GIJ TWIJFELT, of er een middel bestaat om Uwe DAT IS BEGRIJPELIJK, maar het is zeker, dat dacht verscherpt, 't Komt door één woord: VeraaU- les. Ik tracht het tractaat in mijn bewustzijn op te roepen; maar als econoom ken je alleen het X-ième Partie. Weg kans op een goeie beurt, Herr Remmert ver telt al weer verder. Dit ia de beroemde shop 10, door het concept-vredestractaat tot verdwijning gedoemd, maar ten slotte door de vredesdiotators in tact gela ten met uitzondering van de 36-Meters draaibanken, welker vernietiging een essentieele voorwaarde voor den wereldvrede was. Met een effen lachje worden do woorden tot ons gericht, geen haat, geen opwinding: hij zegt dit mis schien immers wel eiken dag. Waar de „dikke Berta*' werd geboren. Hier heeft dus de oorlogstechniek haar hoogtij ge vierd, hier is dus de dikke Berta geboren en open den zich elk oogenblik deze breede deuren om de zware geschutstukken door te laten naar Oost of West. ,Jet.zt werden hier die Hochdruckdampfkessel be- arbeitet". Lange naadlooze pijpen, met een dikke rae- taalwand, voor ons, leeken, niet te onderscheiden van de loopen der kanonnen: we zeggen; het maar niet over luid. Maar we blijven de namen Krupp en oorlogsmate riaal associeeren, de Radreifen worden affuiten, de oog8tmachines machinegeweren, met één handom draaien lijkt ons het geweldige apparaat omstelbaar in zijn vroegere gedaante: één stroom van wapens, pantserplaten1 en oorlog9tanks. 't Idee laat je niet meer los, als Macbeth zie Je overal nieuwe spookgestalten. In de werkplaats, achter een twee meter hooge schutting die ongeveer een zesde van de loods af- Bchiedt: geschut. Echte kanonnen, <wel tien, twaalf, Geen fantasie maar werkelijkheid in staal en koper. We lachen, zooals we lachen als we een deugd zaam man met zijn maintenée zien zitten, en haastig komt de opheldering: 2 mogen er jaarlijks worden ge- maakt en de rest, ja, dat is reparatiewerk. We lachen weer, nu of de maintenée ons als een pichtje wordt voorgesteld. Onze leidsman fronst heel beleefd het voorhoofd wat kan een Duitscher niet beleefd d&en? en gaat ons voor naar de wachtende auto. Machtige werktuigen; vormen het rood gloeiende ijzer. Groote hamers, hydraulische of stoom, hijgen en stoolen, links, rechts en overal, door de lucht zwaaien roodgloeiende ijzeren kransen, vallen tusschen een vormhlok en een vormring en in 8 seconden is het gloeiende monster een tot op één tiende milimeter nauwkeurig gerond wiel. Als sterren aan den hemel gaan de dof roode banden hun afgemeten baan door de werkplaats, nauwkeurig, regelmatig, dag in dag uit. De zakenmenschen zijn weg tot zichtbare opluch ting van onzen gids, die meer vertelt, dieper op onze vragen in gaat en ruimer in de auto zit. Kilometers liggen de werkplaatsen uit elkaar, het oude Martinswerk, vroeger aan den buitenkant, nu geheel ingebouwd, is het volgende wonder dat zich aan ons openbaart. Tusschen gloeiende ovens door, langs half-naakte mannen, gaan we, absoluut mis plaatst met onze jassen en hoeden, vluchtig, wan trouwend aangekeken door de half-zwarte, steen kool- en olie-bevuilde ochtendploeg. De schuif voor één der ovens laat men voor ons zakken en met een gekleurd glas voor onze oogen wagen we een blik in het kokenfle borrelende ijzer. Daar gaan de vroegere schoollesjes, van toevoeging van koolstof, verbranden van silicium, ferro- en fer- rioxyden. hier kookt het ijzer, we zien de bellen uit eenspatten aan de oppervlakte, het ijzer leeft, het beweegt, en wij, wij staan er voor en zien het. Nieuwe voorraden worden aangereden, in de hee- te razende vloeistof geschoven en gaan er in te loor. righeid naar