Rijke en arme vrouwenhanden. Het luchtschip op rails Men moet zijn handen niet verzorgen om de sporen van den arbeid te verwijderen. Voor elck wat wils. Het leve 11 van Thomas Bata De hand, die den bezem hanteert kan het beste liefkoozen. Goethe. GEEF mij je blanke handje, zingt een klank- film-artist in het voornaamste liedje van een zijner creatie's. Maar de producent had hem meer op zijn vingers moeten kijken, want het liedje had geen succes. Het meisje, dat haar blanke handje moest geven was een boerendochter uit Stiermarken en blijkbaar heeft niemand bedacht, dat haar handje wel niet blank zou zijn en zelfs niet buitengewoon zacht. Maar de dichters blijven nu eenmaal bij hun oude uitdrukkingen. Soms hin dert dat niet het kersroode mondje is er misschien nog wel wat rooder op geworden. Het weeke, zieke- Iijk-blanke handje van vroeger is echter een hand ge worden, die van aanpakken weet. En ik geloof niet, dat wij het aardige, nuttelooze handje behoeven te betreuren. Het zachte, blanke handje is in alle eeuwen maai bij een zeer klein gedeelte der vrouwen voorgeko men. Dat feit is niet zoo belangrijk als het ideaal, waar alle vrouwen toch naar streefden. En dat ideaal was zoo n handje. In de middeleeuwsche lie deren werden die handjes bezongen, terwijl in een roman uit de vorige eeuw, waarin de heldin als ge woonlijk van top tot teen werd beschreven, eveneens uitvoerig gesproken werd over haar handjes, die zoo klein waren, met teere vingertjes, een fluweelzachte huid, leliënblank van kleur, en zelfs met kuiltjes. Dat was dus eeuwenlang het eenige ideaal. En daar uit kunnen wij opmaken, wat het ideaal van de vrouw in het algemeen was. Dat was een lief, nutte loos schepseltje, uitsluitend bestemd voor het ge noegen van den man, dikwijls zwak en soms zelf zie kelijk, behoefte hebbend aan bescherming, geestelijk en in alle opzichten onzelfstandig, niet alleen gewron gen in haar keurslijf, maar ook in het keurslijf van een wereldbeschouwing, die de vrouw eep zeer eigenaardige plaats toekende. teekening ziet het eruit als een kinderhandje en het is ook niets anders dan een groote kinderhand. Hel is even week en ongevormd en openbaart geen persoonlijkheid. De kuil tjes konden alleen de mannen van den ouden stempel hekoren. Het werkelijk zuivere gevoel zal zich tot deze hand jes en de daarbij behoorende vrouw wel nooit aan getrokken hebben gevoeld. Albrecht Durer zou de vereelte, afgewerkte handen van zijn moeder wel niet vereeuwigd hebben, als hij er niet met zijn ge heele hart aan gehecht was geweest en de ziel ge kend had, die eruit sprak. En Goethe, die toch over een gezonden poëtischen aard en gezond oordeel be schikte, drukte zijn oordeel nogal kras uit; de hand, die den bezem hanteert, kan het beste liefkoozen. En zachte, witte handjes hanteerden geen bezems, wan. als zij dat deden, zouden zij al gauw een zeer natuur lijken vorm aannemen. Dat hebben wij wel gezien bij het opkomen van de sport. Die handjes bestaan nu niet meer. En die veran dering is zeker niet alleen een gevolg van de mode. Hetzelfde gezonde gevoel, dat wij reeds bij Durer en Goethe waargenomen hebben, is nu algemeen gewor den. De dichters, die het verst van de werkelijkheid afstaan,#zijn het langste achtergebleven en zelfs nu is er nog wel een enkele aanbidder van het oude ideaal onder. De schilders en teekenaars hebben het onnatuur lijke ervan gauw genoeg doorvoeld. Toen zij niet lan ger vriendelijke, glimlachende portretten maakten, doch de persoonlijkheid der menschen in het portret vastlegden, zagen zij ook in, dat de hand evengoed een spiegel van het karakter is als het gezicht. Zij beseften de karakterloosheid van die nuttelooze blan ke handjes en schilderden ze niet meer, omdat de on persoonlijke vrouwen, die de handjes hadden, niet meer popiair waren. Nu schildert men alleen die modellen, die men geen onbeduidendheid kan verwij ten! Nu schildert rnen soms niets anders dan een hand, die meer dan iets anders energie, gracieus be zig zijn of hard