r
RADIO.
Derde Blad.
Wie meenjdal pepermunf scherp en bilfer smaabf
heerl nog nooil de origineele KlISHIfSlpepermunf geproefd.
Heeft het zslf-bouwen nog zin?
Natie Prosramma's.
BILLY BOO.
■J
Waarnaar men
Sufsteri
Donderdag 21 November 1929.
72ste Jaargang. No. 8567
16 November 1929.
Het Is nu ruim twee en een half jaar geleden, dat
ik na lang, lang aarzelen overging tot het koopen van de
Encyclopaedia Britannica. De lange aarzeling vond
haar oorzaak natuurlijk in den hoogen prijs van 't werk,
niet in twijfel omtrent het nut er van.
Toch, behalve die hoogst gewichtige reden, de hooge
prijs, was er nog iets, dat mij lang van den koop had
teruggehouden. Encyclopaedieën hebben de heel onaan
gename eigenschap van snel te verouderen. En die ver
oudering gaat dan gepaard met een werkelijk angst-
wekkenden val in prijs.
Veronderstel, zoo redeneerde ik, dat ik me het werk
aanschaf, en dat kort daarna een nieuwe druk ver
schijnt. Dan zijn de ongeveer driehonderd gulden, die ik
ga besteden, voor een belangrijk gedeelte naar de maan.
Toen ik dus eindelijk over al mijn aarzelingen was heen
gestapt, keek ik in het begin van mijn eigenaarschap
met een zekere angst naar de advertenties in de En-
gelsche bladen. Maar toen de weken en maanden verlie
pen, en geen nieuwe druk werd aangekondigd, werd
mijn bezorgdheid geleidelijk minder, om eindelijk te
verdwijnen.
Helaas, ik ben ruw wakker geschud. Enkele weken
geleden, toen mijn gedachten mijlen ver van encyclopae
dieën verwijderd waren, en ik me gemakkelijk had
neergezet in een hoekje van de electrische tram tusschen
Amsterdam en Haarlem, om eens rustig in de Observer
te gaan lezen, verstarde in eens mijn blik bij het zien
van een geweldige advertentie: DE VEERTIENDE
DRUK VAN DE ENCYCLOPAEDIA BRITANNICA.
Graag had ik er mijn oogen voor gesloten, maar het
was te laat. Liefst had ik niet gelezen, welke wonderen
stellers van de advertentie over den nieuwen druk
ie vertellen hadden, maar zelfs deze struisvogelpolitiek
bad ik niet de kracht om toe te passen. Ik las dus,
ergerde me.
Gelooft U advertenties? Je zoudt soms rweren, dat
[ie de waarheid, de gehecle waarheid, en niets dan de
[waarheid bevatten. Van de advertenties van de Ency-
jdopaedia Eritannica zou je zoo mogelijk nog meer ge-
Jlooven. De steller er van, ik moet het met leedwezen
lekennen, is in zijn vak een genie.
Ja, ik ben tot de overtuiging gekomen, dat mijn en-
clopaedie eigenlijk een nietswaardig ding is. Als ik
ien verstandig mensch was, die met zijn tijd meeging,
leed ik het verouderde ding oogenblikkelijk van de
land, stak mijn hand diep in mijn portemonnaie, en
:hafte me per omgaande den nieuwen en in alle op-
chten onovertroffen veertienden druk aan.
Geheel omgewerkt, waarde lezers! Van den dertien
en druk is eigenlijk niets overgebleven, wat de moeite
Iran het opnoemen waard is. De grootste geleerden, enfin,
tl begrijpt de rest. Ik ben dien dag als een gebroken
man thuis gekomen. Nog meer gebroken dan anders,
na mijn vermoeiende dagtaak. Dat mijn vrouw en kin
leren niet ontdaan waren, toen ze me wankelend zagen
innenkomen, is me tot op het huidige oogenblik een
toplosbaar raadsel.