wat volgen zou was hevig geprikkeld. Zonder een woord te zeggen, draaide Mark zich om; hij ging het trapje af dat naar een verdieping onder- het dak voerde. De beide mannen volgden hem. Hij voerde ze naar een ongebruikte kamer aan den kant van het verlaten huis en met hun drieën gingen ze naar het raam, Met een triomfantelijken glans in zijn oogen keek Mark de officieren aan. Van het eene huis naar het andere strekte zich een touwlad der uit zooals ze bi^ hun aanval op 'Hansau hadden meegenomen; hij was aan'beide kanten met haken be vestigd. Fagon had het eind dat in een raamkozijn van het andere huis vastzat, met buitengewone be hendigheid geworpen. Marston boog zich uit het venster om te zien of de verbinding sterk genoeg was; ze leek wel stevig, maar toch schudde hij het hoofd. Ik geloof niet dat ik er mijn hals op zou wagen, zei hij. Als ik er afval is het: „Adieu Anthony Marston!" Ik ben heel wat lichter dan U, antwoordde Mark, hij zal -mij wel houden. Maar al kom je veilig aan den overkant, dan kun je toch niet alles alleen doen, meende kapitein Hellebrand. Als ik eenmaal binnen ben, zal het niet moeilijk zijn om beneden een raam of een deur open te ma ken. Hat is geen slecht idee, zei Anthony. We zul len de touwladder stevig vasthouden, tot je veilig aan de overzijde bent. Mark wipte uit het venster en begon zijn gevaar lij kon tocht, voortkruipend over de touwladder, ter wijl de officièren deze strak hielden. Zo waren drie verdiepingen boven den beganen grond. Menig dapper hart zou ggesidderd hebben voor dit gevaar, vooral toen in het midden de wankele brug angstig heen en weer zwaaide. Maar Mark ging onverstoorbaar verder, zonder een «popr van vroos of schrik. Een minutt later klom hij ov.er 'n kozijndorpel een kamer van 't verlaten, huis binnon, HOOFDSTUK XI. De Verrader gevangen! Fagan maakte de ladder los en gaf een teeken dat deze weer teruggetrokken moest worden naar den. overkant. Toen verdween hij. De twee officieren daalden naar de benedenver- ping af. Zij gingen naar buiten en sloten de deur achter zich; Anthony nam de sleutel mee. Het huis was hoog gelegen'; het tegenoverliggende eveneen», ongetwijfeld om veilig te staan voor het hooge water. Wij kijken, maar alles is hier afgebakend en het horloge van den gids spant samen met het bezoek- schablon, één oogenblik in de telefooncel enl de Benz draagt ons naar een nieuwe willekeurige smederij, een nieuwe machineconstructieloods. Geofferd op het altaar van een dunrza- men vrede. Beroemd als shop 10 is „Maschinenbau 9", acht overkappingen bedekkA 32000 M2. oppervlakte w i.it' vier jaar lang in een razend tempo kanonnen, cais sons, geschuttorens gefabriceerd werden, enl wier kunstige outillage van montageschachten en draai blinken, geofferd moest worden tot waarborg van een duurzamen vrede. Niets getuigt meer van do verwoesting, kleinere draaibanken hebben de groote vervangen, de monta- gekuilen zijn opgevuld en' overal staan groote, won derlijke stukken ijzer: scheepsonderdeelen, bagger machines, bruggen-fragrüenten. 't Museumtempo heeft ons te pakken de sensatiezucht, wij willen steeds meer en geweldiger zien, grooter getallen en overdonderender geraas hoorem. Gelukkig dat het .schabion psychologisch opgesteld was. Het blijft boeien: 't is over éénen en nog zijn onze gedachten niet afgedwaald naai' de hotel-pannen en schotels waaruit we straks ons bestaan zullen be stendigen. und dies sind die Hindenburg-Werkstiitte. sie heiszen nicht nur so weil Hindenburg sie geplant hat, sondern auch weil sie so grosz sind." Nu lijkt het heusch of de gids zijn bewondering oprecht ia, of hij werkelijk nog denkt