Trn
RADIO-RUBRIEK.
WETENSWAARDIGHEDEN.
Walvischvangst in de Noordelijke
IJszee.
Een motor ter grootte van een hok
Niet bepaald complimenteus.
Een oud Friesch gebruik.
Eigenaardige eedsformules.
Röntgenstralen in dienst van de
plantenwereld.
GRABBELTON.
VOOR DEN T0ESTE1B0UWER.
l
w<
d
MÖ
n
C
n
IDC
va]
de
<3
in
<i
bo;
zie
gr«
r
bli
t
ve
r
hi
r
ril
l
lie
vc
Pi
ne
t
m
s
hc
s
d<
1
m
e*
I
W
e*
XX
1
w
I
B
1
D
I
V'
i
g
lv
toen Juffrouw Poffer» mot een «ma» dotrr ewBter
zich had dlchtgeworpen en meneer Slikker» zijn
boord had afgerukt. Zelfs Keessle vergat met lijn
neus te spelen. Toen zei Tante Cor op eens:
„Daar, ie dat niet kras? Laat lk nou al dien tijd
ma vlecht in me zak gehad hebhen! En me tande
ook? Die had ik in mijn zakdoek gerold! Nou, v'r
uit, Merie, geef me nou maar een stukkie koekl"
VIJANDELIJKE DAAD,
Passing SJu>vt Londen.)
j ls die mevronw Jansen niet 'n vriendin van
i je vrouw?
Niet meer sinds 2e 002e keukenmeid wegge-
troggeld heeft.
Is het U bekend:
d a t de hoogste bewoonde plek ter wereld ls het
Boedistenldooster van Ilaine in Tibet?
dat dit 17.000 voet boven den zeespiegel ligt?
dat er vorig jaar bijna f3 millioen in de straten
van Londen bijeen gecollecteerd werd voor liefdadige
doeleinden?
d a t de stralen van do zon 8^ minuut noodlg heb
ben om de aardo to bereiken?
dat de mensch gemiddeld per Jaar 1000 K.G. eten
en drinken gebruikt?
d a t op de' duizend gevallen van blikseminslag 5556
populieren, 139 eiken en maar 1 plataan wordt ge
troffen?
dat 'China ongeveer 360 millioen inwoners telt en
in totaal nog geen 2000 gepromoveerde geneeskundi
gen heeft?
d a t do schade door ratten in graanpakhulzen toe-
gebracht, alleen reeds in Amerika geschat wordt op
500 millioen gulden per Jaar?
dat de Amorikaansche ijzererts-productie ih het
Jaar 1972 in totaal 4 millioen ton bedroeg en 67 mil
lioen ton in 1920?
dat «enige jaren geleden twee pond gladiolusbol-
len van een nieuwe variëteit te Noordwijk 20.000 gul
den opbrachten?
flCÖffct te rijn, üQ het odk ten deete in verminderde
mate.
Indien de merkwaardige, maar niet onwaarschijn
lijk klinkende berichten worden bevestigd en het
pfocédó ook op andere planten, in het bijzonder op
graan en andere nuttige gewassen kan worden toe
gepast, mag men met belangstelling uitzien naar cle
wetenschappelijke en practische gevolgen ven cle
nieuwe ontdekking. Bij de moeizame cultuur van op
vallend mooie sierplanten en nuttige gewassen met
grooter rendement door langjarige teeltkeus, zal inen
dan een veel sneller werkende kracht hebben, die ge
lijk een tooverstaf sprookjesachtige bloemen en
vruchten zal te voorschijn brengen. Misschien gelukt
het op deze wijze, een paradijs tot stand te brengen,
waar de geconfijte vruchten aan de boomen groeien
en de dadels in doosjes van de palmen vallen.
THANS BIET SNELLE STOOBIBOOTJES.