U begrijpt misschien niet, waar ik de geweldige geest-
iracht vandaan haal, die me in staat stelt, over deze
amp te schrijven. Laat ik U dan maar terstond ver
ellen, dat er na dien tijd zachte balsem op de schre
iende wond is gelegd. De wond is er nog, maar ze
aan het genezen. Misschien verdwijnt ze zelfs wel
p den duur.
De heelmeester, die mij zoo liefderijk behandeld
leeft, dat ik hem eeuwig dankbaar moet blijven, heet
'he London Mercury. Meer in het bijzonder Volume
XI, No. 121 van The London Mecury. En om heel
recies te zijn, een artikel daarin, genaamd: The Hu-
ïanised Encyclopaedia, geschreven door den weldoener
gezegend zij zijn naam) Clennell Wllkinson. Want uit
es'heeren Wilkinson's artikel heb ik gemerkt, dat mijn
ruk van de Encyclopaedie niet de laatste mag zijn,
n laten we zeggen, een verouderde genoemd moet
'orden, maar dat hij eigenschappen bezit, die de nieuwe,
eroemde, die de onovertroffen en nooit te overtreffen
eertiende mist.
Sterker dan dit. Met den veertienden druk Is de En-
rclopaedie een weg ingeslagen, dien de vijftiende in
erkere mate zal volgen, en de zestiende in nog sterkere,
it de twintigste maar dat is een kwestie voor onze
:hter-achter-kleinkinderen.
U begrijpt nog niet welken weg? Toch is het een
Bel logische. De Encyclopaedia Britannica is een in
Et Engelsch geschreven encyclopaedie. Het is een zeer
lur werk, voor wie het koopt. Maar het is ook een
ier duur werk, voor wie het uitgeeft. En het zou een
nantieele ramp zijn voor den uitgever, wanneer hij
et een afzetgebied had in een Engelsch sprekena
deelte van de wereld, zóó groot, en zóó kapltaai-
•achtig, dat hij zijn geweldige kosten kon dekken.
Dat afzetgebied is Amerika. De Amerikanen hebben
en ze hebben dorst naar kennis. Ze kunnen zich
uitgaven van eenige honderden guldens, en zelfs
n eenige honderden dollars getroosten. Maar ze
schen daar ook iets voor. Ze schaffen zich de Ency-
Dpaedie niet aan, wanneer dat een zuiver Britsche Bn-
clopaedie is. Het moet zijn een Britsch-Amerikaansche
tcyclopaedie.
En dat 1 s de veertiende druk. Ik ben er nog niet van
'ertuigd, of hij nog niet een klein stapje verder is
igaan op den onvermijdelijken weg, en eigenlijk js
worden een Amerikaansch-Britsche Encyclopaedie.
volgende druk zal dat zeker zijn, en de twintigste
Drdt een AMERIKAANSCH-britsche. Of misschien
oeten wt dan het laatste woord al uitschakelen.
De heer Wilkinson maakt dat, in zijn overigens zeer
lardeerend artikel, volkomen duidelijk. Laat ik eens
n paar voorbeelden geven.
U kent de stad Pitssburg? Natuurlijk. Weet U ook
ecies, waar ze ligt? Even precies als U bijvoorbeeld
let, waar Parijs ligt? Welke stad Interesseert U ais
Bilander (dus als Europeaan) het meest, en welke
teresseert, denkt U, den Engelschman het meest?
irtfs natuurlijk. Maar de Yankee denkt daar anders
or, en zoo vinden we in den veertienden druk bijvoor-
eld dat Pittsburg geïllustreerd is met drie platen en
rijs met slechts twee. Kent U ook de stad Waxa-
Bfcie? Ik had er, om de waarheid te zeggen, nooit
gehoord. Ze ligt in Texas, en telt 8000 inwoners,
ilnu. die hoogst belangrijke stad (wij zouden het een
sk dorp noemen) mag zich verheugen in een flink
Hkel in den nieuwen druk. En natuurlijk zijn deze
tlkelen geschreven door Amerikanen.