bij het van buiten geleerd geleiderslesje. We kunnen hem gelijk geven, 't Ligt buiten ons voorstellingsvermogen hoe in anderhalf jaar deze 40 ILA. Iand in plaats van aan den vraag naar rogge en aardappelen te voldoeni, beplant zijn met ijzer en steen tot groote loodsen samengevoegd van 5 tot 7 lA bunder oppervlakte, waar dagelijks zeven duizend men schen in bezig waren om de recepten van den Duit- schen Genleralen Staf klaar te maken voor een pa tiënt die steeds hoogere eischen stelde en die na vier jaren van heftig lijden nog niet hersteld zou zijn. Rond de wanden van do zaal waar het woord onaf zienbaar alle figuurlijkheid verloor, was een gaan derij aangebracht, met vertakkingen door het geheele gebouw, van waar uit de arbeid gedirigeerd kan wor den. zonder de uitvoerders te belemmeren in hun afgebakende taken|. Nu kaken wij, als officieren van de scheepsbrug naar beneden op het monteeren van reusachtige groote locomotieven, opvolgsters van de 15 c.M.- kanonnen, waarvoor deze indrukwekkende produc tiefactor gecreëerd was. steeds wederkeerende verkoudheid te genezen* er wèl een middel bestaat, om de onaangenaamheden van die verkoudheid geheel te doen verdwijnen. Dat middel is Italiano, hetwelk medicijn en lekkernij tegelijk is* ITALIANO wordt verkocht in rollen 10 ct* en V in speciale zakjes 20 ct* per ons* und jetzt noch das neue Marttnwerk mlt den kippbaren öfen". Een/ geweldig slot.i Dat was het slot en moest dus het geweldigst zijn. Groote zwarte cylinders, onbeweeglijk op een rij, regelmatig opgeschoven luiken waardoor allerlei in grediënten werden geschoven om de 80-ton kokende 1 staal in elk dier cylinders op de goeie legeering te krijgen. Rustig, precies, als de slinger van een oude j hangklok openen zich de schuiven:, zweeft de kraan over onze hoofaen en brengt ijzer, steenkool of wat ook in het fel-heete monster. „A'bstich!" gauw andere kant om. Langzaam wentelt zich één van de zwarte gevaar ten en een verblindende stroom van gesmolten en' brandend ijzer stort in een groote trechter, waar de vormen ais communiceerende vaten aan verbonden zijn. 80.000 kilogrammen ijzer vloeien' in één schitteren den, welhaast een meter-dikke straal voor onze oogen naar beneden. Wij knijpen onze oogen half dicht om het toch maar te kunnen zien, maar de schijn is evenmin te verdragen als die der zon eri pas door het ons aangereikte kleurglas kunnen we den in- uruk goed in ons vast leggen. Dan wordt de stroom dunner, een Werkmeister met een chronometer in zijn hand geeft een teeken en langzaam draait de cylinder weer in zijn verticalen stand. Wij staan nog steeds te kijken, geimponeerd door het geweldige. De gids zegt: ,;mag ik de Heereni na mens de firma Krupp eën mittagessen aanbieden?" En we volgen hem. De Kruppsoha arbeidersdorp en. In Baedekers Handbuch für Reisende, dat elke reiziger die zich graag vreemdeling wil zien, zich tot dit doel aanschaft, staan de Kruppsche arbeiders woningen. in het deeltje waar geheel Duitschland in kaarten en beschrijvingen is geëxposeerd, aangeduid met het woordje: mustergültig. H|et was een oude druk nog uit het eerste decen nium van onze verlichte eeuw, maar ik maak mij sterk dat dit woordlje nog wel zeer bewust in de nieuwe drukken van de onvolprezen reisgids is ge bleven. Haü ik deze regelen geschreven op den middag van ons bezoek aan de Kruppsche arbeiderskolonies, j Kruppsche auto gezetenl, het Valeriusplein voor oni dan zouden critische geesten mijn erkenning van hadden doen oprijzen. Baedekers waardeerende uitspraak, toe kunnen j En dan het laatste type, de alleenstaande huisje& schrijven aan de milde stemming waarin een jAer