-klager Courant
VOOR DE KINDEREN.
Iets over Natuurgas of Brongas.
WAT PIM EN PUK OVERKWAM.
strekte gebieden. De Philadelphia Cy bijv. heeft een
terrein van moer dan 160.000 &A. gepacht, waarvoor
ze jaarlijks 400.000 .dollar betaalt Per dag leveren de
bronnen op dat terrein, dat nog slechts voor ruim
de (helft in exploitatie genomen is, 50 millioen M3.
gas op. De geheele stad Pittsburg wordt door de
Company van natuurgas voorzien. Maar Amerika
is een groot land Pittsburg is zoo ver van de gas
bronnen verwijderd, dat in totaal 10.000 KM. buislei-
iding noodig is geweest om het gas qp de bestemde
plaats te brengen. Sommige bronnen liggen op een
afstand van meer dan 300 KM. van de plaats van
verbruik.
Die lange pijpleidingen zijn oorzaak, dat slechts
exploitatie op groote schaal mogelijk is. Maar dan
is de prijs van het gas ook niet hoog, want de na
tuur levert het na de aanboring voor niets.
Behalve methaan bevat het natuurgas ook maar
in betrekkelijk geringe mate verschillende dam
pen als gasoline en benzine. Dat behoeft niet te ver
wonderen, daar onder de gasbronnen heel vaak uit
gestrekte petroleumlagen aanwezig zijn.
Doordat gasoline en benzine in de laatste jaren
meer en meer gevraagd worden als brandstof voor
motoren, is de waarde ervan dermate gestegen, dat
het de moeite loont, ze uit het natuurgas af te zon
deren. Verschillende fabrieken zijn er dan ook op
gericht, die uitsluitend bezig zijn met het winnen
dier begeerlijke producten uit het natuurgas. Eenige
millioenen vaten van deze olie worden er op deze
wijze elk jaar gewonnen.
In geringe hoeveelheid bevat het natuurgas nog
een ander gas, n.1. helium. Sinds men in staat is dat
helium af te zonderen, is het veel goedkooper gewor
den. Vroeger was het zeer zeldzaam en daardoor
heel duur. Tegenwoordig heeft men er voldoende
hoeveelheden van. Het wordt gebruikt bij de fabrica
tie van electrische lampen en in de laatste jaren oofc
voor het vullen van luchtschepen. Voor dit doel is
helium uitennato geschikt, daar het zeer licht en on
brandbaar is, beide eigenschappen van niet te mis
kennen waarde voor de luchtvaart
Ook in Zevenbergen en «in sommige deelen van
Rusland komt natuurgas voor, vermoedelijk in zeer
groote hoeveelheden. Doch het zal nog wel eenigen
tijd duren, voor men in die landen de exploitatie ter
hand kan nemen. De boring en vooral de enorm
lange buisleidingen zijn oorzaak, dat de uitgaven
aanvankelijk ontzaglijk groot zijn, al wofdt dat later
ook weer dubbel en dwars goedgemaakt door een
ononderbroken etroom natuurgas, dien men dan voor
niemendal van moedor natuur ontvangt Maar do
eerste uitgaven moeten gedaan worden, daaraan ls
niet te ontkomen. En daar schijnt het in die landen
nog niet de tijd voor te zijn. 'v
Wij weton, zeer goed, dat men niet altijd togon-
over een kind de zuivere waarheid kan zeggen. Zoo
dra het maar een klein beetje begrip krijgt, gaat
het u honderd lastige vragen "doen over allerlei din
gen, die het beslist niet mag weten. Daarop moet
men bedacht wezen on er zich aan gewennen om,
zonder zich aan een onwaarheid schuldig te ma
ken, toch niet de waarheid te zeggen.
de man
mei C
t Haar
n 1.
eer ee
n dege
kap
otiof
otiof öfli
en: Een
e en da
ll zoo
ngen, p
d op de
lellen ui
auwe
au we el\
is en (Uj
ort toile
GALLE
Prix zi
aarop
'ijze tol
nen da
vervro
t. Op p
vindon
npièeen
sen
p knnt
c hobhi
sehts fe
ir Zwiti
het gt
leencn
Frul
137. Dan moet Pim maar gelijk met
Opoe meegaan, zegt Moeder. Want hij
heeft een rotte kies, die noodig getrok
ken moet worden. Maar Pim is het er
•heelemaal niet mee eens. Al mijn kiezen
zijn best hoor, roept hij. Ik heb er nooit
pijn aan.
139. Na het eten verdwijnen Pim en Puk
zoo gauw ze kunnen naar het schuur
tje achter het huis. Daar staan hun stel
ten tegen den houten want We gaan een
heel eind hoor, stelt Pim voor® (Hij heeft
niets geen haast om straks weer thuis te
komen.
140. Buiten gekomen, zetten Pim en Puk
•hun stelten tegen den muur en klimmen
allébei op de bovenste klampjes. Ziezoo,
zegt Puk, als we nu óók nog zoo'n lange
neus hadden, dan leken we precies op
dien raren snijboon, dien we straks ont
moet hebben.
