llliiiti Kitiis-
CURSUSVERGADERINGEN
)e dolende Ridder.
VAN DE VEREENIGING VAN OUDLEERLINGEN DER
RIJKSLANDB0UWWINTERSCH00L TE SCHAGEN.
Uitgevers: N.V. v.h. TRAPMAN &Co., Schagen.
Eerste Blad.
Donderdag 31 Januari 1929.
C HA C E Pt
72sto Jaargang No. 8401.
COURANT
ii blad verschijnt viermaal per week: Dinsdag, Woensdag, Donuur-
ug cn Zoterdag. Dij inzending tot 's morgens 8 uur, worden Adver-
„illün nog zooveel mogelijk in het ecrstuitkomcnd nummer gcpluatst.
POSTREKENING No. 23330. INT. TELEF. No. 20.
Prijs per 3 maanden 11.05. Losse nummers 0 cent. ADVERTEN-
TIëN van 1 tot 5 regels f 1.10, iedere regel meer 20 cent (bowijsno.
inbegrepen). Grootcre letters worden naar plaatsruimte berekend
DIT NUMMER BESTAAT UIT TWEE BLADEN.
Vervolg.
rELKE MIDDELEN STAAN DEN LAND-
5UWER TEN DIENSTE BIJ DE BESTRIJ
DING VAN ZIEKTEN EN PLAGEN DER
LANDBOUWGEWASSEN.
Na de pauze houdt de heer Ir. W. B. L. Verhoe-
in, phytopatholoog bij den Plantenkundigen dionst
Wageningen, over bovenstaand onderwerp een
leiding.
De Voorzitter heette ook nu de aanwezigen welkom,
het bijzonder dan den heer Ir. Verhoeven, die hier
voordracht zal houden over: „W.elko bestrlj-
ngsmiddelen staan don landbouwer ten dienste
bestrijding van ziekten en plagen der landbouw-
wassen.
Waar wij ons, zegt spr., gelukkig mogon achten
et een zeer werkzaracn Plantenziektenkundigen
enst te bezitten, die zich tot taak stelt, al datgene
r kennis van den practischen landbouwer te bren-
tn, wat hij kan vragen, tot een doelmatige bestrij-
ng van de helaas talrijke ziekten en plagen, waar-
ee de landbouwers op hun bedrijf te kampen, heb-
n. Daarom heeft ons bestuur gemeend, de aanwe-
gen in de gelegenheid te stellen hieromtrent van
tvoegde zijde voorlichting te ontvangen. De aan
!le aanwezigen welbekende Ir. Verhoeven, die reeds
ren in deze belangrijk werk voor den landbouwer
Jricht, is tot ons groot genoegen bereid bevonden
«besprekingen hieromtrent in te leiden en spr.
fti hem daartoe gaarne het woord.
Het is, aldus begint de heer Ir. Verhoeven, zijn in-
iding, niet voldoende om te rachten door rationeele
mesting, intensieve grondbewerking, onkruidbestrij-
ng, gebruikmaking van veredeld zaaizaad en poot-
>ed de opbrengst te verhoogen. Naast deze midde-
n dient ook aandacht geschonken aan de bestrijding
0 voorkoming der plantenziekten.
Hoewel ik geenszins de bestrijding van plantenziek-
n als het ecnige en zelfs niet steeds als het voor-
lamste middel beschouw tor verhooging van de op-
engst onzer producten, zoo ben ik toch van meening,
it door velen de waarde ervan wordt onderschat of
lfs in 't geheel niet wordt ingezien. Te veel wordt
>g de schade, veroorzaakt door plantenziekten, als
ihoorende tot het risico van het bedrijf beschouwd
op den post algemeene bedrijfsonkosten geboekt.
Aan de hand van enkele voorbeelden hoop ik U
litielijk te maken, dat wel degelijk in verschillende
vallen middelen tegen plantenziekten zijn aan te
enden, die de rendabiliteit van -het bedrijf soms in
langrijke mate verhoogen.
l een gemakkelijk overzicht te krijgen, zullen we
FEUILLETON
i
Een verhaal uit den tijd van den
Spaanschen Succissie-Oorlog.