werken verraadt. Men kreeg het ideaal van de ,bezielde" hand onder de schilders, voordat de overgroote meerderheid der vrouwen be- liier zien wij de hand van een voorname dame uit den tegenwoordigen tijd. Zij is nog altijd sierlijk en zeer goed verzorgd. Maar zij is niet zielloos, heeft haar eigen uitdruk king, zij weet zelfs van aanpakken en is zeer zelfstandig in haar bewegingenevenals haar eigenares. reid was, dat ideaal ook na te streven. Want daar toe kwamen de vrouwen pas noodgedwongen, toen niet alleen alle beroepen voor hen opengesteld wer den, zoodat zij werkep konden, maar ook de nood der tijden maakte, dat zij werken moesten. Bovendien gingen toen ook de vrouwen aan sport doen, omdat de ontwikkeling van het lichaam niet langer een leus, maar een noodzakelijkheid geworden was En ze kwamen heelemaal tot andere gedachten, toen ook de mannen zich een ander ideaal van de vrouw voor oogen stelden en inplaats van aan vrouwtjes de voor keur gaven aan vrouwen en de levensgezellin hooger aansloegen dan het weelde-speelgoed. Dit is de hand van een arbeidster. ereelt, knokig en gespierd, hard en heelemaal niet blank als een lelie. Men ziet er het werk aan, dat zij verricht heeft, maar men ziel ook, dat dit werk er geen machine van heeft gemaakt. Deze hand kan zeer moederlijk en teeder zijn. Zij heeft een ziel Toen hadden de vrouwen een zwaren strijd te strij den, want zij moesten het oude vooroordeel overwin nen, dat werken de schoonheid benadeelt. Het ging erom, een ander ideaal van# schoonheid te krijgen. Zoo moesten zij zich het eerie na het andere ontzeg gen Eerst de „kleinste1' maat handschoenen, waar grootmoeder zoo trotsch op was. Toen de fluweel zachte blankheid, die niet te behouden is, wanneer de spieren zich beginnen te ontwikkelen. Hier werd de strijd met alle middelen gevoerd en de cosmetische industrie bloeide. Men beloofde de werkende vrouw handen, die alle kenmerken hadden van werkelooze handen. Legio wonderzalfjes werden verkocht, om niet te spreken van de handschoenen, die men 's nachts moest aantrekken om den volgenden mor gen weer het oude ideaal verwezenlijkt te zien. Er kwamen toestelletjes op de markt om de vingers spits te maken en gummi-vingerhoeden om de nagels te sparen en massage-zwachtels, die de spieren onzicht baar moesten houden en zelfs een toestelletje om „be hoorlijke kuiltjes op dameshanden kunstmatig U vormen." Gelukkig is de moderne vrouwenhand overwinnend uit dezen strijd te voorschijn gekomen. De handen zijn niet. alle gelijk on een bepaald type heeft niet langer de „voorkeur". Door werk en sport komt de oorspronkelijke aanleg der handen tot ontwikkeling. En eigenlijk is zoo n ontwikkelde hand altijd mooi. onverschillig of zij haar vorming nan hard werk of aan de sport te danken heeft. Tenminste, zij is mooi, als men ze verzorgt. Men moet ze niet verzor gen om de sporen van den arbeid te verwijderen, maar wel om de door het werk verkregen vorm in hygiënisch en aesthetisch opzicht te volmaken. Een sprookje uit onzen tijd. door Dr. O. VINK. IETS meer dan een halve eeuw geleden werd In een van de armste streken van Moravlë. te Zlin, het derde kind van den straatarmen schoenlapper Bata geboren. Dit kind was men- schelijkerwijze gesproken voorbestemd om een honger lijder te worden, zooals alle bewoners van die arme streek. In het rijke Wcenen noemde men de omstre ken van Zlin verachtelijk de pantoffelgieterij, omda' men zich daar voornamelijk bezighield met het make van pantoffels. De kleine Thomas ging nauwelijks lar. genoeg naar school, om te leeren lezen, op zijn zes tiende jaar kon hij maar heel gebrekkig schrijven, want hij moest ook als kind al werken van 's morgens vroeg tot in den nacht Deze jongen is thans de grootste schoenfabrikant ter wereld. Hij beteekent voor de schoenenindustrie het zelfde wat Ford in de automobiel-industrie is. Hij heeft in zijn productiesysteem Ford zelfs nog overtroffen en is nu een klassiek voorbeeld geworden van den groot industrieel, wiens eerzucht en macht