Natuurlijk, zult ge zeggen. Heel billijk. Wat is er te-
Maar waarom Is het artikel over waterverf-
Mlderijen geschreven door een Amerikaan, waarom
f de meeste illustraties bij dat artikel schilderijen van
Herikanen. en is de eenige gekleurde plaat daarbij
ft Amerikaansche?
Ja. ziet U, de kunstredacteur van den veertienden druk
«en Amerikaan. Een heel knappe man, ongetwijfeld.
h|j heeft een stokpaardje. Zijn stokpaardje is
- iri.... ttfjjtffifffTM
nrrriimiiiTT—
Voor engros b\j: Fa. J. F. v. Lieshout cn Fa. G. Kuyper, Alkmaar.
lampekappen. Aan anderen heeft hij opgedragen een
artikel te schrijven over oude lampen. Een kort en
zeer goed artikel. En dan neemt hij zelf de pen ter
hand, en schrijft kolommen na kolommen over moderne
lampen, cn voornamelijk over lampekappen. Meer dan
dat, hij illustreert zijn artikel met bladzijden na blad
zijden vol pbotographieën, die aangeven, hoe lampe
kappen gemaakt moeten worden. Terecht merkt de heer
Wilkinson op, dat de Encyclopaedie geen plaats is voor
stokpaardjes, hoe interesaant die overigens mogen zijn.
Zoo is er meer en veel meer. Van elke drie kaarten,
die de nieuwe Encyclopaedie bevat, stelt één een deel
van de Vereenigde Staten voor. De draai is genomen,
en de Amerikanen kunnen tevreden zijn. Maar het echt
Britsche van de Encyclopaedia is met den veertienden
druk verdwenen. Het zal wel noodzakelijk zijn; Onder-
tusschen is het voor den Engelschman een eenigszins
moeilijk te verduwen achteruitzetting. En voor eiken
Europeaan is de Britannica in waarde achteruitgegaan.
Dank zij Mr. Wilkinson is mijn gemoedsrust weer
teruggekeerd.
Niettegenstaande de omroep zich steeds meer inbur
gert en er geregeld nieuwe luisteraars bijkomen, is het
aantal dergenen, die zich zelf een radiotoestel bouwen,
achteruitgaande. Vele luisteraars hebben feitelijk alleen
een toestel in elkaar gezet, omdat het dan billijker uit
kwam. Zij konden indertijd hun toestel veel goedkooper
zelf vervaardigen, dan het in den winkel te koop was.
Sedert de radioindustrie echter tot massaproductie
op grooten schaal is overgegaan zijn de prijzen, waar
voor men een behoorlijk toestel kan koopen, sterk ge
daald. Meh is tegenwoordig nog duurder uit, wanneer
men zelf een ontvanger maakt, dan wanneer men het
apparaat kant en klaar koopt!
Het bovenstaande in aanmerking genomen is de vraag
of het zelfbouwen tegenwoordig eigenlijk nog wel z:n
heeft, zeer actueel, want niet alleen het groote publiek,
dat per slot van rekening toch wel eens weten wil, waar
het aan toe is. doch ook de amateurverecnigingeïi,
wier ledental zienderocgen slinkt en niet te vergeten
de radiohandel hebben er belang bij.
Wanneer wij de zaak uit een economisch standpunt
beschouwen, moeten wij vaststellen, dat het dikwijls
gehoorde: „Het zelfbouwen heeft geen zin meer" volko
men juist is. Het zou immers geen zin hebben, om een
eenvoudlgen 3-lamps-ontvanger, die men voor enkele
tientallen guldens bij den radiohandelaar koopt, zelf
te bouwen, wanneer hij minstens het dubbele van den
winkelprijs kost. Het zelfbouwen van toestellen met
meer dan 3 lampen is daarentegen uit een financieel
oogpunt wèl loonend, afgezien nog van het feit, dat de
zelfbouwer "bij de constructie van zulke toestellen ge
heel volgens zijn eigen wenschen en Ideeën te werk kan
gaan.