(Naar het Engelsch)
van
MORICE GERARD.
plan voor den veldslag werd opgesteld op een
^heel bijzondere plaats: op den trans van den toren
'"Ween dorpskerkje dat van Dapfheim. Daar ston-
Marlborough en Eugenius bij elkaar en bij het licht
'Mde scheidende zon zagen zij voor hun geestesoogen
de slag zich den volgenden dag zou ontwikkelen,
wu Marlborough van den toren naar beneden kwam,
juist. Anthony Marston aanrijden in gezelschap
an Mark Fagan. De Hertog keek met genoegen naar
herculische krijgsmansfiguur hij bedacht dat Mar-
0ri altijd succes had en hij had een soort van bijgeloo-
verwachting dat de nieuwe generaal-majoor hem
'J' geluk zou blijven aanbrengen!
Durft U een hachelijke onderneming aan bij het
breken van den dag, Generaal? vroeg Marborough.
- Ik zou niets liever willen, Uwe Genade.
Kom dan mee, zei de Hertog.
AnUiony steeg af en gooide zijn dienaar de teugels
Daarop volgde hij Marlborough, trachtend zijn ver-
j1? te verbergen, iets wat hem evenveel moeite kost-
8 aan Eugenius van Savoye. Mark Fagan's ooghoe-
rokken samen: hy voelde dat er groote dingen
Jen gebeuren.
«lborough liep naar een dyk die de grens vormde
een moeras; de ondergaande zon deed de Nebel
ei en en gloeiden als een gouden stroom; vlak bij
en uitgestrekt terrein, begroeid met riet en biezen:
verradeltjke moerasland.
1 Ziet U dat?
Zeker. Uwe Genade.
is ^6n WCS naar de overwinning; de eenige!
oo den weg naar roem voor den man die paar-
«m van6S^hUt "°°r dit terrein kan krijgen en het cen-
«valion r!n vijand °P zlJ'n meest-kwetsbare punt kan
Bent'ïT Hertog keek Marston recht in de oogen.
U die man?
h«erdey riclltte ^oog °P» trok arijn zwaard en
is goed.
't landbouwbedrijf in de volgende drie hoofdperioden
indeelen:
1°. De bewerking en bemesting van het land.
2°. Het zaaien of poten en verplegen van het gewas.
3°. Het oogsten en de bewaring der geoogste produc
ten.
Evenals bij den mensch de voeding een belangrijke
rol speelt zoowel bij de voorkoming van ziekten als
bij de genezing, is dit ook het geval bij de planten.
Bij een tekort aan bepaalde voedingsstoffen gaan de
planten ziekteverschijnselen vertoonen. Zoo b.v. krijgt
bij kaligebrek het aardappelloof een bronsaehtige tint,
terwijl de bladranden zich min of meer naar beneden
buigen. Ook wordt door gebrek aan kali het zoogen.
„blauw worden" bij aardappelen in de hand gewerkt.
Dit euvel -kan grootendeels voorkomen worden, door:
1°. de planten voldoende 'kali ter hunner beschikking
te stellen: 2°. de knollen na den oogst zoo weinig mo
gelijk te schuddon; 3°. do bewaring der aardappelen
zoodanig te doen zijn, dat ze weinig uitloopen. Ten
slotte, moeten de aardappelen direct na het schillen
geheel onder water worden gezet.
Ook een teveel aan voedingsstoffen en speciaal een
te veel aan stikstof, kan het optreden van ziekten in
de hand werken. Zoo b.v. treedt bij de graangewassen
bij overvloedige stikstofbemesting eerder roest en
meeldauw op.
Bij een te veel aan kalk of voortdurend gebruik van
alcalische meststoffen, worden de aardappelen sterk
schurftig of pokkig. Niet de kalk is echter de oorzaak
van deze ziekte. Neen, de schurft wordt veroorzaakt
door een schimmel, maar de kalk doet de schimmel
beter groeien, werkt dus de aantasting in de hand.
Het verband tussohen bemesting en het optreden
van plantenziekten is in de laatste jaren wel zeer
duidelijk naar voren gekomen bij de bestudeering van
het kalk vraagstuk. Ik behoef hierop niet nader in te
gaan, daar in de vakbladen steeds weer met onver-
moeiden ijver op het {belang van deze quaestie wordt
gewezen.