j met knusse tuintjes, trappen met klimop langs don voortreffelijk Mittagessen zelfs een Noordhollandsch kant, wingerd langs detmuren, zooals in de laatst» plattelander kan brengen, maar nu, na een verblijf1 jaren voor en de eer6te jaren van den wereldoorlog van eenlge weken, in het tot soberheid inspireerende j te Margaroton-Alten en andere „Hofe" met steedi •polderland terug, kan mijn gebleven overtuiging klimmend comfort zijn gebouwd. Kilometers en kik niet met dat argumenft worden aangevochten. I meters ver strekt het fabrieksbezit zich uit, tot buitel Had de morgen bet epische, scheppende tot ons ge- de dorpen, arbeiderswoningen met veestallen en bracht in het 1 oonen en dividenden uitlceerende ge- paar bunder weiland, boomgaarden, winkels, sport' parken, zwembassin, scholen, hospitalen, kraamin i richting, tehuizen voor gepensioeneerden. een kerk je, elke plaats waar de gewone sterveling het lief en leed dezer aarde ondervindt, gaat in zijn aanwezig heid terug tot den energieken smid. die begin vo rige eeuw van uit het kleine houten huis, dat than; als 'n bescheiden curiosum tusschen hallen en lood sen op het ijzer- en kooldoordrenkte fabric?--sterr^|- een) bescheiden plaatsje in neemt, dagelijks naar zij: smederij liep en tobde en ploeterde om aan den drei genden greep van den Essenschen deurwaarder ti 1 ontkomen. ei „Seh' dort", zegt onze gids: bij een bocht van dia' rivier rijst in de verte een geweldig kasteel voo ons op, ongenaakbaar, indrukwekkend, 't Verblij van den welhaast mythischen directeur den nool geziene graaf van Bohlen en Halbach. Vl De schemering valt, vager worden de kontoer»! v< van de vorstelijke Villa Hügel"; het geheimzinnig ri van haar hooge bewoners schijnt van uit haar verj lichte vensters te stralen en deelt zich mede aan d bossclrenl, aan de Ruhr, aan ons. be Dan richt de chauffeur de groote stralende licht bundels van de auto op de stad en rijdt ze achtera daver, de middag bracht als oen olegie de weldadig» rust van de Kruppsche arbeidersdorpen. Amerikaansch groot zijn de getallen die hier ge. noemd kunnen! worden: 1Ü000 woningen en tientallen klinieken, winkels gestichten zijn op de schilder: achtige heuvels rondom Essen verrezen ter cultivee- ring van den zoo belangrijken productiefactor: beid. Hetzij ontstaan uit het sluwe scherp calculnerenfo brein van eon vooruitziend ondernemer, hetzij uit de edelste motieven van eon gemaal philantroop; dezo twaalf kunstmatig aangelegde dorpen waarbor gen de gunstigste matorieele omstandigheden waar in ooit eon fabrieksarbeider zich een gelukkige zinssfoer kon scheppen. Elke verschijningsvorm van deze arbeiderszorj wisselend met de tijdon waarin zij tot stand kwam De oudste kolonie Cronenborg. gebouwd toen hej zegevierende Duitsche leger Bismarck's onverzetle. lijkheid tot onder de muren van Parijs bracht, geril de smakelooze practische woning van het laaUti i kwart der 19e eeuw te zien, vier grauw-steenen v diepingen, regelmatig groot raam klein raam deur, met een grasveld als binnenplaats, concentrisch gebouwd om de markt met muziektent. Dan Alfredshof die in 1910 na een twintigjarig pro ces naast Cronenberg als eon pronkenJde zuster stond, in sierlijker uiterlijk, met een parkje in plaats van een bleekveld tot binnenplaats, met nissen en bal konnetjes vol zwierige roode geraniums in plaat» van onmogelijk kleine vensters in den voorgevel, een echte vooroorlogsche voorspoedige burgeres, die het leven genoeglijk kon vinder» en het mocht men zooals het was zonder problemen of commen taren. Hier en daar uit de laatste jaren van haar voltooiing al groote terrassen en gewelfde poorten die