De walvischvangst in de Noordelijke IJszee heeft
zich natuurlijk den modernen middelen, die de tech
niek biedt, aangepast. Waren het vroeger gewone
sloepen, die met de riemen werden voortbewogen,
en waarin de harpoeniers plaats hadden genomen,
thans zijn deze vervangen door snelle stoombootjes,
die heel vlug moeten kunnen wenden omj jacht op
de walvisschen te maken, die er zeer log uitzien,
maar «en groote snelheid kunnen ontwikkelen. De
beesten komen telkens boven om adem te scheppen,
maar duiken dan weer en komen dan op een heel
andere plaats weer op. Vaak moet men uren jacht
op het dier maken om het onder schot te krijgen en
soms lukt dat heelemaal niet. Soms geraakt een
walvisch bij de vervolging in het pakijs, waar hij
dan onherroepelijk den jagers ten prooi valt. In het
ijs durven de dieren niet te duiken en kan mien hen
dus gemakkelijker harpoeneeren. Men moet dan
echter zorg dragen niet zelf de gevangene van het
ijs te worden.
In den tijd, dot de Nederlandsche zeelieden Spits
bergen ontdekten en daarna, toen de Noordsche
Compagnie haar bloeitijd bereikte, was de walvisch
vangst een winstgevend bedrijf en op Smoerenburg
treffende naam voor een nederzetting, die haar
bestaan aan de traankokerij ontleende heerschte
drukke nering. De viaschen kwamen hier toen nog,
zooals thans nog in de Zuidelijke IJszee in grooto
Maar het portret lijkt niet erg op uw vrouw.
Daarom ben ik er zoo aan gehecht.
(Pêle Mêlt, Parijs).
scholen voor, wat de jacht heel wat gemakkelijker
maakte dan thans. Langzamerhand werden de bees
ten door de intensieve jacht, die er op gemaakt
werd, schuw en de vervolging moest steeds verder
Noordwaarts voortgezet worden. Waren er eerst
flinke winsten gemaakt, al spoedig kwam men tot
het resultaat, dat de visscherij een „loterij" was. De
Noordsche Compagnie moest na dertig jaren (1612r-
1642) den strijd om het bestaan opgeven. Dat maakte
nog geen eind aan de walvischvaart, waaraan ook
de Nederlanders, vooral in den eersten tijd, nog druk
bleven deelnemen. Langzamerhand is echter de Ne
derlandsche walvischvangst geheel gestaakt. De
Nederlanders -hebben evenwel op Spitsbergen hun
sporen achtergelaten, meer misschien dan eenig an
der volk. De namen, die zij er aan bergen, kapen,
baaien, straten en nederzettingen gegeven hebben,
zijn voor een groot deel nog bewaard en leggen ge
tuigenis af van de energie, eenmaal daar ontvouwd.
DE GROOTSTE DIESELMOTOR TER WERELD.
Te Hamburg is de grootste Dieselmotor ter we
reld gereed gekomen. Het is een Dieselmotor var»
15.000 P.K. die de firma Blohm en Voss te H-amlburg
voor de electrische centrale aldaar gebouwd heeft.
De motor heeft niet minder dan negen cyiinders elk
van 860 m.M. middellijn. De machine is 23tf M
lang en 11.8 M. hoo-g en is dus zoo groot als een
flinlc huis. Het is de grootste wisselstroomopwekker
die tot nog toe gebouwd werd.
MEER BEEN DAN VLEE8CH.
Eens word in een Franschen kunsthandel eon
geschilderd portret van Sarah Bernhardt geëxpo
seerd. Het stelde de. groote tooneelspeolster, die
buitengewoon „slank" was, liggende op een, sofa
voor, met een zwaren buldog ervoor.
Alexander Dumas, die geen groot bewonderaar van
de tooneelspeolster was, keek er lang naar en merk
te toen op:
Kijk, een hónd, die een been bewaakt.
BIJ HET BINNENHALEN VAN DEN LAATS TEN
OOGSTWAGEN.
UIT VREEMDE LANDEN.
KUNSTMATIGE VOORTBRENGING VAN NIEUWE
PLANTENSOORTEN.
