WINKEL.
Het ontstaan
Golem-sage.
CONCERT
Uit onze Omgeving.
ZONDAG 7 JULI 1929,
Schager Orkestvereeniging.
Plaatselijk Nieuws.
Gemengd Nieuws.
OPENING WEES- EN ARMENHUIS.
Donderdagmiddag had de officieele overdracht plaats
van het verbouwde Huis voor Ouden van dagen en de
ingebruikneming daarvan.
Omstreeks half drie verzamelen de leden van den
Raad met den Burgemeester en hunne echtgenooten,
benevens het college van Regentessen en Armvoogden,
eveneens met hunne echtgenooten zich in de groote
zaal van het huis, voorts de gemeentegeneesheer en
de wijkverpleegster, architect (de heer S. Vis Oudkar
spel), aannemers (de heeren J. Keesman te Schagen en
K. Bakker Ez. te Winkel), de vader en moeder en de
verpleegden.
De Burgemeester opent de bijeenkomst en zegt, dat
het hem een aangename taak is, hier het woord te
voeren, omdat het gaat om een zaak van groot plaat
selijk belang.
Spr. acht deze overdracht in onze rustige gemeente
een groote gebeurtenis, omdat het spreekt van warme
belangstelling en de zorg. voor ouden van dagen
Het was een gelukkig feit, dat de raad met alge-
mcene stemmen het belangrijke bedrag voteerde en
waardoor het is geworden een mooi stuk werk, dat ook
later met genoegen genoemd zal worden.
Spr. wijst op den tegenspoed bij den bouw, maar
tevens op de welwillendheid van het kerkbestuur,
brengt hulde aan den architect en aan den aannemer,
benevens aan den uitvoerder van het schilderwerk. De
inrichting draagt een w&rm karakter, terwijl de stich
ting nu zal heeten: Huis voor Ouden van Dagen,
waaraan ten grondslag ligt een warm welkom voor
ieder die er binnenkomt en waar niémand tegen opziet
om binnen te gaan. Spr. wijst dan verder op de moei
lijke taak van het Armbestuur en hoopt dat het in zijn
tegenwoordige samenstelling zijn taak nog vele jaren
met genoegen moge vervullen en veel genoegen van
AAN DE OEVERS VAN DEN MOLDAU.
EEN BRON, VAN KRACHT VOOR 'T VERDRUKTE
JODENDOM.
Onze tijd heeft in zekeren zin een voorliefde voor het
mysticisme. Dat blijkt uit de intensieve belangstelling
voor een van Paul Wegener's oudere films „De Golem"
waarin deze leemen beschermgeest van de Joden op
nieuw ging leven. Maar dat blijkt ook uit een boek, dat
onlangs verschenen is. „Der Prager Golem", waarover
in het Wiener Journal een opstel voorkwam, dat het
mysticisme weergeeft, zonder critisch stelling te ne
men. De schrijver van het boek, waarin verschillende
legenden over den Golem verzameld zijn en hun betee-
kenls en oorsprong onderzocht worden, is de bekende
filosoof, Rabbijn Chajim Bloch. Ook Gustav Meyring
heeft de Golem-sagen voor zijn gelijknamigen roman
gebruikt.
Maar de lezer zal het tenslotte waardeeren, wanneer
deze bekorende legende de sociologisch critische ver
klaring krijgt, die zij behoeft. Dit zal in deze beschou
wing getracht worden.
De Golem is een uit leèm gevormde figuur, die door
zijn schepper, een idealistisch man, die diep was door
gedrongen in de geheime kunst in tijden van nood tot
leven kon worden gebracht, om de verdrukte Joden te
beschermen. Toen in de jaren 15801600 de Prager Jo
den voortdurend van ritueele moorden beschuldigd
worden door de fanatieke Dominicaner monniken, be
val God den geleerden Rabbi Löw in een droom, om
den Golem te vormen. Aan de oevers van de Moldau
boetseerde hij met een priester en een Leviet, zijn
schoonzoon, een menschelijke gestalte uit leem.
Het suggestieve standbeeld van Rabbijn Lüw
in Praag, ontworpen door prof. Ladlsiaus Sa-
loun. Doze vermaarde Prager geleerde was de
schepper van de Golem-sage. Hy stierf in 1609.