ons, hadden wij in lijn 2 in plaats van in 1928. Zij keken scherp den stroom af, of er geen booten in zicht waren; ook verkenden zij de lage landen te genover Colm. Niets was te zien. Zij konden de sehjldwacht op en neer hooren! loopen tusschen de gioote poort en de straat erachter. De schemering begon te dalen. Een muur scheidde de binnenplaat sen van de twee huizen. Zonder eenige moeite klom men Marston en de Kapitein er over en lieten zich aan den; anderen kant zakken. Het was è,l verwaar- loozing was ze om zich heen zagen. Tusschen de steenen groeide het gras; de achterdeur was bijna geheel verborgen door in het wild groeiende braam struiken; steenen stoeptreden reikten tot aan de ri vier bemeden. Zij liepen rond en terwijl ze alles goed opnamen wachtten ze op een teeken van Mark, Een kwartier verliep. Zij hoorden het geluid van een zaag, die heel voorzichtig gehanteerd werd om zoo weinig mogelijk leven te maken. Zij maakten er uit op dat hun helper aan een van de lager gelegen vensters aan het werk was. Zij konden hun onge duld ternauwernood bedwingen. Eindelijk kwam de punt van de zaag door het hout heen; even daarna was het gat in het luik zoo groot, dat zij een hand konden zien. Er viel iets binnen opmden vloer; het was de helft van het slot dat Mark weggezaagd had, omdat de sleutel niet meer omgedraaid kon worden. Hierna was de rest niet moeilijk. De officieren kro pen door het raam. waarvan het luik opengeslagen' was en stonden in een ruimte, waarvan de vloer met vuil bedekt was en die klaarblijkelijk de keuken was geweest. Fagan maakte het gat dat hij gezaagd had, weer zoo goed mogelijk dicht, zoodat het van buiten niet de aandacht trok. Nu het huis doorzoeken, zei Marston. Ja, air, houd uw dolk gereed, antwoordde Mark. Denk je, dat er iemand is? Het ziet er niet naar uit, zei Hollebrand. De gang en de trappen zien,* er anders uit, de zoldering ook. Hoe bedoel je? In do gang is het niet stoffig en de zoldering is hier en daar beschadigd en dat kan niet zoo lang geleden gebeurd zijn. Meen je doordat dingen naar hoven gebracht zijn?, vroeg Marston. Juist Kolonel. In gespannen verwachting gingen zij verder. Zij maakten hun dolken; in de scheede los. zoodat die onmiddellijk getrokken konden worden. Marston ging voorop, Fagan kwam direct achter hem, Kapi tein Hellebrand volgde. Systematisch onderzochton zij de kamers op alle verdiepingon, doch zij vonden niets dan versleten meubels, gordijnen, half door de mot opgevreten en hier en daar vuil vaatwerk. Op de derde verdieping ontdekten zij vuile vegen tegen d« zoldering, waarvan hier en daar ook het pleister werk had losgelaten. Drie deuren op deze verdieping gingen gemakkelijk open; toen kwamen zijn aan een deur die gesloten was. Deze had verbinding met de kamer, waardoor Mark binnen gekomen was en ook dezelfde afmetingen had als deze. Marston duwde met zijn heele gewicht tegen de gesloten deuren, maar er was geen beweging in het zware eikenhout te krijgen; waarschijnlijk zaten er ijzeren staven aan den binnenkant. 'De oplossing van het raadsel ligt achter deze deur, merkte Marston op. Mijn zaag zal wel een handje helpen, zei Fagan. iNa een paar minuten had hij een gat gemaakt, groot genoeg om het hoofd door te steken. Mark keek weer terug. Drommels, riep hij uit. .Wat zie je? Is er iemand? Geen levende ziel, de boel is volgepropt met kisten en zakken. Kun je bij den grendel komen? Neen, sir. Die zal ik uitzagen, zooals ik beneden heb gedaan. Terwijl hij hiermee bezig was, gingen de twee of ficieren verder op verkenning uit. Aan het eind van de gang in een donkere hoek vonden zij een touw- ladder, die naar