Gevaarlijk voor de gewassen zijn soms de nevenbe-
standdeelen en verontreinigingen der kunstmeststof
fen. Zoo b.v. komt in sommige kalimeststoffen een
hooger of lager percentage chloor voor. Geeft men
geen voldoende gelegenheid om dit te laten uitspoelen,
dan kan bij sommige gewassen chloorbeschadiging
het gevolg zijn.
|Bij aardappelen kan dit de opbrengst drukken en
ook de smaak wordt minder. Op de kleigronden mag
met dit punt wel eens wat meer rekening gehouden
worden. J
We zien dus dat het plantenvoedende bestanddeel
niet alleen de keuze van de te gebruiken meststof
fen mag bepalen, maar dat ook de plantenziekten
hierbij een woordje meespreken.
Zoowel bij de bewerking van den flrond als bij de
bemesting boude men dus rekening met mogelijk
optreden van ziekten.
Ditzelfde is het geval bij de tweede periode in het
bedrijf, n.1. het zaaien of poten en de verpleging van
het gewas.
We kunnen ons allereerst de vragen stellen: wat
zal gezaaid en gepoot worden en wanneer? Het ant
woord op de eerste vraag kan kort zijn en wel: Ge
bruik alleen gezond zaai- en pootgoed. Of dit gezond
is kan vaak niet op het oog beoordeeld worden. We
bezitten echter in de keuring van gewassen te velde
een uitstekend hulpmiddel. Hierbij worden tijdens
den groeitijd de gewassen meerdere malen aan een
nauwkeurige beschouwing onderworpen door des
kundige keurmeesters. De keuring te velde, met
daarop volgende monsterkeuring, is een buitenge
woon goed middel gebleken voor de indirecte be
strijding der plantenziekten, speciaal voor die welke
met zaai- of pootgoed worden overgebracht. De ver
bouwers worden nl. gedwongen veel zorg aan hun
gewassen te besteden en het spreekt dan ook van
zelf, dat hun voor die moeite en gemaakte kosten
eenige vergoeding toekomt, die zich afspiegelt in de
hoogere prijzen van de te velde en op partij goed
gekeurde producten.
De kooper ontvangt echter hiervoor waarborgen.
Niet uit het oog mag worden verloren dat, wanneer
men reeds begint met ondeugdelijk zaai- of poot
goed een goede grondbewerking of extra bemesting
de zaak veelal niet meer goed kan maken.
Good, waaronder dus ook verstaan wordt gezond
zaalzaad on pootgoed, ls de grondslag voor oen goed
gewas.
Nu kunnen verschillende ziekten, die met het
zaai- of pootgoed worden overgebracht, op vrij eon-
voudige wlijze bestreden worden en wel door het te
ontsmetten, waarvoor gebruikt worden warm water
of chemische middelen.
Warm water komt in aanmerking voor de bestrij
ding van stuifbrand bij tarwe en gerst en bij ont
smetting in het groot van bieten zaad.
Veel algemeener, maar lang nog niet algemeen ge
noeg is het gebruik van chemische ontsmettingsmid
delen.
Ontsmetting wordt o.a. toegepast tegen brand bij
tarwe, gerst en haver, strepenziekte bij gerst en te
gen kiemschimmels bij rogge. Speciaal op de ont
smetting van de rogge wil ik nog wijzen, omdat deze
•:jor ons land nog betrekkelijk nieuw is. Het is nl.
gebleken dat de laatste jaren hier te lande veel rogge
door kiemschimmels is aangetast geworden en dat
het zoogenaamde uitwiinteren der rogge in meer
dere gevallen aan deze aantasting moest worden
toegeschreven. Door ontsmetting der rogge kan dit
voorkomen worden. Gezien de geringe moeite en de
geringe kosten kunnen we gerust den raad geven:
ontsmet telken jare opnieuw al uw zaalrogge.
Ontsmetting van bietenzaad geeft uitstekende re
sultaten tegen bietenwortelbrand. Daar bijna alle
bietenzaad in vrij sterke mate besmet is, worde geen
kluwen onontsmet ultgezaaidl
Uitval van de jonge vlasplantjes kan voorkomen
wordon door het zaad te behandelen met een goede
cfroogontsmetting.