Na een rondgang van zeven malen en onder het uit
spreken van bezweringswoorden, legde hij hem den
heiligen Schem in den mond, waarop de Golem de oogen
opende.
Hij werd Rabbinaatsdienaar en nachtwaker in de Jo
denwijk van Praag. Het gelukte hem door zijn waak
zaamheid en bruikbaarheid menig dreigend gevaar bij
tijds te voorkomen en het Jodenkwartier voor booze
doeleinden te behoeden.
De Rabbijn had streng verboden, hem voor particu
liere zaken te gebruiken. Niettemin zond zijn vrouw,
toen zij in de drukte voor het bereiden van een feest
maal handen te kort kwam, den Golem uit, om water
te halen. Maar zij kende de formule niet, die noodig
was, om den arbeid van den Golem stop te zetten. In
korten tijd stond het huis van,den Rabbijn onder water
en eerst toen de Rabbijn hem de woorden „er is genoeg
water!" toeriep, hield hij op met water aandragen.
Een dergelijk geval deed zich tijdens een vischvangst
voor. Omdat de Meester vergeten had zijn dienaar te
deze stichting moge beleven. Met dezen wensch draagt
spr. haar aan het Armbestuur over, om daarna nog
den raad te feliciteeren met het genomen besluit
De heer Kamp, dankt als voorzitter van het Arm
bestuur, allen, die aan de stichting hebben bijgedragen,
terwijl spr. nog wijst op het gewichtige feit, dat 22 Mei
j.1. dit huis 75 jaar bestond, welk feit op dezen dag
wordt herdacht. Spr. blijkt zeer tevreden te zijn over
de royale wijze waarop in de meubileering is voorzien
en brengt daarvoor een speciaal woord van dank aan
den burgemeester. Spr. verheugt zich over de goede
verstandhouding, zoowel met het gemeentebestuur als
met den dokter en de zuster en spr. aanvaardt dan na
mens het Armbestuur gaarne deze stichting.
De heer A. de Ridder, armvoogd-secretaris, geeft
daarna een overzicht uit de geschiedenis van het huis en
releveert 3 belangrijke momenten, n.I. de stichting, de
wederopbouw na den brand 'in 1870 en de weder ope
ning na de restauratie van thans.
Op 7 Februari 1853 werd ten raadhuize' tot oprich
ting van de instelling besloten, in het voorjaar van dat
jaar begint de bouw en het was 22 Mei 1854 toen de
opening van de inrichting plaats vond.
De eerstvolgende vergaderingen van het Armbestuur
spreken voortdurend van opnemen van kinderen en in
4 maanden tijd zijn er reeds van 3 gezinnen de kinderen
opgenomen. Men vergete echter niet, dat men leefde
onder de Armenwet van 1854, met al hare verrassingen.
De vrede is niet altijd het kenmerk van dit huis ge
weest en hevige twisten waren oorzaak, dat de vader
en moeder, na omstreeks een jaar in functie te zijn ge
weest, werden ontslagen.
In 1868 hevige ruzie tusschen Armvoogden en Dia
conie, naar aanleiding van het optreden van den pre
dikant, met als gevolg dat alle armvoogden ontslag ne
men. Het geschil vindt verder zijn nasleep in de raad
zaal.
Nog verschillende veranderingen, hesluiten, enz. wor
den door spr. gememoreerd, om dan melding te maken
van den brand op 2 September 1871, waardoor het ge
heel gebouw afbrandde.
Een nieuw gebouw, meer naar de eischen des tijds
ingericht en plaats biedende voor pl.m. 30 personen
verrees. Het getal verpleegden wordt steeds minder en
in 1912 is het gedaald tot 2 en de raad besloot zulks
roepen, werden bijna alle visschen uit de rivier gevan
gen.
Van zijn eigenlijke zending verhaalt een andere le
gende.