een valluik voerde. Anthony klom erin en duwde het luik open. Hij .hoorde gefladder. De duiven zijn hierboven, zei hij. Maak ze dan niet bang; iemand mocht het eens merken en alarm maken. Daar heb je gelijk in, gaf Anthony toe en met tegenzin ging hij weer naar beneden. Mark was nu zoover dat hij het slot uit de deur gezaagd had. Zij gingen naar binnen. In het vertrek waren aller lei soorten goederen opgestapeld die zonder twij fel pver de rivier waren gesmokkeld ten nadeele van'de rechtmatige inkomsten van den Keurvorst van Beieren; vooraan echter stonden allerhande zak ken, die tot de convooien van Marlborough's leger hadden behoord. Ze waren diep-verontwuardigd; zonder twijfel had Woessol de rol van verrader gespeeld door zijn ge heime bondgenooten ervan in kennis te stellen wan neer een convooi verwacht kon worden. Wij moeten beslissen wat we doon moeten, zei Marston. Zullen we niet direct teruggaan om den Hertog op de hoogto te brongen? Ik denk, sir, dat hot het beste is om ze op hee- terdaad te betrappen. Dio duiven moeten iederen dag gevoederd worden; zij zijn natuurlijk vreeselijk zui nig op ze, want ze 'zijn hun boodschappers. Laten we wachten tot die voer krijgen, dan is de rest gemak kelijk genoeg. Wat denk jij ervan, Hellebrand? S Ik ben het volkomen met Fagan eens. d Zij gingen weer naar beneden en onderzochten zorf vuldig de manieren waarop men het huis binnenkc" men en verlaten kon. Anthony en zijn vriend, vermoeid na een lang» rit, zaten op de onderste treden van de trap, tervi Mark op zijn eigen houtje aan het snuffelen was. H droeg mocassins, waardoor hij onhoorbaar kon loc pen. Hij onderzocht vloeren en muren, of hij gee geheime deur ontdekken kon. Het heele huis was in duisternis gehuld. Hun zenuwen waren tot uiterste gespannen. Zij verlangden om iets te doen; alles was beter di zoo werkeloos te moeten wachten. Plotseling kwa Mark bij hen, zoo voorzichtig loopend als hem ma mogelijk was. Hij nam Marston's hand en trok he mee. Kapitein Hellebrand moest blijven zitten, i hij. Wat is er, fluisterde Anthony. Er komt iemand het is er maar één. Waar? Bij de deur! Zij gingen naar voren. Mark bleef op een pas zes van de achterdeur stilstaan; Marston, die nie hoorde, volgde zijn voorbeeld. De oude vvoudloop! knielde en legde zijn oor tegen den grond. Zoo bi hij eenige minuten liggen. Eindelijk posteerde hij zij tegen den eenen wand en zei Marston tegenover hfl te gaan staan. Marston had zijn dolk uit de scheel getrokken, -maar Mark beduidde hem die niet te i Éa bruiken. Hij strekte zijn hand uit, opende deze 8 P deed haar weer dicht. De beteekenis van dit gebas_ was Anthony volkomen duidelijk. Zij dorsten haflig geen adem te halen. Hellebrand boog zich voorover probeerde door de duisternis heen iets te onderseftj »j den; hij was gereed om toe te springen als zijn tegei woordigheid noodig bleek. Klik. De steen tusschen de twee mannen werd lar. g zaam omhoog geduwd totdat hij recht overeind stor Een hoofd en een paar schouders verschenen in1 - opening. H( -h De „Wezel"! Verduiveld! riep Anthony. Hij g^1 den verbaasden „Eclelmogende" met een ijïöj greep bij de schouders en trok hem uit de openil Woessel probeerde met alle kracht zich te beW «1 den, maar hij was als een kind in de handen van tegenstander. ;(jcuoiaiiuoi. Hellebrand kwam er dichtbij; hij en Mark had® aa Herr Woessel gebonden als een vogel dio op co braadspit gelegd moet worden. iBehalve een kreet van verbazing, angst en woc kwam 'ér geen woord over de lippen van den b «1 lander. Wordt vervoIfA 1/

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

Schager Courant | 1929 | | pagina 6