Alitiiti Nitus- Uit het verleden en het heden van Klokken. Uitgevers: N.V. v.h. TRAPMAN Co., Schagen. Eerste Blad. De zwaarste klokken ter wereld. „Das Lied von der Glocke". De fabricatie van luidklokken. Staatsloterij. Donderdag 4 September 1930. SCHAQËR 73ste Jaargang No. 8725 COURANT. Dit blad verschijnt viermaal per week: Dinsdag, Woensdag, Donder dag en Zaterdag. Bij inzending tot 's morgens 8 uur, worden Adver- tentiën nog zooveel mogelijk in het eerstuitkomend nummer geplaatst POSTREKENING No. 23330. INT. TELEF. No. 20. Prijs per 3 maanden f 1.80. Losse nummers 6 cent ADVERTEN- TIcN van 1 tot 5 regels f 1.10, iedere regel meer 20 cent (bewijsno. inbegrepen). Grnotere letters worden naar plaatsruimte berekend. DIT NUMMER BESTAAT UIT TWEE BLADEN. (Vervolg.) Interessante bijzonderheden van de histori sche klok te Moscou. Sprekend over de geschiedenis en wetenswaardigheden der klokken, is het merkwaardig na te gaan, hoe zwaar de verschillende klokken in het algemeen zijn. Op de eerste plaats moeten wij dan onze aandacht wijden aan de klokken van den dom te Moscou, welke drie in getal zijn en waarvan de grootste, welke den bijnaam van Czar Kokokol heeft, naar men beweert een gewicht heeft van 190.000 K.G. (volgens anderen 215.000 K.G.) Door de proletarische dictatuur behoort tot de mogelijk heden, dat bij de opheffing, vernietiging en verwoes ting van al, wat aan de verleden cultuur doet denken, ook deze klok weldra niet meer zal bestaan; tot nog toe heeft men het echter niet aangedurfd, de klok van haar plaats te verwijderen, om deze metaalmassa voor andere doeleinden te gebruiken. Deze klok heeft ook reeds een heele geschiedenis achter den rug. Omtrent den tijd, waarop zij moet zijn gegoten, is men het onder deskun dige geleerden nog niet eens. Volgens sommigen werd zij gegoten in 1537, terwijl anderen meenen, dat zij gegoten werd onder de regeering van Alexis in 1653, en nog an deren beweren, dat de datum der wording is te stellen onder de regeering van keizerin Anna, die Peter den Be historische klok van Moskou. Groote opvolgde in 1725. In het jaar 1737 viel zij tijdens een geweldigen brand naar beneden en sloeg zulk een gat in den grond, dat zij aan het oog werd onttrokken. De eigenlijke klok is een berg metaal. Men zegt, dat bij de vervaardiging ervan een groote hoeveelheid goud en zilver, ls gebruikt in evenredigheid met de hoeveelhe den andere soorten metaal, welke werden aangewend. Zeis toen men bezig was de klok te gieten, wierpen nog velen edelen hun sieraden in den klokkenspijs, zoo ver haalt ons tenminste de legende. Toen verschillende rei zigers in lateren tijd stukken van deze klok wilden mee nemen, hebben de inwoners dit steeds verhinderd, daar zij steeds een bijzonderen eerbied voor dat gietsel hiel den. Op feestdagen bezochten de boeren de klok met denzelfden eerbied als. waarmede zij de plechtigheden in de kerk zouden bijwonen. Voor zij de ladder, welke voerde naar het inwendige van de holte afdaalden, maak ten zij een kruisteeken, hetgeen zij eveneens deden bij het terugkeeren. De klok lag diep in den grond. Hon derd jaar na den val Aan de klok vatte men het plan op. de klok weder op te graven, hetgeen inderdaad ge schiedde. Men plaatste haar toen op een granieten