Behandeling der pootaardappelen met sublimaat
verdient aanbeveling ter bestrijding van de Rhi-
zoctonia.
Op welke wijze ontsmet moet worden en welke
middelen in aanmerking komen, wordt regelmatig
door den Plantenziektenkundigen Dienst voor
den zaai- of poottijd in alle mogelijke bladen bekend
gemaakt.
- -
In enkele gevallen kan het optreden van para
sieten voorkomen worden door den uitzaai op -den
juisten tijd te doen geschieden. Zoo b.v. zal een aan
tasting door fritvlieg bij jonge haver, grootendeels
achterwege blijven wanneer de haver maar vroegtij
dig gezaaid wordt.
Een belangrijke quaestie, wiaaraan van oudsher
veel waarde is gehecht, is de vruchtwisseling. We
w{eten allen dat vruchtwisseling gewenscht is, maar
is het ook voldoende bekend dat vruchtwisseling
ook zooveel nut heeft met het oog op de bestrijding
en het voorkomen van parasieten?
Door het meerdere jaren achtereen verbouwen van
een zelfde gewas op denzelfden akker geeft men de
parasieten van dit gewas en speciaal die, welke in
den grond achterblijven, een uitstekende gelegen
heid zich sterk te vermeerderen.
De voorwaarden voor de ontwikkeling der para
sieten is dan n.1. door ons zelf zoo gunstig mogelijk
gemaakt. oZo b.v. zullen de aaltjes die bij bieten de
bekende bietenwoekerd veroorzaken, zich bij sterke
bietencultuur op dezelfde perceelen vrij spoedig zoo
sterk vermeerderen dat bietenverbouw onmogelijk
wordt.
Hetzelfde is het geval hij te sterke teelt van kla
ver op perceelen waarop de klaverkanker voorkomt.
Bij halmdorder der tarwe, rhizoctonia en ringvuur
bij aardappelen, knolvoet bij kool en knolrapen,
vlasbrand bij vlas, Sint Jansziekto bij erwten enz.
F.on directe bestrijding is niot, of practisch niet uit
voerbaar. Door een doelmatige vruohtwisssllng is
echter zeer vaak nog veel te bereiken.
Een afdoend middel tegen dergelijke ziekten is
het kweeken van onvatbare of resistente, rassen,
waaronder verstaan wordon rassen die óf in het ge
heel niet, óf slechts weinig worden aangetast. De
moeilijkheid bestaat echter in het kweeken van ras
sen, die naast de resistentie tegen een bepaalde ziek
te, ook de noodige andere goede eigenschappen bezit.
Bij: aardappelen is reeds veel bereikt wat betreft
de wratziekte. De kweekers zijn er in geslaagd soor
ten voort te brengen die volkomen onvatbaar zijn
voor deze ziekte en die ook in andere eigenschappen-
uitblinken. Verbouw van deze soorten is, in verband
met de bestrijding der wtratziekte en met het oog op
de exportbelemmeringen, niet alleen van belang voor
die streken waar wratziekte voorkomt, maar ook
wel degelijk voor dig, waar zij nog niet is. Voorko
men is in .deza beter dan genezen.
Wat kan nu gedaan worden, wanneer het gewas te
velde staat?
Bij aantasting door dierlijke parasieten, die uitwen
dig de planton aanvreten, kan in zeer veel gevallen
een bespuiting van het gewas met een oplossing van
een arsenicumhoudend middel goede resultaten ople
veren. Zoo b.v. tegen bladrandkevers, de kevertjes die
in het begin van het groeiseizoen de erwten- en boo-
nenbladeren zoo mooi gehakkeld kunnen afvreten.
Verder tegen do schildpadtorretjes in do bieten en te
gen de koolzaadglanskevers. Noodig is, dat een be
spuiting tegen dit laatste insect plaats vindt vóór
dat de bloemen geopend zijn, mode ook met het oog op
mogelijke vergiftiging van bijen en andere nuttige be-
stuivers.