Het eigenlijke arbeidsterrein van den zelfbouwenden
amateur ligt echter in de vervaardiging van toestellen
met vijf, zes of meer lampen. De industrie brengt ons
wel is waar ook zulke ontvangers kant en klaar in huls,
doch deze zijn over het algemeen zoo duur, dat slechts
weinigen onzer ze kunnen aanschaffen. In de eerste
plaats willen wij hier op de neutrodyne- en superhetero-
dyne schakelingen wijzen. Vooral deze laatste toestellen
zijn zeer duur, wanneer men ze compleet moet koopen
en de amateur, die zich de moeite neemt, om zulk een
toestel zelf te vervaardigen, kan dit voor minder dan
de halve koopprijs doen.
Bovendien is hij in de gelegenheid om, daar hij niet
als de industrie op eenvoudige bediening behoeft te
letten, het toestel nog gevoeliger en beter te maken.
Veelal ziet men tegenwoordig dus, dat de zelfbouwende
amateur zich van de eenvoudige toestellen afwendt en
zeer goed voldoende ingewikkelde schakelingen toepast,
die in de handelsontvangers slechts zelden gebruikt
kunnen worden. De uitwerking dezer schema's stelt
geen geringe eischen aan degenen, die hiernaar toe
stellen willen bouwen. De zelfbouwende luisteraar van
heden is echter een zeer goed technicus, die in deze
materie wel den weg weet, dikwijls zelfs nog beter
dan menig vakman.
Eenige nieuwtjes op radiogebied hebben een zeer
gunstigen invloed op de zelfbouwbeweging gehad. Wij
bedoelen hier de netaansluitingstechniek, de beeldom-
roep en de televisie. Tegenwoordig worden er door zeer
veel zelfbouwers goede wisselstroomontvangers gebouwd.
Degenen, die dit zelf doen, kunnen de onderdeelen
van hun oude accu-toestel hierbij zeer goed gebruiken,
zoodat zij in dit geval nog goedkooper uit zijn. dan bij
aankoop van een nieuwen wisselstroomontvanger.
Andere amateurs bouwen zelf hun beeldontvanger,
terwijl velen zich met de constructie van televisie-
apparaten bezig houden. Wij kunnen uit een en ander
besluiten, dat er nog tamelijk veel en ernstig wordt
gebouwd. Het zelfbouwen is tegenwoordig echter geen
massabeweging meer, zooals in de eerste jaren van den
omroep, het is een uitgesproken „kwaliteitsbeweging-
geworden, waarin wetenschap, techniek en enthousiasme
tezamen worden aangetroffen.
De leek-luisteraar houde zich hiervan echter afzijdig:
wil hij zich teleurstelling sparen, dan koope hij een
goed toestel van een bekend merk. Voor hem
brengt zelfbouwen niets anders dan teleurstelling en...
op den duur ongetwijfeld een slechte ontvangst
(Nadruk verboden).
Een prachtprogramma voor alcoholisten geeft het
Franscue ur« .n>; i r coi.s op
329 meter. Een „natprograminn"' van één enkelen
keer bestond o.m. uit het volgende: 1. Een causerie
over „Hoe brandewijn gedronken dient te worden. 2.
Een uitvoerige beschrijving van een jeneverstokerij.
3. De dagclijksche marktprijzen van de beste brande
wijnsoorten. 4. Eenige liederen ter verheerlijking van
de goede kwaliteit der Fransche brandewijn.