Toen andermaal de Joden veel te verduren hadden
van de rondgestrooide fantastische verhalen over ri
tueele moorden, begaf zich de Golem, als een lastdra
ger verkleed, onder de Christelijke bewoners van dc
stad Praag. Veel luisterde hij daar af. In dien tijd ver
dween een Chjristeiv-meisje, dat in het Ghetto werkzaam
was, gelijk het in de sage heette als „Sabatgoje". Een
Joodsch meisje, Dina geheeten, was naar den monnik
Thaddaas gegaan, om tot het Christendom over te
gaan. Zij bracht dezen monnik, die een grenzelooze haat
jegens de Joden koesterde, er toe, om de Joodsche be
volking van Praag aan te klagen, omdat zij ieder jaar
bloed van Christenen in het Paaschbrood mengde, 't
Meisje zou gezien hebben, dat twee, dienaren van den
Rabbijn ,een kleine en een stomme, de Golem, haar va
der een fleschje bloed aanboden, dat afkomstig was van
de vermoorde. Uit afschuw wilde zij niet langer een
Jodin zijn.
De Kardinaal van Praag, die niet onmiddellijk ge
loof hechtte aan de beschuldiging, stelde den Rabbijn
m$t 't hem dreigende, gevaar in kennis. Hij raadde hem
aan, naar het meisje te zoeken. ..De Rabbijn, had den:
Golem ook in dit geval goed kunnen gebruiken. Maar
hij vreesde, dat hij hem zou verliezen, omdat hij als me
deplichtige in zijn vrijheid bedreigd was. Hij verkleedde
daarom een stomme als de Golem. Maar den Golem
zelf stuurde hij uit met het bevel, om onder alle om
standigheden het meisje op te sporen. De onechte Go
lem werd gevangen genomen. De Rabbijn zag met .he
vige ongerustheid den dag des oordeels naderen; nog
vier weken restten hem. Hij hoorde niets van zijn die
naar. Toen de verschrikkelijke dag aanbrak en de Jood
sche gemeente sidderend wachtte, werd de Rabbijn op
weg naar het Gerecht bijna een slachtoffer van volks
woede.
Dina, het meisje, bleef bij haar verklaringen. In de
dienaren herkende zij de mannen, die het bloed moesten
hebben gebracht. Het vonnis zou reeds geveld worden,
toen er een groot lawaai ontstond. De Golem kwam
met een wagen te voorschijn, waarin zich het gezochte
meisje bevond. Hij had haar gevonden bij familieleden,
die 't meisje verborgen hielden. Het bedrog -\frerd ont
dekt. Dina kreeg zes maanden gevangenisstraf en de
monnik trok zich In zijn klooster terug. Het Prager
Jodenkwartier was gered.
Volgens de legende en het volksgeloof zou de Golem
tenslotte te machtig zijn geworden en to^n hij op een
dag begon te razen, moest zijn schepper hem het leven
weer ontnemen.
Hoe is de sage ontstaan? Zij staat in nauw contact
met de Joodsche Kabbala, de geheimenisleer der Rab
bijnen, die eerst mondeling werd overgeleverd en later
schriftelijk opgeteekend. De oudste boeken, die handelen
over de geheimenis-wijsheid, stammen uit de 13de eeuw
Twee bestaan er nog: „Sepher Pezirah", het boek der
Schepping, en „Sohar", d.W.z. Licht en Glans. De gehei
menissen en de leer, die zij inhouden zouden volgens
het eene boek van de gevallen engelen afkomstig zijn.
Deze engelen hadden de geheimen van aardsche vrou
wen geleerd, die zij bij hun val bemachtigd hadden.
Volgens een andere lezing werden zij met de leer be
kend, die Jehova mondeling aan Mozes op den berg
Sinai gaf en dit op zijn bevel heimelijk in de boeken
Mozes bewaard werd, ongeveer op deze wijze, dat een
woord een getal beteekende en omgekeerd. Slechts In
gewijden kunnen er in doordringen. In werkelijkheid
zijn deze geheimenissen van Babylonischen oorsprong;
er bestaat niet meer dan een los verband tusschen hen
en de zuivere Jehovaleer van elementaire waarde zijn de
bezweringsformules, waarmee goede en slechte geesten
opgeroepen kunnen worden. De namen der geesten wor
den onder een teeken medegedeeld, om ze voor misbruik
te behoeden.