Ansenicumhoudcndo middelen worden ook aange
wend tegen vrctorij door emelten, ook wel grauwe
worm genoemd. Het middel wordt vermengd met ze
melen en wel in een verhouding van 1 KG. Parijsch
of Uraniagroen, op 25 KG. zemelen. Deze hoeveelheid
is voldoende voor één H.A. Het mengsel wordt uitge
strooid op een hiervoor geschikter, dag tegen den
avond. In den nacht komen de «meiten boven den
grond en vreten van het hun toebereide spijsje, met
Zonder een woord verder, liet de Hertog Marston waar
hij was en ging terug naar de plaats waar een adjudant
zyn paard vasthield. Prins Eugenius was al opgestegen.
Marston bleef in de houding staan tot de beide veld-
heeren, die in tegenovergestelde richting naar hun kwar
tleren gingen, uit het gezicht waren. Toen wendde hij
zich tot Fagan, die hun op eerbiedigen afstand ge
volgd was:
Breng de paarden .terug en kom dan weer hier. Na
een oogenblik voegde hij erbij: En breng Majoor
Hellebrand mee. Je vindt me in deze richting, en hy
wees naar den rand van het moeras. Anthony verdiepte
zich in de gesteldheid van het terrein en overdacht hoe
hy het best de eervolle ,maar gevaarhjke en uiterst-
moeliyke opdracht van den Opperbevelhebber kon uit
voeren. Na een half uur verscheen Hellebrand in ge
zelschap van Mark.
Zonder groet viel Anthony met de deur in huis.
De Opperbevelhebber heeft ons de eervolle opdracht
gegeven om een middel te vinden om de artillerie over
het moeras en de rivier te krijgen naar het hooge ter
rein er achter.
Dat kost een week, zei Hellebrand direct
Maar het moet vannacht gebeuren, antwoordde
Marston kort.
Dan hebben we een tweeden Vauban noodig.
Majoor Hellebrand moet het in zyn plaats doen
met eenige hulp van Anthony Marston.
En niet te vergeten van Mark Fagan, zei de kleine
Ier met een humoristische tinteling in zyn stem.
Anthony kende zyn dienaar voldoende om te weten
dat deze weer een van zijn eigenaardig-schrandere
ideeën had.
Kom er mee voor den dag, Mark. We hebben geen
tyd te verliezen.
Er is een weg geweest, sir, dwars door het moe
ras naar de Nebel en verder het voorterrein in.
Marston was verrast; als dat waar was, beteekende
het een sterke mogeiykheid om zyn opdracht bevredi
gend uit te voeren.
Hoe weet je dat Mark? Je bent hier nooit te vo
ren geweest!
Ik kan zien. sir, of beter 'gezegd, ik kon zien, een
poosje geleden, toen we by de kerk stonden.
Dat is onmogelijk man; de generaals zouden het
van den trans van den toren toch óók hebben moeten
zien.
Ze keken er niet naar. Bovendien, ze zijn geen
spoorzoekers geweest in een land waar moerassen bij
de vleet zyn, met alleen hier en daar een weg die uit
sluitend een geoefend oog kan zien. De manier waarop
de biezen groeien vertelt me dat er een stevige weg is
geweest in het midden vaa het moeras; ze zyn dik aan
beide kanten en heel dun en spichtig in het midden; Ik
zou de lijn precies kunnen trekken aan beide kanten van
de rivier.
Wijs ons den weg dan!, riep Marston ongeduldig.
Het heele landschap werd op dat oogenblik in mist
gehuld, maar Fagan toonde geen aarzeling; hy had
i een eigenaardige gave om zich te orienteeren en een
'meer dan normale gezichtsscherpte. Ze liepen ongeveer
vyfhonderd meter langs den rand van het moeras.
Mark bleef stilstaan. Hier Is het begin.
Hy sprak de waarheid; met gras begroeid, gedeelte-
lyk zelfs met biezen overdekt stak een breed pad net
boven de oppervlakte van het moerasland uit. Het was
blijkbaar met de grootste zorg aangelegd, misschien
eeuwen geleden; het kon oorspronkelyk wel uit den tijd
;van de Romeinen stammen.
j Goeie hemel, riep Hellebrand uit, dat maakt een
verschil. Hy was nu even geestdriftig als hy zooeven
sceptisch geweest was.