Uit Californië komt een sensationeel bericht van
Goodspeed en Olsen, die er in geslaagd moeten zijn,
een groote hoeveelheid nieuwe variëteiten van de
tabaksplant kunstmatig voort te brengen, doordat de
planten met Röntgen-licht wörden bestraald. De lam
pen leverden middel-harde golven; de behandeling
geschiedde op ongeveer 30 c.M. afstand en gedurende
10 a 20 minuten; de energie van de lampen was ge
ring. In de open lucht en in de broeikassen, kwamen
ongeveer 1000 planten, die uit de bestraalde kiem
cellen in het moederorganisme waren voortgekomen,
tot ontwikkeling, onder welke een groot aantal nieu
we vormen werd waargenomen. Aangenomen wordt,
dat ongeveer 50 pcfc. nieuwe variëteiten kunnen ont-
staah. Do afwijkingen waren zeer karakteristiek en
zijn slechts voor een klein deel te verklaren door den
invloed van verschillende voedingsbodem of andere
omstandigheden van buiten af. Van de nieuwe plan
ten, dio zich door vorm en kleur van de bloesems
en bladeren onderscheiden, waren enkele steriel;
maar 't meerendeel scheen voor voortplanting ge-
Nou ben Ik weer vergeten wat me daar net
te binnen schoot wat Ik vergeten waal
geweest,
Moeder, waarom bent u zoo 1
Omdat ik vroeger altijd braaf
jongen.
Waarom ia pappie dan niet braaf geweest?
(firnn HumorMadrid).
Voor een Amerikaansche gerechtshof moest, kort
geleden, een Chinees een eed afleggen. Hij verklaarde
dat hij daarvoor een kip noodig had, welke hij den
kop moest omdraaien. Dit verlangen wekte bewonde
ring en gelach, maar tenslotte moest men hem toch
zijn zin, of liever zijn kip geven, omdat bleek, dat dit
de plechtigste methode was van do eedsaflegging door
een Chinees. De getuige trad met do kip voor het
gotuigenhok, draaide haar den kop om en zeide toen:
„Wanneer ik niet de waarheid spreek, dan mogen
de Gcden mij dooden, zobals ik dit dier heb gedood!"
Dergelijks eedsformules komen bij andere volkeren
voor. De Buddhist in Sian zegt bij het plechtig zwo
ren van den eed: „Wanneer ik lieg, dan moge ik in
de hel worden geworpen en daar worden veroordeeld
water in een teenen man door het vuur te dragen".
In Alasam verschijnt de getuige met -een strik om
den hals on verklaart: „Wanneer mijn woorden
va lach zijn, dan moge ik door deze strop sterven".
Daarbij houdt hij den strop in de hoogte.
De inboorlingen van Nieuw Guinea zweren bij de
zon, door hanr aan te roepen, dat zij hen moge ver
branden, wanneer zij niet de waarheid zeggen. De
primitieve volkeren zweren gewoonlijk bij roofdie
ren, die door hen worden aangeroepen om ze te ver
slinden, wanneer ze liegen, ook wel bij bóoze geesten
wier toorn zij dan -zullen opwekken, of bij wapens,
waarmede ze zullen gedood worden, als ze niet de
waarheid spreken.
Het Bildt in Friesland verschilt nogal van het
overige deel der provincie, in spraak en gewoonten
Of het nog bestaat, durven we niet met zekerheid te
zeggen, maar voor eenige jaren bestond er bij den
ïandbouw het gebruik, dat men den laatsten wagen
mfet oogst plechtig binnen- halade. Een jongen nam
plaats boven op den volgeladen wagen en hield eon
schoof recht omhoog, Zoo&ra de wagen zich in be
weging zette, begon hij te zingen, daarbij dapper
geholpen door de overige mannen en vrouwen.
Moé, Moêr!
De pan over 't fjoer!
Hier hewwi de leste gerben.
Bowen inne bergen,
Bowen inne toppe;
Van awen sille wen soppe;
Soppo wij van uwen niet,
Dan soppe wij fan 't heel ganse Ja....ar xiletl
{Nadruk verboden.)
Van de Radio-lampen zijn het vooral de eindlam-
pen, die aan den accu hooge eischen stellen. Aan
sluiting van de gloeidraad dezer eindlampen op hét
wisselstroomnet zal dan ook in de meeste gevallen
een hesparing geven; men kan volstaan met een
accu van geringer capaciteit, men kan den accu
na iedere lading een grooter aantal uren gebruiken.