Een dergelijke bezweringsformule is nu volgens de
sage den Golem in den mond gelegd. Daardoor werd hij
tot leven gewekt en dienstbaar gemaakt. Deze magische
voorstellingen zijn oerwoud; zij vormen een essentieel
bestanddeel van de religieuse begrippen der natuurvol
keren. Vernieuwd en verfijnd treft men ze in de huidige
religieuse systemen aan. Zij, die de bezweringen uit
oefenen, bij de natuurvolken de toovenaars en mede-
cijnmannen, en later bij de oude cultuurvolken, de ma
giërs en priesters, waren handige goochelaars, maar te
gelijk ook lieden, die zichzelf misleidden, in» hun waan,
dat zij bovén'aardsche krachten aan zich konden bin
den. Vaak waren het mannen met een sterke sugges
tieve kracht, die door hun al dan niet hypnotischen In
vloed op anderen, in het geloof aan hun eigen kracht
gesterkt werden. De geheime kunst heeft altoos een
bijzondere beteekenis gekregen bij vervolgde volkeren,
bij Zigeuners, Joden, Maya's enz.
Men kan zich indenken, dat een symbolische figuur
van leem, waarvan men de afkomst niet kende, in tij
den van nood aanleiding werd, om een bijzonder goe
den dienaar van een wijzen en met de Kaballa vfer-
trouwden Rabbijn op gelijke wijze te kleeden en hem
tot verlichting van zijn arbeid met de autoriteit' van
het geheimzinnige te dekken.
Zóó zal ook de sage van den Golem ontstaan zijn, die
evenals de Messias-verwachtlng door de jaren heen en
een bron van kracht voor het verdrukte Jodendom
bleef.
in afwijking van het gevoelen van het Armbestuur
het Wees- en Armenhuis op te heffen en het stelsel van
uitbesteding in te voeren. Dit stelsel heeft gefaald en
thans staan we voor het zeer juist besluit van den raad
om het Wees- en Armenhuis weer als Instelling in het
leven te roepen.
Het huis is thans in overeenstemming gebracht met
de nu geldende eischen. Spr. wijst er dan verder op, dat
al zal het te verrichten werk niet altijd goed worden
gedaan, wij worden gedreven door de meening, werk
zaam te zijn in het belang der instelling. Zoo mogelijk
is voor alles gezorgd, de meest moderne uitvinding,
„de Radio" staat ten dienste van de ouden van dagen
en vormt de schakel tusschen hun huis en de groote
wereld daar buiten. Het A.V.R.O.-orkest onder leiding
van Nico Treep... ge hoort het, „Winnepeg tarwe slot"
van Vaz Dias, het blyve U niet vreemd ja, misschien
geeft het aanleiding even als in de politieberichten, den
naam van uw verzorger weer te geven in de beginlet
ters, van A., van armbestuur, R. van rabarber, M. van
metworst, enz. enz.
In 't kort moge dit huis voor U zijn „Het Avond
licht".
Daarna wordt een rondgang gemaakt door het ge
bouw. Het geheel is keurig uitgevoerd en verzorgd,
geen ruimte onbezet gebleven, hooge eischen gesteld
aan de zorg voor de hygiëne en overal, waa moodig,
gebruik gemaakt van waterspoeling. En tijdens de rond
gang werd dan ook menige tevredenheidsbetuiging ge
hoord.
De navolgende cadeaus werden dankbaar aanvaard;
n.1. van Mevrouw KosterEriks een plant met stan
daard, van den heer Van Leersum een tuinbank, van
den heer G. Nobel twee schilderijen en van de regentes
sen een inktstel met twee aschbakken voor de bestuurs
kamer.
De heer Van Leersum dankt dan voor de uitnoodiging
en brengt hulde aan gemeentebestuur en armbestuur.
Spr. wjjst op de gelukkige keuze om het echtpaar Pie te
benoemen tot vader en moeder en richt zich dan in het
bijzonder tot den burgemeester, die tot deze verbouwing
het initiatief nam. Met de beste wenschen voor deze
stichting eindigt spr.