grenzen aan het fantastische. Hij is niet tevredpn met zijn eigen land en zelfs niet met Europa. Hij heeft met zijn schoenen al bijna de geheele wereld veroverd. Te Pirmasens, het centrum der Duitsche schoenenindustrie, is 10 der bevolking werkeloos geworden, doordat Bata zijn schoenen ook in Duitschland Importeerde. Binnen 3 jaar slaagde hij erin. zijn productie zoder eenige hulp van de bank van 3 op 22 millioen paren schoenen per jaar te brengen. Aan hem is het te danken, dat Tsjecho-Slowakije thans het land is, dat ae grootste schoenenexport ter wereld bezit. Duitschland tracht zich tegen Bata të verdedigen. In April van dit jaar begon men invoerrechten te heffen op Tsjecho-Slowaaksche schoenen om den invoer van schoenen tegen te houden. Wat doet Bata daartegen? Hij kocht dezer dagen van het Pruisische rijk een stuk land In Opper-Sllezië, dat duizenden Hectaren groot ls om daarop fabrieken en arbeiderswoningen te bouwen. Binnenkort zullen daar 1000 arbeiders tewerkgesteld worden. Zoo zal hij zich ook in* Duitschland nestelen. En Bata zal ook daar op groote aanplakbiljetten zijn systeem verkondigen. In het kader der bestaande eco nomische verhoudingen worden fabrieken opgericht, waarin alle arbeiders, verkoopers, enz. geïnteresseerd zijn en niemand twijfelt eraan of Bata zal ook ln Duitschland met zijn systeem geld verdienen, wanneer de overheid het hem niet belet Toen Bata te Zlin geboren werd, was het een ge hucht Nu is het een flinke fabrieksstad, die uitslui tend bestaat door en voor Bata's arbeiders. Maar dat is nog niet het voornaamste. Bata's productie overtreft alles wat Tof nu Toe op z^n gebied gepresteerd !s. Ter wijl in Duitschland een geroutineerd fabrieksarbeider 3 a 4 paar schcenen per dag maakt, vervaardigen Bata's meerendeels jonge en onervaren arbeiders er 10 a 12. Bata noemt twee redenen, waarom zijn systeem zoo veel succes heeft. De eerste is de rationalisatie van het werk zooals men die vindt bij Ford. Maar de tweede is, dat de arbeiders zooveel meer presteeren, omdat zij zelf belang hebben bij een grooten winst. Iedere kleine afdeeling van Bata's fabrieken ls om te zeggen een apart bedrijf, dat geheel zelfstandig werkt met verlies of winst. Iedere werkplaats is een aparte zaak. En van den opzichter tot den jongsten leerling heeft ieder persoonlijk belang bij het bloeien van die zaak. Bata is van meening, dat alle ondernemingen over de geheele wereld op deze manier zullen moeten worden ingericht, wil men de productie op een hoog peil houden. Nu wordt door de vele vijanden van Bata wel be weerd, dat de Tsjechische schoenenkcning zijn arbei ders schandelijk uitbuit Ondanks deze aantijgingen heeft hij echter In Tsjecho-Slowakije zijn systeem weten door te voeren. En in Duitschland hebben ver schillende rechtbanken wel pricipieel toegegeven, dat de werkmethoden van Bata onsociaal zijn, maar ook daar heeft men tot nu toe niet anders gedaan dau on derdeelen van zijn systeem af te keuren. Hoe dit ook zij, in ieder geval heeft deze man een zoo succesvollen en romantischen loopbaan gehad, als in den tegenwoordjgen tijd in de industrie mogelijk is. Hij begon als een klein stukwerkertje, dat in Oosten rijk wonende, niet eens de Duitsche taal machtig was. Hij trok te voet naar Praag en leerde daar verkoopen. Hij ging toen zonder een cent op zak naar Amerika en leerde den Amerikaanschen handelsgeest kennen. Hij zag, wat reclame vermag en maakte spoedig ken nis met den „band zonder eind" in werkplaatsen waar het Taylorsystecm toegepast werd. Hij kwam weer straatarm in Tsjeoho-Slowakije terug. Hij sliep niet meer dan vier uur, stond 's morgens om vier op en werkte door tot 's nachts twaalf uur. Met het geld, dat hij zoo overhield, werd hij fabrikant. Op den dag der oorlogsverklaring liet hij twee paarden loopen tot ze dood neervielen, om den 6nelftein naar Weenen te halen en zoo een opdracht te kunnen krijgen tot leve ring van 50.000 paar zeildoeksche schoenen. Dat was het begin van zijn carrière. Op het oogenblik