voet stuk. De afmetingen van de klok zijn de volgende: lengte 6 M., doorsnede 7 M., terwijl de klepel, welke naast de klok ligt, meer dan 5 M. lang is. Twee klokken hin gen naast deze in denzelfden toren, welke een gewicht hebben van 164.000 en 70.000 Kg. Zij hebben een door snede van 6 en 5% M. Andere klokken, welke beroemd zijn om hun zwaarte, zijn de Bolschoi te Moscou, welke zich bevond in den Iwan-Weleki-toren en de klokken van het klooster Troiko-Sergyewsky, welke nu evenwel, deelend het lot van zoovele andere klokken en gedenk waardige stukken, naar 's lands gieterijen zijn overge bracht om tot landbouwwerktuigen en kanonnen te wor den omgegoten. Eenzelfde lot onderging de zwaarste klok van den dom van Keulen, welke den bijnaam van Kaiserglocke droeg en in den wereldoorlog, na een be- staansduur van 60 jaar werd omgegoten voor kanonnen- spijs; zy woog 26.200 Kg., was 2% M. lang met een doorsnede van 3.40 M. Een niet minder beroemde klok is de St. Stefanus van den dom te Weenen, welke is vervaardigd uit op de Turken veroverde kanonnen en 'n gewicht heeft van 15.700 Kg. Ook bij onze zuiderburen kan men zeer zware klokken vinden, b.v. te Mechelen, waar de zwaarste klokken 8.800, 6.000 en 4.300 Kg. we gen. Meer naar het zuiden, bij de Portugeezen, n.1. te Lissabon, vindt men in den dom een klok, waarvan het gewicht dat van de meesten overtreft, omdat het 20.200 Kg. bedraagt. De St Paul te Londen bezit een klok, wel ke een doorsnede heeft van 3 M. en een gewicht van 17.500 Kg. In de torens van de St. Pieter te Rome is een klok te vinden, welke 15.700 weegt, te Praag in de St. Vitus een, die 10.900 Kg. zwaar is en in den dom van Keulen een klok, welke den naam Pretiosa draagt en in 1448 uit niet minder dan 10.800 Kg. klokkenspijs is saamgesteld, Ook in China treft men zeer zware klok ken aan, o.a. de klok van den Chineeschen keizer Yong- Lo, welke leefde omstreeks het jaar 1403 en te Peking een klok liet gieten, welke thans nog als de zwaarste In „Das Lied von der Glocke" somt Schiller de volgende bewerkingen, be- noodigd voor het gieten van de klok ken op. In een kuil in den grond (Dam- groeve Dg.) plaatst men een kern van baksteen K, waarover een veel bree- dere klok wordt gevormd, welke den naam mantel M. draagt. In de tus- echenruimte tusschen den kern en den mantel, vorm geheeten, zal straks de vloeibare metaalmassa, de klokkenspijs, worden gegoten. Het koper wordt in den smeltketel ge daan, de oven aangestookt en de vlam door een enge opening Sohw, over het metaal geleid. Is het koper eenmaal in vloeibaren toestand ge raakt, dan voegt men tin erbij. Door de leemen pijpen Pf blaast men lucht in de vlammen, teneinde de tempera tuur van de vlammen te verhoogen. Is de geheele metaalmassa vloeibaar geworden, dan wordt potasch toege voegd en verwijdert men het boven drijvende schuim en vuil. Als tenge volge van de hooge temperatuur de windpijpen geel-bruin zijn geworden, wordt een aarden stift in de metaal massa gestoken om de temperatuur te meten Wordt de oppervlakte van den stift eenigszins glazig, dan is de tem peratuur hoog genoeg. Men giet nu eerst een metalen stokje, dat hierop gebroken wordt. De gieter beoordeelt de samenstelling van den klokken spijs naar de breukvlakken. Zijn