141. Daar stappen Pim en Puk den weg
naar het dorp op. Wat nemen ze reuzen-
passen. En wat hebben ze een schik. Je
zult eens zien, hoe ze in 't dorp staan te
kijken, juicht Pim. We krijgen vast alle
jonge konijnen achter ons.
142. Ja hoor, Piim en Puk hebben Veel be
kijks als ze de dorpstraat komen instap
pen. Daar heb je al weer twee langbee-
nen, schreeuwt Hein Hazenoor. Zeg eens,
gaan jullie een reis om de wereld ma
ken. Natuurlijk, antwoordt
138. Maar vader zegt: hoor eens Pim,
geen praatjes meer. Je gaat met Opoe
mee en 'laat netjes je kies trekken. An
ders ïnoet je later toch naar den tandarts
en dan heb je er veel meer pijn aan.
Dus je gaat vanmiddag en daarmee uit
143. Daar neemt Pim zijn eene stelt in
zijn rechtorpootje en begint op de andere
stelt te dansen. Boeren, burgers en buiten
lui, let op, roept hij. Hier is Pim, de hans
worst van het groote circus in Flapooren-
144 Nu Puk is wel een meisjeskonijntje,
maar ze durft precies evenveel als Pim
hoor. Ze neemt haar eene stelt in haar
rechterpoot je en danst op de andere stelt,
net als haar broer. We willen eens zien,
■H
Zaterdag 27 Augustus 1927.
70ste Jaargang. No. 8107.
0e eerste proef met brongas genomen door Jan
Lankelma te Pnrmerend in 1895.
oorffjk Omstreeks het midden van de vorige -eeuw wer-
govo lob te Amsterdam en Delft proeven genomen met
plsoh iet gas, waarvan reeds in de oudste tijden gewag
bloeöjj ?erd gemaakt en vooral in Friesland voorkwam,
bo bic Faar het vanzelf uit den bodem stroomde en dan
inthrandde.
tfrtrto In Ne(^rland wordt &as niet alle«n in den
Jurkje codderigen bodem van stilstaande wateren alge-
ddel o tteen a-an8e^ro^en' doch werd in de laatste jaren
ip tal van plaatsen in de lage westhelft des lands
jaren, n putten gevonden en wel in zulke hoeveelheden,
linon b lat het tot praktische doeleinden gebruikt kon
deel v vorden, zoo bijvoorbeeld in den „Braak", een deel
evoo ?an den polder Zeevang in de buurt van Etershei m,
tan den westelijken oever der Zuiderzee, tusscheo
jaren. en j.joorrij verder aan den Kwadijkerweg in
Boy^t 'ön Beemster> kil Enkhuizen, te Delft, in verschil-
schoadendo droogmakerijen in Zuid-Holland, op eenige
mot gfa ilaatsen in Friesland, enz. Op meer dan één plaats.
loo. bijv. in verschillonde polders in Noord-Holland
2 jaren. iad men reeds lang opgemerkt, dat het water uit
wstooi lommige Nortonputten niet slechts opwelde, d.i. tot
«en constante hoogte in de buis bleef stijgen, ook al
werd het voortdurend verwijderd, -maar ook, dat het
D 00 in meerdere of mindere mate gasblaasjes medevoer-
de, die brandbaar waren. Tot pogingen, om dit gas
te verzamelen, kwam men eerst, nadat in 1895 in
j ie buurt eener boerderij in de Beemster eenige met
saohen ucifers spelende jongens een vrij hevige ontplof
ing veroorzaakt hadden. Dit gaf den heer Jan Lan-
noo<®( iflima te Purmerond, die het bestaan van het gas
■s eertH lang kendo» aftnlellling, te beproeven, of het
liet in voldoende hoeveelheid kon verzameld wor-
n jvvpj Jen voor praktische doeleinden,
tekorrel Indien moerasgas op groote diepte onder den
at 'het ronci outataat' on niot kan ontsnappen, zaj het jn
^de dralf,t dftar aanwezige water ondor don aanzienlijke^
linnen ruk, waaronder hot staat, voor een dool opgelost
door orden, ofschoon het ondor gewonen druk daarin
evem |ocht3 weinig oplosbaar is. Wordt nu aan het wa
nnen'Vr' <loor een °PGnin8» kijv. door een in den grond
68lagen Nortonbuis, een uitweg verleend, dan zal
uw nl| et water onder den druk van het gas in de buis op-
hoven tijgen en als een gasbron te voorschijn komen. Hot
•ei^br» n(*er ^en koogen druk in hot water opgeloste gas
•arm I zoodra het water aan de oppervlakte der aarde
?en raofs gekomen, en daardoor onder den gewonen druk is
e deootiforaukt, voor het grootste deel in den vorm van gas-
r-anje^ lazen ontwlJkon. Bedraagt do lengte der buis bijv.
ern meter, dan zal het aardgas in den bodera
een u
f. «Ir i
in den put, die door de Nortonbc;'- wordt gevoed,
Aan den bovenrand bevindt zich oeu kraan, verbon
den aan een huis, die het gas rechtstreeks brengt in
de huisloiding, uit ijzeren pijpen samengesteld.