werkt Thomas Bata nog even hard en hij heeft ook zijn arbeidstijd niet bekort. Toen zijn dokter hem onlangs verandering van lucht voorschreef, ging hij met stenotypistes, schrijfmachines, telefoon en al in een verankerde luchtballon en werkte daar op een hoogte van 1000 M. boven Zlin. Bata kent thans nog slechts één doel: de prijs van een paar heerenschoenen te verlagen tot f 1.50. Dat is om zoo te zeggen zijn geloof. Misschien is hij voor de productie en voor de menschheid gevaarlijker dan de langzame, laksche middelmatigheid, die wij tot dusver meegemaakt hebben. In ieder geval behoort hij tot die mannen, die in Eurcpa zoowel als in Amerika den toon aangeven en aan wier macht wij niet durven te tornen, misschien wel omdat wij nog niet ten volle de invloed ervan beseffen. (Nadruk verboden). door Ir. F. v. d. Berg. GROOTE uitvindingen zijn altijd scoj.! ont vangen en dat is ook goed, want de kvitiek- looze enthousiasten staan de practische toe passing evenzeer in den weg als de kri.iek- loos afbrekenden. Ongeveer drie jaar geleden werd er veel aandacht geschonken aan het sensationeele ontwerp-Kruken- berg, dat beoogde de afstand BerlijnKeulen, die in rechte lijn gemeten 470 K.M. lang is, in twee uur r.f te leggen. Hij wilde hiervoor een stalen zweefbaan aanleggen, waaraan de wagens zouden hangen. Dit idee is reeds toegepast bij den zweefbaan te Elber- feldBannen en was een uitvinding van den inge nieur Langen. Maar in het ontwerp-Krukepberg wordt een nieuwe wijze van voortbeweging voorge steld, n.1. door propellers, evenals bij luchtschepen. Hierdoor zou een ongelooflijke snelheid bereikt kun nen worden, n.1. gemiddeld 360 K.M. per uur. Als men dan twee uur rekende voor den -afstand Berlijn— Keulen, zou men nog op vijf of zes plaatsen Kun nen stoppen. De zweeflrein der toekomst. Hij koos de propeller om de volgende reden: bij een vliegtuig heeft de propeller drievoudig werk te verrichten. Ten eerste moet hij het vliegtuig omhoog- brengen, ten tweede moet hij het gewicht van het vliegtuig en zijn lading zwevende houden en ten der de moet hij het vliegtuig vooruitbrengen tegen don weerstand der lucht in. Het grootste deel van de energie wordt nu verbruikt om het vliegtuig omhoog te heffen en in evenwicht te houden en dit is ni d meer noodig bij een zweefbaan. Dan kan dus de ge heele kracht van den propeller gebruikt worde voor de voortbeweging. Het bouwen van de zweefbaan is tot nu toe uitge steld om financieele redenen en de slechte eronomi sche toestond van tegenwoordig zal daar ook wel niet vreemd aan zijn. Het zou anders een winstge vend bedrijf kunnen worden, vooral als men het plan uitvoert om aan den Keulschen kant de baan Joor te trekken tot Parijs en aan den Berlijnschcn kant tot Warschau. Een merkwaardige coïncidentie is, dat kortgeleden in Schotland, te Milngarie bij Glasgow een 4 K.M. langen zweefbaan over de Clyde is geopend, waarbij het ontwerp-Krukenberg bijna nauwkeurig is uitgc voerd. Het ontwerp en de uitvoering zijn echter van den Schotschen ingenieur George Bennie. Zijn wa gens doen wel eenigszins denken aan een luchtschip en hangen in een ijzeren geraamte oan een rail, die voortglijdt over een andere rail. De onderliggende rail, de eigenlijke zweefbaan dus, levert iegelijk den stroom, die de noodige energie voor het draaien van den propeller verschaft. Men moet op deze baan een snelheid van 250 K.M. per uur kunnen bereiken, maar voor het dogelijksch gebruik kan men toch niet zoo snel gaan over oen baantje van 4 K.M. Toch is de practische uil voerbaarheid bewezen en bij een langeren baan had Bennie misschien ook wel moeite gedaan om een grootere snelheid dan 250 K.M. per uur te bereiken. De ijzerconstructie van de Duitsche baan is veel De nieuwe zwevende baan in Schotland. lichter dan die van de Schotsche baan; er moet n.1. bij de constructie rekening gehouden worden met de snelheid, die men bereikt. De technische vraagstuk ken, die zich hierbij voordoen, zijn nog lang niet alle opgelost. Zoo is een van de