De Geschiedenis van den Kerstboom
Hulst en
Mistletoe.
Ontluikende bloemenweelde op Kerstnacht
HET Kerstfeest heeft in den loop der
tijden, wat betreft de uiterlijke feest
viering, heel wat veranderingen onder
gaan. Naast den kerstboom zijn thans ook
de hulst en mistletoe (maretakken) haast
onmisbare attributen voor het kerstfeest.
Het gebruik van hulst is reeds zeer oud; de
Romeinen gebruikten de hulst om er hun
woningen in den winter mee te versieren
ter eere van Saturnus. De hulst begint pas
te bloeien als de plant ongeveer 12 jaar is
en alleen de vrouwelijke hulst draagt de
mooie, roode bessen. Daar de hulst echter
niet ieder jaar even rijke vruchten draagt,
hebben de kweekers naar een plaatsvervan
ger omgezien en deze gevonden in de zooge
naamde beshulst, welke zeer veel hessen
geeft doch waarvan de bladgroei veel min
der is. Door nu enkele takken gewone hulst
»n beshulst bij elkaar te voegen, verkrijgt
s|nieii toch een mooi geheel, hetwelk als ver-
jejsiering heel goed voldoet. De oude Kelten
njkenden aan den hulst een groote beteekenis
r!en kracht toe. Zij planten er een nabij hun
woningen om tegen allerlei gevaren, zooals
n( inslaan van den bliksem, bezoek van booze
ijl [eesten, bevrijd te zijn. In sommige streken
aat men in den Kerstnacht brandende
laarsjes op hulstblaadjes in een tobbe water
rijven, en wel voor ieder lid van het gezin
en kaarsje. Voor dengene, wiens kaarsje
iet zinkt, maar altijd blijft drijven, belec-
ng ent dit geluk en vervulling van een of an-
eren wenscli. Door allu eeuwen bleef de
i ulst in eere en kon door geen andore plant
orden verdrongen. Minder bekend dan de
ai ulst is de mistletoe; bij ons beter bekend
en is vogellijm of maretak. Bij de Germanen
as de mistletoe het onderwerp van lal van
25 ,gen; haar afwijkend uiterlijk, bijzondere
la -ociwijze en levensvoorwaarden zullen
er taraan wel niet vreemd zijn geweest. De
va istel groeit immers niet in do aarde, maar
■ob andere hoornen en heeft gaffelvormige
te kken. 's "Winters, als alle andere planten
ha al en dor staan, prijkt zij in een rijkdom
eii u bladeren en vruchten. Dit moest toch
cle mors wel een wonderplant zijn? Boven-
oei m was het sap der takken een geneesmid-
ul tegen verschillende ziekten en werd ook
d< ngewend als voorbehoedmiddel togen too-
s -ij. De Germanen geloofden, dat de plant
or de goden zelf op den aardbodem was
w uant of dat zij uit den hemel op aarde
s neergevallen. Ook in onze dagen wordt
ak mistletoe nog in verschillende streken
eerd. In Frankrijk dragen de kinderen
del Nieuwjaarsdag misteltakken van huis
do huis, terwijl zij roepen: ..Het nieuwe
pa r is aan den mistel gewijd.' In Engeland
aa*< igt men op Kerstavond een bos mistletoe
d i den zolder; als er een meisje onder
it, mag zij door iederen jongen worden
rr» ust. In ons land vinden wij den mistel
>00 a alleen maar in Zuid-Limburg, en dan
heel sporadisch. Over de mistletoe is in
o folklore dan ook maar heel weinig te
len.
DE Kerstboom, welke zoo onafscheidelijk
is verbonden met het Kerstfeest, heeft
naar verhouding een kort verleden achter
zich. Volgens deskundigen is het gebruik
van den kerstboom nog van vrij jongen da
tum. In het begin der zeventiende eeuw
treft men te Straatsburg voor het
eerst den kerstboom aan. Ter op
luistering van het Kerstfeest ver
sierden de Straatsburgers toen
denneboomen met bloemen, ge
kleurd papier, fruit, en suiker
werk. Later ging men er ook toe
over om brandende kaarsjes, in
de hoornen aan te brengen.