de punten ervan te groot, dan bevat het mengsel te veel koper; zijn zij te klein, dan bevat het te veel tin. De leemen prop Z, welke het gietkanaal Gk afsluit, wordt stuk gestooten en het gloeiende metaalmengsel vloeit door den goot naar het oor H en in den vorm. Het metaal laat men ver volgens afkoelen, waarop de mantel wordt verwijderd. Tenslotte wordt de klok opgeheschen. Klokkenfabricatie (bij D as Lied von der Gloclce") Klokkenluider (naar ontwern van onzen teekenaar Henk Asperslagh). der wereld wordt geacht. Van het klokkenspel der Notre Dame te Parijs is de klok met het grootste gewicht on geveer 13.000 Kg. zwaar, terwijl de nog meer wegende klok van Erfurt in Duitschland een gewicht bereikt v„\' 14.000 Kg. Ons land, zij het dan al niet in staat tot het maken van zoo groote klokken, heeft zich toch in den loop der eeuwen beijverd eenige meesterwerken op het gebied van klokkengieterij tot stand te brengen, waarin het dan ook wel in zekeren zin is geslaagd. In den Utrechtschen domtoren heeft men in het carillon een zeer mooie en zware klok. waarvan de diameter bedraagt 2.27M. en het gewicht 8.250 Kg. De St. Salvator, zoo heet deze schoone klok, wordt echter in grootte en zwaarte over troffen door de Delftsche luidklok, waaromtrent Dr. v. d. Eist onlangs heeft vastgesteld, dat de doorsnede be draagt 2.30 M., terwijl het gewicht ongeveer 9.000 Kg. is. Ons land kan dus, wat betreft afmetingen niet heelemaal worden vergeleken by de andere landen, maar de eer van de kunde onzer voorouders op het gebied van gieten heeft het toch hoog kunnen houden. „Pest gemauert in der Erden Steht die Form, aus Lehm gebrand." Een van de mooiste werken uit de literatuur, welke betrekking hebben op de luidklokken, is wel „Das Lied von der Clocke", van Friedrich von Schiller. In dit gedicht beschrijft Schiller alle werkzaamheden, welke verricht moeten worden voor het gieten van de klokken. De eerste taak van den klokkengieter is de vorming van een kern, welke den vorm krijgt van de holte van de klok. Dit is heel precies werk, wó.nt elk foutje In de kern komt op de klok over. De kern bestaat aan de buitenzijde uit leem. Voor de vorming van de kern richt men een ijzeren stang op en bevestigt hieraan den zoo- genaamden mal, welke den vorm van de kern moet aan geven. Het inwendige van de kern bestaat dan uit klei- steenen en verder wordt zij met leem bestreken. Hierbij wordt de mal steeds rondgedraaid, waardoor het over tollige leem wordt weggestreken. Daar de leem goed droog moet zijn, stookt men een vuurtje. De volgende werkzaamheid bestaat in de vorming van de zoogenaam de valsche klok. Deze wordt eveneens uit leem vervaar digd, welke wordt gedroogd, doordat het vuur ln het inwendige van de kern blijft branden. De valsche klok wordt nu met een laag vet ingesmeerd en de versierin gen en inscripties worden hierop aangebracht. De val sche klok wordt met dunne lagen zeer fijn leem bedekt, de eerste werkzaamheden voor de vorming van den man tel. Nadat deze eerste leemlagen zijn aangebracht, wordt de mantel met grovere leem bestreken. De mantel moet zeer stevig worden, omdat deze den druk van het gloeien de metaal meet kunnen weerstaan. Dikwijls brengt men daarom om den mantel ijzeren hoepels aan, terwijl