moeilijkste proDle- men het oan elkaar lasschen van de afzonderlijke- stukken rail. Men mag geen te groote wrijving krij gen op do laschplaatsen en men moet ook vermijden dat op die plaatsen de wagen opspringt, tengevolge van de reusachtige snelheid, daar dit ernstige onge lukken kan veroorzaken. Ook de verschillende weers gesteldheden hebben invloed, daar het metaal lij koude en hitte resp. krimpt en uitzet on daarom is het wel noodig, te zorgen voor een stevige construc tie. Dit heeft de Schotsche baan dus voor. Nu moet de Duitsche uitvinder wel patenten bezitten, waarmee hij alle nadcelige invloeden kan ondervangen cn die hem daardoor in staat stellen i grootere snelheid te bereiken en toch van een lichtere ijzerconstructio gebruik te m-aken, maar helaas heeft hij nog niet de gelegenheid gekregen, de practische uitvoerbaar heid van zijn constructie te bewijzen, wat zeer te betreuren is, daar de door hem berekende snelheid de grootste is, die ooit met een vervoermiddel is be reikt. (Nadruk verboden.) Nero esn vriend der armen. Arthur Weignll heeft een nieuwe autobiografie van den Romeinschen keizer Nero geschreven, die om de ideeën, die er in verwerkt zijn, veel belang stelling wekt. Hij deelt o.m. het volgende mee: „De onbevooroordeelde geschiedschrijver vindt overal niet tc weerspreken bewijzen van Nero's groote populariteit. Het is een vaststaand feit, dat hij de eerste eeuwen na zijn dood door velen be schouwd werd als een heldenfiguur, een vriend der armen, een keizer die tevens een groot kunstenaar was. l)e smaad, die de overlevering op Nero werpt, is sinds lang meer critisch beoordeeld en men weet nu, dat hij gecjUirende het grootste deel van zijn le ven zijn volk met bekwaamheid en toewijding ge diend heeft en minstens vijf jaar lang de beste be heerder van het Romcinsche Keizerrijk was, die cr ooit bestaan beeft. Tevens is gebleken, dat hij bij den grooten brand te Rome al het mogelijke heeft gedaan om de uitbreiding van den bi-and tegen tc gaan en de dakloozen cn gewonden tc helpen. Met zijn licht ontvlambaar gemoed, zijn sterke emoties, zijn blozende, knappe gezicht, zijn ijzeren gezondheid on zijn roode haar. dat de Italianen van alle tijden zoo bewonderd hebben, was Nero een bij zonder aantrekkelijke persoonlijkheid. In zijn jeugd had hij vele. vrienden. Hij kon ongelooflijk hard .ver- komen voelde een oprechte belangstelling voor alle kunsten on wetenschappen. Hij behoorde in onze ge dachten te leven als een van de meest interessante historische figuren." Daarmee zijn zijn misdaden echter niet goed te praten. De schryver tracht b.v. wel de moord op z.jn moeder minder stuitend te doen schijnen, door hem voor te stellen als een politieke noodzakelijkheid en het voor te stellen alsof Nero nog buitengewoon zacht zinnig was door het moordplan zoo te maken, -lat zijn moeder niet ie weten kon komen, dat haar eigen zoon de opdracht tot den moord had gegeven. De band zonder eind. De Ford-fabrieken hebben een sensationeele ver nieuwing ingevoerd. Aan den band zonder eind wor den nu niet alleen automobielen gebouwd, maar te vens werden er oude uit elkaar gehaald om de on derdoelen ervan te gebruiken. 400 oude auto's worden in 10 uur geheel gedemonteerd door 120 arbeiders. Hierbij wordt dus in omgekeerde volgorde gewerkt, maar er geschiedt stuk voor stuk hetzelfde als bij het mouteeron van de auto's. Eerst wordt de ben zine eruit gehaald, dan wordt al het glas verwijderd, de spatborden gedemonteerd, de wielen afgeschroefd, de motor eruit gehaald, enz. Tenslotte verdwijnt de carosseric onder een grooten pers, die haar als een leeg luciferdoosje in elkaar perst en daarna in een oven werpt. Het geheel is een grotesk gezicht. Hierna ziet men weer het begin van de constructie der nieuwe auto's. De manOoddank, dat je terug bent! Heb ie een touw ineegebiacht De vrouw: Ik ben in drie winkels geweest, maar ze waren veel te duur. (judge).

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

Schager Courant | 1930 | | pagina 3