Langzamerhand verspreidde de x
kerstboom zich van den Elzas
door geheel Duitschland, waar
hij zich een enorme populairiteit
verwierf. In Berlijn werd de
kerstboom omstreeks 1810 inge
voerd. In den oorlog van 1870
maakten de Frenschen voor het
eerst kennis met den kerstboom,
doordat de Duitsche soldaten in
Frankrijk het Kerstfeest vierden
Na dien oorlog werden do
kerstboomen ook in FrankrijK
vrij algemeen. Door Maria Do-
rothea van Wurtemberg, derde
vrouw van den aartshertog Jo
zef, werd in 1819 de kerstboom in
Hongarije Ingevoerd. In Zwitserland en
Italië schijnt de kerstboom eerst veel later
te zijn doorgedrongen. In Italië is de kerst
boom ook thans nog lang niet algemeen; al
leen in Noord-Italiü treft men hem veelvul
dig aan. Wanneer de kerstboom voor het
eerst in Nederland werd gebruikt, valt niet
inet zekerheid te zeggen. Duitschland is nog
steeds het land van de kerstboomen. Kr is
haast geen huisgezin denkbaar, waar men
op Kerstavond niet een versierd denneboom-
pje, al is het ook nog zoo klein, aantreft. Tn
Berlijn alleen worden jaarlijks circa 1 mil-
v r
o
Iioeii kerstboomen u.' hl en in geheel
Duitschland ongeveer 18 a 20 millioen. Deze
hoornen zijn hoofdzakelijk afkomstig uit de
dichte dennebosschcn van Beieren, Tliurin-
gen en Steeswijk-Holstein. Ook uit het
Zwarte Woud komt menig boompje.
OOK do bloemenwereld speelt in den
Kerstnacht een groote rol en ver
schijnt volgens otido volkssagen in
haar mooisten tooi. Reeds Abraham a Santa
Clara meldt: „Toen God de Zoon geboren
werd, voltrokken zich vele wondere dingen.
Do pas gevallen diepe sneeuw verdween
oogenblikkclijk, en de hoornen kregen bla
deren en gingen bloeien en de aarde word
in haar schoonsten bloomentooi gesierd."
Vanaf de vijftiende eeuw berichtten \erschil-
lende schrijvers van appelboomen. welke
met Kerstmis bloesems en vruchten droe
gen. In 1430 vertelde Johannes Nider van
een wonderbaren boom, welke in den nacht
van Christus' geboorte appels droeg. Een
zelfde verschijnsel vertoonde een boom in
het diocees Bamberg. Iets dergelijks schreef
aan het einde van de zestiende eeuw Strieg-
nitz van een appelboom bij Wurzurg: „Men
zegt, dat in het Frankenland onder het sticht
Wurzburg twoe boomen worden gevonden,
die telken jare in den Kerstnacht appels
dragen. Den vooravond van Kerstmis be
merkt men nog niets. Op middernacht krij
gen de boomen knoppen, welke opensprin
gen, en beginnen do boomen te bloeien, te
gen den morgen dragen de boomen rijpe
appels. Deze volksverhalen van in den kerst
nacht bloeiende boomen en bloemen gaan
zeker terug tot den oud-Gérmaansehen voor
lijd. Toen het Christendom bij de Germaan-
sche volkeren ingang vond, bleef het oude
volksgeloof, maar werd dit op Kerstmis
overgedragen. Hiervan komt ook het ge
bruik, om do fruitboomen in den kerstnacht
met stroohahnen te omwinden, en hen
krachtig te schudden, opdat zij in het nieu
we jaar rijke vrucht zouden.dragen. In het
zuidelijk deel van den Harz loeft nog het
volksgeloof, dat in den kerstnacht de slee
doorn zijn glinsterende bloementooi aan
trekt, en in Solling gelooft men, dat de hoop
uit den sneeuw te voorschijn komt en gaat
bloeien. Ook bloeit op kerstnacht de blauwe
geluksblcem. In Tirol vertelt het volk, dat
in den kerstnacht de varens bloeien. Wie
haar zaden bezit, zal rijk worden. Nog on
der Karei I van Engeland werd op den
kerstdag aan den koning en koningin in
feestelijken optocht een tak van den beroem
den witten doorn van Glastonbury, welke
eiken kerstdag bloeit, als gift overhandigd.
Volgens de legende is deze beroemde struik
'n spruit van den staf van Joseph van Ari-
mathca, welken deze eens met kerstmis in
den grond stak. Een bloem bloeit werkelijk
niet kerstmis. Het is do kerstroos, of nies
kruid; met zijn lichtgroene bladeren met
helwitte bloemen, in de sneeuw uitstekend,
is zij het toeken van.reinheid en vertrouwen
Reeds bij de oude Grieken en Romeinen was
hot gebruikelijk om helsche geesten met het
Melamuskruid, zoo werd zij door hen ge
noemd, te verdrijven. Omdat deze plant niet
Kerstmis bloeide, werd zij latei' ooi: door
het Christenvolk voor een heilige plafft aan
gezien. Men gebruikte haar als weermiddel
tegen de pest, en droeg haar wortel als
amulet.