Ze liepen het pad langs, meer dan eens uitgiydend
in den modder aan de kanten, soms vreezend om voor
goed spoorloos in den drassigen grond te verdwynen, er
was Inderdaad alle aanleiding voor den Franschen be
velhebber om te vertrouwen, dat het onmogelyk was
,om deze natuurlijke verdedigingslinie over te trekken,
i Ze bereikten de rivier en vonden de overblijfselen van
wat eens een brug was geweest: zwaar muurwerk, nu
heelemaal begroeid met riet en mos en onkruid.
We moeten een brug slaan; de rivier is te diep en
stroomt te snel om er met artillerie door te trekken;
ze zou nooit aan den anderen kant komen.
Volkomen juist, zei Marston.
Ik heb een hoop hout gezien dat een eind verder
aan de Donau voor transport gereed ligt, deelde Fagan
mee.
Schitterend, riep Marston enthousiast. ik heb
wel mannetjes die in een paar uur een brug kunnen
maken.
Haastig gingen ze naar het kamp terug en namen
hun maatregelen. Toen het torentje van Dapfheim mid
dernacht sloeg was er een brug over de Nebel geslagen;
sterk genoeg om paarden, kanonnen en mannen te
dragen.
HOOFDSTUK XX.
BLENHEEM.
Marston had zich vrijwel geheel gekleed op zyn bed
geworpen en sliep vast tot hy door zijn dienaar gewekt'
werd.
De Opperbevelhebber wenscht U onmiddeliyk te
spreken, sir.
Haal myn paard.
Mark verdween en Marston doopte zijn gezicht ln
een waskom met koud water. Toen hy klaar was ver
scheen Mark al met de paarden.
Ze galoppeerden samen naar den molen waar de
Hertog zijn hoofdkwartier had. Het eerste vage sche
merlicht van den aanbrekenden dag werd In het Ooe-
ten zichtbaar.
•Het kamp was al tot leven ontwaakt; de voorberei
dingen voor een der bloedigste veldslagen uit de wereld-,
geschiedenis waren begonnen.
Toen Marston by den molen kwam vond hij daar een
sohitterend gezelschap van opper-officleren. De Hertog'
stond op de stoep en gaf ze een voor een de instructies
voor hun aandeel in de krijgsverrichtingen. Toen alle
Generaals hun orders ontvangen hadden en na het sa
luut te hebben gebracht, vertrokken warene bleef al
leen Marston nog over, bij den Hertog en diens broe
der: Generaal Churgchill.
Op een teeken van den Opperbevelhebber trad An
thony nader.
U bent erin geslaagd te construeeren, waarvoor U
hout van mij hebt gestolen.
Een glimlach gleed over Marlborough's gelaat toen
hij dit zei.
Mijn dienaar, een oude woudlooper, vond het spoor
en Majoor Hellebrand deed het idee van een brug aan
de hand.
En U?
Ik was erbij, Uwe Genade.
De Hertog keek hem goedkeurend aan. Van deze
soort bescheidenheid hield hy. U bent er meestal. Ge
neraal Marston, en hebt succes. Ik weet dat te appre-
cieeren. Maar U hoeft niet bang te zijn dat iemand die
onder Uw bevelen vannacht heeft gewerkt, vergeten
zal worden. Nu wat Uw taak voor vandaag betreft. Myn
broer zal de reserve aanvoeren, een legercorps bestaan
de uit artillerie en cavalerie. Hij weet wanneer hy met
zijn troepen moet ingrijpen, tot dat oogenblik zullen zij
zich buiten den strijd houden. Uw taak is om het moe
ras en de rivier over te steken aan het hoofd van de
infanterie; dan volgen dragonders, daarachter de artil
lerie, en de lanciers vormen de achterhoede. Zoodra U
het voetvolk veilig overgebracht hebt keert U terug en
neemt de leiding van den overtocht van het geschut;
Majoor Hellebrand rijdt bij het eerste stuk. U is zeker
voldoende Ingelicht?
Volkomen, Uwe Genade.
Dan moge God ons verder b'jstaan. Marlborough
nam zyn bepluimdcn hoed af, welk voorbeeld de belde
anderen volgden.
Zoo begon de historische dag, welks avond vyftig
duizend dooden op het slagveld zou vinden.
Wordt vervolgd.