Achtereenvolgens voeren dan nog het woord de bur
gemeester, de architect en de voorzitter van het arm
bestuur, waarna rhet officieele gedeelte van dezen dag
wordt gesloten.
's avonds 8 uur,
te geven door de
Directeur: Jb. HOVENIER.
Leden vrij. Niet-leden f0.50.
BENOEMD.
Als opvolger van den heer W. Vader, die met ingang
van 1 October als agent van -Noord-Hollands Lahdbo'uw-
credtet heeft bedankt, is benoemd de heer F. Lap, al
hier, thans reeds op het kantoor werkzaam.
GESLAAGD.
De jongeheer K. L. Slot, leerling van onze openb. lag.
school is met mooie cijfers geslaagd voor de le klas der
Hooger Burgerschool te Alkmaar.
VOOR DE OUDEN VAN DAGEN.
Een comité maakt weer plannen om een autorit aan
te' bieden aan de ouden van dagen, evenals de laatste
twee jaren reeds het geval is geweest.
Voorloopig is als datum bepaald de 17e Juli.
HUIS VERKOCHT.
Het dubbele burgerwoonhuis op het Noord alhier, van
de Erven van wijlen Mevr. de wed. J. Rotgans, is ver
kocht ten overstaan van Notaris v. d. Bergh. Kooper
werd de heer P. Dissel te Koegras voor f 2270.
THEATER ROT AL.
De Vliegende Circus draait deze week een meer dan
interessante film, waarvan de korte inhoudt het vol
gende vertelt:
In den stroomenden regen trekt een troepje kerrais-
artlsten met zijn wagens over de doorweekte hoog
vlakten van Montana. Het doel is in het eerstvolgend
dorp hun tenten op te slaan. Bob Mason, een Cow-boy
en een echte zoon van Montana leidt hen als gids over
deze onbegaanbare wegen.
Als ze op de plaats van bestemming zijn aangekomen,
verneemt Beldan, de eigenaar van het circus, dat een
ernstige concurrent, J. Sayre, tien mijlen verder zijn
circus heeft gebouwd. Terdege vreest Beldan dat deze
het meeste publiek zal lokken. Sayre had reeds vroeger
Beldan's circus willen koopen, doch op diens absolute
weigering, heeft hij hem den oorlog verklaard, en hy
schrikt niet voor de gemeenste handelingen terug.
Als des avonds in Circus Beldan het oogenblik is aan
gebroken, dat de voorstelling een aanvang zal nemen,
weigert Vicarino, de kunstrijder in het succesnummer
van het programma, op te treden voor het weinige pu
bliek. Hij heeft een aanbod van Sayre gekregen en
laat Beldan in den steek.
Tusschen Mary, Beldan's dochter en Bob Is een lief
desband ontstaan en als Bob den toestand overziet,
waarin Mary en haar vader zijn geraakt, biedt hy zloh
aan "Vicarlno's plaats In te nemen...
De voorstelling kan beginnen. Bob rydt nog beter dan
Vicarino en heeft enorm succes. Beldan verzoekt hem
by het circus te willen biyven en als Mary hem dit
ook vraagt, stemt hy toe.
Van Brownsville, een eenige mijlen verder gelegen
stad, ontvangt Beldan een telegram, waarin hem me
degedeeld wordt, dat eenige afgevaardigden de eerst
volgende voorstelling komen bywonen. Bevalt deze hun,
dan zullen zy Beldan een cheque, ten bedrage van
5 1500 aanbieden, indien hy in Browsville een voorstel
ling wil geven.
Dank zy de enorme prestatie van Bob, wordt de voor
stelling wederom een succes. De afgevaardigden van
Brownsville verwachten den 4den Juli Beldan met zijn
circus in hun stad...
Bij een kruising van den weg naar Brownsville ge
lukt het Sayre en Vicarino een aantal wagens van Bel
dan verkeerd te laten ryden. De voorstelling moet over
een paar uur beginnen. Een paar wagens zyn slechts
in Brownsville aangekomen...