De veranderingen die daarvoor in het toestel moe
ten aangebracht worden, zijn niet ingrijpend (zie
fig. 65). Men behoeft slechts de aftakkingen van de
gloeidraadleiding naar de eindlamp los te maken en
hiervoor in de plaats een afzonderlijke leiding te
naaken. Deze lei-ding verbindt -dan de twee gloei-
draad-klemmen van het betreffende lampvoetje met
de secundaire klemmen van de in te bouwen „step
down"-transformator. Deze transformator, waarvoor
men desnoods een bel-transformator kan nemen,
er zijn thans voor dit doel speciale transformatoren
in den handel zal een overbrengingsverhouding
van 220 (of 125) op 4 6 hebben. Als de secundaire
wikkeling geen midden-aftakking heeft, moet hier
aan een potentio-meter parallel worden geschakeld,
weerstand 200 400 Ohm. Het rooster van de eind-
lamp wordt met de middenaftakking of met de
contactveer van dezen potentio-meter verbonden
(de contactveer moet dan juist in het midden staan).
LUiDMEKeU
In fig. 65 komit dit duidelijk uit. Alleen is hierin
de noodzakelijke negatieve roosterspannigsbatterij
niet geteekend. De roosterklem wordt met de pool
van deze batterij verbonden, de contactveer (of mid-
denaftakklng) met de *F spoeL
Daar het lang niet zeker I's, dat de transformator
juist de gewenschte spanning zal leveren, wordt in
de gloeidraadleiding een regelweerstand opgeno
men» Hiervoor kan natuurlijk een normale gloei-
draadweerstand dienen.
In het gegeven schema zijn bovendien opmerke
lijk de Bmoorspoel en de condensator) -die in den
luidsprekerkring (plaatkring eindlamp) zijn opge
nomen.
En dan lijkt het ons niet overbodig er op te wij
zen, dat de verbindingsdraden van de gloeidraad
der eindlamp met de secundaire klemmen van den
tarnsformator, düs de nieuwe leiding, óf in elkaar
moeten worden gedraaid of in een buigzaam kope
ren buisje moeten worden gelegd. Verkiest men de
laatste oplossing, dan dient men dit buisje afdoende
t9 aarden.
Wat vreoselljklï
Jongeman (schipbreuk verhalend); En toen de boot
op de rotsen te pletter sloeg, zwom ik vier uur rond,
voor ik. werd opgepikt!
Meisje: O, wat vriessoluk leuki Ik ben gowoonwea
dol op zwemmen I
«j j.
Haf compliment
Do barbier heeft z'n cliënt al drie bloedige schrap
pen gegoven.
„Geef mij ook een scheermes", zegt .?>ze eindelijk
woedend, „dan zal ik mij trachten te verdedigen."
Professoraat
„En nu", ging de professor voort, die juist een le
zing had gehouden over de werking van het geheu
gen, „Zou ik elke aanwezige willen vragen, een no
titie te maken van elk punt, dat hij zich herinnert
van mijn lezing. Diegene van u, die zich geen enkel
punt kunnen herinneren, willen wel zoo vriendelijk
zijn de punten te noteeren, die ze vergeten -hebben!"
Fijne wmk.
Dame in een lingeriezaak laat van alles overhoop
halen, maar kon geen keuze doen. Ongeduldig vraagt
de chef: „U bedoelt toch zeker inkoopen te doen?"
„Natuurlijk", antwoordt de dame, „maar waarom
vraagt u dat eigenlijk?"
„Ja, ik dacht soms", zei de chef, „dat 't uw bedoe
ling was om den inventaris op te maken".
Dat komt uit!
„U is niet ziek. Uw pols is regelmatig als een uur
werk".
„Dat komt uit, dokter. U hebt uw hand op mijn
armbandhorloge".
Zoo'n taaie!
Geef mij een kus?! vroeg hij.
Geen antwoord.
Wil je me geen kus geven?, vroeg hij nog eens.
Geen antwoord.
Toe nou, liefste, geef me asjeblief een zoen!, smeek
te hij.
Nog geen atwoord.
Zeg eens, ben je soms doof?, brulde hij,
Nee, maar ben jij soms lam?
We denken dat we uw ventte vrouw ge
vonden hebben, meneer.
Wat zei ze?
Niets.
Dan is het mijn rtomf nieif
V.
