren, dat ik
met bewustheid leef, heb ik geleerd de lafheid van
de meeste menschen, wanneer het er op aan komt
mensch te zijn. Onder de soldaten is geen 10 pet.
overtuigd soldaat, doch algemeen vreest men de
macht van deni Staat, die heeft politie, justitie en ge
vangenissen.
Daarom vreest men niet God, doch wel den Staat,
De moed tot gewetenstrouw missen de meeste men
schen. Het werkelijk christendom verlangt, dat do
mensch zich tot persoon ontwikkelt en alle gaven
tot ontwikkeling brengt. De mensch dient naar
eigen geweten te leven.
Wordt, nagestreefd het „Hebt uw naaste lief als u
zelve", dan ligt de heele gemeene kapitalistische
maatschappij aan den grond. De soldaatmensch is
een werktuig waar alle persoonlijkheid aan weg is.
De zedelijke mensch die prijs stelt op het mensch-
zijn, heeft het recht de overheid ongehoorzaam te
zijn. Wanneer we handelen op bevel van anderen,
zijn we buiten de. zedelijkheid. Bij het militairisme
heerscht de slavenmoraal, zoodat alle mensch-zijn
is buitengesloten.
Militairisme en christendom kunnen niet met el
kaar in overeenstemming gebracht worden. Het
christendom onzer maatschappij is maar schijn.
Spreker behandelt verder het ontstaan van het
christendom in den Romeinschen tijd. Toen kwam
men tot de conclusie dat het militairisme
niet vereenigbaar was met het Christendom
en werd Maximilianus heilig verklaard, juist omdat
hij den dienst weigerde. Dat was in de 3e eeuw na
Christus. Langzamerhand is daarna het christendom
gaan verwateren, omdat juist daaraan ontnomen
is wat de glorie behoorde te zijn.
Als het christendom niet in staat is, Goden van
menschen te maken, heeft het voor mij geen waar
de. Mijn hoogste wet is niet buiten me, maar juist
dat wat mijn gevoelen me zegt.
De overtuigingsmoed geeft de daad derweigering.
Door neen te zeggen zal ten slotte het militairisme
■vernietigd worden. Van bovenaf kan het niet komen.
Na de pauze besprek de spreker de liefde der men
schen en hoe de wereld bestaat uit strijdende en con-
curreerende menschen, hoe de oorlog in het belang
van het vaderland een groot volksbedrog is, hoe door
het wereldkapitalisme en het daaruit voortvloeiende
uitbuitingsobject conflicten en oorlog ontstaan, hoe
zelfs Wilson erkende dat de laatste oorlog een han
delsoorlog was, hoe de nieuwe oorlog, die komende
is, mot nog gemeen er middelen gevoerd zal worden,
om ten slotte te eindigen1 met er op te wijzen, dat
het militairisme onze heele cultuur vernietigen zal,
als door het menschdom niet spoedig met het mi
litairisme gebroken wordt.
SCHURFT BIJ WOLVEE.
In verschillende plaatsen van Oostelijk-Groftingen
en in de Veenkoloniën komt schurft onder het wol
vee voor.