Gelukkig, dat Grcnoblle maar zoon zwak station
netje is. Anders zou het luisteren er naar voor de
Amerikaansche luisteraars wel wat erg pijnlijk zijn!
o//'
w N <1 Hl
A-silAli NA
En Billy niet bang. begon te wrijven,
Riep Yakadoo, maakt me zonder been
En nauwelijks had hij uitgesproken
Of hij riep: „ik heb er geen",
En als jongen zonder been'ren
Dan zij zijn wonderamulet
Maakte hij het als Kareltje
Met zijn lijf het alphabet
Billy, overmoedig, zeide:
Wil je wedden met mij
Dat ik veel beter kan werken
En veel aardiger dan jij
Laten wc een wedstrijd houden
Wie van ons de mooiste toeren verricht
De menschen hem toejuichten
't'Slangenmensch keek met betuterd gezicht
Wie zou het winnen, Billy of Kareltje Kurkentrekker?
VRIJDAG 22 NOVEMBER.
Hilversum (1071 M., van 12.00—G.00 n.m. 298 M.)
10.00 Tijdsein en morgenwijding. 12.00 Politieberichten,
12.15—2.00 Middagmuziek door de Hongaarscfce kapel,
2.052.45 Uitzending voor scholen, 2.453.00 Gramofoon-
muziek, 3.004.00 Maak het zelf! door Céline Schaake
Verkozen, 4.004.30 Rustpoos voor het verzorgen van
den zender, 4.305.30 Orgelconcert door Willem Zon
derland, 5.306.30 Van Dijk's Origineele Volendammers
en Henri Durand, 6.00 Tijdsein, 6 30 Koersen, 6.457.15
Cursus Spaansch, 7.157.45 Radiocursu3 vanwege het
Onderwijsfonds voor de Binnenvaart, 7.45 Politieberich
ten, 8.00 Tijdsein, 8.01 Aansluiting van het Grand Theater
te Amsterdam, uitzending van de eerste acte der Ope
rette „Rose-Marie"; 10.0010.30 Optreden van Frans
Hulleman, daarna gramofoonmuziek, 12.00 Sluiting.
Hulzen (1875 M.)
10.30—11.00 N.C.R.V. Ziekendienst. 11.30—12.00 K.R.O.
Godsdienstig halfuurtje, 12.15—1.15 K.R.O. Concert door
K.R.O.-trio, 1.152.30 Gramofoonmuziek K.R.O., 2.30
3.00 K.R.O. Schooluitzending, 4.00—5.00 N.C.R.V. Gramo
foonmuziek, 5.00—6.30 N.C.R.V. Concert, 7.00—7.30 K.R.O.
Cursus schriftverbetering. V.P.R.O.: 7.35 Persberichten,
7.40 Catechisatie, 8.15 Concert, 8.50 Cursus, 9.30 Concert,
10.00 Muziekcursus, 10.20 Concert
Daventry (1554 M.)
10.35 Morgenwijding, 11.2012.20 Gramofoon, 12.20 Con
cert 12.50 Orgelconcert 1.202.20 Gramofoon, 4.50 Or
kestconcert 7.05 Piano-recital, 8.05 Zang, 8.20 Sympho-
nie-conrert, 9.35 Toespraken aan het Pilgrim's Diner
ter eere van Frank B. Kellogg, 10.25 Concert door Vo
caal Sextet. 10.40 Verrassing, 10.55 Dansmuziek, 11.35
12.20 Dansmuziek.
Parijs „Radio-Paris", (1744 M.)
12.202.20 Gramofoon, 4.05 Concert 6.55 Gramofoon,
8.20 Causerie muzikaal gcillustr. met gramofoonplaten,
8.55 Concert door orkest
Langen berg (473 M.)
6.207.20 Gramofoon, 9.3510.45 Gramofoon, 11.30 Gra
mofoon, 12.251.50 Orkestconcert, 4.505.50 Orkest
concert 7.20 Gramofoon, 8.10 „Kater Lampe", blijspel
van Emil Rosenow, daarna tot 11.20 Orkestccfncert
Kalundborg (1153 M.)
11.201.20 Orkestconcert 2.004.00 Concert, 4.005.00
Kinderuurtje, 7.209.40 „Pigernes Jcns", blijspel van
Ch. Kjerulf en P. Nansen, 9.5511.20 Her-uitzending.