men het leem met hennep versterkt Vervolgens worden kroon en ooren, welke afzonderlijk waren gemaakt, op den vorm geplaatst, nadat eerst nog de mantel ls opge licht en de valsche klok ls stukgeslagen en verwijderd. Tusschen de kern en den mantel bevindt zich dus een ruimte, welke geheel de gedaante van de klok bezit. De vorm wordt nu met zand bedekt, en een gietgoot aange bracht. Intusschen wordt het metaal gesmolten. Ook dit werk is niet zoo eenvoudig, als het lijkt. Men moet op de eerste plaats de goede samenstelling van het vloei bare metaal verkrijgen, het metaal moet afgeschuimd worden, de temperatuur moet juist hoog genoeg zijn. Het metaal wordt doorgeroerd met houten staven, men gooit er b.v. een aardappel ln, enz. De organische stof ontleedt in gassen, welke door de vloeibare metaalmassa opborrelen en een goede menging geven. Voor het opne men van de temperatuur bestaan ook verschillende me thoden. Merkwaardig, hoe Schiller in zijn gedicht aan al deze dingen heeft gedacht. Wanneer de meester de tem peratuur opneemt, lezen wij ln het gedicht: „Wie sich schon die Pfelfen braunen! Dieses Stabellen tauch' Jch eln, Sehn wir's überglast erscheinen, Wird's zum Gussen zeitig sein." Tusschen de bedrijven door heeft men aan den vorm rookkanalen aangebracht om de lucht tusschen kern en mantel, alsmede de gassen, welke door ontleding van da organische stof in het leem worden gevormd, gelegen heid te geven om te ontsnappen. Het oogenblik, dat met het gieten wordt begonnen, is in de klokkengieterij een zeer gewichtig oogenblik. In een korte spanne tijds wordt nu beslist of het werk van weken tevergeefs is geweest. Is het metaal in den vorm afgekoeld, dan wordt de mantel stukgeslagen, en verschijnt de klok aan ons oog. Deze moet nog eenige bewerkingen ondergaan, voordat zij kan worden afgeleverd. De klok wordt met borstels geschuurd, en vervolgens gepolijst. De klok is hierna voor verzending en plaatsing gereed. Zooals begrijpelijk komt voor het ophijschen van bijzonder zware klokken in de torens nog heel wat kijken. Tenslotte galmen de eerste klanken van de klok over huizen en velden. „Freude dieser Stadt bedeute, Friede sei Ihr erst Gelaute!" Trekking van Dinsdag 2 September 1930. No. 20355 f 25.000. No. 3239 f 5000. No. 7670 12103 f 1000. No. 3559 f 400. No. 9469 10481 15765 f 200. Nos. 2072 3470 4333 8510 11954 12487 16646 f 100. Prijzen van f 65. 13 54 105 116 128 136 137 141 168 177 200 2C8 292 319 335 383 441 464 475 498 502 516 518 525 532 536 613 617 624 628 638 643 700 701 718 721 726 772 785 823 826 834 837 888 889 912 916 927 939 995 1083 1085 1126 1134 1174 1242 1351 1352 1357 13S2 1384 1400 1412 1435 1442 1495 1523 1527 1543 1557 1610 1636 1655 1675 1705 1715 1764 1828 1837 1889 1895 1979 1992 2020 2057 20S3 2091 2100 2109 2157 2167 2179 2205 2221 2224 f239 2248 2327 2394 2425 2463 2640 2651 2673 2693 2702 2711 2733 2739 2740 2942 3030 3074 3080 3111 3139 3170 3181 3183 3188 3199 3217 3245 3209 3283 3295 3313 3318 3326 3333 3347 3407 3419 3511 3539 3552 3587 3602 3609 3613 3614 3616 3626 3753 3799 3868 3892 3900 3902 3943 3962 3963 3985 3986 4078 4259 4289 4345 4353 4357 4405 4431 4441 4458 4471 4489 4559 45C7 4571 4572 4704 4760 4772 4790 4791 4871 4872 4889 4919 4929 4934 