En weer is het Bob, die, geholpen door kameraden
van een in de" nabyheid gelegen ranch, dit zaakje in
orde brengt. Door onovertroffen staaltjes van moed en
behendigheid en na zeer spannende, adembenemende
gevechten, gelukt het hem de ontbrekende wagens op
den juisten weg naar Brownsville te leiden... waar ze
nog net op tijd aankomen...
Sayre heeft oneenigheid met Vifcarino gekregen, door
ziet diens schurkenstreken. Hy ziet het verkeerde van
zijn handelingen in en sluit vriendschap met Beldan.
Van nu af aan zullen ze gecombineerd reizen onder
één naam: „Circus Beldan."
Ook Bob en Mary besluiten hun namen te vereenigen.
MISHANDELINGEN IN EEN POOLSCH
OPVOEDINGSGESTICHT.
Het hoofd en acht oppassers van het opvoedingsge
sticht te Studzieni zijn wegens mishandeling van de
jongens, tot gevangenisstraffen veroordeeld, die va-
rieeren van een maand tot twee jaar. De jongens wer
den o.a. in hun bed met water begoten en moesten
dan in het natte bed blijven slapen. Een jongen, die
getracht had te ontvluchten, kreeg zoo'n pak slaag,
dat hij er aan stierf. Een andere werd een been stuk
geslagen en een derde een ontwrichting toegebracht
VERLOOFDEN BIJ BERGTOCHT
VERONGELUKT.
Uit Friedrichshafen wordt gemeld:
Bij Bregenz zijn een 29-jarige handelsbediende uit
Friedrichshafen en een 24-iarig meisje, die hun zo-
mervacantie te Hittisau in het Bregenzer woud door
brachten, bij een bergtocht van een hoogte van 200
M. gevallen en om het leven gekomen.
INSTORTING VAN EEN HEK.
Vier arbeiders gedood.
Uit Rome wordt gemeld:
In een fabriek te Cotrone stortte bij het monteeren
van een zwaarsmeedijzeren hek een deel van het
reeds geplaatste hek om. Hierbij werden vier arbei
ders, die onder het hek geraakten, gedood, terwijl
andere arbeiders zwaar gewond werden.
AARDBEVINGEN IN PERZIë.
Reuter meldt uit Teheran:
Hevige' aardschokken worden gemold uit Asjraf,
Amol en Barfaroesj in het district Mazanderan.
MET EEN MOTORBOOTJE OVER DEN i
OCEAAN.
De 23-jarige Noor David Turner is Donderdag in
een open sloepje 'van 5 M. met aanhangmotor van
Boston (Mass.) vertrokken naar Havre, dat -hij in
twee maanden hoopt te bereiken. Hij zal St. John op
Newfoundland aandoen om nieuwe bepzine .in te
slaan. Turner denkt die twee maanden te leven op
conserven. Een twaalftal motorbooten cn een twee
tal politiebooten deden het sloepje uitgeleidde tot aan
de voorhaven.
NOODWEER.
Tusschen Obesaelsbach en Altdorf hebben hevige
hagelbuien groote schade aangericht. De hagelstee-
nen waren zoo groot, dat de zich buiten bevindende
boeren builen op het hoofd kregen. Tc Winnricht is
een boer door den bliksem en een ander door hagel-
steenen gedood.
Te Deinschwang zijn een vrouw en een koe door
den bliksem gedood. Een heele kudde schapen is op
het land dood gebleven.
De schade aan daken en vensters is zeer groot. De
menschen vluchtten in de kelders. De hagelsteenen,
lagen tot 30 c.M. in de straten.
GEZIN VAN 6 PERSONEN VERMOORD.
Vermoedelijk door een fanaticus.
V.D verneemt uit New-York:
Te Detroit werd de leider van een Italiaansche re
ligieuse secte, zijn vrouw en zijn vier kinderen, in
den ouderdom van VA tot 7 jaren, vermoord. Men
vermoedt, dat een fanaticus de vreeselijke misdaad
heeft bedreven.
DE REDEN.
(Pages Gaies).
Ik heb nooit zulk een nacht meege
maakt. als in het hotel, waar mijn zoon ge
boren werd.
Natuurlijk niet!
Ta, we stalen er de lakens, het bedde-
sprei, de karaft. de handdoeken en vertrok
ken zonder te betalen.