Brussel (508.5 M.)
5.20 Orkestconcert, 6.50 Gramofoon, 8.35 Gramofoon, 9.05
Concert
Zeesen (1635 M.)
11.2012.15 Gramofoon. 1.201.50 Gramofoon. 3.404.50
Concert 7.20 Concert 8.20 „Hier spricht Berlin" m.m.v.
solisten.
ZATERDAG 23 NOVEMBER,
Hilversum (298 M., na 6 uur 1071 M.)
10.00 Tijdsein en Morgenwijding, 12.00 Politieberichten.
12.152.00 Middagmuziek door het A.V.R.O.-Kwartet,
2.002.30 Filmpraatje door Max Tak. 2.30—4.00 Uitzen
ding uit het Theater Tuschinsky te Amsterdam, 4.00
4.30 Rustpoos voor het verzorgen van den zender, 4.30
5.00 Sportpraatje, 5.005.30 Gezondheidshalfuurtje,
5.30G.00 Cursus Duitsch, 6.00 Tijdsein, 6.01—7.45 Voor
avondconcert door het Omroeporkest o.l.v. Nico Treep,
m.m.v. Stella Fontaine, 7.45 Politieberichten.
V.A.R.A. 8.00 Toespraak,, 8.15 Concert; 9.00 V.P.R.O.
Uitzending; 10.30 V.A.R.A.-varia, 10.30 OrUestconcert,
11.15 Gramofoonmuziek,
Huizen (1875 M.)
Uitsl. KLR.O.-uitx. 11.3012.00 Godsdienstig halfuur
tje. 12.15—1.15 Conecrt door K.R.O-trio, 1.15—2.00 Gra
mofoonmuziek, 2.00—3.15 Kinderuurtje, 3.304.00 Cur
sus Esperanto, 4.004.30 Katholiek Nijverheidsonderwijs,
4.305.00 Cursus Engelsch, 5.0O—5.45 Gramofoonmuziek,
5.456.00 Journalistiek Weekoverzicht, 6.006.05 Beurs
berichten, 6.057.30 Concert. Cinema-orkest, 7.308.00
Lezing. 8.0011.00 Concert door Muziekkorps, 9.30 c.a.
Nieuwsberichten, 110012.00 Vroolyk programma,
Daventry (1554 M.)
10.35 Morgenwijding. 1.20—2.20 Orkestconcert, 3 50 Con
cert, 5.05 Concert op Cinema-orgel, 7.05 Piano-recital,
7.50 Concert, 9.55 Veaudevillc, 10.5512.20 Dan&muziek.
Parya „Radio-Paria", (1744 M.)
12.502 20 Gramofoon, 4.05 Dansmuziek, 4.35 Kinderuur-"
tje, 6.55 Gramofoon, 7.25 Gramofoon, 8.20 Vocaal con
cert, 9.35 Gramofoon.
Langenberg (473 M.)
6.207.20 Gramofoon. 9.35—10.45 Gramofoon, 11.30 Gra
mofoon. 12.251.50 Orkestconcert, 4.506.50 Orkestcon
cert, 7.20 Vroolijke avond, 9.50—10.20 Dansles, 10.20
12.20 Dansmuziek.
Kalundborg (1158 M.)
2.202.50 Tooneeluitzending, 2.504.50 Orkestconcert,
7.359.35 Concert, 9.5011.35 Dansmuziek.
Brussel (508.5 M.)
5.20 Kamermuziek, 6.50 Gramofoon, 8.35 Concert.
Zeesen (1635 M.)
11.2012.10 Muziek voor scholen. 1.201.50 Gramofoon,
3.054.50 Tooneeluitz. voor de kinderen, 7.30 Concert
en voordracht Her-uitzending van Munchen. Daarna
Dansmuziek.
L'e:door IJr. .lic.o.jd inon, ingenieur
bij de Generid Electric Co. ontwikkelden
televisiezender.