Daar (het gas zeer zwak lichtgevend is, moet men
door middel van kousjes gasgloeilicht er uit vor
men.
Buiten Nederland wordt ihet brongas eveneens op
tal van plaatsen aangetroffen en gebruikt, zoo in
Holstein in de lage „Marschen", die met onze veen-
en zeekleigebieden overeenstemmen; verder langs de
boorden van Oostzee en Elbe, te Sommerfeld bij Leip-
zig, alsmöde op onderscheidene plaatsen in Engeland.
Het gas bestaat voor een groot gedeelte 'uit
methaan, evenals het mijngas, dat zich in de steen
kolenmijnen bevindt en dikwijls ontploffingen ver
oorzaakt
Ofschoon het in ons land op sommige plaatsen in
groote (hoeveelheden voorkomt, lijkt het toch niet op
de enorme hoeveelheden, die in verscheidene stre
ken in Amerika aan den bodem worden onttrokken.
Maar zooais reeds gezegd, is de oorsprong van dit
gas een andere als bij ons. De hoeveelheden daar zijn
soms zoo groot, dat er geheele steden mee verlicht
kunnen wórden, terwijl er dan bovendien nog vol
doende overschiet voor industrieele doeleinden.
In Noord-Amerika zijn gebieden, waar het natuur
gas zich onder het vaste gesteente heeft opgezameld,
vaak daar waar ook petroleum in den grond aan
wezig lis. Daar dat gas vaak tamelijk diep zit, staat
het door de dikke aardlagen daarboven onder hoo-
gen druk, soms een druk van 50, 60 en meer atmos
feren.
Nadat een bron aangeboord is, loopt de druk in
de meeste gevallen zeer snel terug.
Gewoonlijk kan men rekenen, dat een aangeboorde
bron slechts een jaar of vijf productief blijft
Groote maatschappijen hebben zidh meestal dé
exploitatie-rechten weten te verzekeren over uitge-
Ik ker geen enkele vrouw,
die een geheim kan bewaren.
De mijne kan het! Ik ben nu
al twintig jaar getrouwd en ik
heb nog nooit kunnen ontdekken,
waarom ze zoo'n massa geld
noodig heeft.
minstens onder 3& tot 4 atmosleeren absoluten druk
moeten staan.
Het water der meeste bronnen, die brandbaar gas
leveren, is min of meer bruin of geel en brak. Het
gelijkt in kleur op- verdunde madera en heeft een
flauwert, zoutachtigen en tevens min of meer bit
teren smaak. Dé aard van het water, dat onderling
nog wel verschilt, maar in hoofdzaak toch hetzelf
de karakter vertoont, bleek wel uit de analyse eener
gasbron in den Beemster.
Wat de oorsprong van het gas btereft, mag het
ontsnappen daarvan niet op een lijn worden gesteld,
met dat van aardgas in petroleumstrekcn. De oor
sprong behoeft niet op groote diepte gezocht te wor
den (hoogstens 80 M., doch meestal 25—32 M.), en
zeer waarschijnlijk moet als bron voor het ontstaan
van bet natuurgas in Nederland beschouwd worden
het veen, de overblijfselen van grootondeeis voor-
hystorischen plantengroei; geographisch vallen de
gasbronnen samen met het veengebied.
Op honderden plaatsen werd in de laatste Jaren
in Noord- en Zuid-Holland, Zeeland on het alluviale
gedeelte van Friesland van het brongas praktissh
partij getrokken, nadat do heer Lankelma daartoe
den stoot had gegevon.
Door laatstgenoemde werd het eerste gas den 15en
September 1895 op een boorderIJ ln den Beemster
ontstoken.
De opbrengst der bronnen is zeer ongelijk (van 1
tot 100'kubieke meter por otimaal) en ihangt daaren
boven af van den luchtdruk, schommelt dus met den
stand van den barometer. De wijze, waarop in ons
land het brongas tot verlichting on verwarming wordt
aangewend, is zoer eenvoudig. Een plaatijzeren reser
voir, welke grootte evenredig is mot de hóeveelheid
gas, die de bron per etmaal oplevert, is bewegelijk
tuisschon drie of vier loodrechte stijlen, waarlangs
het met wrijvingsrollen glijdt, aan tegengowichton
opgehangen cn wol zoo, dat 'het kAn rijzen en daiön
IX Eanfc stond op springen,
werd algemeen gedacht Daarom
wilde deze dame haar geld terug
halen-
Ho» ood b ui, vroeg 3e
kaasier.
Kfitfi. Bc Befi me
bedacht Efc zal man te eoed maar
laten etaanl