4942 4956 5133 5160 5167 5202 5283 5297 5300 5334 5338 5348 5363 5462 5498 5522 5532 5632 5639 5697 5752 5728 5779 5807 5808 5843 5866 5930 5941 5997 6005 6017 6024 6140 6183 6191 6233 6274 6323 6360 6379 6380 6492 6505 6554 6593 6612 6645 6646 6747 6806 6828 6833 6841 6854 6899 6903 6934 0964 6983 7002 7011 7021 7022 7048 7089 7092 7101 7138 7190 7222 7237 7265 7281 7292 7304 7305 7323 7371 7383 7420 7470 7491 7497 7564 7619 7627 7650 7693 7746 7751 7809 7819 7845 7903 8036 8041 8043 8086 8090 8098 8114 8143 8150 8193 8198 8242 8290 8342 8379 8392 8297 8408 8436 8439 8509 8576 8580 8586 8587 8642 8668 8704 8748 8765 8782 8825 8827 8914 8918 8952 8957 8959 8973 8986 9017 9040 9047 9056 9058 9064 9092 9124 9129 9133 9155 9165 9189 9193 9196 9201 9221 9260 9259 9273 9278 9299 9343 9314 9369 9381 9394 9413 9486 9497 9660 9730 9775 9783 9812 9859 9953 9963 9965 9988 10042 10071 1C093 10145 10147 10201 10209 10228 10237 10307 10345 10347 10381 10403 10426 10442 10454 10471 10511 10516 10552 10582 10586 10670 10671 10689 10695 10730 10741 10767 10784 10817 10848 10850 10954 11001 11004 11014 11037 11057 11151 11216 11221 11270 11281 11284 11309 11389 11399 11413 11495 11518 11519 11521 11525 11558 11591 11611 11626 11639 11693 11695 11738 11766 11815 11883 11920 11960 11996 12059 12135 12138 12139 12153 12181 12236 12300 12319 12370 12372 12375 12390 12418 12420 12471 12480 12498 12505 12513 12543 12547 12557 12578 12615 12616 12660 12674 12680 12688 12766 12780 12798 12807 12811 12826 12833 12861 12872 12876 12878 12893 12900 12952 13072 13097 13126 13138 13239 13245 13311 13347 13409 13419 13436 13459 13503 13508 13529 13530 13509 13616 13631 13658 13673 13696 13734 13738 13740 13754 13845 13861 13880 13897 13915 13921 13922 13937 14009 14021 14037 14068 14085 14107 14112 14127 14173 17175 14183 14238 14262 14263 14288 14352 14415 14421 14431 14465 14493 14508 14618 14637 14770 14772 14828 14843 14851 14864 14866 14885 14894 14936 14941 14957 14967 15045 15053 15079 15084 15108 15188 15418 15437 15507 15537 15551 15586 15593 15668 15700 15734 15769 15794 15828 15832 15883 15896 15961 15989 16009 16033 16080 16091 16108 16137 16145 16204 16290 16296 16317 16366 16369 16371 16418 16427 16430 16436 16451 16491 16498 16500 16586 16653 16676 16689 16714 16721 16750 16751 16763 16772 16777 16808 16834 16858 16883 16913 16926 16936 16940 169Q7 17028 17037 17094 17115 17138 17160 17234 17250 17258 17288 17302 17359 17384 17406 17410 17461 17470 17492 17497 17504 17530 17586 17638 17676 17791 17793 17813 17826 17866 17873 17907 17928 17963 18010 18012 18023 18030 18062 18067 18093 18101 18168 18184 18202 18282 18284 18319 18325 18372 18476 18539 18546 18581 18594 18641 18681 18697 18702 18749 18802 18841 18846 18904 18967 18972 19003 19004 19069 19074 19122 19126 19137 19150 19207 19223 19237 19244 19277 19305 19332 19333 19347 19465 19525 19555 19576 19684 19690 19699 19727 19760 19768 19812 19892 19937 20026 20059 20121 20154 20246 20271 20309 20331 20365 20395 20410 20459 20463 20467 20474 20536 20545 20561 20615 20623 20638 20664 20675 20723 20754 20763 20788 20830 20833 20847 20928 20949 20963 20988

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

Schager Courant | 1930 | | pagina 1